İçeriğe atla

Abi-Esuh

Abī-Ešuḫ
BaşlıkBabil Kralı
Dönem28 yıl; y. MÖ 1648 – MÖ 1620
Yerine geldiğiSamsu-iluna
Yerine gelenAmmi-Ditana

Abī-Ešuḫ (varyantlar: m a-bi-ši, [i 1] "Abiši", m E-bi-šum,[i 2] "Ebišum"), Babil'in 1. Hanedanlığının 8. kralıydı ve 28 yıl boyunca kısa kronolojiye göre yaklaşık MÖ 1648 - 1620 veya orta kronolojiye göre MÖ 1711- 1864 yılları arasında hüküm sürdü.[1] Abi-Esuh'dan önce babası Samsu-iluna tahttaydı.

Hayatı

Lakapları arasında "Sumu-la-El'in torunu, Samsu-iluna'nın soylu varisi, krallığın sonsuz tohumu, güçlü kral, Babil kralı, Sümer ve Akkad topraklarının kralı, Dört çeyreğin de barış içinde kalmasını sağlayan kral" vardır. Büyük ihtimal bu lakaplar iki askeri seferi ile kazanılmışlardı. Dördüncü yıl isim kayıtlarında Kassitler'in bir ordusuna boyun eğdirdiği yazmaktadır.[i 3]

Bazı yazıtlarda[i 4] Kuzey Babil'de Arahtum kanalında Hammurabi tarafından kurulan Luhaia adlı bir kasabada kralın yaptığı bazı inşaat aktiviteleri bulunmuştur.

Yazıtlar

  1. ^ Chronicle of Early Kings, (ABC 20), Tablet B, reverse, lines 8 to 10.
  2. ^ Babylonian King List B, obverse line 8.
  3. ^ Tablet BM 16998.
  4. ^ Tablets BM 38446 and BM 55472 + 40125.

Kaynakça

  1. ^ Albert Kirk Grayson (1975). Assyrian and Babylonian chronicles. J. J. Augustin. s. 203. 

Dış bağlantılar

Resmî unvanlar
Önce gelen
Samsu-iluna
Babil Kralı
MÖ. 1648 - M.Ö. 1620
Sonra gelen
Ammi-Ditana

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Babil</span> Mezopotamyada tarihi bölge ve devlet

Babil, Mezopotamya'da adını aldığı Babil kenti etrafında MÖ 1894 yılında kurulmuş, Sümer ve Akad topraklarını kapsayan bir imparatorluktur. Babil'in merkezi bugünkü Irak'ın El Hilla kasabası üzerinde yer almaktadır. Babil halkının büyük bir kısmını tarih boyunca çeşitli Sami asıllı halklar oluşturmuştur. Bölgede konuşulmuş en yaygın dil Akadca olmuş olmasına rağmen Sümerce dinî dil olarak kullanılmıştır. Aramice ise ilerleyen yıllarda bölgenin geçer dili konumuna gelmiştir.

<i>Gılgamış Destanı</i> tarihin en eski yazılı destanı

Gılgamış Destanı, antik Mezopotamya'dan günümüze ulaşan en eski edebiyat eseri ve Piramit metinlerinden sonra en eski ikinci dini metin olarak kabul edilen destansı bir şiirdir. Gılgamış'ın yazınsal tarihi, Üçüncü Ur Hanedanlığı'ndan kalma Uruk Kralı Bilgamış hakkında yazılan beş Sümer şiiriyle başlar. Bu bağımsız hikâyeler, daha sonra Akadcada birleşik bir destan için kaynak olarak kullanılmıştır. "Eski Babilce" yorumu olarak bilinen bu birleşik destanın günümüze ulaşan ilk yorumu, MÖ 18. yüzyıla dayanır ve adını açılışından almıştır. Destanın sadece birkaç tableti günümüze ulaşmıştır. Sîn-lēqi-unninni tarafından derlenen daha sonraki Standart Babilce yorumu, MÖ 13. yüzyıldan 10. yüzyıla kadar uzanır ve Sha naqba īmuru açılışına dayanır. Bunun yaklaşık üçte ikisi daha uzundur ve on iki tabletlik yorum kurtarılmıştır. En iyi kopyalardan bazıları, MÖ 7. yüzyılda yaşamış olan Asur Kralı Asurbanipal'in kütüphane kalıntılarında keşfedilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Gılgamış</span> Sümer şehir devleti Urukun tarihî kralı

Gılgamış, Sümer şehir devleti Uruk'un tarihî kralı, antik Mezopotamya mitolojisinin önemli bir kahramanı ve MÖ 2. binyılın sonlarında Akadca yazılan epik şiir Gılgamış Destanı'nın protagonistidir. Muhtemelen MÖ 2800 ile 2500 arasındaki bir zaman aralığında ülkeyi yönetmiş ve ölümünden sonra tanrısallaştırılmıştır. Ur'un üçüncü hanedanlığı döneminde Sümer efsanelerinde önemli bir şahsiyet olmuştur. Gılgamış'ın efsanevi kahramanlıkları günümüze kadar gelen beş Sümer şiirinde anlatılmıştır. Bunların tespit edilebilen en eskisi Gılgamış, Enkidu ve Ölüler Diyarı'dır. Bu şiirde Gılgamış, Tanrıça İnanna'nın yardımına gelir ve tanrıçanın huluppu ağacını istila eden yaratıkları defeder. İnanna, Gılgamış'a mikku ve pikku adı verilen iki bilinmeyen nesne verir fakat Gılgamış, bunları kaybeder. Enkidu'nun ölümünden sonra gölgesi, Gılgamış'a Ölüler Diyarı'nın kasvetli koşullarını anlatır. Gılgamış ve Agga şiiri, Gılgamış'ın tâbi olduğu Kral Agga'ya karşı ayaklanmasını anlatır. Diğer Sümer şiirleri Gılgamış'ın dev Huvava ve Gök Boğası ile ilişkisini anlatırken kötü muhafaza edilmiş olan sonuncu şiir Gılgamış'ın ölümüyle cenazesini anlatır.

Utu, Akadca Şamaş adıyla da bilinen eski Mezopotamya Güneş tanrısıdır. Her gün dünyada olan biten her şeyi gördüğüne inanıldı ve adaletten ve gezginlerin korunmasından sorumluydu. İlahi bir yargıç olarak, yeraltı dünyasıyla ilişkilendirilebilirdi. Ek olarak, tipik olarak hava tanrısı Adad ile birlikte kehanet tanrısı olarak hizmet edebilirdi. Evrensel olarak birincil tanrılardan biri olarak kabul edilirken, özellikle Sippar ve Larsa'da saygı görüyordu.

Lugalbanda, Sümer mitolojisi ve edebiyatından bir karakterdir. Adı genç kral anlamına gelir. Sümer Kral Listesi'ne göre Uruk şehrinin üçüncü kralıdır. Eski Çağ Mezopotamya edebiyatında Gılgamış'ın babası olarak yer alır ve karısı tanrıça Ninsun'dur.

<span class="mw-page-title-main">Babil kralları listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Babil Kralı MÖ 19. yüzyıldan MÖ 6. yüzyıldaki çöküşüne kadar bağımsız bir krallık olarak var olan antik Mezopotamya şehri Babil ve krallığı Babil'in hükümdarıdır. Bağımsız bir krallık olarak varlığının büyük bir döneminde Babil, Sümer ve Akad antik bölgelerini kapsayan Güney Mezopotamya'nın büyük bölümüne hükmetmiştir. Şehir, Babil krallarının Antik Yakın Doğu'nun büyük kısımlarına egemen olduğu Birinci Babil İmparatorluğu ve İkinci Babil İmparatorluğu olmak üzere iki büyük yükseliş dönemi yaşamıştır. Babil, Hammurabi Kanunları'nı hazırlayan Hammurabi tarafından yönetilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Hammurabi</span> Babil’in altıncı kralı

Hammurabi, Amori kökenli Birinci Babil Hanedanlığı'nın altıncı kralıdır. Orta kronolojiye göre y. MÖ 1792'den y. MÖ 1750'ye kadar hüküm sürmüştür. Hammurabi'den önce, sağlığı bozulduğu için tahttan feragat eden babası Sin-Muballit hükümdarlık yapmıştır. Hammurabi, hükümdarlığı sırasında Elam bölgesiyle Larsa, Eşnunna ve Mari şehir devletlerini fethetmiştir. Asur Kralı I. İşme-Dagan'ı devirip İşme-Dagan'ın oğlu Mut-Aşkur'u haraç ödemeye zorlayarak neredeyse Mezopotamya'nın tamamını Babil egemenliği altına almıştır.

I. Murşili (Muršili) yaklaşık olarak MÖ 1620-1590 yıllarında hüküm sürmüş Hitit kralı. Önce Halep şehrini ele geçirerek Suriye'deki Yamhad krallığını yıkmış, ardından Babil şehrine kadar giderek MÖ 1595 yılında Hammurabi sülalesini sona erdirmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Yehoiakim</span>

Yehoyakim veya Jehoiakim, MÖ 635 – 597 yılları arasındaki Yehuda kralıdır. Yoşiyahu'nun Rumah'lı Pedaya'nın kızı Zevuda'dan olan ikinci oğludur. Doğumdaki ismi Eliakimdi.

<span class="mw-page-title-main">Yehoyakin</span> Yehuda kralı

Yehoyakin, Babil kralı MÖ 6. yüzyılda kendisini tahtından edip sürgüne gönderene kadar Yehuda Krallığı'nın kralıydı. Yehoyakin hakkındaki bilgilerin çoğu Eski Ahit'ten gelmektedir. Irak'ta yapılan kazılar sonucu bulunan Yehoyakin'in İstihkak Tabletleri'yle Yehoyikan'ın varlığı su üstüne çıkarıldı. Bu tabletler Babil'in İştar Kapısı'nın yakınlarında bulunmuş olup tarihi yaklaşık MÖ 592'ye dayandırılır. Çivi yazısıyla yazılan tablette Yehoyakin'in ("Ya-'-ú-kinu") ve beş oğlunun Babil'deki yemek harçlığıyla ilgili bilgi mevcuttur. Babil kayıtlarıyla İbrani dini kayıtlar kıyaslandığında Yehoyakin'in sürgündeki süresi doğru bir şekilde hesaplanabilmektedir. Bir ölçüde, Kudüs'ün düşüşü MÖ 597'ye dayandırılabilir.

Babil takvimi, 12 kameri aydan oluşan ve yıllık bir ay-güneş takvimidir. Babil'de kullanılan takvim, hem kamerî ve hem de Güneş esaslı olarak düzenlenmiştir. Babil takviminde de gün, günbatımında başlar ve bir sonraki günbatımında sona erer. Sümerde M.Ö. IV binyılın sonu ile III binyılın başlangıcında her bir şehrin kendi takvimi vardı. Rahipler yıldızlı gökyüzünü gözlem yapmakla birçok astronomik sonucu elde etmişlerdir. M.Ö. III binyılda gökyüzü cisimlerinin hareketinin gözlemlemek için yüksekliği 20 m'ye ulaşan çok katlı kuleler inşa ediliyordu. Bu kuleler genellikle tapınakların yanına dikilirdi.

Kassitler, Birinci Babil Hanedanı'nın yıkılışından sonra MÖ 1531-1155 yılları arasında Babil topraklarına hakim olan Antik Çağ halkıdır. Orta Kronolojiye göre Kassitler'in Babil yönetimi MÖ 1595'te başlamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Birinci Babil Hanedanı</span> MÖ 1894-MÖ 1595 arasında hüküm sürmüş hanedanlık

Birinci Babil Hanedanlığı, yaklaşık olarak MÖ 1894-MÖ 1595 arasına uzanmaktadır. Üçüncü Ur Hanedanı ile İsin Hanedanı'nın yıkılmasından sonra kurulmuştur. Babil Kral Listesi A ve Babil Kral Listesi B olduğu için ilk Babil hanedanının kronolojisi tartışılmaktadır. Bu kronolojide, Liste A'nın hükümdarlık yılları geniş kullanımları nedeniyle kullanılırken Liste B'deki hükümdarlıklar genel olarak daha uzundur.

<span class="mw-page-title-main">Babil matematiği</span> matematik

Babil matematiği, Sümerlerin ilk günlerinden, MÖ 539'da Babil'in düşüşünü izleyen yüzyıllara kadar Mezopotamya halkı tarafından geliştirilen veya uygulanan tüm matematiktir. Babil matematik metinleri bol miktarda bulunur ve iyi düzenlenmiştir. Zaman açısından iki farklı gruba ayrılırlar: biri Eski Babil döneminden, diğeri ise MÖ son üç ya da dört yüzyıldan, Seleukoslular döneminden kalmadır. İçerik açısından, iki metin grubu arasında neredeyse hiç fark yoktur. Babil matematiği, karakter ve içerik olarak yaklaşık iki bin yıl boyunca sabit kaldı.

<span class="mw-page-title-main">Marduk-balassu-iqbi</span> Babil Kralı

Marduk-balāssu-iqbi, md AMAR yazılıdır. UTU-TI -su-iq-bi or mdSID-TI-zu-DUG4, meaning "Marduk has promised his life," Babil'in E Hanedanlığı'nın 8. kralıdır; babası I. Marduk-zakir-şumi'nin halefi ve I. Nabû-šuma-ukin'in ailesinin hüküm süren 4. ve son neslidir. Babasının eski müttefiki olan ve muhtemelen Marduk'un kız kardeşi olan ve efsanevi Semiramis olan Sammuramat ile evlenen ve onun düşmanı olacak olan kayınbiraderi Asurlu V. Şamşi-Adad ile aynı dönemde yaşamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Nabu-apla-iddina</span> Babilli siyasetçi

Nabû-apla-iddina Babil'in E hanedanının altıncı kralıdır ve en az otuz iki yıl hüküm sürmüştür. Nabû-apla-iddina'nın hükümdarlığının büyük bölümünde Babil II. Aşurnasirpal'in yönetimi altında Asur'da önemli bir rakiple karşı karşıyaydı. Nabû-apla-iddina hem açık bir savaşı hem de önemli miktarda toprak kaybını önleyebildi. Kardeşinin önderliğindeki bir birlik askerini Suhu'daki isyancılara yardım etmek için göndermesi de dahil olmak üzere bazı düşük seviyeli çatışmalar yaşanmıştır. Hükümdarlığının ilerleyen dönemlerinde Nabu-apla-iddina, II. Aşurnasirpal'in halefi III. Salmanasar ile bir antlaşma yapmayı kabul etmiştir. Nabu-apla-iddina, içeride tapınakların yeniden inşası üzerinde çalışmış ve hükümdarlığı sırasında birçok eski eserin yeniden kopyalanmasıyla bir tür edebi canlanma yaşanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Samsu-iluna</span> Babil kralı

Samsu-iluna Babil'in kurucu Amorit hanedanının yedinci kralıdır. Hükümdarlığının MÖ 1749 ile MÖ 1712 veya MÖ 1686 ile 1648 arasında olduğu tahmin edilmektedir. Hammurabi'nin bilinmeyen bir anneden olan oğlu ve halefidir. Hükümdarlığı, babasının fethettiği bölgelerdeki şiddetli ayaklanmalar ve birçok önemli şehrin ile geçmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Antik Yakın Doğu kronolojisi</span> Kronoloji maddesi

Antik Yakın Doğu kronolojisi çeşitli olayların, yöneticilerin ve hanedanların tarihlerinin yer aldığı bir çerçevedir. Tarihi yazıtlar ve metinler, olayları genellikle yetkililerin veya yöneticilerin ardışıklığı açısından kaydeder: "Kral Y'nin X yılında". Çok sayıda kaydın karşılaştırılması, geniş bir coğrafyadaki şehirlerdeki tarihleri ilişkilendiren göreceli bir kronoloji ortaya koymaktadır.

Samsu-ditāna, Hizmetçilerinin mühürlerinde sa-am-su-di-ta-na şeklinde fonetik olarak çivi yazısı ile yazılmış olan, Amorit veya Birinci Babil Hanedanı'nın 11. ve son kralıdır, MÖ 1625 – 1595, MÖ 1617-1587 veya MÖ 1562 – 1531 yılları arasında 31 yıl hüküm sürmüştür. Hükümdarlığı, Babil'in Hititler'in eline geçmesiyle aniden sona ermesiyle en iyi bilinen dönemdir.

<span class="mw-page-title-main">Birinci Deniz Diyarı Hanedanı</span> Günay Mezopotamya hanedanı

Birinci Deniz Diyarı Hanedanı (URU.KÙKI) veya Babil'in 2. Hanedanı, çok spekülatif olarak yaklaşık MÖ 1732-1460, öncelikle kral listeleri A ve B'deki lakonik referanslarda ve Asur Eşzamanlı kral listesi A.117'de kaydedilen çağdaşlarda doğrulanan muammalı bir kral dizisidir.