Aşk iksiri

Aşk İksiri

Özgün isim	L'elisir d'amore
Müzik	Gaetano Donizetti
Libretto	Felice Romani
Gala	12 Mayıs, 1832
İlk gösterim yeri	Teatro della Canobbiana, Milano
Oyuncular	Nemorino: Adina'ya aşık basit bir köylü, tenör Adina, Bir zengin toprak sahibi kadın, soprano Belcore: bir çavuş, bariton Dr Dulcamara:gezici yalancı sahte hekim, bas Giannetta: bir köylü kızı, soprano Köylüler, Belcore'nin komutasında müfrezedeki askerler

Aşk İksiri (İtalyanca ismi L'elisir d'amore), İtalyan besteci Gaetano Donizetti tarafından hazırlanmış melodrama giocassa (melodramatik oyun) janrında iki perdelik bir operadır. Eserin librettosu İtalyanca olarak Daniel-François-Esprit Auber'in Le philtre adlı oyunundan uyarlanarak Eugène Scribe'in hazırladığı librettodan esinlenerek "Felice Romani" tarafından yazılmıştır. Operanın prömiyer sahnelenmesi 12 Mayıs 1832de Milano'da "Teatro della Canobbiana" tiyatrosunda yapılmıştır.

Aşk İksiri dünya opera evleri tarafından en çok sahnelenen Donizzetti operalarından biridir. Türkiye'de ilk defa Ankara Operasında sahnelenmiştir. Kuzey Amerika'da en çok temsil edilen opera eseri sırasında 20. sırayı almıştır.^[1] Bu eser çok ünlü olan ve müziksel konserlerde ayrı olarak sunulan "Una furtiva lagrima" adlı aryayı içinde bulundurmaktadır. Bu eserin birçok ses kaydı ve video kaydı da bulunmaktadır.

Mekân: İspanya'nın kuzeyinde Bask ülkesinde küçük bir köy. Bazı yapımlarda Sicilya'da bir köy.

Zaman: 18inci yüzyıl sonları

Perde açıldığı zaman bir fakir köylü olan Nemorino görülür. Nemorino güzel, servetli bir toprak sahibi olan Adina'ya aşıktır. Adina ise bu aşka karşılık vermemekte ve Nemorino'yu canını çok sıkmaktadır. Adina'nın kendi işçilerine Tristran ve İsolde hikâyesini okuduğunu duyan Nemorino hemen bir aşk iksirinin Adina'nın kendine aşık olmasını sağlayacağına inanmaya başlar. Adina'nın kendini çok beğenmiş köyde asker toplamak üzere bulunan Çavuş Belcore'yi sevdiğinden korkmaktadır. Çavuş Belcore kendi müfrezesi ile birlikte sahneye gelir ve hemen herkesin önünde Adina'ya evlenme teklif eder. Gezici yalancı sahte bir hekim olan (ve kendini Dr. Ansiklopi olarak tanıtan) Delcore de sahneye gelir ve güya içleri her türlü hastalığa çare olacak ilaçla dolu olduğunu iddia ettiği şişeleri herkese satmaya koyulur.

Nemorino safca Dulcamara'ya İsolde'nin aşk iksirine benzer bir ilacı olup olmadığını sorar. Dulcamara böyle bir ilacı olduğunu açıklar ve Nemerino'nun elinde avucunda bulunan parasının hepsinin ne kadar olduğunu tahmin edip bu değere eşit bir fiyatla onu kendisine satabileceğini bildirir. Nemorino bilmemektedir, ama bu ilaç şişesi sadece ucuz şarap ihtiva etmektedir. Dulcamara ayrıca bu sahte ilacın sonucu ortaya çıkmadan köyden ayrılabilmek için iksirin tesirinin geç olacağını, ancak ertesi gün ortaya çıkacağını, da söyler. Nemorino hemen bu iksiri satın alıp bir şişe ilacı, yani şarabı, içer ve bunun tesiriyle iyice sarhoş olur. Bu 'iksir' tesiri ile kendine cesaret gelen Nemorino hemen Adina'yi görmeye gider. Kendini evde kalmış bir kadın olarak gören Adina, Nemorino'yu alaya almakla beraber, eğer kendini beğenmiş ama etkileyici çavuşun ciddi olan evlenme teklifi ortada olmasa, Adina'nın Nemorino'yla evlenmeyi düşüneceği iyice açıktır. Adina ve çavuşun nikâh töreni için zaman tespit edilmiştir ve bunun altı gün sonra olacağı kararlaştırılmıştır. Fakat Nemorino iksirin ertesi gün tesirinin ortaya çıkacağına o kadar inanmıştır ki Adina'nin sözlerini dinlemez ve aldırmaz tavırlar takınır. Bu Adina'yi biraz tedirgin eder, ama Adina bu aksi hislerini saklamayı başarır.

Alayın ertesi sabah oradan ayrılması için yeni bir emir geldiği için Çavuş nikâhı bir an evvel kıydırmak istemektedir. Çavuş Belacore'in hemen nikâhın kıyılmasını teklif eder ve Nemorina'nin kaygısız tavrına sinirlenen Adina da bu teklifi kabul eder. Hem Adena, ümitsizlikle, hem de Çavuş, kızgınlıkla, Nemarino'nun bu yeni gelişmeye reaksiyonunun ne olacağını bilmek istemektedir. Nemorino bu haberden paniğe kapılır ve hemen yardımını istemek için Doktor Dulcamara'nın yanına koşar. Doktor hemen boru çalıp ahali toplayan yardımcısına bütün köylüleri etrafına toplamak için borusunu çalmasını emreder ve I. Perde final şarkısı olan "Udite, udite, o rustici" ("Ey köylüler, Beni dinleyin, dinleyin beni") adlı aryayı söylemeye koyulur.

Adina'nın düğün eğlenceleri açık havada yapılmaya hazırdır. Dr. Dulcamara da orada bulunmaktadır. Davetlileri eğlendirmek için Dr. Dulcamara ve Adina bir şarkı söylerler. Resmî nikâhı kıymak için bir noter de gelmiştir. Adina, Nemorino'nun kendini göstermemesine üzgündür. Evlenme kontratının imzalanmak için herkes içeriye gider. Fakat Dulcamara karnını yiyecek ve içecekle doldurmak amacıyla dışarıda kalmıştır. Nemorino sahneye gelir ve noterin içeri girdiğini görünce Adina'yı kaybettiğine inancı artar. Doktoru görür ve çılgın bir şekilde ondan daha fazla iksir vermesini ister. Fakat Nemorino'nun hiç parası kalmamıştır; Dulcamara iksiri parasız vermeyi reddeder ve sahneden ayrılır. Çavuş içeriden tek başına çıkar ve neden birdenbire Adina'nın fikir değiştirip kendinle evlenmekten vazgeçip nikâh kontratını imzalamadığına kendi kendine yüksek sesle konuşarak anlamaya çalışmaktadır. Nemorino ümitsizlik içindeyken rakibini görür. Çavuş Nemorino'ya niçin üzüntülü olduğunu sorar. Nemorino fakir ve parasız olduğu için âşık olduğu kadınla evlenmediğini söyler. Çavuş Belcore hemen ona eğer asker yazılırsa ilk maaşını alabilip eline para geçebileceğini açıklar. Çavuş hemen askere yazılma kontratını ortaya çıkartır; Nemorino bir X işareti ile bu kontratı imzalar ve Çavuş'un verdiği ilk maaşı nakit olarak alır. Nemorino kendi kendine artık yeni iksir alabileceğini ve böylece aşkını tekrar kendine çekebileceğini düşünmektedir. Belcore ise rakibini nasıl askere alıp uzak ülkelere gitmek için ayrılmasını sağlayıp elimine edebildiği için sevinç içindedir.

O akşam üstü köyün kadınları Nemorino'nun yeni ölmüş olan amcasının mirasından büyükçe bir servet ele geçirmiş olduğunu bilmediğini konuşmaktadırlar. Nemorino'nun girişini görürler. O orduya katılma ilk maaşının hepsini Dr. Dulcamara'nın aslında şaraptan yapılmış olan aşk iksirine sarf ettiğine ve bu yeni iksiri içtiği açıkça bellidir. Köyün kadınları gayet büyük yakınlıkla kendisini selamlarlar ve Nemorino'nun kayıtsız mutlu karşı selamını alırlar. Köy kadınlarının bu çeşit yakın alakalı selamlamalarını Nemorina hayatında hiç görmemiştir; bunu iksirin gücünden ortaya çıktığını kendini inandırır.

Adina da Nemorino'nun mutlu ve herkesten kayıtsız hareketlerini görmüştür. Adina yakında bulunan Dr. Dulcamara'ya neden Nemarino'nun bu kadar neşeli ve kayıtsız hareket ettiğini sorar. Doktor Adina'nin kim olduğundan haberdar değildir. Onun için doktor saf bir köylünün ismini bilmediği bir güzel kadının karşılıksız askını geri almak için askerlik kontratı imzalayıp hayatını sattığını ve askerlik için aldığı ilk maaşını da aşk iksiri almaya sarf ettiğini bir hikâye gibi Adina'ya anlatır. Adina birden Numorino'nun kendini ne kadar çok sevmiş olduğunu anlar, kalbi ona döner ve onu alaya alıp aşkını reddettiği için bir melankoliye kapılır. Dulcamara bunun kendi ilacı tarafından iyileştirilebilecek bir davranış olduğunu zanneder.

Onlar sahneden ayrılırlar. Nemorino tek başına tekrar ortaya çıkar; düşüncelidir; Adina'nın gözünden akan gözyaşına daha önce hiç aldırmamıştır ama şimdi bu kendini düşündürmektedir. Sadece bu gözyaşına dayanarak Adina'nin kendini sevdiği sonucuna varır. Adina tekrar gelir ve ona niçin orduya asker yazılıp kasabayı bırakmayı tercih ettiğini sorar. Nemorina kendi için daha bir hayatı seçtiğini bildirir. Adina'nin buna karşılık kendisinin kasabadaki birisi tarafından sevilmiş olduğunu bildirir ve bu nedenle kendinin Çavuş Belcore'ye tazminat vererek askerliğe alınma için imzaladığı kontratını geri aldığını söyler. Adina bu satın alıp iptal ettirmiş olduğu kontratı Nemorino'ya alması için verir. Fakat eğer kasabada kalırsa artık mutsuz olmayı bırakması gereğini de bildirir. Nemorino kontratı eline aldığı zaman Adina dönüp oradan ayrılır. Nemorino bunun kadının kendini terk ettiğine yorar ve bir ümitsiz öfkeye kapılır. Eğer kasabada birisi kendini sevmiyorsa iksir etkisizdir; Doktor kendini kandırmıştır ve bu nedenle buradan orduya yazılıp ayrılması ve bir asker olarak uzak ülkelerde ölmesi daha tercih edilen bir alternatiftir. Adina onun bu boşa sızlanmalarını durur; onu seven kadının kendisi olduğunu itiraf eder. Nemorino sevinçten kendinden geçer. Adina onunla alay ettiği için o kendini affetmesi için yalvarır ve bunun karşılığını Nemorino'nun uzun bir öpücüğü ile alır.

Çavuş geri gelir ve iki sevgiliyi öpüşürlerken görür. Adina Nemorino'yu sevdiğini çavuşa söyler. Çavuş birden vurdumduymaz gibi davranışa geçer; dünyada sevebileceği birçok kadının bulunduğunu açıklar. Çantalarını yerleştirip arabasına yüklemiş olan Dolcemara kafasını sahneden uzatır ve Çavuşa kandırabileceği kadını bulmak için bir iksir satabileceğini söyler. O sırada meydanda bir kalabalık birikmiştir. Herkes, doktorun aşk iksirinin çok etkili olduğuna hemfikirdir ve doktora çok sevinçli olarak veda ederler.

• Nemorino - Quanto è bella, quanto è cara (Ne kadar güzel kız) - 1. Sahne.
• Belcore - Come Paride vezzoso (Paris gibi çekici) - 1. Sahne
• Adina - Della crudele Isotta (Merhametsiz İsolde için) - 1. Sahne
• Dulcamara, Adina - Barkarol Io son ricco, e tu sei bella (Ben zenginim, sen güzelsin) - 1. Sahne
• Doktor Dulcamara Udite, udite, o rustici (Ey köyluler, beni dinleyin dinleyin beni) - 2. Sahne

• Adina - Prendi, per me sei libero (Al bunu, seni serbest bıraktım) - 2. Sahne
• Nemorino - Una furtiva lagrima (Gizli bir gözyaşı) - 2. Sahne

Not: "Kat:" satıcı firmanın verdiği katalog numarası.

• 1911da Enrico Caruso tarafından söylenen "Una furtiva lagrima" aryası

1840da Richard Wagner bu operayı solo piyano icin aranje etmiştir.

• Opera
• Gaetano Donizetti

• Opera Türkiye sitesinde "G. Donizetti (1797-1848) L'elisir D'amore <<Aşk iksiri>>" sayfası:[1] (Erişme tarihi:11.12.2009)
• Karadar.com sitesinde libretto: [2]11 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İtalyanca)(Erişme tarihi:14.5.2009)
• Stanford. edu sitesinde libretto: [3]1 Mayıs 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İtalyanca) (Erişme tarihi:14.5.2009)