Abdülilah - Turkipedia

Abdülilah
Kral Naibi

Irak Kralı Naibi
Hüküm süresi	4 Nisan 1939 - 2 Mayıs 1953
Hükümdar	II. Faysal

Doğum	04 Kasım 1913(1913-11-04) Taif, Hicaz Vilayeti, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm	14 Temmuz 1958 (44 yaşında) Bağdat, Arap Federasyonu
Eş(ler)i	Prenses Hiyam
Hanedan	Haşimoğulları
Babası	Ali bin Hüseyin
Annesi	Nafissa Hanım
Dini	Sünnilik

Abdülilah (Abdul Ilah bin Ali Al Hashemi, Arapça:عبد الإله بن علي الهاشمي, 4 Kasım 1913 - 14 Temmuz 1958), Irak Kralı Gazi bin Faysal'ın kuzeni ve kayınbiraderi. Son Irak Kralı II. Faysal'ın Kral Naipliğini üstlenmiştir. Kral Faysal'ın küçük yaşta tahta geçtiği 4 Nisan 1939 tarihinden 14 Temmuz Darbesinde öldürülmesine kadar Kral Naibi ve Irak Veliahtı^[a] olarak görevde kaldı.

İlk Yılları

Faysal bin Hüseyin'in abisi ve Hicaz Kralı olan Ali bin Hüseyin'in oğlu ve vârisi olarak 4 Kasım 1913 tarihinde Taif'de dünyaya geldi. Suud Hanedanı ile yapılan mücadelenin kaybedilmesi üzerine ailesi ile beraber Hicaz'dan sürüldü. İkinci Irak kralı ve kayınbiraderi olan I. Gazi'nin bir trafik kazası sonucu ölmesi üzerine II. Faysal'ın naibi olarak göreve başladı.

Siyasi Kariyeri

Kral Gazi'nin oldukça milliyetçi düşünceleri ve bölgedeki Birleşik Krallık varlığına karşı izlediği politikalara karşın, Prens Abdullah göreve gelmesinin ardından bunun tam tersi bir yönde ilerlemeye başladı. İç ve dış politikada Birleşik Krallık yanlısı bir siyaset izledi ve I. Dünya Savaşının bitiminden beri ülkede bulunan İngiliz askerlerinin varlığını sürdürmesine müsaade etti.

Prens Abdullah'ın bu politikaları ülke içerisindeki Almanya yanlısı bazı politikacı ve subayları rahatsız etti ve Reşid Ali Geylani önderliğinde 4 Nisan tarihinde 1941 Irak darbesini gerçekleştirdiler ve kraliyet ailesini Irak topraklarından sürdüler. Ancak Müttefikler bu durumu hoş karşılamadı ve 2 Mayıs tarihinde bölgedeki Haşimoğulları varlığını desteklemek amacı ile Anglo-Irak Savaşını başlattılar. 29 gün süren mücadelenin ardından Nazi yanlısı hükûmet düşürüldü ve yerine tekrar kraliyet ailesi getirildi.

Kral II. Faysal'ın yönetmek için uygun yaşa gelmesinin ardından Prens Abdullah Naiplik görevini bıraktı ancak mevcut veliaht ve amcası olarak kralın baş danışmanı olmaya devam etti.

1956 yılında Süveyş Krizinin patlak vermesi ile beraber Prens Abdullah ve hükûmetin Birleşik Krallık-İsrail yanlısı tutum izlemesi, ülkedeki Cemal Abdünnasır etkisinde kalmış Pan Arabizm yanlısı olan büyük bir kesimi oldukça rahatsız etti. Aynı yıl içerisinde Irak'ın bazı büyük kentlerinde isyan ve kargaşa baş göstermeye başladı. Olayların birçoğu bastırılmış olsa da bu durum ordu içerisindeki subayların harekete geçme isteğini arttırdı.

14 Temmuz Devrimi

14 Temmuz 1958 tarihinde, Lübnan Krizi sebebiyle Ürdün Kralı I. Hüseyin'e yardıma giden ordunun başında bulunan Albay Abdülkerim Kasım, emrindeki birlikleri Ürdün yerine kraliyet sarayına yönlendirdi ve bir darbe gerçekleştirdi. Prens Abdullah ve birçok aile üyesi o sırada infaz edildiler. Ancak öldürülmesinin ardından Abdullah'ın cansız bedeni halkın eline geçti. Time dergisinin 21 Temmuz sayısında verilen bilgiye göre "Halk, Abdülillah'ın bedenini sokaklarda sürükledi ve parça parça etti."^[1] Olayların ardından sokakta bulunan çeteler cesetten kalanları yakarak yok ettiler.

Kaynakça

Notlar

^ II. Faysal hükmedecek yaşa geldiği zaman çocuğu bulunmaması sebebi ile Prens Abdullahı veliahtı ilan etmiştir.

Özel

^ "Revolt in Baghdad (Bağdat'ta İsyan)". TIME. 21 Temmuz 1958.

İlgili Araştırma Makaleleri

Faysal bin Abdülaziz Âl-i Suud, Suudi Arabistanlı devlet adamı ve diplomat olup 2 Kasım 1964'ten 1975'teki suikastına kadar Suudi Arabistan kralı olarak görev yapmıştır. Tahta çıkmadan önce 9 Kasım 1953'ten 2 Kasım 1964'e kadar Suudi Arabistan veliaht prensi olarak görev yapmış ve 1964'te kısa bir süre üvey kardeşi Kral Suud'un naipliğini üstlenmiştir. Faysal, modern Suudi Arabistan'ın kurucusu olan Kral Abdülaziz'in üçüncü oğluydu.

Hâşimoğulları veya Hâşimîler, Hüseyin bin Ali tarafından kurulan Arap ailesi. İslam peygamberi Muhammed'in mensup olduğu Benî Haşim ailesine bağlı bir Kureyş boyu olduğunu iddia etmektedirler. Ayrıca kan bağı ve kabile birlikteliği yoluyla Kızıl Deniz boyunca kurulan hanedanların sahibi olan boy. Sülale ismini İslam peygamberi Muhammed'in büyük-büyükbabası Haşim bin Abdimenaf'dan alır. I. Dünya Savaşı esnasında İngiliz desteğiyle Osmanlı Devleti'ne isyan etmiş, Arap Yarımadası'nın kontrolünü eline geçirmiş, fakat birkaç yıl sonra Suudi Hanedanlığı'na yine bir isyanla kaybetmişlerdir.

I. Abdullah,, Ürdün Kralı. Arap-İsrail savaşları sırasında öldürüldü, yerine oğlu 1. Talal geçmiştir.

Nuri Said Paşa, Uzun yıllar ülke yönetiminde etkili olmuş Iraklı asker ve siyasetçi.

II. Faysal, son Irak kralı. Babası Gazi bin Faysal'ın trafik kazası geçirdiği 4 Nisan 1939 tarihinden, 14 Temmuz Darbesinde infazına kadar 19 sene hüküm sürdü.

I. Faysal, 1920 yılında kurulan kısa ömürlü Suriye Krallığı ve ardından Irak Krallığı kralı. Taç giydiği 23 Ağustos 1921 tarihinden, kalp krizi geçirerek öldüğü 1933 yılına kadar 12 sene hüküm sürmüştür. Kendisini Hicaz Kralı ilan ederek Osmanlı İmparatorluğu'na karşı Arap İsyanını başlatan Şerif Hüseyin'in üçüncü oğludur.

<span class="mw-page-title-main">Gazi bin Faysal</span>

I. Gazi, Irak'ın ikinci kralı. I. Faysal'ın tek oğlu olarak, tahta geçtiği 8 Eylül 1933 tarihinden, trafik kazası geçirerek öldüğü 4 Nisan 1939'a kadar 5 sene hüküm sürdü.

Irak Krallığı, Birleşik Krallık Mezopotamya Mandası'ndan sonra kurulan monarşik krallık. Ağustos 1921'de Faysal bin Hüseyin ilk kral olmuş ve 1958 tarihinde Abdülkerim Kasım'ın başbakan olması ile sonlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Reşid Ali Geylani</span>

Raşid Ali el-Geylani, Irak Krallığı'nda 3 kez başbakanlık yapmış olan Iraklı asker ve siyasetçi.

Selman bin Abdülaziz Âl-i Suud, 7. Suudi Arabistan kralı, Suud Hanedanı'nın başı ve İki Kutsal Caminin Hizmetkârı. Kral Selman aynı zamanda Başkomutan unvanlarına da sahiptir. Selman, 23 Ocak 2015'te üstlendiği başbakanlık görevini de 27 Eylül 2022'de veliaht prens Muhammed bin Selman'a devretmiştir.

Hüseyin bin Abdullah, Ürdün Haşimi Krallığı'nın veliahdı, Ürdün kralı II. Abdullah ve kraliçe Rania el Abdullah'ın en büyük oğludur.

Haşimi Arap Federasyonu, 1958'de Irak ve Ürdün Haşimi Krallıkları arasındaki birlikten kurulan kısa ömürlü bir ülkeydi. Adı federal bir yapıyı ima etse de, fiilen bir konfederasyondu.

Hicaz Haşimi Krallığı, Orta Doğu'da Hicaz bölgesinde Haşimi Hanedanlığı tarafından yönetilmiş bir devletti. Arap İsyanı esnasında Mekke Şerifi Hüseyin'in Osmanlı ordusunu Arabistan Yarımadası'ndan sürmek için Britanya İmparatorluğu güçleri ile ittifak içinde mücadele etmesi sonrasında Osmanlı İmparatorluğu I. Dünya Savaşı'nda Britanya İmparatorluğu'na yenilerek, bölgeyi tamamen kaybetmiş ve Hicaz millî bağımsızlığını kazanmıştır.

1958 Irak askerî darbesi olarak da bilinen 14 Temmuz Devrimi, 14 Temmuz 1958 tarihinde Irak'ta gerçekleşen ve Kral II. Faysal'ın devrilmesi ve Haşimi liderliğindeki Irak Krallığı'nın yıkılmasıyla sonuçlanan bir darbedir. Bu darbenin ardından kurulan Irak Cumhuriyeti, altı ay önce Irak ve Ürdün arasında kurulan Haşimi Arap Federasyonu'nun sonunu getirmiştir.

<span class="mw-page-title-main">1941 Irak askerî darbesi</span>

1941 Irak askerî darbesi, kendilerine Altın Meydan adını veren bir grup Nazi yanlısı milliyetçi subay tarafından 1 Nisan tarihinde gerçekleştirilmiş Askerî darbedir. Darbenin başarılı olmasının ardından Birleşik Krallık yanlısı Kral Naibi Abdülillah ve Başbakan Nuri Said Paşa ülkeden kaçtılar ve milliyetçi Reşid Ali Geylani hükûmeti başa geçti.

Irak Cumhuriyeti, halk arasında Birinci Irak Cumhuriyeti olarak da bilinen, 1958'de Cumhurbaşkanı Muhammed Necib er-Rubai ve Başbakan Abdülkerim Kasım'ın yönetimi altında kurulan bir devletti. Rubai ve Kasım ilk olarak Irak Krallığı'nın Haşimi monarşisinin devrildiği 14 Temmuz Devrimi ile iktidara geldi. Sonuç olarak, Krallık ve Arap Federasyonu feshedildi ve Irak Cumhuriyeti kuruldu. Dönem, 1968'de Baasçıların iktidara gelmesiyle sona erdi.

<span class="mw-page-title-main">Abdullah Rimavi</span> Ürdünlü siyasetçi

Abdullah Rimawi 1950'lerde Ürdün'deki Baas Partisi'nin başkanıydı. 1957'de Süleyman Nabulsi hükûmetinde dışişleri bakanı olarak görev yaptı. Sadık bir pan-Arabist olan Rimawi, Ürdün'deki Haşimi yönetici ailesinin en sesli muhaliflerinden biri haline geldi ve Suriye ile birleşmeyi tercih etti. 1957'de sol hükûmet ile kraliyet ailesi arasındaki kriz nedeniyle Ürdün'den kaçtı. Birleşik Arap Cumhuriyeti'ne yerleşti ve burada BAC Cumhurbaşkanı Cemal Abdünnasır'a yakınlaştı. 1959'da bu yakınlık, Nasır ile anlaşmazlığı olan Baas Partisi'nden ihraç edilmesine sebep oldu. Kısa bir süre sonra Arap Sosyalist Devrimci Baas Partisi adında ayrı bir parti kurdu. Sürgünü sırasında, Ürdün monarşisine saldırmak veya monarşiyi baltalamak için bir dizi girişimde bulunduğu iddia edildi.

<span class="mw-page-title-main">Ali Rikabi</span> Ürdünlü siyasetçi (1864-1942)

Ali Rıza Paşa Rikabi modern Suriye'nin ilk başbakanı ve aynı zamanda Ürdün başbakanıydı.

<span class="mw-page-title-main">Şerif Ordusu</span> Arap İsyanının ana ordusu

Arap Ordusu olarak da bilinen Şerif Ordusu veya Hicaz Ordusu, I. Dünya Savaşı'nın Osmanlı cephelerinin bir parçası olan Arap İsyanı'nın arkasındaki askerî güçtü. 1916'da "Arapların Sultanı" ilan edilen Hicaz Krallığı'ndan Şerif Hüseyin bin Ali, Arap halkını bağımsız bir hükûmet altında birleştirme nihai hedefiyle Osmanlı İmparatorluğu'na karşı bir isyanda Şerif Ordusu'na liderlik etti. İngilizler tarafından hem mali hem de askeri olarak desteklenen Hüseyin'in kuvvetleri Hicaz'dan kuzeye doğru yavaş yavaş ilerledi ve İngiliz kontrolündeki Mısır Seferi Kuvvetleri ile birlikte savaşarak sonunda Şam'ı ele geçirdi. Şerif Ordusu mensupları burada Şerif Hüseyin'in oğlu Faysal liderliğinde Suriye Arap Krallığı olarak bilinen kısa ömürlü bir monarşi kurdu.

<span class="mw-page-title-main">Zeyd bin Hüseyin</span> Iraklı Haşimi prensi, sonra hak iddiacısı (1898-1970)

Zeyd bin Hüseyin,, Haşimi Hanedanı'nın bir üyesi ve kardeşi I. Faysal tarafından kurulan kraliyet soyunun sona ermesinin ardından 1958'den ölümüne kadar Irak Kraliyet Hanedanı'nın başı olan Iraklı bir prensti.

Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.