İçeriğe atla

Abdul Qadeer Khan

Abdul Qadeer Khan'ın 2017 yılında çekilmiş fotoğrafı

Abdul Qadeer Khan, (d. 1 Nisan 1936; Bhopal, Hindistan - 10 Ekim 2021; İslamabad, Pakistan) Pakistanlı bir nükleer fizikçi ve metalurji mühendisiydi.[1] Pakistan'ın nükleer silah programında önemli bir figürdü ve halk arasında "Pakistan'ın atom silahları programının babası" olarak bilinmektedir. Pakistan'da ulusal bir kahramandır. 1952'de Pakistan'a göç eden Hint bir göçmen (Muhajir) Khan, Batı Avrupa teknik üniversitelerinin metalürji mühendisliği bölümlerinde eğitim gördü ve burada metalik alaşımların faz geçişleri, uranyum metalurjisi ve gaz santrifüjlerine dayalı izotop ayrımı çalışmalarına öncülük etti. 1974'te Hindistan'ın "Gülümseyen Buda" nükleer testini öğrendikten sonra Khan, 1976'da Khan Research Laboratories'i (KRL) kurduğunda ulusunun atom silahları geliştirme konusundaki gizli çabalarına katıldı ve uzun yıllar onun hem baş bilimcisi hem de yöneticisiydi.

Ocak 2004'te Müşerref yönetimi tarafından ABD'nin Bush yönetimi tarafından kendilerine verilen nükleer silahların yayılmasına ilişkin kanıtlar hakkında bir bilgilendirmeye tabi tutuldu. Khan, nükleer silahların yayılması şebekesini yönetmedeki rolünü kabul etti.

Khan, nükleer sırları yasadışı yollardan satmakla suçlandı ve 2004 yılında ev hapsine alındı. Yıllarca süren ev hapsinin ardından Khan, İslamabad Yüksek Mahkemesi'nde Pakistan Federal Hükûmeti'ne karşı başarılı bir dava açtı. ABD (Amerika Birleşik Devletleri) karara olumsuz tepki verdi ve Obama yönetimi, Khan'ın hala "ciddi bir yayılma riski" olmaya devam ettiği konusunda resmî bir uyarı yayınladı.

10 Ekim 2021'deki ölümünün ardından Pakistan'ın başkenti İslamabad'daki H-8 mezarlığına gömülmeden önce Faysal Camii'nde devlet cenazesi verildi.

Kaynakça

  1. ^ "Abdul Qadeer Khan | Biographies". 10 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2022. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Pakistan</span> Güney Asyada bir ülke

Pakistan, resmî adıyla Pakistan İslam Cumhuriyeti, Güney Asya'da bir ülkedir. 241,49 milyonu aşan nüfusuyla dünyanın en kalabalık beşinci ülkesidir. En büyük ikinci Müslüman topluluğuna sahiptir. 881.913 km²'lik yüzölçümü ile bu alanda 33. sıradadır. Pakistan'ın güneyde Umman Denizi ve Körfezi'ne 1046 km kıyısı vardır. Doğuda Hindistan, batıda Afganistan, güneybatıda İran ve kuzeydoğuda Çin ile komşudur. Kuzeybatıda Afganistan'ın Vahan Koridoru Pakistan'ı Tacikistan'dan ince bir hatla ayırır. Ayrıca Umman ile deniz sınırı bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Hiroşima</span> Japonyanın Hiroşima prefektörlüğünün merkezi ve Chūgoku bölgesinin en büyük şehri

Hiroşima, Japonya'nın Hiroşima prefektörlüğünün merkezi ve Chūgoku bölgesinin en büyük şehridir. Şehrin adı Japoncada "geniş ada" anlamına gelmektedir. Yüzölçümü 905.01 km² dir.

<span class="mw-page-title-main">İslamabad</span> Pakistanın başkenti

İslamabad, Pakistan İslam Cumhuriyeti'nin başkentidir.

<span class="mw-page-title-main">Nükleer silah</span> Nükleer enerji ile yıkım gücü sağlayan silah

Nükleer silah, nükleer reaksiyon ve nükleer fisyon birlikte kullanılmasıyla ya da çok daha kuvvetli bir füzyonla elde edilen yüksek yok etme gücüne sahip silahtır. Genel patlayıcılardan farklı olarak çok daha fazla zarar vermek amaçlı kullanılır. Sadece kullanılan bir silah, tüm bir kenti ya da bir ülkeyi canlı, cansız ne varsa tamamen yok edecek güçtedir.

<span class="mw-page-title-main">İran'ın nükleer programı</span>

İran'ın nükleer enerji elde etmek için başlattığını söylediği, ancak başta ABD olmak üzere bazı ülkelerin nükleer silah üretmek için başladığını iddia ettiği proje.

<span class="mw-page-title-main">Hamid Karzai</span> Afganistanlı siyasetçi

Hamid Karzai Peştun asıllı Afgan siyasetçi. Afganistan eski devlet başkanıdır. Taliban sonrası ilk devlet başkanıdır. 2001-2004 yılları arasında halk tarafından desteklenen Karzai, 2004 seçimleri sonrası dönemde yönetimde yolsuzluğun artması, ülke çapında Taliban ve El-Kaide militanların tekrar güç kazanmasıyla birlikte hem Karzai'nin hükûmetine karşı hem de ülkenin geleceğine karşı bir şüphe ve güvensizlik ortamı oluştu. 2009 yılı Kasım ayında bir kez daha devlet başkanı seçilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Muhammed Ziyâülhak</span> 6. Pakistan cumhurbaşkanı

Muhammed Ziyâülhak, Pakistanlı asker ve devlet adamı. Genelkurmay başkanlığı ve sıkıyönetim komutanlığı görevlerinin ardından 1978'de cumhurbaşkanı olarak 1988'e değin ülkeyi askeri rejimle yönetti.

<span class="mw-page-title-main">Muhammed Abdüsselam</span> Pakistanlı fizikçi (1926-1996)

Muhammed Abdüsselam, elektrozayıf etkileşim ile ilgili çalışmalara katkılarından dolayı 1979 yılında Nobel Fizik Ödülünü paylaşan kuramsal fizikçidir. Abdüsselam Nobel Ödülü kazanan ilk Pakistanlı ve Mısırlı Enver Sedat'tan sonra Nobel Ödülü kazanan ilk Müslüman olmakla birlikte fen alanında bu ödülü kazanan ilk Müslüman olarak tanındı.

<span class="mw-page-title-main">Kuzey Kore nükleer tartışmasının yakın tarihçesi</span>

Aşağıda Kuzey Kore'nin nükleer silah gelişimi ile alakalı bir kronoloji verilmiştir. Beş ülke - Amerika Birleşik Devletleri, Güney Kore, Rusya, Çin ve Japonya, Piyongyang yönetimine nükleer silah gelişimi yönündeki hırsından vazgeçmesi için baskılarını artırmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Nükleer silahlanmanın kronolojisi</span> Nükleer Silahlanma Tarihi

20. yüzyıl, teknolojik ilerleme ve başarı bakımından aynı zamanda uygarlaşmış milletlerin birbirlerine sarf ettikleri şiddet içerici suçlamalar bakımından dikkate değerdir. Birkaç saat içerisinde, hatta bir anda bile insanoğlunun tümünü yok edebilecek nükleer silahların icadı ve nükleer enerjinin gelişmesi, medeniyet ve tehdit kavramlarını hiçbir yerde birbirine bu kadar yaklaştırmamıştı.

<span class="mw-page-title-main">Yahya Han</span> 3. Pakistan cumhurbaşkanı

Ağa Muhammed Yahya Han, Pakistanlı asker ve siyasetçi. 1969-1971 yılları arasında Pakistan Cumhurbaşkanı.

<span class="mw-page-title-main">Asya-Pasifik Ekonomik İşbirliği</span> Asya-Pasifik ülkeleri ekonomik forumu

Asya Pasifik Ekonomik İşbirliği ya da APEC Büyük Okyanus kıyısındaki 21 ülkenin katıldığı, dünya ekonomisinin %60'ını temsil eden ve bölgesel ekonomik, iş birliği, ticaret ve yatırım konularının paylaşıldığı uluslararası bir örgüttür. Üye ülkelerin bakanlarının yıllık toplantıları da dahil olmak üzere örgütün tüm eylemleri APEC Sekreterliği tarafından yürütülür.

<span class="mw-page-title-main">Hindistan-Pakistan savaşları</span>

1947'de Britanya Hindistanı'nın bölünmesi ve Hindistan ve Pakistan'ın bağımsızlıklarını kazanmalarından bu yana iki Güney Asya ülkesi birbirine karşı tam dört kez savaşmış ve sayısız kez sınır çatışması yaşamışlardır. 1971 Hindistan-Pakistan Savaşı hariç, direkt ya da dolaylı yoldan Hindistan ve Pakistan arasında gerçekleşen bütün savaş ve çatışmaların ana kaynağı Keşmir Sorunu olmuştur. İki ülke arasında ilişkiler halen savaş ekseninde sürmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Antlaşması</span> Nükleer silahların üretim yaygınlığını düşürmek amaçlı yapılmış antlaşma

Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Antlaşması, amacı nükleer silahların ve silah teknolojisinin yayılmasını önlemek, nükleer enerjinin barışçıl kullanımlarında iş birliğini artırmak ve nükleer silahsızlanma hedefini ilerletmek olan uluslararası bir antlaşma. 1968'de imzaya açıldı ve 1970'te yürürlüğe girdi. Antlaşma 11 Mayıs 1995'te süresiz olarak uzatıldı.

<span class="mw-page-title-main">III. Dünya Savaşı</span> varsayımsal olarak gelecekteki küresel çatışma

III. Dünya Savaşı, varsayımsal olarak gelecekte nükleer silahların geliştirilmesi, test edilmesi ya da kullanılması sonucunda gerçekleşeceği düşünülen bir dünya savaşıdır. Bu terim, en az 1941 yılından beri kullanılmaktadır. Bazıları bu terimi, Soğuk Savaş ya da Teröre Karşı Savaş gibi sınırlı veya daha küçük çatışmalara atıfta bulunmak için kullansa da, diğerleri böyle bir çatışmanın hem kapsam hem de yıkıcı etki açısından önceki dünya savaşlarını geride bırakacağını varsayıyor.

<span class="mw-page-title-main">Nükleer silah denemesi</span>

Nükleer deneme, nükleer silahların etkinliğini, verimini ve patlayıcı özelliklerini belirlemek için yapılan denemelerdir. 20. yüzyılda, nükleer silah geliştiren birçok ülke tarafından denemeler gerçekleştirilmiştir. Nükleer silahların test edilmesi, silahların nasıl çalıştığı ve çeşitli koşullar altında silahların nasıl davrandığı ve personel, yapılar ve ekipmanın nükleer patlamalara maruz kaldıklarında nasıl davrandıkları hakkında bilgi verebilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">İmran Han</span> 22. Pakistan başbakanı

İmran Han, Ağustos 2018'den Nisan 2022'ye kadar Pakistan'ın 22. başbakanı olarak görev yapan Pakistanlı siyasetçi, eski kriket oyuncusu, hayırsever, kriket oyunu yorumcusu ve Bradford Üniversitesi'nin eski rektörü. Ayrıca Han, annesi Şevket Hanım Anısına Kanser Hastanesinin ve Mianvali'de Namal Kolejinin kurucusudur. Han 20. yüzyılın son yirmi yılında ulusal kriket oyuncusuydu. Spor kariyerinden sonra politikayla ilgilenmeye başladı. 1980'ler boyunca ve 90'ların başında Pakistan milli kriket takımının kaptanlığını yaptı. 1996'dan 2023'e kadar Pakistan Tehreek-e-Insaf (PTI) siyasi partisinin kurucusu ve eski başkanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Nükleer çoğalma</span> Nükleer silahların yaygınlaşması

Nükleer çoğalma ya da nükleer silahların yayılması, Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Antlaşması (NPT) tarafından "Nükleer Silah Devletleri" olarak tanınmayan ülkeler tarafından yürütülen nükleer silahların, parçalanabilir materyallerin ve silahlara uygulanabilir nükleer teknoloji ve bilgilerin yayılmasıdır. Hükûmetler nükleer silahlara sahip daha fazla ülkenin nükleer savaş olasılığını artıracağından, uluslararası veya bölgesel ilişkileri istikrarsızlaştıracağından veya ulus devletlerin ulusal egemenliğini ihlal edeceğinden korktuğu için nükleer silaha sahip olan ve olmayan birçok ülke nükleer silahların yayılmasına karşı çıkmaktadır.

Bir nükleer yakıt bankası, nükleer reaktörlerini beslemek için yedek bir LEU kaynağına ihtiyaç duyan ülkeler için düşük zenginleştirilmiş uranyum (LEU) rezervidir. Zenginleştirme teknolojisine sahip olan ülkeler, zenginleştirilmiş yakıtı, zenginleştirme teknolojisine sahip olmayan ülkelerin güç reaktörleri için yakıt elde edeceği bir "bankaya" bağışlayacaklardır.

<span class="mw-page-title-main">Nükleer terörizm</span>

Nükleer terörizm, bir terör eylemi olarak bir nükleer silahı patlatan herhangi bir kişi veya grup anlamına gelir. Nükleer terörizmin bazı tanımları, bir nükleer tesisin sabotajını ve/veya halk arasında kirli bomba olarak adlandırılan bir radyolojik cihazın patlatılmasını içerir, ancak nükleer terörizmin tam olarak ne olduğu konusunda bir fikir birliği yoktur. Yasal terimlerle nükleer terörizm, 2005 Birleşmiş Milletler Nükleer Terörizm Eylemlerinin Önlenmesine İlişkin Uluslararası Sözleşmesi'ne göre bir kişinin yasa dışı ve kasıtlı olarak "herhangi bir şekilde radyoaktif maddeyi (...) ölüme veya ciddi bedensel yaralanmaya neden olma niyetiyle veya mülke veya çevreye önemli zarar verme niyetiyle; veya bir gerçek veya tüzel kişiyi, uluslararası bir örgütü veya bir devleti bir eylemi yapmaya veya yapmaktan kaçınmaya zorlamak amacıyla kullanmaktır."