İçeriğe atla

Abdulrazak Gurnah

Abdulrazak Gurnah
2023'te Gurnah
Doğum20 Aralık 1948 (75 yaşında)
Zanzibar Sultanlığı
MeslekYazar
EğitimCanterbury Christ Church Üniversitesi
Kent Üniversitesi
TürRoman
Önemli ödülleriNobel Edebiyat Ödülü
(2021)

Abdulrazak Gurnah (d. 20 Aralık 1948), Zanzibar doğumlu Tanzanyalı yazar ve edebiyatçı. Gurnah, "kültürler ve kıtalar arasındaki körfezde sömürgeciliğin etkilerine ve mültecinin kaderine nüfuz etmesinden" dolayı 2021 Nobel Edebiyat Ödülü'ne layık görüldü.[1] Gurnah, 1986'da Wole Soyinka'dan bu yana Nobel Edebiyat Ödülü'nü kazanan ilk siyah Afrikalı yazar oldu.

Biyografisi

Abdulrazak Gurnah 20 Aralık 1948'de bugün Tanzanya sınırları içerisinde kalan Zanzibar Sultanlığı'nda doğdu. 1960'larda Zanzibar Devrimi sırasında İngiltere'ye yerleşti. Ana dili Svahili olmasına rağmen İngilizce eserler yazdı. İlköğrenimini İngiliz okullarında tamamladı, çocukluğunda gittiği Kuran kursunda Arapça öğrendi. Gençliğinde Zanzibar Ayaklanması’na (1964) ve sonrasında kurulan sosyalist rejimin çalkantılı yıllarına tanıklık etti. Tanzanya'da Arap kökenli vatandaşlara yönelik baskı ve zulüm yüzünden ülkesini terk etmek zorunda kaldı, 1984'e kadar Zanzibar'a dönmesi mümkün olmadı. 1968’de İngiltere’ye gitti. Yükseköğrenimini Kent Üniversitesi’nde tamamladı. Doktora tezinde (1982) kolonyal söylemin Doğu Afrika, Karayip ve Hindistan edebiyatındaki izdüşümlerini analiz etti. Postkolonyal edebiyat alanında uzmanlaştı. Gurnah, 1980'den 1983'e kadar Nijerya'daki Bayero Üniversitesi Kano'da ders verdi. Yakın zamanda İngiltere'nin Canterbur şehrindeki Kent Üniversitesi'nde İngiliz ve Sömürge Sonrası Edebiyat Profesörlüğü görevinden emekli oldu.[2]

Romanları

10 roman ve çok sayıda kısa hikâye yazan Gurnah'ın bazı kitapları Müge Günay ve Mehmet Deniz Öcal'ın çevirileriyle Türkçede de yayımlandı. Kur'an sureleri ve Binbir Gece Masalları başta olmak üzere Arap ve Fars şiiri, Gurnah'ın yazın hayatındaki ilk önemli kaynaklar oldu. Gurnah, Shakespeare'den V. S. Naipaul'a kadar İngiliz dili geleneğini de çalışmalarına yansıttı. Bununla birlikte, yerli halkların bakış açısını vurgulamak için sömürgeci bakış açısını yükselterek, bu gelenekten bilinçli olarak uzaklaştı.[2]

İlk romanı Memory of Departure’da (Ayrılışın Hatırası, 1987) Afrika’dageçen gençlik yıllarının ardından ülkeyi terk eden Hassan karakterinin hafızasında yer eden Afrika imgesini postkolonyal dönemin kimlik sorunları ışığında inceledi.

İkinci romanı Pilgrim’s Way (Hac Yolu, 1988) başlığını Winchester’ı Canterbury’deki Thomas Beckett mabedine bağlayan yoldan alır. Daha iyi bir yaşam umuduyla İngiltere’ye gelen Tanzanyalı Davud, karşılaştığı göçmen karşıtı tutumlardan dolayı paranoyak bir benlik geliştirir ve çareyi Tanzanya’daki geçmişini tamamen silmekte arar.

Dottie(1990), Dottie Badoara Fatma Balfour karakteri üzerinden benzer bir yabancılaşma sorununu tartışır. Fatma Balfour’un melez kimliği, ırk ve etnisite sorununun göçmen ve sürgün karakterler üzerindeki travmatik etkilerinin yakıcı bir simgesidir.

Cennet’te (1994) Gurnah, Yakup’un oğlu Yusuf’un Kuran’da anlatılan hikâyesini 1900-1914 arası Doğu Afrika’ya uyarlar. Kolonyal söylemin Afrika’ya dair klişelerini kölelik, tarihin çarpıtılması, İslâmofobi gibi meseleler üstünden tartışırken Yusuf’un bireysel hikâyesi bir yandan kolonyalizmin bir yandan da despotizmin eleştirisine açılan ikili bir işlev görür.

By the Sea (Deniz Kenarında, 2001), emperyal pedagojinin Afrika’nın yerli gelenekleriyle karşılaşmasının doğurduğu verimli paradoksları konu eder. Salih Ömer, Kuran eğitimi almaktan duyduğu geleneksel kıvanç ile kolonyal eğitimin kazandırdığı dünya bilgisi arasında bocalarken yeni Afrika’nın çelişkileri ete kemiğe bürünür.

Son Hediye (2011), 1996’da yayımlanan Sessizliğe Hayranlık’la (2018) birlikte bir nehir roman anlatısıdır. Sessizliğe Hayranlık’ın isimsiz anlatıcısı ülkesini terk eden bir Zanzibarlı muhaliftir; Britanya’ya yerleşip evlendikten sonra öğretmenlik yapar. Hayatının en istikrarlı görünen döneminde bireysel tarihini yazmaya karar verdiğinde, hiç de istikrarlı olmayan, kayıp ve kırılgan bir bastırılmış benlikle yüzleşmek zorunda kalır. Son Hediye’de ise Gurnah, bu isimsiz anlatıcısının hikâyesini kültürel farklılıkları, belleğe kazınmış tarifsiz acıları kateden bir anlatıya kavuşturur. Gurnah’ın hakikat anlayışı, gerek kolonyal dönemin karamsar ve toptancı tasvirlerini gerekse anavatan-memleket şovenizmlerini reddeden sahici bir arayışa dayanır.

Gurnah 2017'de Gravel Heart (Çakıl Kalp) isimli romanını yazdı.

Son romanı Afterlives (Ölümden Sonraki Hayatlar) İngiltere'de 2020'de yayımlandı.

Gurnah, romanları dışında, Salman Rüşdi, Anthony Burgess, Joseph Conrad, V. S. Naipaul, Zoe Vicomb gibi yazarlar üstüne edebiyat eleştirileri yazdı, kitaplar hazırladı.[3]

Eserleri Türkçeye İletişim Yayınları tarafından kazandırılmaktadır.[4]

Temalar

Gurnah'ın eserlerinin çoğu Doğu Afrika kıyılarında geçer ve romanlarının kahramanlarından biri hariç hepsi Zanzibar'da doğmuştur. Edebiyat eleştirmeni Bruce King, Gurnah'ın romanlarının Doğu Afrikalı kahramanları daha geniş uluslararası bağlamlarına yerleştirdiğini ve Gurnah'ın kurgusunda "Afrikalıların her zaman daha büyük, değişen dünyanın bir parçası olduğunu" gözlemlediğini ileri sürer.[5] King'e göre, Gurnah'ın karakterleri genellikle köksüz, yabancılaşmış, istenmeyen ve bu nedenle kırgın kurbanlardır veya kendilerini böyle hissederler." Felicity Hand, Gurnah'ın romanlarının "göçten kaynaklanan yabancılaşma ve yalnızlık ve parçalanmış kimlikler ve 'ev'in anlamı hakkında doğurduğu ruh arama soruları" ile ilgili olduğunu öne sürer.[6] Gurnah'ın karakterlerinin göç ettikleri yeni ve yabancı ülkede başarılı olamadıklarını, ancak başarısızlıklarını ironi ve mizah kullanarak göğüslediklerini gözlemler.[6]

Ödülleri

Gurnah 1994 yılında Man Booker Ödülü'ne aday gösterildi. 2001 yılında da Los Angeles Times Kitap Ödülü'ne layık görüldü.[7] 2006 yılında Royal Society of Literature Derneği'nin bir üyesi seçildi.[8] 2007'de By the Sea adlı romanıyla Fransa'da RFI Witness of the World ödülünü kazandı.[9]

Nobel Edebiyat Ödülü

İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi, 7 Ekim 2021'de Nobel Edebiyat Ödülü'nün Abdulrazak Gurnah'a verildiğini açıkladı. Nobel Komitesi kararını açıklarken Gurnah'ı, "Kültürler ve kıtalar arasında sömürgeciliğin etkilerine ve mültecilerin kaderine yönelik tavizsiz ve merhametli tavrı" nedeniyle övdü ve şunları kaydetti: "Gurnah'nın gerçeğe olan bağlılığı ve basitleştirmeden kaçınması dikkat çekicidir. Basmakalıp betimlemelerden uzak duran Gurnah'ın romanları gözlerimizi, dünyanın başka yerlerinde, insanların pek de aşina olmadığı, kültürel olarak çeşitlendirilmiş bir Doğu Afrika'ya bakmamızı sağlıyor."[7]

Kaynakça

  1. ^ "2021 Nobel Edebiyat Ödülü'nü Tanzanyalı romancı Abdulrazak Gurnah kazandı (Abdulrazak Gurnah kimdir?)". NTV. 7 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ekim 2021. 
  2. ^ a b "Nobel Edebiyat Ödülü'nü kazanan Abdulrazak Gurnah kimdir?". euronews. 7 Ekim 2021. 7 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ekim 2021. 
  3. ^ Abdulrazak Gurnah kimdir. 7 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ekim 2021. 
  4. ^ "Azınlıkların Yankısı: Nobel Edebiyat Ödülü'nü Kazanan Abdulrazak Gurnah Hakkında". Kayıp Rıhtım. 10 Ekim 2021. 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2021. 
  5. ^ The Contemporary British Novel Since 1980. James Acheson, Sarah C. E. Ross. New York: Palgrave Macmillan. 2006. ISBN 978-1-349-73717-8. OCLC 1104713636. 
  6. ^ a b Hand, Felicity (2012). "Becoming Foreign: Tropes of Migrant Identity in Three Novels by Abdulrazak Gurnah". In Sell, Jonathan P. A. (ed.). Metaphor and diaspora in contemporary writing. [Place of publication not identified]: Palgrave Macmillan. ISBN 1-349-33956-3. OCLC 951513462. Erişim tarihi: 8 Ekim 2021. 
  7. ^ a b "2021 Nobel Edebiyat Ödülü, Tanzanya doğumlu yazar Abdulrazak Gurnah'a verildi". BBC News Türkçe. 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ekim 2021. 
  8. ^ "Abdulrazak Gurnah". Royal Society of Literature (İngilizce). 14 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ekim 2021. 
  9. ^ "RFI - Littérature - Abdulrazak Gurnah, Prix RFI Témoin du Monde 2007". www1.rfi.fr. 14 Mart 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ekim 2021. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Tanzanya</span> Ortadoğu Afrikada bulunan bir ülke

Tanzanya, resmî adıyla Tanzanya Birleşik Cumhuriyeti, Doğu Afrika'da bir ülkedir. Afrika Büyük Gölleri bölgesinde yer alır. Ülke kuzeybatıda Kenya; kuzeyde Uganda; batıda Ruanda, Burundi ve Kongo Demokratik Cumhuriyeti; güneybatıda Zambiya; güneyde ise Malavi ve Mozambik ile komşudur. Doğuda Hint Okyanusu'na kıyısı bulunur. Afrika'nın en yüksek dağı olan Kilimanjaro Dağı ülkenin kuzeydoğusundadır. Afrika'nın Büyük Gölleri'nin üçüne kıyısı vardır. Kuzey ve batıda Afrika'nın en büyük gölü olan Victoria Gölü ile kıtanın en derin gölü olan Tanganika Gölü, güneyde ise Malavi Gölü bulunur. Ülkenin doğu kıyıları sıcak ve nemlidir. Zanzibar adaları kıyının biraz açığında bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Kenzaburo Oe</span> Japon yazar ve 1994 Nobel Edebiyat Ödülü sahibi (1935-2023)

Kenzaburō Ōe, Japon yazar ve çağdaş Japon edebiyatı'nın önde gelen isimlerinden birisi. Ōe, 1994 yılında Yasunari Kavabata'dan sonra Nobel Edebiyat Ödülü kazanan ikinci Japon yazardır.

<span class="mw-page-title-main">Rudyard Kipling</span>

Joseph Rudyard Kipling, İngiliz şair, roman ve hikâye yazarı.

<span class="mw-page-title-main">Orhan Pamuk</span> Nobel ödüllü Türk roman yazarı

Orhan Ferit Pamuk, Türk romancı. Birçok başka edebiyat ödülünün yanı sıra, 2006 yılında Nobel Edebiyat Ödülü'ne layık görüldü ve 54 yaşında, bu ödülü kazanan en genç edebiyatçılardan biri oldu. Kitapları altmış üç dile tercüme edildi, yüzden fazla ülkede yayımlandı ve 13 milyon baskı yaptı. 2006 yılında Time dergisi tarafından dünyanın en etkili 100 kişisi arasına seçilen Pamuk, Nobel ödülüne lâyık görülen ilk Türk'tür.

<span class="mw-page-title-main">Doris Lessing</span> Yazar

Doris Lessing, Nobel Edebiyat Ödülü sahibi Britanyalı yazardır.

<span class="mw-page-title-main">Sinclair Lewis</span> Amerikalı yazar (1885 – 1951)

Sinclair Lewis. Amerikalı yazardır.

Jale Parla,, Türk edebiyat teorisyeni ve eleştirmenidir.

<span class="mw-page-title-main">Alman Doğu Afrikası</span> Afrikada eski Alman sömürgesi

Alman Doğu Afrikası (Almanca: Deutsch-Ostafrika), Afrika'daki eski bir Alman sömürgesi. Ruanda'nın büyük bir kesimini, Burundi'yi, Tanzanya'yı ve Mozambik'in bir parçasını içeren sömürge, I. Dünya Savaşı'nın Almanya'nın yenilgisiyle sona ermesiyle büyük ölçüde İngiltere'nin himayesine girdi.

<span class="mw-page-title-main">W. Somerset Maugham</span>

William Somerset Maugham İngiliz oyun, hikâye ve roman yazarı. Çağdaşlarının modernist akımın etkisinde yazdığı bir dönemde daha sade bir tarz seçti. Yazdığı oyunların sıkça sahnelenmesi sayesinde popüler bir yazar haline geldi. Birçok eseri film olarak da uyarlandı.

<span class="mw-page-title-main">J. M. Coetzee</span>

John Maxwell Coetzee, Güney Afrikalı–Avustralyalı romancı, deneme yazarı, dilbilimci, çevirmen ve 2003 Nobel Edebiyat Ödülü sahibidir. İngilizce dilinde en çok eleştirmenlerce beğenilen ve dekore edilmiş yazarlardan biridir. Booker Ödülü, CNA Ödülü, Kudüs Ödülü, Prix Femina étranger ve Irish Times Uluslararası Kurgu Ödülü'nü kazandı ve bir dizi başka ödül ve onursal doktora derecesine sahip oldu.Coetzee 2002 yılında Avustralya'ya taşındı ve 2006 yılında Avustralya vatandaşı oldu. Adelaide'de yaşıyor.

<span class="mw-page-title-main">Wole Soyinka</span>

Akinwande Oluwole Soyinka, Nijeryalı yazardır. 1986'da "Geniş bir kültürel bakış açısı ve şairane bir sezi üslubu ile sunduğu hayatının tiyatrosu için"Nobel Edebiyat Ödülü'nü aldı. Bu ödüle layık görülen ilk Afrikalı yazar oldu. Nijerya'da, Gana'da, Birleşik Krallık'ta ve Amerika Birleşik Devletleri'nde ders verdi. Trajedi ve komedi, şiir, roman ve otobiyografik metinler yazdı. Eserlerinde Afrika ile Avrupa değerlerinden etkilenen bir burjuvazi arasında, Afrika toplumunun izlenimini serimler. 1997 yılında, kurucularından biri olduğu Uluslararası Yazarlar Parlamentosu'nun başkanı oldu. Günümüzde kendini, tehdit altındaki yazarlar için tüm dünyada barınak sağlamaya adamıştır.

<span class="mw-page-title-main">V. S. Naipaul</span> İngiliz yazar (1932-2018)

Sir Vidiadhar Surajprasad Naipaul, Trinidad ve Tobago doğumlu, Britanyalı kurgu ve kurgu olmayan İngilizce eserler yazarı. Trinidad'da geçen erken dönem komik romanları, genişleyen dünyadaki yabancılaşmaya dair kasvetli romanları ve ihtiyatlı yaşam ve seyahat günlükleriyle tanınır. Çoğunlukla beğenilen, ancak bazen tartışmalara yol açan düzyazılar yazdı. Elli yılda otuzdan fazla kitap yayımladı.

<span class="mw-page-title-main">Julius Nyerere</span>

Julius Nyerere, Tanzanyalı öğretim görevlisi ve siyasetçi. Nyerere, Afrika ülkesi Tanzanya'nın başbakan olarak görevde olduğu bir dönemde 1961 yılında elde ettiği bağımsızlık sonrası ülkenin ilk devlet başkanı olarak 1962 ile 1985 yılları arasında devlet başkanlığı makamında bulunmuştur. Bu süreçte Nyerere 1962 ile 1964 yılları arasında Tanganika Cumhuriyeti'nin, 26 Nisan 1964 tarihinden itibaren de ülkesinin Zanzibar ve Pemba Halk Cumhuriyeti'nin birleşmesi sonucu oluşan Tanzanya Birleşik Cumhuriyeti'nin devlet başkanlığını yürütmüştür. Nyerere Afrika Birliği Örgütünün (OAU) önde gelen kurucularından biri olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Thomas Hardy</span>

Thomas Hardy, İngiliz yazar ve şair.

<span class="mw-page-title-main">John Magufuli</span>

John Magufuli, Tanzanyalı öğretim görevlisi ve siyasetçi. Magufuli, Afrika ülkesi Tanzanya'da 2015-2021 yılları arasında devlet başkanlığı yaptı.

<span class="mw-page-title-main">Zanzibar Uluslararası Film Festivali</span>

Dhow Ülkeleri Festivali olarak da bilinen Zanzibar Uluslararası Film Festivali (ZIFF), Tanzanya'nın Zanzibar kentinde her yıl düzenlenen film festivalidir. Doğu Afrika'daki en büyük kültürel etkinlik olarak tanımlanmıştır.[kim?] ZIFF, film ve diğer kültürel endüstrileri bölgesel sosyal ve ekonomik büyümenin katalizörü olarak geliştirmek ve tanıtmak amacıyla 1997 yılında kurulan bir sivil toplum kuruluşudur.

Nobel Ödülü, 1901'den beri Fizik, Kimya, Fizyoloji veya Tıp, Edebiyat ve Barış alanlarındaki başarılar için her yıl verilen uluslararası bir ödüldür. İktisadi Bilimler alanı ödülü 1969'dan beri verilmektedir. Nobel Ödülleri 800'den fazla kişiye verildi.

<span class="mw-page-title-main">Seif Sharif Hamad</span>

Seif Sharif Hamad, Tanzanyalı siyasetçi.

<span class="mw-page-title-main">Samia Suluhu</span> Tanzanyanın altıncı cumhurbaşkanı

Samia Suluhu Hassan Tanzanya'nın altıncı ve şimdiki cumhurbaşkanı olarak görev yapan Tanzanyalı bir politikacı. İktidardaki solcu, sosyal demokrat Chama Cha Mapinduzi (CCM) partisinin bir üyesidir. Suluhu, Burundi'deki Sylvie Kinigi ve Ruanda'daki Agathe Uwilingiyimana'dan sonra bir Doğu Afrika Topluluğu (EAC) ülkesinin üçüncü kadın hükûmet başkanı ve aynı zamanda Tanzanya'nın ilk kadın devlet başkanıdır. Göreve gelmeden iki gün önce, önceki devlet başkanı John Magufuli'nin ölümünden sonra 19 Mart 2021'de göreve başladı.

<span class="mw-page-title-main">Tanzanya-Türkiye ilişkileri</span>

Türkiye'nin Tanzanya'daki Darüsselam Büyükelçiliği ilk olarak Ekim 1979'da açılmış ancak ekonomik sebeplerle 1984'te bu büyükelçilik kapatılmıştır. Darüsselam Büyükelçiliğinin yeniden açılmasına 13 Ekim 2008 tarihinde karar verilmiş ve anılan Büyükelçilik 18 Mayıs 2009 tarihinde faaliyetine başlamıştır. Tanzanya’nın Ankara Büyükelçiliği Şubat 2017’de faaliyete geçmiştir.