İçeriğe atla

Abdullah bin Sebe

Abdullah bin Sebe (Arapça: عبد الله بن سبأ), Sebeilik mezhebinin kurucusu olan kişi.

İslam literatüründe daha çok üçüncü halife Osman'ın Medine'deki evinin kuşatılarak öldürülmesi ve Ali'nin dördüncü halife olmasıyla sonuçlanan süreçte oynadığı rol üzerinde çok tartışmalara sebep olmuştur.[1] Hatta bazı kaynaklar onun gerçekte var olmayan hayali bir kişilik olduğunu öne sürerler.

Hayatı

Abdullah bin Sebe hakkındaki anlatılar Seyf bin Ömer adlı ilk dönem İslam tarihçisinin rivayetlerine dayanır. Taberi de tarihindeki bilgileri bu şahsın rivayetlerine dayandırır. Buna göre; siyahi bir Yemenli Yahudi kadının oğlu olan Abdullah bin Sebe, Osman'ın halifeliği zamanında Müslüman olmuştur. Daha sonra Hicaz, Basra, Kufe ve Şam'da fikirlerini yaymaya çalışmış, başarılı olamayınca da Mısır'a gitmiştir. Burada 'Muhammed'in de İsa gibi tekrar yeryüzüne döneceğini' ve 'Ali'nin Muhammed'in varisi olduğu' gibi İslam itikadında olmayan fikirleri yaymaya başlamıştır.[2]

Mısır'da yaydığı bu fikirler kendisine taraftar bulmuş ve Osman'ın halifeliği konusunda itirazda bulunan bir kitle oluşturmayı başarmıştır. Bunun sonucunda Mısır halkından dört bin, Irak halkından da dört bin kişi Medine'ye giderek Halife Osman'a isyan etti. Evini kuşatarak onu öldürdüler, yerine Ali'yi halife olarak seçtiler. Pek çok İslam alimi bu sürecin arkasında Abdullah bin Sebe'nin bulunduğunu belirtirler.[3]

Osman'ın katillerinin bulunmasını isteyen ve arasında Ayşe, Talha ve Zübeyr gibi sahabelerin bulunduğu grup, Ali'nin bu işte isteksiz ve ağır davrandığı gerekçesiyle ona isyan başlattı. Bunu üzerine Ali ordusuyla Irak'a çekildi. Kufe halkından dokuz bine yakın kişinin de desteğini aldı. Bu sırada Ali'ye karşı çıkan grup Basra'ya ulaşmıştı. Bu esnada iki şehrin halkı arasındaki görüşmelerde sorunun sulh yoluyla çözülmesinde ittifak edilmişti. Ama Abdullah bin Sebe ve yandaşları Ayşe taraftarlarına saldırarak çatışmanın fitilini ateşledi. Sonuçta Talha ölmüş, Zübeyr geri çekilmiş Ayşe de çatışmaya son vererek Medine'ye çekilmiştir.

İslam tarihçileri ve din bilginleri yukarıdaki sürecin tamamında Abdullah bin Sebe ve onan uyan Sebeiye taraftarlarının kışkırtması olduğunu öne sürer.

Fikirleri ve etkileri

Savunduğu fikirler ve etrafına topladığı kişilerin itikatları ile ilk Ghulat-i Şîʿa mezhebi olan Sebe'îyye'nin temelleri atılmış oldu. Ali bin Ebâ Tâlib Merkedî tarafından lânetlenen ve ölüme mahkûm edilen bu şahısın infâzından taraftarlarının daha da artacağından endişe edilmesi nedeniyle son anda vazgeçildi.[4]

Eleştiriler

Abdullah bin Sebe'nin varlığı ve sahabe arasındaki 'fitne'nin ilk sebebi olduğu yönündeki yaygın inanışa karşı ciddi eleştiriler getirilmiştir. Bu eleştirilerin özünü, İslam alimlerin seçkin birer sahabe olan Osman, Ali ve Ayşe'nin iktidar mücadelesi gibi dünyevi ve aşağı bir derece için kan dökmeyeceklerine olan inanışları ve bu fitnenin kaynağını onlara değil de kötü bir figüre yüklemek istedikleri üzerindedir.[5]

Kaynakça

  1. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 17 Nisan 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2017. 
  2. ^ Taberi Tarihi 4/340
  3. ^ Saadet-i Ebediyye, s.170
  4. ^ Kaynak: Mustafa Öz, Mezhepler Tarihi ve Terimleri Sözlüğü, Ensar, İstanbul, 2011.
  5. ^ http://ktp.isam.org.tr/pdfdrg/D01949%5C2007_29/2007_29_KORKMAZS.pdf 18 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Sıddık Korkmaz, İbn Sebe Rivayetinin Tarih ve Makalat Türü Eserlere Yansıması, s. 130-131'deki metin: Halife Hz. Osman'ın katli, Aişe, Talha, Zübeyr ve Hz. Ali arasındaki siyasi çekişmeleri Ebfı Zer ve Arnmar b. Yasir gibi büyük isimlerin, sonucu büyük yanlışlara varan uygulamalarını kendilerinden kaynaklanan birer hata olarak tanımlamak yerine, Hz. Peygamber döneminden itibaren yaptıkları ihanetler ve fitne fücurla şöhret bulmuş olan Yahudilerden birisinin ürünü olarak takdim etmek ona daha sağlıklı gelmiş olmalıdır.

İlgili Araştırma Makaleleri

7. yüzyıl, 601'den 700'e kadar sürmüş olan yüzyıldır.

<span class="mw-page-title-main">Ali</span> İslam Devletinin dördüncü halifesi ve Şiilerin birinci imamı

Ali bin Ebu Talib, İslam Devleti'nin 656-661 yılları arasındaki halifesi. İslam peygamberi Muhammed'in damadı ve amcası Ebu Talib'in oğlu olan Ali, Muhammed'in İslam'a davetini kabul eden ilk erkek kişidir. Sünni İslam'a göre Ali, dört halifenin sonuncusu, Şii İslam'a göre ise imamların ilki ve Muhammed'in hak vârisidir. Şii ve Sünni İslam arasındaki farklılaşmanın ana nedeni Muhammed'in gerçek vârisinin kim olduğu konusundaki görüş farklılığından ileri gelmektedir.

<span class="mw-page-title-main">I. Muâviye</span> İslam Devletinin Aliden sonraki halifesi ve Emevi Hanedanının kurucusu

Muaviye bin Ebu Süfyan, İslam Devleti'nin Hasan'dan sonraki halifesi ve Emevi Hanedanı'nın kurucusudur.

İlk Müslümanlar, İslam'ı ilk kabul eden sahabelerdir.

<span class="mw-page-title-main">Kerbelâ Olayı</span> Hüseyin bin Ali ile Emevî halifesi Yezidin orduları arasında Kerbelâda gerçekleşen çatışma (680)

Kerbelâ Olayı veya Kerbelâ Savaşı ya da Kerbelâ katliamı, 10 Ekim 680'de, bugünkü Irak sınırları içindeki Kerbelâ şehrinde, Muhammed'in torunu Hüseyin bin Ali'ye bağlı küçük bir birlik ile Emevi halifesi I. Yezid'in ordusu arasında cereyan etmiştir. Hüseyin ve kafilesindeki herkes öldürülmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Mâlik bin Enes</span> Mâlikî mezhebinin kurucusu ve imamı olan din bilgini

Mâlik bin Enes, Mâliki mezhebinin kurucusu, müctehid ve muhaddis.

<span class="mw-page-title-main">Sıffin Muharebesi</span> İslam halifesi Ali ile Şam valisi Muaviye arasında yaşanan iktidar savaşı

Sıffin Muharebesi, İlk Fitne esnasında, Halife Ali ile İslam Devleti'nin Suriye valisi Muaviye bin Ebu Süfyan arasında Sıffin'de yapılan savaş. Sıffin günümüzde Suriye'de, Fırat boyundaki Rakka kentinin doğusundadır.

<span class="mw-page-title-main">Cemel Muharebesi</span> Basrada gerçekleşen muharebe

Cemel Muharebesi, Cemel Vakası, Basra Savaşı ya da Deve Olayı 8 Aralık 656 tarihinde, Halife Ali bin Ebu Talib ile İslam Peygamberi Muhammed'in dul eşi Aişe'nin taraftarları arasında, Basra'da gerçekleşen muharebe. Müslümanlar arasındaki ilk iç savaştır. Cemel Savaşı, Ali'nin zaferiyle sonuçlandı. Aişe'nin müttefiklerinden Talha bin Ubeydullah ve Zübeyr bin Avvam öldürüldü. Aişe, Ali tarafından Medine'ye gönderildi. Savaşta her iki taraftan yaklaşık yirmi bin kişi hayatını kaybetti.

<span class="mw-page-title-main">İlk Fitne</span> Müslüman halkların bölünmesine sebep olan savaş

İlk Fitne, Halife Osman'ın evinde öldürülmesi ile başlayan ve Muaviye'nin İslam Devleti'nin başına geçmesi ile sonuçlanan iç savaş dönemine İslam tarihinde verilen isim.

<span class="mw-page-title-main">Aişe</span> Muhammedin eşi, Ebu Bekirin kızı

Aişe bint Ebu Bekir, İslam peygamberi Muhammed'in üçüncü ve en genç karısı ve birinci İslam halifesi Ebû Bekir'in kızıdır.

<span class="mw-page-title-main">Hüseyin</span> Alinin oğlu, Şianın 3. imamı, sahabe

Hüseyin bin Ali bin Ebu Talib, İslâm peygamberi Muhammed'in torunudur. Dördüncü Hâlife olan Ali bin Ebu Talib'in oğludur. Annesi, Muhammed'in kızı Fatıma Zehra’dır. On İki İmâmlar'ın üçüncüsü olan Hüseyin bin Ali, İslam Devleti’nin bir Emevî saltanatına dönüşmemesi için mücadele vermiş ve Emevîler tarafından öldürülmüştür. Soyundan gelenler Hüseynî ya da Seyyid olarak tanımlanır.

<span class="mw-page-title-main">Talha bin Ubeydullah</span> sahabe

Talhâ bin Ubeydullah, cennetle müjdelenen on sahabiden biri.

<span class="mw-page-title-main">Zübeyr bin Avvâm</span> Muhammedin halası Safiyyenin oğlu, sahabe

Zübeyr bin Avvam ya da Zübeyr bin el-Avvam (Arapça:الزبير بن العوام, İslâm peygamberi Muhammed bin Abdullah'ın halası Safiyye'nin oğludur. Cennetle müjdelenen on sahabiden birisidir. Muhammed'in eşi Hatice'nin kardeşinin oğludur.

<span class="mw-page-title-main">I. Yezîd</span> Emevîlerin ikinci halifesi

Yezîd bin Muâviye, Emevîlerin ikinci halifesi.

<span class="mw-page-title-main">Abdullah bin Zübeyr</span> sahabe

Abdullah bin Zübeyr, İkinci Emevi halifesi Yezid'e biat etmeyerek isyan başlatan ve Mekke'de karşı halifeliğini ilan ederek 692'deki öldürülüşüne kadar Emevilerle mücadele eden tabiin.

<span class="mw-page-title-main">II. Muâviye</span> emevilerin üçüncü halifesi

II. Muaviye, Emeviler'in üçüncü halifesi. Halifeliğe babası I. Yezid'in ölümünden sonra geçmiştir.

<span class="mw-page-title-main">I. Mervân</span> Emevilerin dördüncü halifesi (623-685)

I. Mervan, Emevîlerin dördüncü halifesi. Emeviler halifeliğine 684'te II. Muaviye'nin halifelikten feragat etmesinden sonra geçmiştir. I. Mervan'ın halife olmasıyla Emeviler hanedanın iktidar gücü Ebu Süfyan kolundan "Hakam bin Vail" koluna geçmiştir; Ebu Süfyan ve Hakam bin Vail, Emevîlerin ismini aldığı Ümeyye'nın torunlarıdır. Hakam da Osman bin Affan'ın birinci derece kuzenidir. Dokuz ay süren halifeliği, önce diğer Emevilere karşı iç savaşla geçmiş ve bunda başarı sağlamıştır. Sonra Hicaz'da isyan etmiş ve kendi halifeliğini ilan etmiş olan Abdullah bin Zübeyr'i halife kabul etmiş olan güney Suriye ve Mısır'ı eline geçirmiştir. Fakat Mervan 685'te öldüğünde Abdullah bin Zübeyr hâlâ Irak ve Hicaz'da halife olarak kabul edilmekteydi.

<span class="mw-page-title-main">Osman</span> İslam Devletinin üçüncü halifesi, sahabe

Osman bin Affan, Hulefâ-yi Râşidîn'den üçüncüsü, İslam peygamberi Muhammed'in cennetle müjdelenmiş sahâbelerinden birisidir. 644 yılından 656'daki öldürülmesine kadar, 12 yıl boyunca halifelik yapmıştır; Hulefâ-yi Râşidîn'den en uzun süre halifelik yapan odur. Şiâ'da halifeliği kabul edilmeyen sahâbedendir; zira Şîa inancına göre hüküm sürmesi gereken ilk halife Ali'dir. Sünni inanca göre Ali ve Osman arasında ayrım yapılmaz. Ümeyyeoğullarından (Emeviler) olan Osman'ın künyesi İslam peygamberi Muhammed'in kızı Rukiyye'den olan oğluna nispetle Ebu Abdullah'tır. Bunun dışında Ebu Leyla olarak anıldığı da olurdu.

<span class="mw-page-title-main">Abdullah bin Ömer</span> Halife Ömerin oğlu, sahabe

Abdullah bin Ömer, ikinci İslâm Halifesi Ömer'in oğludur. Hadis ve hukukta önde gelen yetkili sahabedendi. Müslüman toplumunda çıkan İlk Fitne'de hiziplere karşı tarafsız tutumu ile bilinmiştir. Ebu Hureyre'den sonra ikinci en çok hadis rivayet eden sahabidir.

Bu sayfada 650'li yıllarda Râşidîn Halifeliği'nde yaşanan olaylar yer almaktadır.