İçeriğe atla

Abdülhalik Renda

Abdülhalik Renda
4. Türkiye Büyük Millet Meclisi başkanı
Görev süresi
1 Mart 1935 - 5 Ağustos 1946
Yerine geldiğiKâzım Özalp
Yerine gelenKâzım Karabekir
Türkiye Maliye Bakanı
Görev süresi
25 Aralık 1930 - 3 Şubat 1934
Başbakan İsmet İnönü
Yerine geldiğiŞükrü Saraçoğlu
Yerine gelenFuat Ağralı
Görev süresi
3 Temmuz 1926 - 1 Kasım 1927
Başbakan İsmet İnönü
Yerine geldiğiHasan Saka
Yerine gelenŞükrü Saraçoğlu
Görev süresi
22 Kasım 1924 - 3 Mart 1925
Başbakan Ali Fethi Okyar
Yerine geldiğiRecep Peker
Yerine gelenHasan Saka
Görev süresi
2 Ocak 1924 - 21 Mayıs 1924
Başbakan İsmet İnönü
Yerine geldiğiHasan Fehmi Ataç
Yerine gelenRecep Peker
Türkiye Millî Savunma Bakanı
Görev süresi
1 Kasım 1927 - 25 Aralık 1930
Başbakan İsmet İnönü
Yerine geldiğiRecep Peker
Yerine gelenZekai Apaydın
Türkiye Büyük Millet Meclisi
3., 4., 5., 6., 7. ve 8. Dönem Milletvekili
Görev süresi
1 Kasım 1927 - 14 Haziran 1946
Seçim bölgesi1923 - Çankırı
1927 - Çankırı
1931 - Çankırı
1935 - Çankırı
1939 - Çankırı
1943 - Çankırı
Türkiye cumhurbaşkanı vekili
Görev süresi
10 Kasım 1938 - 11 Kasım 1938
Yerine geldiğiMustafa Kemal Atatürk
Yerine gelenİsmet İnönü
Kişisel bilgiler
Doğum Mustafa Abdülhalik
29 Kasım 1881(1881-11-29)
Yanya, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm 1 Ekim 1957 (75 yaşında)
Erenköy, Türkiye
Defin yeri Cebeci Asri Mezarlığı, Ankara
Partisi Cumhuriyet Halk Partisi
Bitirdiği okul Mülkiye Mektebi
Mesleği Bürokrat
İmzası

Mustafa Abdülhalik Renda (29 Kasım 1881, Yanya - 1 Ekim 1957, İstanbul), Osmanlı İmparatorluğu'nun son döneminde ve Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk yıllarında bürokrasinin ve siyasetin çeşitli kademelerinde görev yapan Türk siyasetçidir.

Hayatı

29 Kasım 1881 tarihinde Yanya'da Yanya eşrafından Rendazade Aslan Efendi'nin oğlu olarak doğdu. Yanya İdadisi Rüştiyesi ve İstanbul İdadisinde orta öğrenimini tamamlayarak 25 Temmuz 1903 tarihinde Mülkiye Mektebi'nin yüksek bölümünden diploma aldı.

27 Temmuz 1903 tarihinde Ziraat Bankası Muhasebe Kalemi Mukayyit Refiki unvanı ile göreve başladı. 27 Ekim 1903 tarihinde Rodos İdadisi matematik, geometri, tarım, sağlık ve Fransızca öğretmenliğine atandı. 11 Ağustos 1904 tarihinde Cezayir-i Bahr-i Sefid Vilayeti (Ege Adaları) Maiyet Memurluğuna görevlendirildi.

11 Mart 1906 tarihinde Tepedelen, 14 Kasım 1908 tarihinde Pogon, 18 Ocak 1909 tarihinde Delvine Kaymakamlıklarında bulundu. İki kez Berat Mutasarrıflığına, 4 Şubat 1911'de Kavala Kaymakamı iken Çamlık Mutasarrıflığına, 18 Haziran 1911 tarihinde Ergir Mutasarrıflığına vekaleten görevlendirildi ve aynı tarihte açığa alındı. 8 Mayıs 1913 tarihinde Siirt Mutasarrıflığına, 20 Aralık 1914 tarihinde Bitlis Valiliğine, 14 Ekim 1915'te Halep Valiliğine atandı. Buradaki görevini yürütürken hayatta kalan Ermenileri Mezopotamya'ya tehcire zorladı.[1] 29 Nisan 1917 tarihinde Dahiliye Vekaleti Müsteşarlığına, 6 Mayıs 1918 tarihinde yeniden Halep Vilayeti Valiliğine atandı.

Halep'in işgali üzerine 12 Kasım 1918 tarihinde Bursa Valiliğine getirildi. Bu göreve gitmeden Damad Ferid Paşa Hükûmetince azledildi ve tutuklandı, altı ay sonra Malta'ya sürüldü. Malta dönüşünde 4 Ocak 1922 tarihinde İktisat Vekaleti Müsteşarlığına, 20 Ocak 1922 tarihinde Dahiliye Vekaleti Müsteşarlığına, 29 Nisan 1922 tarihinde Konya Valiliğine atandı. 19 Eylül 1922 tarihinde düşman işgalinden kurtarılan İzmir'in yeni Türkiye Cumhuriyeti Devleti adına ilk valisi oldu.

30 Temmuz 1923 tarihinde Çankırı'dan milletvekili seçildi. 2 Ocak 1924 tarihinde I. İsmet İnönü Hükûmetinde 2. kez Maliye Bakanlığına getirildi. II. İsmet İnönü Hükûmeti'nde de 21 Mayıs 1924 tarihine kadar aynı görevini sürdürdü. III. İsmet İnönü Hükûmeti'nde 3. kez Maliye Bakanlığını üstlendi. IV. İsmet İnönü Hükûmeti'nde Millî Savunma Bakanlığına getirildi, V. İsmet İnönü Hükûmeti'nde de aynı bakanlığını korudu. 25 Aralık 1930 tarihinde 4. kez Maliye Bakanlığı'na atandı.

TBMM 2., 3., 4., 5., 6., 7. ve 8. Dönemlerde de Çankırı'dan milletvekili seçildi. 1 Mart 1935 ile 5 Ağustos 1946 tarihleri arasında TBMM Başkanlığı yaptı. En uzun süre görevde kalan TBMM başkanıdır.

10 Kasım 1938 tarihinde ölen Atatürk'ten boşalan Cumhurbaşkanlığı makamına bir gün süreyle vekâlet etti. 1 Ekim 1957 tarihinde İstanbul Erenköy'deki evinde saat 20'de öldü. İki gün sonra saat 11'de köşkünden alınan cenazesi, Haydarpaşa köprüsünün başında top arabasına konularak, askerî törenle Haydarpaşa Garı'na getirilmiş ve 12.35'te kalkan Ankara trenine teslim edilmiştir. Törene, vali ve belediye reis vekili Kemal Hadımlı, mesai arkadaşlarından Şükrü Kaya, Kâzım Özalp ve diğer dostlarıyla kalabalık bir halk topluluğu katılmıştır. Cenazesi Cebeci Asri Mezarlığı'nda toprağa verildi.[2]

Galeri

Kaynakça

  1. ^ Akçam, Taner (2018). Killing Orders: Talat Pasha’s Telegrams and the Armenian Genocide (İngilizce). Palgrave Macmillan. s. 69. 
  2. ^ "Arşivlenmiş kopya". 19 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2016. 

Dış bağlantılar

Siyasi görevi
Önce gelen:
Kazım Özalp
4. Türkiye Büyük Millet Meclisi başkanı
1 Mart 1935 - 5 Ağustos 1946
Sonra gelen:
Kâzım Karabekir
Önce gelen:
Şükrü Saraçoğlu
Türkiye Maliye Bakanı
25 Aralık 1930 - 3 Şubat 1934
Sonra gelen:
Fuat Ağralı
Önce gelen:
Recep Peker
Türkiye Millî Savunma Bakanı
1 Kasım 1927 - 25 Aralık 1930
Sonra gelen:
Zekai Apaydın
Önce gelen:
Hasan Saka
Türkiye Maliye Bakanı
13 Temmuz 1926 - 1 Kasım 1927
Sonra gelen:
Şükrü Saraçoğlu
Önce gelen:
Recep Peker
Türkiye Maliye Bakanı
22 Kasım 1924 - 3 Mart 1925
Sonra gelen:
Hasan Saka
Önce gelen:
Hasan Fehmi Ataç
Türkiye Maliye Bakanı
2 Ocak 1924 - 21 Mayıs 1924
Sonra gelen:
Recep Peker


İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Refik Saydam</span> 4. Türkiye başbakanı

İbrahim Refik Saydam, Türk hekim ve siyasetçi. Türkiye Cumhuriyeti'nin 4. başbakanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Recep Peker</span> 6. Türkiye başbakanı

Mehmet Recep Peker, Türk asker ve siyasetçi.

<span class="mw-page-title-main">Hasan Saka</span> 7. Türkiye başbakanı

Hasan Hüsnü Saka, Türk siyasetçi ve Türkiye Cumhuriyeti'nin 7. Başbakanı.

<span class="mw-page-title-main">Ferit Melen</span> 14. Türkiye başbakanı

Ferit Sadi Melen, Türk bürokrat ve siyasetçi. Türkiye Cumhuriyeti'nin 14. Başbakanı.

<span class="mw-page-title-main">Şükrü Kaya</span> Türk siyasetçi

Mehmet Şükrü Kaya, Osmanlı Devleti'nin son yıllarında çeşitli devlet görevleri yaptıktan sonra, Türk Kurtuluş Savaşı'na katılmış, savaşın ardından kısa bir dönem İzmir Belediye Başkanlığı'nı üstlendikten sonra Mustafa Kemal Atatürk'ün yakın çalışma arkadaşlarından biri olmuş devlet ve siyaset adamıdır.

<span class="mw-page-title-main">Zekai Apaydın</span> Boşnak kökenli Türk siyasetçi

Aziz Zekai Apaydın, Boşnak kökenli Türk siyasetçi. Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluş yılları hükûmetlerinde Tarım Bakanlığı, Millî Savunma Bakanlığı gibi görevlerin yanı sıra Londra ve Moskova Büyükelçiliği gibi kilit görevlerde bulunan devlet ve siyaset adamıdır.

<span class="mw-page-title-main">Refet Canıtez</span> Türk siyasetçi

Hasan Refet Canıtez (1880-1946), çeşitli mülki amirliklerden sonra, Osmanlı Meclisi Mebusan'ında iki dönem, TBMM'de 6 dönem milletvekilliği ve 1924 yılı içinde bakanlık yapmış idareci ve siyaset adamıdır.

<span class="mw-page-title-main">Mazhar Müfit Kansu</span> Türk siyasetçi

Ahmet Mazhar Kansu, Türk devlet adamı, vali, milletvekili ve yönetici.

Mustafa Sabri Öney, Türk bürokrat.

<span class="mw-page-title-main">Abdullah Galib Paşa</span>

Abdullah Galib Paşa, Osmanlı siyasetçi.

<span class="mw-page-title-main">Ali Münif Yeğenağa</span>

Ali Münif Yeğenağa, Türk devlet ve siyaset adamı.

Cemal Keşmir, Osmanlı Devleti'nin son döneminde çeşitli valilik ve hükûmet nazırlıklarında bulunmuş bir devlet adamı.

Mehmet Cemil Bilsel, 1934-1943 yılları arasında İstanbul Üniversitesi eski rektörü, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi'nin kurucu dekanı, VII. ve VIII. dönem Samsun milletvekili, Türk hukukçu, siyasetçi ve akademisyendir.

<span class="mw-page-title-main">Ahmet Münir Akkaya</span>

Ahmet Münir Akkaya,, Türk siyasetçi.

Hüseyin Fatin Güvendiren, Türk siyasetçidir.

<span class="mw-page-title-main">Mehmet Kadri Üçok</span>

Mehmet Kadri Üçok, Türk siyasetçi.

Atıf Bayındır, Türk siyasetçi.

<span class="mw-page-title-main">Sâmih Rifat</span>

Samih Rifat, Türk şair ve dil bilimci ve siyasetçi. Türk Dil Kurumunun kurucularındandır.

<span class="mw-page-title-main">Akif Halil Paşa</span>

Hacı Halil Akif Paşa, Osmanlı devlet adamı.

Muhtar Akman, Türk bürokrattır.