İçeriğe atla

Abdulla Avlani

Abdullah Avlani
DoğumAbdulla Avloniy
12 Temmuz 1874(1874-07-12)
Taşkent, Türkistan
Ölüm25 Ağustos 1934 (60 yaşında)
Taşkent, Özbekistan
MeslekYazar, şair, eleştirmen, tercüman, eğitimci,tiyatrocu
İkametTürkistan (günümüzde Özbekistan)
MilliyetTürk (Özbek)

Abdullah Avlani (Özbekçe: Abdulla Avloniy) (1874, Taşkent-1934, Taşkent), Özbek şair. Yeni devir Özbek medeniyeti, edebiyatının esasçılarından biri, çocuk edebiyatı, Özbek milli tiyatrosu, draması, matbuatı, Özbek milli pedagojisinin temeli taşını koyan eğitimci.

Hayatı

XX.yüzyıl başlarında Türkistan'daki Ceditçilik hareketinin ve eğitim seferberliğinin önemli isimlerinden biridir. Şair, gazeteci, tercüman, eğitimci, tiyatrocu olarak bilinmektedir. 1878 yılında Taşkent'te doğmuştur. Mahalle mektebi ve medresede eğitim gördü. 14 yaşında şiir yazmaya başlar. Türk Dünyasındaki birlik hareketlerini yakından takip eder. İsmail Gaspıralı'nın çıkarmış olduğu Tercüman gazetesini takip etti. Arapça, Farsça ve Rusça öğrenmiştir. Kültür seviyesini yükseltmiş ve Orta Asya Türk aydınları arasında tanınmış bir kişi oldu. 1904 yılında uğraşları ile Mirabad'da çağdaş bir eğitim veren mektep açar. Burada dersler verir. 1907 yılında Şöhret gazetesini çıkarmaya başlar. 1909 tarihinde yakın arkadaşlarıyla birlikte Cemiyeti Hayriye adında bir teşkilat oluşturur. Cemiyeti Hayriye, Orta Asya'daki eğitim atağının hız kazanmasında mühim bir etkiye sahiptir. Orta Asya Türklerinin düşünce ve kültür durumunu geliştirmek için 1913 yılında Turan adında bir tiyatro grubu kurmuştur. Burada sanat danışmanı, rejisör ve aktör olarak çalıştı. Eserlerini ve Abdullah Kadiri, Hamza Hekimzade Niyazi, Celil Mehmetkuluzade, Üzeyir Hacıbey gibi Türk dünyasının aydınlarının eserlerini sahneledi. Kendisinin Pinek (1915), Advokatlik Asanını (1916), Biz ve Siz gibi piyeslerini yazmıştır. Özbek tiyatrosunun gelişmesinde büyük bir etkiye sahiptir. Okullar için hazırladığı ders kitaplarından Birinci Muallim, İkkinçi Muallim (1912), Tarih, Türkiy Gülistan yahud Ahlak (1913) eserleri beğeni ile okunmuştur. 1915 yılında Edebiyat yahud Milli Şiirler adlı kitabı basılmıştır. Bu eserindeki şiirleri, Türk milli şuurunun uyanmsına büyük hizmet etmiştir. 1914 yılında Sadayı Türkistan gazetesinde muharrirlik yapan Abdullah Avlani, 1917 yılında Turan gazetesini çıkardı. 1919-1920 yıllarında Afganistan'da elçi olarak görev yaptı. Daha sonra İştirakiyyun, Kızıl Bayrak, Kasabaçilik İşi gazetelerinde muharrir olarak görev yaptı. Ardından Orta Asya Devlet Üniversitesinde çalıştı. 1931 yılında profesör oldu. 1934 yılında Taşkent'te öldü.[1][2]

Eserleri

En ünlü eseri Türki Gülistan yahud Ahlak adlı kitabıdır. Bu kitap, eski Şarkta yarı nazım, yarı nesir halinde yazılan eserleri hatırlatır. Ziya Gökalp, Mehmet Akif düşüncesinde bir eserdir.[1][3]

Neşredilen eserleri

  • Avloniy. «Toshkent tonggi». T., 1978.
  • Avloniy. Oʻson millat. T., 1993.
  • Avloniy. Turkiy guliston yohud axloq. T., 1992.
  • Avloniy. Afgʻon sayohati. Kundaliklar. «Sharq yulduzi», 1990, 7-son.
  • Milliy uygʻonish. T., 1993.
  • Avloniy, Tanlangan asarlar, Ikki tomlik, «Maʼnaviyat»., T., 1998 y.

İlmi kaynaklar

  • Qosimov B. Abdulla Avloniy. T., 1979.
  • Qosimov B. Inqilobiy sheʼriyat sahifalari. T., 1977.
  • Oripov Q. Alangali yillar adabiyoti., T., 1972.

Ayrıca bakınız

  • Özbekistan edebiyatı

Kaynakça

  1. ^ a b "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 11 Nisan 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2016. 
  2. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 16 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 30 Mart 2016. 
  3. ^ Özbek yazılı edebiyatı http://turklib.ru/general_history/baslangicindan_gunumuze_kadar_turkiye_diisindaki_turk_edebiyatlari_antolojisi_ozbek_edebiyati_15_cilt_ozbek_yaz305l305_edebiyati.html 13 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Abdulla Avlani ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Ahmet Hamdi Tanpınar</span> Türk şair, romancı, deneme yazarı, edebiyat tarihçisi, siyasetçii

Ahmet Hamdi Tanpınar ; Türk şair, romancı, deneme yazarı, edebiyat tarihçisi, siyasetçi ve akademisyendir.

<span class="mw-page-title-main">Özbekçe</span> Özbekistanın resmî dili olan Türk dili

Özbekçe veya Özbek Türkçesi, Özbekistan'ın resmî dilidir. Türk dillerinin içerisinde sınıflanan Karluk grubuna bağlı bir dil ve tarihî Çağataycanın çağdaş devamı olan Türk yazı dillerinden biridir.

<span class="mw-page-title-main">İbrahim Şinâsî</span> Türk gazeteci, yazar ve şair

İbrahim Şinasi Efendi, Türk gazeteci, yayımcı, şair ve oyun yazarı.

<span class="mw-page-title-main">Arif Nihat Asya</span> Türk şair

Mehmet Arif Nihat Asya, Türk şair, öğretmen ve siyasetçidir.

Divan-ı Hikmet, Hoca Ahmed Yesevî'nin söylediği "hikmet" adlı şiirleri bir araya getiren Türk tasavvuf edebiyatının bilinen en eski örneklerini içeren kitaptır.

Beşir Ayvazoğlu, edebiyatçı, şair, yazar, gazeteci.

<span class="mw-page-title-main">Muallim Naci</span> Türk tanzimat dönemi yazarı ve şairi

Muallim Naci, Türk yazar, şair, öğretmen ve eleştirmen.

<span class="mw-page-title-main">Zeki Velidi Togan</span> Başkurt tarihçi, Türkolog ve Başkurt devrimci ve kurtuluş hareketinin lideri

Ahmet Zeki Velidi Togan, Başkurt, Türk tarihçi, Türkolog, Başkurt devrimi ve bağımsızlık hareketi önderi. Asıl adı Ahmet Zeki'dir. Rusya'da iken Validov soyadını kullanmış, Türkiye'ye geldikten sonra Togan soyadını almıştır. "Togan" sözcüğü "doğan" sözcüğünün Başkurtça şeklidir.

<span class="mw-page-title-main">Çağatayca</span>

Çağatayca, Çağatay Türkçesi veya Doğu Türkçesi, 15. yüzyılda Timurluların idaresi altında gelişen ve 15. yüzyıldan 20. yüzyılın başlarına dek Orta Asya'daki Müslüman Türk halkları tarafından ortak yazı dili olarak kullanılan dildir.

<span class="mw-page-title-main">Bahtiyar Vahapzade</span> Şair

Bahtiyar Vahabzade, Azerbaycanlı şair ve yazar.

Şeybanîler, Cengiz Han'ın oğullarından Cuci'nin 5. oğlu ve Batu'nun kardeşi olan Şeyban'ın (Şiban) sülalesinden olup Özbekleri yöneten Ebu'l Hayr tarafından kurulmuş Türk veya Türk-Moğol sonradan Farslaşan hanlık.

<span class="mw-page-title-main">Vasfi Mahir Kocatürk</span>

Vasfi Mahir Kocatürk. Türk şair, oyun yazarı, öğretmen, edebiyat araştırmacısı, politikacı.

Şakir Selim, Kırım Tatarı şair, yayımcı, çevirmen.

Tercümân-ı Hakîkat, Osmanlı İmparatorluğu döneminde, İstanbul'da 1878-1921 yılları arasında yayınlanan günlük gazete.

Yahya Akengin, Türk şair ve yazardır. Hisarcılar akımının temsilcilerinden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Abdulhamid Süleyman Çolpan</span>

Abdülhamid Süleyman Çolpan, Özbek yazar, tercüman, şair ve gazeteci.

Dedehan Hasan,, Sovyet Özbek şair, gazeteci, sanatçı, ozan, besteci, kanaat önderi ve siyasetçi.

<span class="mw-page-title-main">Rauf Parfi</span>

Rauf Parfi veya Rauf Parfi Öztürk, Özbek yazar, şair ve çevirmen.

<span class="mw-page-title-main">Münevverkari Abduraşidhanoğlu</span>

Münevverkari Abduraşidhanoğlu.

Turan (توران) — 1917 yılında Cedidcilik Hareketi'nin temsilcilerinden Abdulla Avlani desteği ile Türkistan ülkesi içindeki şehirlerden Taşkent şehrinde haftalık üç kez yayınlanan edebi, ulusal ve sosyo-politik bir gazetedir. Mirmuhsin Şermuhamedov, gazetenin 2.sayısındaki makalesinde Buhara ulemalarını eleştirince ve Yaşasın Halk Cumhuriyeti sloganını yazınca 1917 Temmuz ayında Buhara Emirliği'nin baskısı ile yayını durdurulmuştur. 15 Ekim 1917 tarihinden itibaren Nizameddin İsamiddinoğlu ve Muhammed Amin Efendizadeler'in muharrirliğinde birkaç dönem daha yayımlanır. Daha sonra Rusya tarafından kapattırılır. "Turan" sayfalarında Nizomiddinqori, Muhammad Amin Afandizoda, Munavvarqori Abdurashidhonov, Abdulla Avloniy, Şokirjon Rahimiy gibi kişilerin makaleleri yer almıştır. Gazetenin 15 tane sayısı Özbekistan Milli Kütüphanesi'nin eşsiz kitaplar bölümünde saklanmaktadır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.