İçeriğe atla

Aşina Tuçi

Aşina Tuçi (693-700) — Tang hanedanının işgalinden sonra Batı Türk Kağanlığı'nın hak sahibi Kağanıydı.

Hayatı

Tuizi, babasının Lai Junchen tarafından idam edilmesinin ardından Tang'tan kaçtı. 693 yılında Tibet İmparatorluğu'na vardıktan sonra, Tong Yabgu Kağan unvanıyla Onok Kağanlığı’nı kurduğunu ilan etti. Kısa süre sonra amcaları Aşina Babu (阿史那拔布) ve Aşina Poluo (阿史那仆罗) ona katıldı.[1]

694'te, Tuçi Kağan ve Tibetli general Gar Tsenyen Gungton'un güçleri, Qinghai Gölü yakınlarında Wang Xiaojie'ye karşı bir yenilgiye uğradı. Aynı yılın ilerleyen günlerinde Lengchen'e saldırdı ve birçok şehre baskın düzenledi.[2]

Eski Tibet Yıllıklarına göre 700 yılında Tujue'ye gönderildi.[3] Bazıları onun Batı Göktürk kökenli olan ve Tang'a karşı isyan çıkaran Axiji Baolu'ya (阿悉吉薄露) yardım etmesi amacıyla gönderildiğini düşünüyor.[4] Bazıları ise İkinci Göktürk Kağanlığı ile Tibet İmparatorluğu arasındaki ittifakla ilgili bir ulak olarak gönderildiğini düşünüyor.[5]

705 yılında tekrar Tibet İmparatorluğu ile ittifak kurarak Fergana Vadisi'ni fethetti. 706'da Tang ordusu püskürtüldü.[6]

Kaynakça

  1. ^ New Book of Tang, Guo Yuanzhen's biography
  2. ^ Ancient Tibet : research materials from the Yeshe de Project. Yeshe De Project., Dharma Publishing. Berkeley, CA, USA: Dharma Publishing. 1986. ISBN 0898001463. OCLC 14357431. 
  3. ^ Dotson, Brandon (2009). The Old Tibetan annals : an annotated translation of Tibet's first history. Hazod, Guntram. Wien: Verlag der osterreichischen Akademie der Wissenschaften. ISBN 9783700161028. OCLC 423070060. 
  4. ^ Beckwith, Christopher I. (1993). The Tibetan empire in central Asia : a history of the struggle for great power among Tibetans, Turks, Arabs, and Chinese during the early Middle Ages. Princeton, N.J.: Princeton University Press. ISBN 0691024693. OCLC 26763809. 
  5. ^ Moriyasu, Takao (1984). "Toban no Chūō Ajia shinshutsu" [The Entry and Withdrawal of the Tibetans from Central Asia]. Kanazawa Daigaku Bungakubu Ronshū, Shigakuka hen (Japonca). 4: 1-85. ISSN 0285-6522. 
  6. ^ Whiting, Marvin C. (2002). Imperial Chinese Military History: 8000 BC-1912 AD (İngilizce). iUniverse. s. 273. ISBN 9780595221349. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Göktürk Kağanlığı</span> Türk adını kullanan ilk Türk devleti

Göktürk Kağanlığı, asıl ismiyle Türk Kağanlığı Göktürkler tarafından kurulmuş ve 552-744 yılları arasında Orta ve İç Asya'da hükümdarlık sürdürmüş bir Türk imparatorluğudur ve bozkırların ilk model devletidir. Asya Hun İmparatorluğu'ndan sonra 2. Büyük Devlet lakabını almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Batı Göktürk Kağanlığı</span> Göktürk devletinin ikiye ayrılmasıyla kurulmuş bir Türk devleti

Batı Göktürk Kağanlığı, Göktürk Kağanlığı'nın 582 yılında ikiye ayrılmasıyla bu ülkenin batısında Tardu tarafından kurulan tarihi Türk devletidir. 582-659 yılları arası varlığını sürdürmüştür.

İlteriş Kağan, İkinci Doğu Göktürk Kağanlığı'nın kurucusu. Bilge Kağan ve Kül Tigin'in babasıdır. M.S. 681-693 yılları arasında egemenlik yapmıştır. 2022'de kendisi adına yazılan bir yazıt bulunmuştur.

A-shih-na Chieh-she-erh ya da A-shih-na Chieh-she-shuai veya Ashina Jiesheshuai, Geleneksel: 阿史那結社率 / Basit.: 阿史那结社率 , Pinyin: āshǐnà jiēshèshuai, Wade-Giles: ashihna chieh-she-shuai, Orta Çağ Çincesi: (Guangyun): ʔɑ-ʃĭə˥-nɑ˩ kiet-ʑĭa˥-ʃĭuĕt, d. ? - ö. 19 Mayıs 639), Doğu Göktürk Kağanlığında Aşina ailesinin mensuplarından ve Çin Tang Hanedanında Chunglangchiang lığa kadar yükseltilen Fan-chiang lardandır. Şipi Kağan'ın oğullarından olup "Tuli Kağan" unvanını kullanan Ashina Shihpopi 'nin kardeşidir. Türk tarihçiliğinde, ilk kez Nihal Atsız tarafından kullanılan Kürşad adıyla bilinmektedir.

Yami Kağan veya Yamı Kağan, soyadı ve ad: Ashina Jankan, Tolis Qaghan olarak da bilinir ve daha sonra unvanını aldı. 600-609 yılları arasında hükümdarlık yapan Doğu Göktürk Kağanlığı'nın kağanlarındandır. İşbara Kağan ya da Baga Kağan'ın oğludur.

Bağaşa Tulu Kağan,, 633 - 634 yılları arasında Batı Göktürk Kağanlığı'nı yöneten kağan. Bağa Şad'ın oğludur.

Tulan Kağan ya da Tou-lan Kağan 588-600 yılları arasında kağanlık yapan Doğu Göktürk Kağanlığı hükümdarıdır.

Çebi Kağan, Çin kaynaklarında kişisel adı Aşina Hubo, hükümdar adı ise Yiçü Çebi Kağan (乙注車鼻可汗/乙注车鼻可汗)'dır. Seyanto Kağanlığı'nın dağılmasının ardından "Doğu Türklerinin Kağanı" iddiasıyla ortaya çıkan Türk devlet adamıdır. Dağılan Göktürk Devleti'nden kalan toprakların doğusunda kısa bir süre de olsa Doğu Türk Kağanlığı'nı yeniden kurumsallaştırmaya çalışmıştır. Tang Hanedanı'na bağlı Gao Kan komutasındaki birliklerin MS 650'de Çebi'nin ordularını mağlup etmesiyle bu amacını gerçekleştirememiştir.

Aşina Nişufu veya Eski Türkçe İni Çor Börü 679-680 yılları arasında isyan etmiş Göktürk tigini ve Doğu Göktürk kağanı. Adı 7. asır Çin kroniklerinde geçer. Yaşamı hakkında çok az bilgi vardır. Bu yüzden, yalnızca hükümdarlık adı bilinmekte halk arasında kullanılan Türkçe adı hakkında bir bilgi bulunmamaktadır. Göktürkleri kuran Aşina hanedanı üyesi olduğu için, adında yer alan Aşina ifadesi "Göktürk" hanedanına mensup olduğunu belirtmektedir. Kendine bağlı olan destekçileri tarafından öldürülmüştür.

Ashina Funian, Doğu Göktürk Kağanlığı'nda hüküm sürmüş (680-681) Göktürk kağanı. Funian, hakkında bugün ele geçen bilgiler Çin kroniklerinden elde edildiği için Çince literasyonlu adından ayrı olarak Türkçe bir adının olup olmadığı bilinmemektedir. Aşina hanedanının bir üyesi olup İl Kağan'ın yeğenidir.

Şetu İl-Kullıg Şad Bağa İşbara Kağan ya da kısaca İl-Kullıg İşbara Kağan (Eski Türkçe: , işbara kağan, 沙缽略可汗/沙钵略可汗, Pinyin: shābōlüè kěhàn, Wade-Giles: sha-po-lüeh k'o-han, kişisel adı Kullıg, Batı Göktürk Kağanlığı hükümdarı. Kağan olmadan önce "kudret sahibi, malik" anlamındaki Kullıg adını kullanmıştır.

Aşina Shi, İlteriş/İletmiş Kağan ya da Alp Bilge Kağan, Basmil Kağanlığı'nın Kağanıydı ve 442'de Basmıllar, Karluklar ve Uygurların Ozmış Kağan'a karşı çıkardığı isyanda seçilerek kağan ilan edildi. Asıl adı Aşina Shi olan Kağan, tahta çıktıktan sonra İlteriş Kağan ve Alp Bilge Kağan ünvanını aldı. 744 yılında Basmil hakimiyetinden çıkmak isteyen Karluklar ve Uygurlar tarafından öldürülmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Tang'ın Doğu Türklerine seferi</span>

Tang Hanedanlığı tarafından tehdit olarak algılanan İllig Kağan'a karşı; Seyanto Hanlığı ile kurulan ittifak ordusuyla Doğu Göktürk Kağanlığı üzerine yönelen askerî seferdir.

Tang'ın Sir-Tarduş Seferi, Tang imparatoru Li Şimin'in 641'de Sir-Tarduşlar'a düzenlediği seferdir.

<span class="mw-page-title-main">Tuyuhun</span>

Tuyuhun, Qilian Dağları ve Sarı Nehir'in kuzeyinde Siyenpiler ( ) tarafından kurulmuş bir devlet idi. MS 634 yılında Tang Hanedanı'nın bir vasalı haline gelmiş olup 670 yılında Tibet İmparatorluğu tarafından yıkılmıştır.

Aşina Şer (阿史那社爾), Tang ordusunda bulunan bir Türk prensi ve generaliydi. Ayrıca 628-634'te Batı Türk Kağanlığı'nın de-facto kağanıydı.

Aşina Tuvu erken bir Göktürk şefi ve Göktürk kağanlarının atasıydı. Da Yehu unvanını taşımasının yanı sıra, onun hakkında hiçbir şey bilinmiyor.

İl Külüg Şad İrbiş Kağan Batı Göktürk Kağanlığı'nın kağanı idi.

İpi İşbara-Yabgu Kağan - Batı Göktürk Kağanlığı'nda On-ok boyunun bir kağanıydı.

Aşina Mişe, Tang hanedanının İmparatoru Gaozong tarafından eski Batı Göktürk topraklarını yönetmek üzere görevlendirilen kukla bir Türk kağanıydı. Xue Zongzheng, Bağaşa Kağan ile aynı kişi olduğunu öne sürdü.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.