İçeriğe atla

AZ-5

Kontrol Edilmiş

AZ-5 (Rusça: АЗ-5) olarak da bilinen bir scram veya SCRAM (İng. Safety Control Rod Activator Mechanism),[1] fisyon reaksiyonunun derhal sonlandırılmasından etkilenen bir nükleer reaktörün acil olarak kapatılmasıdır. Aynı zamanda kapatmayı başlatan manuel olarak çalıştırılan durdurma anahtarına verilen addır.[2] Ticari reaktör işlemlerinde, bu tür bir kapatma genellikle kaynar su reaktörlerinde (BWR) bir "SCRAM", basınçlı su reaktörlerinde (PWR) bir "reaktör devri" ve bir CANDU reaktöründe EPIS olarak adlandırılır. Çoğu durumda, bir SCRAM, acil kapatma sistemini test etmeye yarayan rutin kapatma prosedürünün bir parçasıdır.AZ-5 acil durum butonu kullanıldığında Grafit ve Bor içeren kontrol çubukları,reaktör içerisine yönelir ve oluşan reaktiviteyi düşürerek acil bir frenleme sistemi gibi reaktörü kapatır.Sovyetler Birliği'nin kullandığı RBMK türü nükleer reaktörlerde kontrol çubuklarının uçları grafit ile kaplı olduğundan dolayı AZ-5 kullanılması tehlikeli sonuçlar doğurabilmekteydi ve en büyük örneği Çernobil Faciası olmuştur.Sovyetler Birliği,bu büyük faciadan sonra RBMK reaktörlerini iyileştirmiş ve AZ-5 RBMK reaktörleri için güvenli hale gelmiştir.

Kaynakça

  1. ^ "SCRAM - Safety Control Rod Activator Mechanism". www.abbreviations.com (İngilizce). 1 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  2. ^ "Reactor Protection". www.nucleartourist.com. 22 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Çernobil Faciası</span> 1986 yılında Sovyet Ukraynasında yaşanan nükleer kaza

Çernobil Faciası, 26 Nisan 1986 tarihinde Sovyetler Birliği'ne bağlı Ukrayna Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin Pripyat şehri yakınlarındaki Çernobil Nükleer Santrali'nin 4 numaralı reaktöründe gerçekleşen nükleer kazadır.

<span class="mw-page-title-main">Nükleer enerji santrali</span> Nükleer reaktör yardımıyla elde edilen enerjiyi dağıtan merkez

Nükleer santral (NPP) veya atom santrali (APS), ısı kaynağının nükleer reaktör olduğu termik santraldir. Termik santrallerde tipik olduğu gibi, ısı, elektrik üreten jeneratöre bağlı buhar türbinini çalıştıran buhar üretmek için kullanılır. Eylül 2023 itibarıyla Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu, dünya çapında 32 ülkede faaliyette olan 410 nükleer santral ve inşa halinde olan 57 nükleer santral olduğunu bildirdi.

<span class="mw-page-title-main">Plütonyum</span> atom numarası 94 olan, neptünyumdan elde edilen radyoaktif bir element (simgesi Pu)

Plütonyum, 1940 yılında Glenn T. Seaborg, Edwin M. McMillan, J. W. Kennedy ve A. C. Wahlby tarafından 152 cm'lik siklotron içerisindeki uranyumun döteryum ile bombardımanı sonucunda elde edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Çernobil</span> Çernobil felaketinden dolayı mahvolmuş şehir

Çernobil, Ukrayna'nın kuzeyinde Kiev Oblast'ına bağlı Çernobil Hariç Tutma Bölgesi'nde bulunan, Çernobil Nükleer Santrali'nin infilak etmesiyle oluşan Çernobil faciası'ndan dolayı kısmen terk edilmiş bir şehirdir. Şehir tahliye edilmeden önce 14.000 nüfusu bulunurken günümüzde yalnızca 1000 kişi burada yaşamaktadır. Belarus'un Gomel şehrine 160 km. uzaklıktadır.

<span class="mw-page-title-main">Nükleer reaktör</span> Uranyum, plütonyum vb. atom çekirdeklerinin parçalanmasından yararlanılarak enerji elde edilen kaynak

Nükleer reaktör, zincirleme çekirdek tepkimesinin başlatılıp sürekli ve denetimli bir biçimde sürdürüldüğü aygıtlardır. Nükleer reaktörler bazen nükleer enerjiyi başka bir tür enerjiye çevrilen santraller olarak kullanılırlar.

TR-2 Reaktörü, Çekmece Nükleer Araştırma ve Eğitim Merkezi'nde bulunan Türkiye'nin ilk nükleer araştırma reaktörü (Tr-1) ile aynı havuza inşa edilmiş olan 5 MW gücünde açık havuz tipi bir nükleer araştırma reaktörüdür.

<span class="mw-page-title-main">Metzamor Nükleer Santrali</span> Ermenistanın Türkiye sınırına 16 km uzaklıkta yer alan Metzamor şehrinde bulunan nükleer santral

Metzamor Nükleer Santrali, Ermenistan'ın Türkiye sınırına 16 km uzaklıkta yer alan Metzamor şehrinde bulunan nükleer santral. Santralde biri işlevsel olmak üzere 2 adet 408 MW güce sahip VVER-440/230 tipi reaktör bulunmaktadır. Santral Ermenistan'ın başkenti Erivan'a 32 km, Kars'a 100 km, Iğdır'a ise 30 km uzaklıktadır. 2018 verilerine göre santral ülkenin enerji ihtiyacının %27'sini karşılamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Akkuyu Nükleer Güç Santrali</span> Türkiyede inşa edilen nükleer enerji santrali

Akkuyu Nükleer Güç Santrali, Türkiye'nin yapımı devam eden ilk nükleer enerji santralidir. İdari olarak Mersin ilinin Gülnar ilçesine bağlı, en yakın yerleşim merkezi Büyükeceli beldesi olan sahada inşa edilmektedir. 27 Nisan 2023'te yakıt çubukları getirilmiş ve yapı nükleer tesis olarak anılmaya başlanmıştır. İlk reaktördeki elektriğin 2025 dolaylarında üretilmesi beklenmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Nükleer denizaltı</span> bir nükleer reaktör tarafından güç sağlanmış olan denizaltı

Nükleer denizaltı, bir nükleer reaktör tarafından güç sağlanmış olan denizaltıdır. Nükleer denizaltının performans avantajları, geleneksel denizaltılara göre dikkate değerdir: nükleer güç, tamamen havadan bağımsız olduğu için geleneksel denizaltılarda gerekli duyulduğu gibi, denizaltının sıklıkla yüzeye çıkma ihtiyacından kurtarır; bir nükleer reaktör tarafından üretilen büyük miktardaki güç, nükleer denizaltıların yüksek hızda, uzun süre kullanılmasına olanak tanır; ve varış noktalarında sadece yiyecek gibi tüketilir malların depolanması gerekir. Yeni nesil nükleer denizaltılar 25 yıllık ömrü boyunca asla yeniden doldurulma ihtiyacı duymaz. Diğer yandan geleneksel denizaltılarda, elektrik akülerinde depolanan sınırlı güç, en gelişmiş geleneksel denizaltı bile düşük hızda sadece birkaç gün, en yüksek hızda ise sadece birkaç saat denizin altında kalabilir anlamına gelir. Havasız güç sağlamadaki son geliştirmeler bu dezavantajı biraz azaltmıştır. Nükleer teknolojinin yüksek gideri, pek az ülkenin nükleer denizaltılara sahip olabileceği anlamına gelir.

<span class="mw-page-title-main">Fukuşima I Nükleer Santrali kazaları</span> nükleer bir felaket

Fukuşima I Nükleer Santrali kazaları; 2011 Tōhoku Depremi ve Tsunamisi sonrasında, 11 Mart 2011 tarihinde Fukuşima I Nükleer Santrali'nde atmosfere radyoaktif maddelerin denize karışmasına sebep olan olaylar dizisidir. Uzmanlar kazayı Çernobil Felaketinden sonra dünyanın en büyük ikinci nükleer kazası olarak tanımlamakla birlikte, tüm reaktörlerde sorun yaşanması kazaları bugüne kadarki en karmaşık Nükleer kazalardan biri yapmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">K-19</span>

K-19 Sovyet 658, 658м, 658с sınıfı denizaltılardan ilk nesil nükleer denizaltı olup nükleer balistik füzeler ile donatılmış denizaltıdır. 1958'de kızağa konulup, 1959'da denize indirilmiş, 12 Temmuz 1960'ta ilk kez donanma bayrağı çekilmiş ve tüm teslim edilme testleri 12 Kasım 1960 tarihinde tamamlanmıştır. Inşaat ve hizmet ömrü boyunca geçirdiği çok sayıdaki kazalar nedeniyle, denizciler ve subaylar arasında resmi olmayan "Hiroşima" takma adını almıştır.

Nükleer reaktör güvenlik sistemleri; nükleer reaktörü kapatmak, kapatma durumunda onu korumak ve radyoaktif madde salınımını önlemek için kullanılan sistemlerdir.

<span class="mw-page-title-main">VVER</span> Sovyetler Birliği ve Rusya yapımı su soğutmalı ve yönetmeli basınçlı su reaktörler serisi

Su-Su Enerji Reaktörü, Sovyetler Birliği ve Rusya yapımı su soğutmalı ve yönetmeli basınçlı su reaktörler serisidir. VVER'lerin gücü 70-1300 MWe arasında değişmekte olup bazı tasarımları 1700 MWe güce ulaşabilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">RBMK</span>

Yüksek Güçlü Kanal-Tipi Reaktör (RBMK), Sovyetler Birliği yapımı su soğutmalı ve grafit moderatörlü nükleer enerji reaktörleri serisidir. Reaktör 1950'lerde tasarlanmış olup halen kullanılan en eski reaktör tasarımıdır.

IV. Nesil III. Nesil reaktörlerin halefi olarak tasarlanan nükleer reaktör tasarımlarıdır. Birinci nesil sistemlerin çoğu kullanımdan kaldırıldığı için dünya çapında faaliyette olan reaktörlerin çoğu ikinci ve 3 nesil sistemlerdir. Generation IV International Forum, IV. nesil reaktörlerin gelişimini koordine eden uluslararası bir organizasyondur. V. Nesil reaktörler tamamen teoriktir ve henüz uygulanabilir olarak görülmemektedir.

<span class="mw-page-title-main">Sıvı florür toryum reaktörü</span>

Sıvı florür toryum reaktörü, bir tür erimiş tuz reaktörüdür. LFTR, yakıt için florür esaslı, erimiş, sıvı tuzlu toryum yakıt çevrimini kullanır.

<span class="mw-page-title-main">Çernobil Nükleer Santrali</span> Ukraynada yer alan kapalı ama tamamen devreden çıkarılmamış nükleer santral

Çernobil Nükleer Santrali veya resmî adıyla Vladimir İlyiç Lenin Nükleer Santrali, Ukrayna'nın Pripyat şehrinin yakınında yer alan kapalı fakat tamamen devreden çıkarılmamış nükleer santraldir. Santral, Çernobil şehrinin kuzeybatısına 14,5 km; Belarus-Ukrayna sınırına 16 km ve Kiev'in kuzeyine yaklaşık 110 km uzaklıktadır ve Kızıl Orman tarafından çevrelenmektedir. 4 numaralı reaktörde, 1986'daki Çernobil reaktör kazası meydana geldi ve santral günümüzde Çernobil Yasak Bölgesi olarak bilinen geniş bir alanda yer almaktadır. Hem bölge hem de eski santral, Ekoloji ve Doğal Kaynaklar Bakanlığı tarafından yönetilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Aleksandr Akimov</span>

Aleksandr Fyodorovich Akimov 26 Nisan 1986 Çernobil faciasının yaşandığı gece Çernobil Nükleer Santrali 4 numaralı Reaktör Ünitesi'nde çalışan gece vardiyasının vardiya süpervizörü olan bir Sovyet mühendisti.

Nötron yakalama, bir atom çekirdeğinin ve bir veya daha fazla nötronun daha ağır bir çekirdek oluşturmak için çarpıştığı ve birleştiği bir nükleer reaksiyondur. Nötronların elektrik yükü olmadığından, elektrostatik olarak itilen pozitif yüklü protonlardan daha kolay bir şekilde çekirdeğe girebilmektedirler.

<i>The China Syndrome</i>

The China Syndrome, James Bridges tarafından yönetilen ve Bridges, Mike Gray ve T.S. Cook tarafından yazılan 1979 ABD yapımı bir felaket gerilim filmidir. Filmin başrollerinde Jane Fonda, Jack Lemmon, Michael Douglas, Scott Brady, James Hampton, Peter Donat, Richard Herd ve Wilford Brimley yer alıyor. Bir nükleer enerji santralinde güvenlik örtbaslarını keşfeden bir televizyon muhabiri ve kameramanını takip ediyor. "Çin sendromu", reaktör bileşenlerinin muhafaza yapıları boyunca eridiği ve alttaki toprağa karıştığı bir nükleer erimenin kurgusal bir sonucunu tanımlayan hayali bir terimdir, "Çin'e kadar".