İçeriğe atla

ATSOCAS

ATSOCAS (Air Traffic Services Outside Controlled Airspace); bazı ülkelerde kontrolsüz hava sahalarında verilen hava trafik hizmetlerini (ATS) tanımlamakta kullanılan bir kavram. ATSOCAS şu hizmetleri kapsar:[1]

  • Basic Service
  • Traffic Service
  • Deconfliction Service
  • Procedural Service

Basic Service

Basic Service, uçuşların emniyetli ve verimli bir şekilde gerçekleşmesi için sağlanan bir hava trafik hizmetidir. Temel hizmet anlamına gelir. Basic service alan bir uçağa başlıca şu konularda bilgi ve tavsiye verilir:[2]

  • Meteoroloji
  • Tesis ve kolaylıkların durumu
  • Meydan durumları
  • Genel hava aktiviteleri
  • Uçuş emniyetini etkileyebilecek diğer bilgiler

Basic service, bir pilota en fazla otonomi veren hizmettir.[3] Basic service alan bir uçak komutanı diğer hava taşıtları ile tehlikeli yakınlaşmadan kaçınma konusunda "tamamen" sorumludur.[2]

Procedural Service

Basic service'e ilaveten kontrolör yatay ve dikey düzlem ile zaman temelli direktifler vererek çakışmayı önleyici minimumların elde edilmesini sağlar. Ancak kontrolör sürveyans yapmadığı için,[4] bilgi sahibi olmadığı (unknown) bir taşıt hakkında trafik ve çakışmayı önleme (deconfliction) bilgisi sağlayamaz.[2] Procedural Service, kontrollü hava sahalarında bir kontrol hizmeti iken kontrolsüz hava sahalarında bir tavsiye hizmetidir.[5]

Traffic Service

Basic service'e ilaveten kontrolör sürveyans temelli trafik bilgisi vererek pilotlara yardımcı olur. Kontrolör bazı durumlarda, sıralama amacıyla baş ve irtifâ bilgisi verebilir ancak çakışmayı önleme minimumlarını sağlamak zorunda değildir ve çakışmayı önlemek tamamen pilotun sorumluluğundadır.[2]

Traffic service alan uçak baş ve irtifâ değişikliklerini kontrolöre bildirmek zorundadır.

Deconfliction Service

Basic service'e ilaveten kontrolör "sürveyans (gözlem) temelli" bilgileri kullanarak, çakışmayı önlemek veya sıraya koymak amacıyla, hava araçlarına baş (istikâmet) ve irtifâ verir. Ancak çakışmayı önleme sorumluluğu tamamen pilota aittir.[2]

Deconfliction mimima

Deconfliction minima, "çakışmayı önleme minimumları" anlamına gelen bir havacılık kavramıdır. ATS birimlerinin bir kısmı bu hizmeti sağlar. ATS birimi hava araçlarını yatay ve dikey eksende yönlendirerek (baş ve irtifâ tavsiyesi vererek) hava araçları arasında aşağıdaki minimum mesafe ve yükseklik ayrımlarını sağlar:

  • 5 NM yatay, 3000 ft dikey
  • 3 NM yatay, 1000 ft dikey (diğer trafikler de aynı kontrolörden tavsiye alıyorsa. 500 ft. dikey [ilgili havacılık otoritelerinden onay gerekli])

Eğer herhangi bir pilot ATSU tavsiyelerine uymamayı tercih ederse çakışmayı önleme sorumluluğu tamamen kendisine aittir. Ayrıca kontrolörlerin iş yükü, cihaz hataları veya farkları ile beklenmeyen manevralar yapan bilinmeyen trafikler nedeniyle, mimimumların her zaman sağlanamayabileceği göz önünde bulundurulmalıdır.

BirimBasic ServiceALRSRadar sürveyansıBaş ve irtifâ direktifiDeconfliction minima
Basic ServiceATC / AFISOEvetEvetHayırHayırHayır
Procedural ServiceATCEvetEvetHayırEvetEvet (sadece katılımcı trafiklerle)
Traffic ServiceATCEvetEvetEvetEvet (sıralama amacıyla)Hayır (zorunda değil)
Deconfliction ServiceATCEvetEvetEvetEvetEvet

Kaynakça

  1. ^ "Air Traffic Services Outside Controlled Airspace". 26 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Şubat 2013. 
  2. ^ a b c d e CAP 413 11 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., bölüm 1, sf 2
  3. ^ ATSOCAS 7 Nisan 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Airspace & Safety Initiative (ASI)
  4. ^ A Reference Guide to UK Phraseology. Airspace and Safety Initiative. s 1.
  5. ^ Robson. s 85

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Ethernet</span> Bilgisayar ağı teknolojisi

Ethernet, Yerel ağlar için kullanılan Veri Çerçevesi tabanlı bilgisayar ağı teknolojileri ailesi. Kelimenin kökeni etherden gelmektedir. OSI ağ modelinin Fiziksel katmanı için Veri bağlantısı katmanı/ Ortam erişim kontrolü üzerinden ağ erişimi yoluyla bir dizi kablolama ve sinyalleşme standardı ve ortak bir adresleme formatı tanımlar.

<span class="mw-page-title-main">Helikopter</span>

Helikopter, dikey kalkış ve iniş yapabilen döner kanatlı bir hava taşıtıdır. İsmin kökü Yunancada heliko pteron yani hareketli kanatlar anlamından gelir. Fransız Gustave Ponton d'Amécourt tarafından 1861'de ortaya atılmıştır. 1907 yılında Fransız Paul Cornu ilk motorlu helikopteri uçurmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Mikoyan-Gureviç MiG-17</span>

MiG-17 Fresco, 1949 yılında Mikoyan Gurevich bürosu tarafından geliştirilen tek motorlu, subsonik ve tek kişilik bir uçaktır. MiG-15'in geliştirilmiş versiyonudur. Bu uçakla ilk kez AAM füzeleri kullanılmıştır. Ayrıca 70lerin başında ilk süpersonik savaş uçaklarının geliştirilmesine kadar ABD savaş uçakları için ciddi bir tehditti, ancak süpersonik uçakların servise girmesiyle birlikte teknolojik geçerliliklerini kaybetmişlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Mikoyan-Gureviç MiG-21</span> Sovyet yapımı süpersonik jet avcı/önleyici uçağı

MiG-21, Sovyetler Birliği'nde Mikoyan Gurevich Tasarım Bürosu tarafından tasarlanan ve üretilen süpersonik jet avcı/önleyici uçağıdır.
Uçağın görünüşünün bu ünlü Rus telli müzik aletine benzerliği sebebiyle "balalayka" takma ismini almıştır. Polonyalı (Leh) pilotlar tarafından da gövde şeklinden dolayı ołówek (kalem) olarak isimlendirilmiştir. İlk versiyonları ikinci nesil jet avcı uçağı olarak nitelense de sonraki versiyonları üçüncü nesil jet avcı uçağı olarak kabul edilir. MiG-21, dört kıtada ellinin üzerinde ülke tarafından uçurulmuştur ve ilk uçuşunun üzerinden yarım yüzyıldan fazla süre geçmesine rağmen hala bazı ülkelerde hizmet vermektedir. Bu savaş uçağı, havacılık tarihinin en çok üretilen süpersonik jet uçağı, Kore Savaşı'ndan bu yana en çok üretilen savaş uçağı ve bütün versiyonlarda 1959'dan 1985'e kadar en uzun üretim süresine sahip savaş uçağı olmak üzere bir dizi modern havacılık rekorunu elinde bulundurmaktadır. Her tipten 11,496 adet MiG-21 üretilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Suhoy Su-30</span> Rusya yapımı çift motorlu askeri hava aracı

Suhoy Su-30, Rusya merkezli Suhoy tarafından geliştirilen çift motorlu, iki koltuklu süper manevra kabiliyetine sahip bir savaş uçağıdır. Her türlü hava koşulunda, havadan havaya ve havadan yüzeye, derin hava üstünlüğü görevleri için üretilmiş çok amaçlı bir süpersonik savaş uçağıdır.

<span class="mw-page-title-main">Servis dışı bırakma saldırısı</span>

Servis dışı bırakma saldırısı , internete bağlı bir barındırma hizmetinin hizmetlerini geçici veya süresiz olarak aksatarak, bir makinenin veya ağ kaynaklarının asıl kullanıcılar tarafından ulaşılamamasını hedefleyen bir siber saldırıdır. DoS genellikle hedef makine veya kaynağın, gereksiz talepler ile aşırı yüklenmesi ve bazı ya da bütün meşru taleplere doluluktan kaynaklı engel olunması şeklinde gerçekleştirilir. DoS saldırısını; bir grup insanın, bir dükkân veya işyerindeki kapıları tıkayıp, meşru tarafların mağazaya veya işletmeye girmesine izin vermeyerek normal işlemleri aksatması şeklinde örnekleyebiliriz.

<span class="mw-page-title-main">Radyo seyrüseferi</span>

Radyo seyrüseferi veya radyo navigasyonu, Dünya üzerindeki bir noktadan başka bir noktaya giderken, seyrüsefer yardımcısı olarak radyo frekansları ile çalışan araçların kullanımı. Radyo seyrüsefer yardımcıları genellikle; vericinin gönderdigi radyo elektromanyetik dalgalarının alıcı tarafından alınması ve ses, görüntü veya yazıya dönüştürülmesi prensibiyle çalışırlar.

<span class="mw-page-title-main">Hava sahası</span>

Hava sahası, herhangi bir kara parçası veya su kütlesi üzerindeki boyutları çeşitli kanun, kural ve antlaşmalarla belirlenmiş atmosfer kütlesi. Günümüzde kullanılan -kapsadığı alan olarak açısından- en büyük hava sahası birimi uçuş bilgi bölgesidir (FIR). Her ülkenin hava sahası bir veya daha fazla uçuş bilgi bölgesine bölünür.

Kontrolsüz hava sahaları, kontrollü hava sahaları dışında kalan sahalardır. ICAO'ya göre F ve G sınıfı hava sahaları kontrolsüzdür. Kontrolsüz hava sahalarında mümkün olduğu müddetçe ATC hizmeti verilmeye çalışılır. ATC kleransı almak veya radyo teçhizatı taşımak zorunlu değildir.

Uçuş bilgi hizmeti (FIS), herhangi bir uçuş bilgi bölgesi (FIR) içerisinde uçuşların emniyetli ve verimli gerçekleşmesi için sağlanan bir bilgi ve tavsiye hizmeti. FIS kısaltması, İngilizce Flight Information Service kavramının akronimidir. FIS hizmeti havacılık meteorolojisi, tesis kolaylıkları, meydan durumları ve emniyeti etkileyebilecek diğer bilgileri kapsar.

<span class="mw-page-title-main">Hava trafik hizmeti</span>

Hava trafik hizmeti (ATS), uçuş ve yer emniyetini artırmak ve uçuşların akıcı gerçekleşmesine yardımcı olmak için çeşitli havacılık birimleri tarafından, gerçek zamanlı olarak, havacılara sağlanan hizmet. ATS kısaltması İngilizce Air Traffic Service kavramının akronimidir. Benzer şekilde hava trafik hizmeti üniteleri için -özellikle farklı alt birimler bir arada kastediliyorsa - ATSU kısaltması kullanılır.

İkaz hizmeti (ALRS), herhangi bir uçuş bilgi bölgesi (FIR) içerisinde hava trafik hizmeti üniteleri (ATSU) tarafından sağlanan bir hizmet. ALRS kısaltması İngilizce alerting service kavramından oluşturulmuştur. İkaz hizmeti, arama-kurtarma (SAR) ihtiyacı içerisindeki bir hava taşıtı hakkında ilgili kurum ve kuruluşların haberdar edilmesi ve SAR faaliyetlerine yardımcı olunmasını kapsar.

<span class="mw-page-title-main">Transponder (havacılık)</span>

Transponder, hava araçlarında bulunan, radar sorgulamasına cevap vermek için tasarlanmış; hava aracının yer, hız gibi temel bilgilerini radyo frekanslarına yanıt olarak trafik kontrolörlerine ileten, uçağın en önemli iletişim sistemini oluşturan elektronik cihazdır. Bir hava aracının transponderi devre dışı olduğu zaman o hava aracına dair hiçbir bilgi alınamaz ve iletişim kurulamaz. Bazı kaynaklarda XPDR, XPNDR, TPDR veya TP şeklinde kısaltılır. Hava aracındaki transponder yerdeki ikincil radarlarla ve diğer uçaklardaki çarpışmayı önleyici sistemlerle sinyaller vasıtasıyla haberleşir. Mode C ve Mode S transponderler basınç altimetresinden aldıkları irtifa bilgisini de yayınlayabilirler.

Hava trafik tavsiye hizmeti (ATAS), çeşitli hava trafik hizmet üniteleri (ATSU) tarafından kontrolsüz hava sahalarında verilen bir ATS hizmeti. ATAS kısaltması İngilizce Air traffic advisory service kavramının akronimidir. ICAO'ya göre ATAS, tavsiyeli hava sahalarında IFR uçuş planı ile faaliyet gösteren uçaklar arasında -mümkün olduğu müddetçe- ayrım sağlanması hizmetidir.

<span class="mw-page-title-main">Havacılıkta iletişim</span>

iletişim veya haberleşme konusu, yer istasyonları ile hava istasyonları arasındaki radyo/telsiz (radyotelefon) iletişimi ile görsel iletişim usullerini kapsar. Havacılıkta uluslararası olarak standart İngilizce ICAO freyzolojisi kullanılır. Bu nedenle hem uçuş personelinin hem de hava trafik hizmeti birimlerinin, gerek standart ICAO freyzolojisini kullanabilecek, gerekse standart dışı durumlarda düz İngilizce ile iletişim kurabilecek kadar İngilizceye hakim olmaları gerekir.

<span class="mw-page-title-main">Fırlatma aracı</span> uzaya bir obje taşımayı sağlayan roket

Uzay yolculuğu alanında fırlatma aracı ya da taşıyıcı roket bir görev-yükünü Dünya'nın yüzeyinden uzaya taşımak için kullanılan bir rokettir. Bir fırlatma sistemi fırlatma aracından, fırlatma rampasından ve diğer çeşitli altyapı bileşeninden oluşmaktadır. Genelde taşıyıcı roketler yörüngeye yapay uydu yerleştirmek için kullanılırken, araştırma roketi gibi bazı uzay uçuşları Yörünge-altı uzay uçuşu olarak sınıflandırılır. Bazı roketler ise bir uzay aracının Dünya'nın yörüngesinden tamamen kurtulamasını sağlarlar.

<span class="mw-page-title-main">Budapeşte Ferenc Liszt Uluslararası Havalimanı</span> Macaristandaki en büyük uluslararası havalimanı

Budapeşte Ferenc Liszt Uluslararası Havalimanı eski adıyla Budapeşte Ferihegy Uluslararası Havalimanı veya yaygın adlandırmasıyla Ferihegy, Budapeşte'ye hizmet veren Macaristan'daki en büyük uluslararası havalimanıdır. Havalimanı, Budapeşte merkezinin 16 kilometre güneydoğusunda yer alır ve 2011'de, doğumunun 200. yıl dönümü vesilesiyle ünlü Macar besteci Franz Liszt onuruna yeniden adlandırılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Bergen Flesland Havalimanı</span>

Bergen Havalimanı, alternatif olarak Bergen Flesland Havalimanı veya kısaca Flesland Havalimanı isimleri de kullanılır. Norveç'in Vestland idari bölgesinde bulunan Bergen şehrinin köyü Flesland'da bulunan uluslararası bir havalimanıdır. 1955 yılında açılan havalimanı, 2018 yılında 6.306.623 yolcu ile Norveç'in en yoğun ikinci havalimanı olmuştur. Norveç'teki sivil havalimanlarının çoğunu işleten devlete ait bir limited şirket olan Avinor tarafından işletilmektedir. 1999 yılına kadar Norveç Hava Kuvvetlerine ait olan Flesland Hava İstasyonu, havaalanında aynı yerde bulunuyordu.

<span class="mw-page-title-main">2002 Überlingen hava çarpışması</span>

1 Temmuz 2002 gecesi BAL Bashkirian Airlines'ın 2937 sefer sayılı uçuşu, bir Tupolev Tu-154 yolcu uçağı ile DHL International Aviation ME'nin 611 sefer sayılı uçuşu, bir Boeing 757 kargo uçağı, Überlingen semalarında havada çarpıştı. İki uçaktaki toplam 71 kişinin tamamı kaza sonucunda öldü.