İçeriğe atla

Abdülaziz bin Mitab el-Reşid

Abdülaziz bin Mitab el-Reşid (İbn Reşid)
Emir
6.Cebel Şammar Emiri
Hüküm süresi1897– 12 Nisan 1906
Cebel Şammar Emirliği
Önce gelenMuhammed bin Abdullah
Sonra gelenMutaib bin Abdülaziz
Taç giymesi1897
Doğum1870
Hail
Ölüm12 Nisan 1906 (35-36 yaşlarında)
Ravzatu'l-Muhanna
Çocuk(lar)ı
Liste
  • Mutaib,Cebel Şammar Emiri
  • Prens Mişal
  • Prens Muhammed
  • Saud, Cebel Şammar Emiri
  • Prenses Münira
  • Prenses Selma
  • Prenses Jozaa
Tam adı
Abdülaziz bin Mitab bin Abdullah el-Reşid
HanedanReşidi Hanedanı
BabasıMutaib bin Abdullah (Cebel Şammar Emiri)

Abdülaziz bin Mitab (bin Abdullah) el-Reşid (Arapçaعبد العزيز بن متعب الرشيد; 1870-12 Nisan 1906), bilinen adıyla İbn Reşid, 1897'den 1906'ya kadar Osmanlı İmparatorluğu'nun Arabistan'daki vasalı konumundaki Cebel Şammar Emiri.[1][2]

Hayatı

Abdülaziz bin Mitab 1870 yılında doğdu.[3] Üçüncü Reşidi emiri Mutaib bin Abdullah'ın oğluydu ve Abdülaziz'i varisi yapan beşinci emir olan amcası Muhammed tarafından evlat edinildi.[4]

Muhammed bin Abdullah, 1897'de eceliyle öldükten sonra yerine Abdülaziz geçti. Ancak, Osmanlı müttefikleri popüler olmadığı ve zayıfladığı için Reşidi yönetimi pek güvende değildi.

Yine de kendisi de gücünü Kuveyt Şeyhliği ve çevre emirliklere yayma peşindeydi. Ancak 1900 Aralığında patlak veren Kuveyt-Reşidi Savaşı'nda iki tarafta tam bir başarı elde edemedi. Bununla birlikte 1901'de Kuveyt şeyhinin çevre emirliklerden topladığı ve eski rakibi Suud hanedanın askerlerinin de olduğu büyük bir orduyu Sarif Muharebesi'nde yenilgiye uğrattı.

Fakat 1902'de Suudi Arabistan'ın kurucusu İbn Suud küçük bir kuvvetle Kuveyt'ten döndü ve Riyad'ı Riyad Muharebesi denen baskın ile oradaki valiyi öldürüp geri aldı, şimdiki Suudi Arabistan'ın temelini oluşturan Riyad Emirliği'ni kurdu.[5] İbn Reşid, Riyad'ı geri almada başarısız oldu ve İbn Suud, El-Kasım Bölgesi'ne yöneldi. Osmanlı İmparatorluğu'nun silah ve asker desteğine karşın Suudi-Reşidi Savaşı'nda Suudilerle yaptığı ve yenilgiye uğradığı, birkaç muharebe sonrasında, 1906'da İbn Suud'a karşı yapılan Ravzatu'l-Muhanna Muharebesinde öldürüldü.[5] Ölümü güçlü bir liderde yoksun kalan Cebel Şammar Emirliği'nin daha da zayıflamasına sebep oldu.

Kaynakça

  1. ^ Christopher Keesee Mellon (May 2015). "Resiliency of the Saudi Monarchy: 1745-1975" (Master's Project). The American University of Beirut. Beirut. 10 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 22 Aralık 2023. 
  2. ^ Frederick Fallowfield Anscombe (1994). The Ottoman Gulf and Creation of Kuwayt, Sa'udi Arabia and Qatar, 1871-1914 (PhD tez). Princeton University. s. 256. ISBN 979-8-208-93987-1. ProQuest 304117067. 12 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2023. 
  3. ^ Dhaifallah Alotaibi (2017). Ibn Sa'ud and Britain: Erken değişen ilişkiler ve devlet öncesi oluşum 1902-1914 (PhD tez). Bangor University. s. 7. ISBN 9781088398487. ProQuest 2083742545. 30 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2023. 
  4. ^ Roby C. Barrett (June 2015). "Suudi Arabistan: Modernity, Stability, and the Twenty-First Century Monarchy" (Report). Joint Special Operations University. s. 30. 29 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Şubat 2021. 
  5. ^ a b Talal Sha'yfan Muslat Al Azma (1999). The role of the Ikhwan under 'Abdul'Aziz Al Sa'ud 1916-1934 (PhD tez). Durham University. s. 49. 4 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2023. 

Konuyla ilgili yayınlar

  • Madawi Al Rasheed. (1991). Politics in an Arabian oasis. The Rashidi Tribal Dynasty. I.B. Tauris & Co Ltd, London & New York (based on a Ph.D. thesis presented to Cambridge University, 1988). 1-85043-320-8

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Riyad</span> Suudi Arabistanın başkenti

Riyad, Suudi Arabistan'ın başkenti ve en büyük şehridir. Şehir aynı zamanda Riyad Bölgesi'nin merkezi olup Arap Yarımadası'nın ortasında yer almaktadır ve 6 milyon nüfusa sahiptir. Şehir Merkez adı verilen 8 adet belediyeden oluşur.

<span class="mw-page-title-main">Diriye Emirliği</span>

Diriye Emirliği veya İlk Suûdi Devleti, 1744 yılında kuruldu. Şeyh Muhammed bin Abdülvahhab, Diriye'ye yerleştiğinde Diriye Prensi Muhammed bin Suud Vahhabî'nin dâvâsını desteklemeye ve benimsemeye hazırdı.

<span class="mw-page-title-main">Necid Sultanlığı</span>

Necid Sultanlığı Necid ve Ahsa Emirliği'nin devamıdır, bu emirlik Cebel Şammar Emirliği başkenti Hail şehri ve bölgesini ele geçirip bu emirliği'de son verince emirlik Necid Sultanlığı adını aldı. 1921-1926 yılları arasında Arabistan'da hüküm sürdü. Kurucusu Abdülaziz el-Suud'dur. Başkenti Riyad'dır. Şimdiki Suudi Arabistan'ın temelini oluşturan devletlerden biri bu sultanlıktı. Ülkede monarşi yönetimi uygulanmaktaydı. Beş yıl yaşayan bu devlet, 1925 yılında Hicaz Krallığı'nı da ele geçirip bu krallığa da son verip Hicaz ile birleşerek, Hicaz ve Necid Krallığı adını aldı. Zaman içinde bu krallık da büyüyüp İbn Suud'ca El-Ahsa ve Katif'teki zaten kendisine bağlı dominyonların, Hicaz ve Necid Krallıkları'nın artık tek bir isimde tamamen birleştiğini ilan edilip Suudi Arabistan'ı meydana getirecektir.

<span class="mw-page-title-main">İbn Suud</span> Suudi Arabistanın kurucusu ve ilk kralı

Abdülaziz bin Abdurrahman bin Faysal Âl-i Suud veya bilinen adıyla İbn Suud, Suudi Arabistan'nın kurucusu ve ilk kralı. Abdurrahman bin Faysal ile Sare bint Ahmed es-Sudeyri'nin oğlu olarak Riyad'ın yüksek taraflarındaki Necid bölgesinde doğan Abdülaziz 1953'te Taif kentinde öldü.

Suudi Arabistan'ın birleşmesi 1902 ve 1932 yılları arasında İbni Suud'un liderliğinde günümüzdeki Suudi Arabistan Krallığının Arap Yarımadasında bulunan çeşitli kabile, emirlik ve krallıklarla birlikte Arap Yarımadasının büyük bir kısmını ele geçirdiği askeri ve politik süreç.

<span class="mw-page-title-main">Cebel-i Şemmer Emirliği</span> 1836-1921 Kuzey Arabistan devleti

Cebel-i Şemmer Emirliği, diğer adlarıyla Ha'il Emirliği yahut Âl-i Reşid Emirliği, Arabistan yarımadasının Necid bölgesinde kurulmuş ve 19. yüzyılın ortalarından 1921'e kadar yaşamış devlettir. Cebel-i Şemmer Türkçeye "Şemmer Dağı" olarak çevrilir. Şemmer'in başkenti Ha'il'dir. Reşidi ailesi ülkeyi monarşi ile yönetmiştir. Günümüzde toprakları Suudi Arabistan, Irak ve Ürdün'ün içindedir.

<span class="mw-page-title-main">Necid ve Ahsa Emirliği</span>

Necid ve Ahsa Emirliği, Riyad Emirliği veya üçüncü Suud devletinin devamı olan 1913-1921 yılları arasında var olmuş bir devletti. 1902 yılında Riyad Muharebesi'nde Suudilerin Riyad'ı ele geçirdiğinde Riyad Emirliği yani üçüncü Suud Devleti kuruldu. Sonrasında Cebel Şammar Emirliği ve Osmanlı İmparatorluğu ile mücadele neticesi sınırlarını emirlik genişletti. 1913'te İbn Suud ani bir baskın ile El-Ahsa'yı Osmanlı İmparatorluğu'ndan alınca da emirlik Necid ve Aksa Emirliği adını aldı, Birinci Dünya Savaşı sırasında ve sonrasında topraklarını daha da genişleten emirlik 1921 yılında esas rakibi Cebel Şammar Emirliği'nin başkenti olan Hail şehri ve bölgesini ele geçirip bu emirliği tamamen ortadan kaldırınca Necid Sultanlığı'na dönüşecektir.

<span class="mw-page-title-main">Reşidîler</span>

Reşidîler, Arap Yarımadası'nda 1835-1921 yılları arasında Hail merkezli Cebel Şammar Emirliği'ni idare eden Arap hanedan.

<span class="mw-page-title-main">Hicaz Krallığı</span> Orta Doğuda Hicaz bölgesinde hüküm sürmüş bir devlet

Hicaz Haşimi Krallığı, Orta Doğu'da Hicaz bölgesinde Haşimi Hanedanlığı tarafından yönetilmiş bir devletti. Arap İsyanı esnasında Mekke Şerifi Hüseyin'in Osmanlı ordusunu Arabistan Yarımadası'ndan sürmek için Britanya İmparatorluğu güçleri ile ittifak içinde mücadele etmesi sonrasında Osmanlı İmparatorluğu I. Dünya Savaşı'nda Britanya İmparatorluğu'na yenilerek, bölgeyi tamamen kaybetmiş ve Hicaz millî bağımsızlığını kazanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Suud bin Abdülaziz er-Reşid</span>

Suud bin Abdülaziz er-Reşid Cebil Şammar'ın 10. Emiriydi. Ebeveynleri Abdulaziz bin Mutib ve Fatma Al Zamil idi.

<span class="mw-page-title-main">Dilam Muharebesi</span>

"Dilam Muharebesi" Reşidi ile Suudi isyancılar arasında Birleşme Savaşı sırasında yaşanan önemli bir muharebedir. Günümüz Suudi Arabistan'ın başkenti Riyad'ın güneyindeki Dilam kasabasında 27 Ocak 1903 tarihinde meydana gelmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Ravzatu'l-Muhanna Muharebesi</span>

Ravzatu’l-Muhanna Muharebesi Suudi-Reşidi Savaşı'nın önemli bir muharebesidir, Suudi Arabistan'ın birleşmesi sırasında, Reşidi ve Suudi isyancılar arasında savaştı. 12 Nisan 1906'da El-Kasım Bölgesi'ndeki İngilizce: Muhanna's Gardens'da meydana geldi. İbn Suud'un Şinanah Muharebesi zaferinden sonra, Abdülaziz bin Mitab el-Reşid, Kasımi liderlerle yeni bir ittifak kurmayı planladı, İbn Suud bu ittifakı büyümeden yok etmek için İbrahim İbn Akil komutasındaki birliklerini gönderdi. İbn Akil'in birlikleri, düzenledikleri gece baskınıyla yüzlerce Kasımi ve Osmanlı müttefikiyle birlikte İbn Reşid'i savaşta başarıyla öldürdü. İbn Suud'un bu savaştaki zaferi, Ekim 1906'nın sonunda Necid ve Kasım'daki Osmanlı varlığını sona erdirdi, öte yandan İbn Suud en önemli rakibi ve Reşidilerin en güçlü ve deneyimli kişilerinden birinden de kurtulmuş oldu. Osmanlı hakimiyetini arada tanırmış kisvesi altından dolanıp, bu yönde onlarla anlaşmalar dahi yapmış gibi görünen esas amacı Osmanlı'nın kendisine doğrudan müdahalesini geciktirme politikası olan İbn Suud'un, Reşidilerin güçlü ve deneyimli lideri İbn Reşid'in de öldürülmesiyle Osmanlı'nın himayesine artık ihtiyacı kalmamıştır. İbn Suud, bölgedeki Osmanlı garnizonlarını kapattırmak için çalışmalara başlamış, garnizonlara giden kervanları yağmalatmıştır. Neticede kendi birliklerine malzeme gitmeyen Sıtkı Paşa komutasındaki Kasîm mutasarrıflığı kapatılarak, Osmanlı birlikleri Necd'den Basra'ya nakledilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Riyad Muharebesi</span>

Riyad Muharebesi Reşidi ile Suudi güçleri arasında Birleşme Savaşı sırasında yaşanan küçük çaplı ama önemli bir muharebedir. Bu muharebe 13 Ocak 1902'de bugünkü Suudi Arabistan'ın başkenti Riyad'daki Masmak Kalesi'nde meydana geldi.

<span class="mw-page-title-main">Mulayda Muharebesi</span>

Mulayda Muharebesi İkinci Suudi Devleti dönemindeki son büyük savaş olup 21 Ocak 1891 tarihinde meydana gelmiştir. Zekât konusundaki sorunların ve Reşidi lideri İbn Sabhan'ın tutuklanmasının ardından Osmanlı İmparatorluğu'nun da desteklediği onların vasalı olan Reşidiler Suudi Devletine son vermeyi ve hem El-Kasım Bölgesi hem de Riyad'ı fethetmeyi planladı. Reşidiler ve Arap aşiretlerinden oluşan müttefikleri İkinci Suudi Devleti'ni başarıyla sona erdirdi ve Abdurrahman bin Faysal liderliğindeki Suud Hanedanı ile müttefiklerini kaçmaya zorladı.

<span class="mw-page-title-main">Riyad Emirliği</span> Wikimedia anlam ayrımı sayfası

Riyad Emirliği 1902'den 1913'e kadar Üçüncü Suudi Devleti'nin ilk yinelemesiydi. Suud Hanedanı tarafından yönetilen bir monarşi idi. Devlet, Suudi güçlerinin Riyad Muharebesi sırasında Reşidiler tarafından yönetilen Cebel Şammar Emirliği'nin kontrolündeki Riyad'ı ele geçirmesinden sonra kuruldu. Necid ve Ahsa Emirliği'nin doğrudan öncülü ve bugünkü Suudi Arabistan'ın en eski yasal selefiydi. El-Ahsa 1913 yılında Osmanlı İmparatorluğu'na yapılan baskınla ele geçirilmiştir. Emirliğin adı da Necid ve Ahsa Emirliği olarak değişmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Bekeriyah Muharebesi</span>

Bekeriyah Muharebesi veya Bekeriye Muharebesi' Suudi Arabistan'ın birleşmesi sürecinde Reşidi ve Suudi isyancıları arasındaki Suudi- Reşidi Savaşı'nın önemli bir muharebesidir. Temmuz 1904'te El-Kasım Bölgesi'ndeki Bekeriyah kasabasında meydana geldi. İbn Suud'un Dilam Muharebesi'ndeki zaferinden sonra İbn Suud, Reşidi Cebel Şammar Emirliği ve onları himaye eden Osmanlı müttefiklerini zayıflatarak El Kasım bölgesini ele geçirmek için bir harekâta girişerek gücünü genişletmeye çalıştı. Muharebe her iki tarafın da ağır kayıplar vermesiyle ancak Suudi Riyad Emirliği'nin zaferiyle sonuçlandı. Bu muharebe ve sonrası İbn Suud'a karşı ardı ardına alınan yenilgiler neticesinde Cebel Şammar Emirliği ile Osmanlı İmparatorluğu, El-Kasım bölgesi ve Necid'de kontrolü kaybedecektir.

<span class="mw-page-title-main">Suudi-Reşidi Savaşı</span>

Birinci Suudi-Reşidi Savaşı veya Kasım Muharebeleri olarak da anılan 1903-1907 yılları arasındaki Suudi-Reşidi Savaşı, yeni doğan Riyad Emirliği'ne bağlı Suudi güçleri ile Reşidiler tarafından desteklenen Hail Emirliği arasındaki bir çatışmaydı. İbn Suud'un Riyad Muharebesi ile Riyad'ı alıp Riyad Emirliği'ni kurması akabinde Cebel Şammar Emirliği'nin Riyad'ı geri almaya dönük Dilam Muharebesi'de İbn Suud'un zaferiyle bitti. Bu zaferinden sonra İbn Suud, Reşidi Cebel Şammar Emirliği ve onları himaye eden Osmanlı müttefiklerini zayıflatarak El Kasım bölgesini ele geçirmek için kuzeye doğru harekâta girişerek gücünü genişletmeye çalıştı. Osmanlı yanlısı Reşidiler 8 tabur Osmanlı piyadesi tarafından destekleniyordu. Savaşın büyük kısmı bir dizi münferit muharebeyle geçti ve 13 Nisan 1906'da Kasım'da kazandıkları kesin zafer sonrasında Suudilerin El-Kasım Bölgesini ele geçirmesiyle sona erdi, ancak 1907'de Tarafiyah Muharebesi gibi başka çatışmalar da yaşandı, bu çatışmalarda Riyad Emirliği'nin üstünlüğü ile bitti.

<span class="mw-page-title-main">Sarif Muharebesi</span>

El-Sarif Muharebesi, 17 Mart 1901'de Kuveyt Emirliği ile Cebel Şammar Emirliği arasında Bureyde'nin kuzeydoğusundaki El-Sarif'te gerçekleşen muharebedir. Muharebe, Abdulaziz El-Mitab El-Reşid komutasındaki Cebel Şammar'ın zaferiyle sona erdi.

Kuveyt-Reşidi savaşı Kuveyt Şeyhliği ile Cebel Şammar Emirliği arasında 1900'den 1901'e kadar süren bir çatışmaydı. Aralık 1900'ün ortalarında başladı, Muharebeler önce sınır çatışmaları ve Cebel Şammar Emirliği'nin Kuveyt'e girmeye çalışması ile başladı, ancak bu saldırılar püskürtüldü, ardından Kuveyt Emiri Mübarek es-Sabah çeşitli İbn Reşid'e düşman aşiret ve emirleri biraraya getirerek Orta Arabistan'a büyük bir ordu ile harekât başlattı. Kuveytlilerin Şubat 1901'in sonlarına doğru Necid'e girmesi, ve 11 Mart'a kadar Uneyze, Bureyde ve El Zülfi'yi ele geçirmesiyle başlangıçta ılımlı bir başarı elde etti. Riyad'ın büyük bir kısmı da ele geçirildi ve buradan Kuveytliler Hail üzerine yürümeye çalıştı, ve 11 Mart'ta Kuveytliler Hail civarında olduğu düşünülen Cebel Şammar emirini takibe başladı. Ancak Kuveyt'in başarısı 17 Mart 1901'de tersine döndü ve sayıca fazla olmasına karşın Kuveyt ordusu Sarif Muharebesi'nde ağır bir yenilgiye uğradı. Bu yenilgiyi duyan İbn Suud, Riyad'daki Masmak Kalesindeki kuşatmayı kaldırıp hızla Kuveyt'e çekildi, ve Kuveyt emiri de aynı yolu izleyerek 31 Mart'ta Kuveyt'e vardı. Cebel Şammar emiri Abdülaziz bin Mitab el-Reşid, El Cehre'yi kuşatarak bu zaferi takip etmeye çalıştı, ancak 2-3 hafta boyunca El Cehre'yi ele geçiremedikten sonra Kuveyt'in dışına çekildi.

Rakhima veya el-Rakhima Muharebesi, Kuveyt kuvvetleri tarafından 1901 yılında Kuveyt'in kuzeybatısındaki el-Rakhima bölgesinde Cebel Şammar (Hail-Reşidi) hükümdarına bağlık Şammar aşireti kuvvetlerine karşı yapılan ani baskın şeklinde gerçekleşen bir muharebedir.