İçeriğe atla

Abdülhakîm Arvâsî

Abdülhakîm Arvâsî
Doğum1860
Bahçesaray, Van, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm27 Kasım 1943 (83 yaşında)
Ankara, Türkiye
Defin yeriBağlum Mezarlığı, Ankara
Dinİslam (Sünni)
Kariyeri
EtkiledikleriNecip Fazıl Kısakürek
Hüseyin Hilmi Işık

Abdülhakîm Arvâsî Üçışık (1860, Bahçesaray, Van - 27 Kasım 1943, Ankara), Türk İslam âlimi.

Hayatı

Osmanlı İmparatorluğu'nun son dönemlerinde ve Türkiye'nin ilk yıllarında yaşamıştır. Seyyid ve Hüseyin kolundandır. Moğol istilası sebebiyle Irak'tan Doğu Anadolu'ya yerleşmiş ve çok sayıda âlim yetiştirmiş bir aileye mensuptur. Halife Mustafa Efendi'nin oğludur. 1860'ta o zaman Hakkâri vilâyetinin merkezi olan ve şimdi Van'a bağlı Başkale kazasında doğdu.[1] Bazı resmî evrakta doğum tarihi 1865 olarak görülür.

Başkale'de iptidaiye ve rüşdiye mekteplerini bitirdi. Doğu Anadolu ve Irak'ın çeşitli beldelerindeki âlimlerden ilim öğrendi. 1879'da Arvas'ta Nakşî şeyhi Seyyid Fehîm Arvâsî'ye talebe oldu. Kendisinden 1882'de icâzetnâme (diploma) ve 1887'de Nakşibendi, Kadirî, Çeştiyye, Küfrevi ve Sühreverdi tarikatlarından hilâfet alarak memleketine döndü.

Başkale'de kendi parasıyla kurduğu medresede 29 sene talebe yetiştirdi. Anadolu ve İran sınırında çok beldeyi ziyaret ederek irşatta bulundu. Bu sebeple zamanın padişahı Sultan II. Abdülhamid tarafından taltif edildi. 1898 ve 1908 yılında İstanbul ve Mısır üzerinden iki defa hacca gitti. Mekke’de görüştüğü Şeyh Ziya Masum Müceddidî, kendisine Üveysilik hilâfeti de verdi.

Doğu Anadolu'nun Ruslar tarafından işgali üzerine Mayıs 1916'da ailesiyle beraber Musul'a hicret etti. 1916-1918 yılları arasında Ziybar kazâsı müftülüğünde bulundu. Adana ve Eskişehir'de kaldı. 1919 yılında İstanbul'a geldi.[2] Sultan Vahideddin tarafından 5 Ağustos 1919'da Süleymaniye Medresesi'ne tasavvuf müderrisi olarak tayin edildi. Aralık ayında da Eyüp Sultan’da münhal Kaşgari Dergahında postnişinliği kendisine tevdi edildi.

1924-1928 yılları arası Vefa Lisesi'ne din dersi muallimliği yaptı. 1925'te tekkeleri kapatan kanun gereği, Eyüpsultan semti, Kaşgari Murtaza Efendi Cami yanında bulunan Kaşgarî Dergâhı'nda ömür boyu oturmasına müsaade edildi. 1924 yılında İstanbul vâizliğine tayin olundu. İstanbul’da Eyüp Sultan, Fatih, Bayezid, Ayasofya, Bakırköy Zuhuratbaba, Kadıköy Osman Ağa, Kasımpaşa Câmi-i Kebir, Üsküdar Yeni Câmi ve Beyoğlu Ağa Câmii kürsülerinden senelerle vaaz verdi. 1930'da yaş sınırına rağmen vazifesi Bakanlar Kurulu kararıyla uzatıldı. 1931'de Menemen hadisesi sebebiyle Menemen'e götürülüp divan-ı harbe çıkarıldı. Beraat etti ise de, emekliye sevkolundu. Câmi derslerini aralıksız fahrî olarak yürüttü.

Bayezid'de Kadı Beyzavi tefsirini okutup tamamlamaya muvaffak oldu. Üçışık soyadını aldı. Oğlu Ahmed Mekkî Üçışık (1896-1967) başta olmak üzere çok sayıda talebe yetiştirdi. Bunlardan en meşhurları, Necip Fazıl Kısakürek ve Hüseyin Hilmi Işık'tır.

Abdülhakîm Arvâsî 18 Eylül 1943'te İzmir'de mecburî ikamete tâbi tutuldu. Daha sonra geçtiği Ankara'da 27 Kasım 1943'te öldü. Bağlum Kabristanı'na defnedilmiştir.

Arapça, Farsça ve Kürtçe bilirdi. Arapça ve Farsça şiirleri vardır. Üç oğlu ve iki kızı dünyaya geldi. Büyük oğlu Mekki Üçışık Üsküdar ve Kadıköy müftülüğü yaptı. Abdülhakîm Efendi'nin kardeşlerinden Taha Efendi, İstanbul Süleymaniye Medresesi'nde müderris olup, 1908 ve 1921 meclisinde Hakkâri mebusluğu ve Şer'iye ve Evkaf Vekâleti'nde heyet-i müşavere âzâlığı yaptı.

Abdülhakîm Arvâsî'nin Râbıta-i Şerife ve er Riyâdü't Tasavvufiye isimli eserleri, Necip Fazıl Kısakürek tarafından sadeleştirilerek yayınlanmıştır. Ayrıca, Hâl Tercümesi ve Ebeveyn-i Resullulah isimli eserleri sadeleştirilmeden, yalnızca Latin alfabesine çevrilerek Büyük Doğu Yayınları tarafından yayınlanmıştır.

Eserleri

  1. Râbıta-i Şerîfe (2. Baskısı 1342/1924) (Abdülhakîm Arvasî'ye ait Rabıta-i Şerife, isminden de anlaşılacağı üzere, çok özel bir bahsi, "Râbıta"nın nasıl yapılacağını, usûl ve âdâbını çerçeveliyor. Kitabın ikinci bölümünde ise, Abdülhakîm Arvâsî ders, takrir ve mektuplarından çeşitli mevzular, Vahdet-i Vücud bahsinin geniş bir mütalâası ve "Ruh Risalesi" var. Necip Fazıl Kısakürek tarafından sadeleştirilerek yayınlanmıştır. Büyük Doğu Yayınları No:47)
  2. er Riyâdü't Tasavvufiye (1342/1924) (Tasavvuf Bahçeleri adıyla Necip Fazıl Kısakürek tarafından sadeleştirilerek yayınlanmıştır. BD Yayınları No:50)
  3. Hâl Tercümesi (Büyük Doğu Yayınları tarafından 2015 yılı içerisinde basılmıştır. Kendisi hakkında sorulan sorulara verdiği cevapları içermektedir.)
  4. Ebeveyn-i Resulullah (Büyük Doğu Yayınları tarafından 2015 yılı içerisinde basılmıştır.)
  5. Sefer-i Âhiret (Hüseyn Hilmi Işık'a ait Tâm İlmihâl Se'âdet-i Ebediyye adlı kitabın sonunda sadeleştirilerek yayınlanmıştır. Hakikat Kitabevi)
  6. Eshâb-i Kirâm (Hüseyn Hilmi Işık’a ait Eshâb-ı Kirâm adlı kitabın ilk kısmında sadeleştirilerek yayınlanmıştır. Işık Kitabevi)
  7. Ecdâd-ı Peygamberî (Hüseyn Hilmi Işık'a ait Tâm İlmihâl Se'âdet-i Ebediyye adlı kitabın içinde sadeleştirilerek yayınlanmıştır. Hakikat Kitabevi. Ayrıca İbrahim Boğalı tarafından Muhammed Aleyhisselâm adlı eserin içinde yayınlanmıştır. Veli Yayınları, İstanbul, 1981)
  8. Namaz Risâlesi
  9. Küfr ve Kebâir Risâlesi
  10. Esmâ-yı Hüsna Şerhi
  11. Nevevî'nin Hadîs-i Erbâîn Şerhi
  12. Sevânihü'l-efkâr ve Sevâmihü'l-enzâr (Keşkül)
  13. Mevlid Risâlesi
  14. İmam Hüseyn'in Şehâdeti (İbrahim Boğalı tarafından Muhammed Aleyhisselâm adlı eserin içinde yayınlanmıştır. Veli Yayınları, İstanbul, 1981)

Bibliyografya

  • Hayatı ve Hâtıralarıyla Seyyid Abdülhakîm Arvâsî, Ekrem Buğra Ekinci, Arı Sanat Yayınevi, 2016
  • Tam İlmihâl Se'âdet-i Ebediyye, s. 1061, 92. Baskı, Hakikat Kitabevi, 2005
  • Eshab-ı Kiram, Işık Kitabevi
  • O Ve Ben, Necip Fazıl, Büyük Doğu Yayınları
  • Orta Anadolu (Kuzey-Güney) Evliyaları 1. Cild, s. 89-118, 1. Baskı, 2004, Türkiye Gazetesi Yayınları
  • İslâm Meşhurları Ansiklopedisi (Abdüllatif Uyan) Cilt: 1, Berekat kitabevi, 1983
  • Başbakanlık Arşivi
  • Diyanet İşleri Başkanlığı Arşivi

Kaynakça

  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 3 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2019. 
  2. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 18 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Temmuz 2019. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Necip Fazıl Kısakürek</span> Türk yazar, İslamcı ideolog ve komplo teorisyeni

Ahmet Necip Kısakürek, Türk şair, romancı, oyun yazarı, İslamcı ideolog ve komplo teorisyeni.

Hüseyin Hilmi Işık, Türk din adamı. İslam dini hakkında yazdığı kitaplarla tanınmıştır. Ölümünden sonra fikir ve görüşleri doğrultusunda "Işıkçılar Cemaati" oluşmuştur.

Seyyid Fehîm Arvâsî (1825-1896) 19. yüzyılda yaşamış din bilginidir.

<span class="mw-page-title-main">Ahmet Haşim</span> Türk şair

Ahmed Haşim, Fecr-i Ati topluluğu üyesi Türk şair ve yazar.

Râbıta, bir tasavvuf terimi. Tasavvufta belirli tarikatlarda bulunan bir uygulamaya verilen isimdir. Etimolojik açıdan râbıta sözcüğü rabt kökünden türemiştir ve “birleştirmek” ve “bağlamak” anlamlarına gelmektedir. Tasavvufta ise müridin, konsantre olup şeyhini aklında canlandırarak şeyhinden yardım istemesi, şeyhinin yardımı ile Allah'tan feyz alması anlamına gelir.

<span class="mw-page-title-main">Bağlum</span> semt

Bağlum, Ankara'nın Keçiören ilçesine bağlı 54.488 nüfuslu semttir. Hisar, Kafkas, Karakaya ve Karşıyaka mahallelerinden oluşmaktadır.

Abdurrahim Rahmi Zapsu, Kürt şair ve yazar.

Hoca Sadeddin Efendi, Osmanlı tarihçi, devlet adamı.

Taha Hakkârî son devir İslam âlimidir. Oğlu Şeyh Ubeydullah Nehri, devrin önde gelen siyasi figürlerinden biri olmuş; torunu Seyyid Abdülkadir ise siyasete girerek, 1908 âyân meclisi (senato) ve Şûrâ-yı Devlet (Danıştay) başkanlığı yapmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Ahmed Sirhindî</span> Hint İslam âlimi

İmâm-ı Rabbânî veya diğer adıyla Ahmed Sirhindî,, Hindistan'da yaşamış İslâm âlimi ve tasavvuf önderi.

Ebuishakzade Mehmed Esad Efendi, bir Osmanlı şeyhülislamı, şair, besteciydi.

<span class="mw-page-title-main">Seyyid Ahmet Arvâsî</span>

Ahmet Arvasî, Kürt-Arap asıllı Türk milliyetçisi toplumbilimci, pedagog ve yazar. Kürt veya Arap kökenli olduğunu reddetmiş olup, Türk-İslam sentezi ideolojisini desteklemesiyle bilinir.

<span class="mw-page-title-main">Salih Mirzabeyoğlu</span> Kürt asıllı İslamcı düşünür

Salih Mirzabeyoğlu ya da gerçek adıyla Salih İzzet Erdiş, İBDA-C örgütünün lideri olduğu suçlamasıyla 28 Şubat sürecinde DGM tarafından ömür boyu hapse mahkûm edilen ve 16 yıl cezaevinde kaldıktan sonra yeniden yargılanıp 2 Mart 2016'da beraat eden, İBDA düşüncesinin kurucusu, Kürt asıllı İslamcı düşünür, şair, yazar.

<span class="mw-page-title-main">Kemal Kacar</span>

Kemal Kacartunalı, din adamı ve siyasetçi.

Seyyid Taha Efendi, mantık, fıkıh, kelâm, edebiyat ve astronomi bilgini.

Işıkçılar Cemaati veya Işıkçı Cemaati, Kaşgarî Dergâhı'nın müridi Hüseyin Hilmi Işık'ın yolunda giden bir cemaattir.

Mustafa Miyasoğlu, Türk romancı ve yazardır.

<span class="mw-page-title-main">Malatya Hadisesi</span>

Malatya Hadisesi, Vatan gazetesinin sahibi ve başyazarı Ahmet Emin Yalman’a karşı 22 Kasım 1952’de Malatya’da düzenlenen suikast girişimi.

<span class="mw-page-title-main">Kaşgari Murtaza Efendi Cami</span>

Kaşgari Murtaza Efendi Cami, Eyüpsultan, semtindedir. 18. Yüzyıla aittir. Mescid banisinin adına nisbetle “Murteza Efendi Cami”, burada vaktiyle bulunan tekkenin ilk şeyhinin Kaşgarlı olması sebebiyle “Kâşgarî Cami” olarak da adlandırılır. Eyüp Sultan'dan Pierre Loti Kahvesi'ne giden İdrisköşkü Caddesi ile Hüsamefendi Sokağı arasındadır. Her iki yola açılan avlu kapıları vardır. Mescit ve Tekkenin yapımına Türkistan kökenli Yekçeşm Ahmed Murtezâ Efendi tarafından 1744 tarihinde başlanmış ve bir senede bitirilmiştir. Bâni Murteza Efendi 1747'de ölmüştür. Mezarı, eşiyle birlikte cami önünde bulunan hazirededir. Cami ve müştemilatı ahşap malzemeden olup minaresi kesme taştan yapılmıştır. Cami yanında mermer, kitâbesiz, çıkrıklı bir kuyu mevcuttur. Burada bulunan tekkenin ilk şeyhi, haziresinde oğlu Ubeydullah ile birlikte medfun olan Türkistanlı Abdullah Nidayi'dir. Abdullah Nidayi Efendi'nin “Risale-i Hakkıyye” isimli bir çalışması vardır. Çalışma Dr. Güller Nuhoğlu tarafından incelenerek “Abdullah Nidâî-yi Kâşgâri “ ismi ile kitap haline getirilmiştir. Tekkenin son şeyhi, Necip Fazıl Kısakürek'in de şeyhi olan Abdülhakîm Arvâsî ’dir. Caminin hemen yanında türbesi olan İsa Geylani'nin ise Abdülkâdir Geylânî’nin torunlarından olduğu bazı kaynaklarda dile getirilir. 2014 yılında restorasyona tabi tutulan cami 2018 yılında ibadete açılmıştır. Kâşgâri Murteza Efendi Cami haziresinde Cemal Paşa ve Ahmet Bican Paşa gibi devrin önemli devlet adamlarının mezarları da vardır. Yapı topluluğu hakkında, Dr. Nuran Çetin tarafından, "Gönül Sultanlarının Ağırlandığı Tekke Kaşgari Dergahı" isimli bir kitap yazılmış ve 2018 yılında Eyüp sultan Belediyesi tarafından yayımlanmıştır.

Kültür Haftası, Peyami Safa'nın ağabeyi İlhami Safa ile beraber 5 Ocak 1936'da yayımlamaya başladığı düşünce, kültür ve edebiyat dergisidir. Dergiyi çıkaran kişi Peyami Safa olmasına rağmen derginin mülkiyetini ve genel yayın müdürlüğünü Hafta dergisinde olduğu gibi İlhami Safa üstlenmiştir. Derginin ilk sayısı çok sayıda entelektüeli bir araya getirmiştir ve toplamda 21 sayı çıkmıştır. Toplamda dört yüksek lisans tezine de konu olmuştur.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.