İçeriğe atla

Aare

Koordinatlar: 47°36′K 8°13′D / 47.600°K 8.217°D / 47.600; 8.217
Aare
Genel bilgiler
KaynakAar buzulları
Kaynak rakımı1940 m.
AğızRen
Ağız rakımı311 m.
Uzunluk288 km.
Havza alanı17.755 km2
Aare havzası tümüyle İsviçre'nin içinde kalır
1868-1891 ve 1939-1973 dönemlerinde yapılmış yapay kanallar kızıl şeritlerle gösterilmektedir. Bunlardan 3 ve 4. kanallar Aare üzerindedir.
1.Zihl kanalı
2.Broye kanalı
3.Hagneck kanalı
4.Nidau-Büren kanalı

Aare (ya da Aar) İsviçre'de ırmak, Ren'in kolu: 295 km. Havzası 17600 km², rejimi Alp tipidir.[1] Grimsel'in eteğinde 1879 m yükseklikte doğar.[1] İsviçre'nin başlıca ırmağı olan Aar, Bern'e kadar çok turistik (Miringen, İnterlaken, Thun) bir Alp vadisine akar. Aşağı bölümünde Mitteland'ın büyük bölümünü akaçlayarak Biel gölünü geçer ve Jura'nın eteğini boylar.[1] Irmağın bu bölümünde yapılan hidro elektrik santrallar, Biel, Oltan, Solothurn, Aarau kentlerinde uran tesisleri kurulmasını kolaylaştırmıştır. Daha sonra başlıca kolları Reuss ve Limmat'ı alan Aar, Waldshut'un karşısında Ren'le buluşur.[1]

Akış doğrultusu

Aare, Grimsel bölgesindeki Aar buzullarından doğar. Meiringen'de derin ve dar bir vadi olan Aareschlucht boğazından geçerek Brienz'de Brienzer gölüne dökülür. Brienz gölünden 7 km.lik yol boyunca Bödeli adındaki bir kanal aracılığıyla Thun gölüne akar. Kander buzulundan doğan Kander deresi de Thun gölüne bağlanır.

Aare Thun'da Thun gölünden ayrılır ve geniş Aare vadisi boyunca Bern'e doğru akar. Bern'e ulaşmadan önce Gürbe ve Giesse dereleri de Aare'ye bağlanır. Aare Bern'de, şehrin kurulduğu mahmuzun etrafında dar bir yay çizer. Ardından çeşitli büklümlerle bir menderes oluşturur. Bu sayede oluşturduğu Enge yarımadasının etrafından akar ve Wohlen gölüne dökülür.

Radelfingen'de Saane/Sarine nehrini içine aldıktan sonra kuzeye doğru akmaya başlar. Aarberg ile Hagneck arasındaki yapay bir kanal olan Hagneck kanalı ile Biel gölü'ne dökülür. Nidau'da Biel gölünden ayrılarak yine yapay bir kanal olan Nidau-Büren kanalından akarak Büren'den hemen önce eski yatağına geri döner. Aarberg ile Büren arasındaki orijinal nehir yatağına "Alte Aare" (Eski Aare) denir. Nehir'in Biel gölüne yapay şekilde akıtılması sayesinde, Aare'nin alplerden taşıyıp getirdiği büyük miktarda alüvyon, çakıl ve kar suyu Biel gölü tarafından emilir. Böylece bir zamanlar bataklık olan alanlar "İsviçre'nin sebze bahçeleri" haline gelmiştir.

Bu noktadan sonra Aare uzun bir yol boyunca kuzeydoğu yönünde akar. Önce Solothurn'dan geçer. Ardından sırayla Emme ve Wigger nehrilerini kendisine katar. Olten ve Aarau şehirlerinden geçer. Suhre, Bünz ve Wildegg derelerini de içine alır. Brugg'u geçtikten hemen sonra önce Reuss, sonra Limmat nehirleri Aare'ye dökülür. Ardından kuzeye doğru akmaya başlar ve Koblenz 'de Ren ile birleşir. Ren nehri de Almanya ve Hollanda'yı geçerek sularını Kuzey Denizi'ne boşaltır.

Aare'nin kolları

  • Limmat
  • Reuss
  • Suhre
  • Bünz
  • Wigger
  • Murg
  • Emme
  • Zihlkanal
  • Saane/Aarine
  • Kander
  • Lütschine

Kullanımı ve Kültürel tarihi

Antik çağlardan beri Aare ve yan kollarında gemi ile yolculuk yapılmaktaydı. Orta Çağ'da Aare önemli bir sınır nehri olarak işlev gördü. Hristiyan Burgundililer ile daha kuzeyde yaşayan putperest Alemanca konuşan Alemanni kavimi arasında bir sınır oldu. Karolenjler ve Roma-Germen imparatorluğu zamanında da aynı işlevi sürdürdü. Bern şehrinin kurulması ile 12. ve 13. yüzyılda nehrin kaderi değişti, nehrin üzerine köprüler yapılmaya başladı ve nehrin iki tarafındaki hakimiyet alanları giderek gelişti.

Aare'de önceleri nehir üzerinden kereste taşımacılığı yapılıyordu. Ancak 19. yüzyılda demiryolunun inşa edilmesinden sonra nehir üzerine ilk enerji santrali yapıldı. Bugün Aare üzerinde 30'a yakın enerji santrali bulunmaktadır. (9'u Innertkirchen'de) Ayrıca Mühleberg, Gösgen ve Beznau'da bulunan nükleer enerji santralleri soğutma sistemleri için Aare'nin suyunu kullanmaktadr.

Günümüzde Aare boş zaman aktiviteleri için sevilen bir nehirdir. Geniş bir bölgede şişirme botlarla gezinti yapmak mümkündür. Sahlleri fazla kayalık değildir, zaman zaman akıntı olsa da yüzmek için kullanılabilir.

Döküldüğü göller

  • Grimsel baraj gölü
  • Brienz gölü
  • Thun gölü
  • Wohlen baraj gölü
  • Niederried baraj gölü
  • Biel gölü
  • Klingnauer baraj gölü

Galeri

  • Aare Guttannen'dan önce küçük bir vadiye akar
    Aare Guttannen'dan önce küçük bir vadiye akar
  • Innertkirchen'de Aare
    Innertkirchen'de Aare
  • Thun'da
    Thun'da
  • Aarberg'de "Eski Aare"
    Aarberg'de "Eski Aare"
  • Wohlensee'ye ulaşmadan hemen önce Aare
    Wohlensee'ye ulaşmadan hemen önce Aare

Kaynakça

  1. ^ a b c d Nijman, Jan (2020). Geography: Realms, Regions, and Concepts (20. bas.). Wiley. ISBN 978-1119607410. 
Wikimedia Commons'ta Aare ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.


İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Sakarya</span> Türkiyenin Marmara Bölgesinde bir il

Sakarya, Türkiye'nin en kalabalık yirmi ikinci ilidir. İl ismini topraklarından geçen Sakarya Nehri'nden almıştır. Sakarya ilinin merkezi Adapazarı'dır. Adapazarı 2021 yılında Danimarka'da aldığı ödül ile bisiklet şehri ünvanını kazanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Fırat</span> Türkiyeden başlayıp Basra Körfezine uzanan ırmak

Fırat, Güneybatı Asya'nın en uzun ırmağıdır.

<span class="mw-page-title-main">Dicle</span> Türkiyeden Iraka akan ırmak

Dicle ırmağı, Fırat ırmağı ile birlikte Mezopotamya'yı oluşturan iki büyük nehirden en doğuda olanıdır. Türkiye'de bulunan Elazığ ilinin Sivrice ilçesinden doğan nehir, Irak boyunca akar ve Fırat'la birleşerek Şattülarap'ta Basra körfezine dökülür.

<span class="mw-page-title-main">Sen Nehri</span> Fransada bir akarsu

Sen Nehri, kuzeybatı Fransa'da önemli bir akarsu. Fransa'nın ikinci en uzun nehridir. Burgonya'dan doğar ve Manş Denizi'ne Le Havre yakınlarında dökülür. 776 km uzunluğundaki nehrin debisi ortalama 500 m³/s.dir.

<span class="mw-page-title-main">Mississippi (nehir)</span> Kuzey Amerika kıtası ve ABDnin en uzun akarsuyu.

Mississippi Nehri, Kuzey Amerika'nın en uzun nehridir. Çok büyük bir kısmı ABD (%98.5) ve birazı da Kanada sınırları içinde akar. Kolları olan Missouri ve Jefferson nehirleriyle birlikte toplam uzunluğu 6.275 km'yi bulur ve bu haliyle Nil, Amazon ve Yangtze nehirlerinden sonra dünyanın en büyük 4. nehridir.

<span class="mw-page-title-main">Ren</span> İsviçre Alplerinde doğup Rotterdamda denize dökülen bir nehir

Ren,, Avrupa kıtasının en büyük nehridir. Nehir, güneydoğu İsviçre Alpleri'ndeki İsviçre'nin Graubünden kantonunda başlar. İsviçre-Lihtenştayn, İsviçre-Avusturya ve kısmen İsviçre-Almanya sınırlarından geçer. Lihtenştayn ve Fransa sınırlarından geçip kuzeye kıvrılır, Almanya'da Renanya'dan geçerken batıya döner ve Hollanda topraklarını da katettikten sonra Rotterdam'da Kuzey Denizi'ne dökülür. 1230 km. uzunluğuyla Batı Avrupa'nın önemli nehirlerinden biridir. 9.973 kilometrekarelik bir alanı boşaltır ve adı Keltçe Rēnos'tan gelir. Almanya'da nehrin adını taşıyan Kuzey Ren-Vestfalya ve Rheinland-Pfalz adlarını taşıyan 2 eyalet vardır.

<span class="mw-page-title-main">Manavgat Nehri</span>

Manavgat, antik adıyla Melas, Toroslar'da doğarak Antalya'da Akdeniz'e dökülen nehir. Uzunluğu 93 km'dir. Batı Toros sıradağları arasından doğan kolların birleşmesiyle oluşur. Güney batıya yönelerek dar ve dik yamaçlı kanyonlar arasından geçer, ünlü Manavgat Şelalesi'ni meydana getirir ve Manavgat ilçe merkezinin doğusunda alüvyal bir kıyı ovasından denize dökülür.

<span class="mw-page-title-main">Asi Nehri</span> Nehir

Asi Nehri, Lübnan'daki Bikâ Vadisi'nin doğu kısmından doğar ve Türkiye'nin Hatay ilinden Akdeniz'e dökülür. Asi Nehri'nin toplam uzunluğu 556 km olup, 366 km Suriye'de, 98 km Türkiye'de, 40 km Lübnan'dadır. 52 km'si Türkiye-Suriye sınırını oluşturur. Antakya ile Akdeniz'e doğal su yolu bağlanmış olan Asi Nehri'nin ortalama su debisi 30 m³/sn dir. Kış mevsimi ile ilkbaharda taşkınlar nedeniyle pek çok su baskını yaşanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Delta (coğrafya)</span> bir nehrin ağzında oluşan yerşekli

Delta ya da çatal ağız, bir ırmağın çatallanarak denize döküldüğü yerdir. Eski Yunan tüccarların Nil Nehri'nin denize ulaşan kısmında üçgen biçiminde kara parçaları olduğunu gördüler. Oluşan şekiller Yunan alfabesinin dördüncü harfi Δ (delta) ile aynı olduğu için tüccarlar buraya delta adını verdiler.

<span class="mw-page-title-main">Seyhun</span> Kırgızistan, Özbekistan, Tacikistan ve Kazakistandan geçen bir akarsu

Seyhun veya Siriderya, Orta Asya'da bir nehirdir. Ceyhun nehri ile birlikte tarihi Maveraünnehir bölgesini oluştururlar.

<span class="mw-page-title-main">Isère Nehri</span>

Isère Nehri, Fransa'nın güneybatı kesiminde akarsu. İtalya sınırında Savoie Alpleri'nden çıkar. Valence üzerinde Rhône Nehriyle birleşene kadar 290 km boyunca akarak yaklaşık 12.000 km2'lik bir alanın sularını toplar.

Akarçay Nehri(Eski adı Kokarçay),İç Anadolu Bölgesinde, Akarçay Havzası'na ismini veren ve Eber Gölüne dökülen bir nehirdir. Her ne kadar Hitit metinlerinde Aştarpa olarak geçen ırmağın Büyük Menderes nehrine karşılık geldiği düşünülse de bazı akademisyenler bu ırmağın bugünkü Akarçay nehrine denk düştüğünü belirtmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Nil</span> Afrikadaki başlıca nehir ve dünyanın en uzun nehri

Nil, 6650 km. uzunluğu ile dünyanın en uzun nehridir. Havzası Afrika kıtasının onda birini kaplar. Güneyden kuzeye doğru akar ve Beyaz Nil, Mavi Nil ve Atbarah olmak üzere üç ana kolu vardır. Nehrin en uzaktaki kaynağı Burundi'de oğu Afrika Göller Bölgesi'ndeki Kagera Nehri olarak doğar ve Tanzanya, Ruanda ve Uganda sınırlarını oluşturarak Victoria Gölü'ne dökülür.

<span class="mw-page-title-main">Menderes</span> nehrin yatağındaki kıvrım

Menderes,, bir nehrin yatağında meydana gelen kıvrımlara verilen addır.

<span class="mw-page-title-main">Linth Nehri</span>

Linth Nehri Klausen Geçidi yakınında, Glarus Alpleri'ndeki buzul ve derelerden doğan İsviçre'deki nehir. Toplam 50 km uzunluğundadır. Linth'in su gücü Glarus'un tekstil sektörünün oluşmasındaki temel faktörlerden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Limmat</span>

Limmat İsviçre'de bir ırmak. Aar ırmağına dökülen ikinci büyük ırmak koludur. Irmağın suları Zürih Gölünden gelir, Zürih'in merkezinden geçerek kuzeybatı yönünde akıp gider ve 35 km sonra Aare ırmağına dökülür. İki ırmak Brugg ırmağının kuzeyinde, Reuss ırmağının Aare ile birleştiği yerin hemen kuzeyinde birleşirler.

<span class="mw-page-title-main">Reuss Nehri</span>

Reuss İsviçre'nin dördüncü büyük ırmağı. 164 km. uzunluğunda olup 3425 km2 genişliğinde bir havzaya sahiptir. Ren, Aare ve Rhone'dan sonra İsviçre'deki 4. büyük ırmaktır.

<span class="mw-page-title-main">İsviçre Alpleri</span>

Geleneksel olarak İsviçre Alpleri olarak anılan İsviçre Alp bölgesi, ülkenin önemli doğal bir özelliğini temsil etmektedir ve İsviçre Platosu ve İsviçre'nin üç ana fizyografik bölgesinden biri olan Jura Dağları'nın İsviçre kısmından oluşmaktadır. İsviçre Alpleri bazen Merkez Alpler olarak adlandırılan bir alanı kaplayarak hem Batı Alpleri'ne hem de Doğu Alpleri'ne kadar uzanır. Bern Alpleri'nden Appenzell Alpleri'ne kadar olan kuzey siradağları tamamen İsviçre'de bulunurken, Mont Blanc sıradağlarından Bernina sıradağlarına kadar uzanan güney menzilleri Fransa, İtalya, Avusturya ve Lihtenştayn gibi diğer ülkelerle paylaşılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Thun Gölü</span>

Thun Gölü, İsviçre'nin Bern kantonunda bulunan bir göldür. Göl, İsviçre Alpleri'nde yer almakta olup adını Thun kentinden almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Malaya Almatinka Nehri</span> Kazakistanda bir nehir

Malaya Almatinka, Kazakistan'ın Almatı şehrinden geçen bir nehirdir. Kaskelen'in sağ koludur.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.