İçeriğe atla

Aşina Şer

Dubu Kağan
都布可汗
Batı Göktürk Kağanı
Hüküm süresi628 - 634
Önce gelenTong Yabgu Kağan
Sonra gelenŞeguy
DoğumAşina Kağan
阿史那社爾
609
Ölüm655
Chang'an
DefinZhao Mausoleum
Eş(ler)iPrincess Hengyang (衡陽公主)
Çocuk(lar)ıAshina Daozhen (阿史那道真)
BabasıÇula Kağan

Aşina Şer (阿史那社爾), Tang ordusunda bulunan bir Türk prensi ve generaliydi. Ayrıca 628-634'te Batı Türk Kağanlığı'nın de-facto kağanıydı.

İlk yılları

609'da Çula Kağan'ın ikinci oğlu olarak doğdu. 11 yaşındayken, Gobi Çölü'nün kuzeyindeki Tiele ve Seyanto kabilelerinin şadı oldu. Ancak amcası İllig Kağan, Tang'a karşı sefere çıktığında yerel asi kabileler tarafından tahttan indirildi. Sonuç olarak Batı Türklerine kaçtı ve Dubu Kağan unvanını alarak Beşbalık ve Karahoca'yı[1] ele geçirdi. Seyanto'yu Illig'in düşüşünün kaynağı olarak gördüğü için, Seyanto'dan intikam alacağına yemin etti ve 634 yılında veya civarında 50.000 güçlü orduyla Yinçü Kağan'a saldırdı ve sonuçsuz kaldı. Bununla birlikte, o sırada yeni bir Batı Göktürk hanı olan İşbara Teriş Tunga Kağan tahta yeni geçmişti ve Aşina Şer'in halkının büyük bir kısmı savaşmaya devam etmeye istekli değildi, Işbara, Seyantoların karşı saldırıya geçmesine ve Aşina Şeri yenmesine izin verdi. Bu nedenle kağan olma arayışından vazgeçti ve Karahocaya kaçtı.

Tang ordusunda

635'te yandaşlarıyla birlikte Tang'a boyun eğdi ve hemen Sol Muhafızların Generali olarak atandı. 636'da Taizong'un kız kardeşi Prenses Hengyang (衡陽公主) ile evlendi. 640 yılında Turfan'ın fethine komutan olarak katıldı. Daha sonra Goguryeo-Tang Savaşı'na (hareket sırasında yaralandı) ve Tang'ın Sir-Tarduş seferi'ne katıldı.

648'de 100.000 güçlü Tiele süvarisiyle Tang'ın Kuçar seferi'ni bizzat yönetti. Komutan yardımcıları Qibi Heli (Tang generali olan Tiele reisi) ve Guo Xiaoke idi. sefer başarılı oldu ama yardımcısı Guo Xiaoke, asi Kuçanlar tarafından öldürüldü. Aşina Şer, Guo Xiaoke'nin ölümünün cezası olarak 11.000 Karahocalının başlarının kesilmesini emretti. "Beş büyük kasabayı ve onlarla birlikte sayısız erkek ve kadını yok ettiği ... batı topraklarının terörle ele geçirildiği" kaydedildi.[2] Karahoca'nın düşüşü sonrası Şer, teğmen Xue Wanbei liderliğindeki küçük bir hafif süvari kuvvetini kral Yuchi Fushexin tarafından yönetilen Hotan'a gönderdi. Yuchi tehditler sonucu Tang sarayını ziyaret etti. Başarılarından dolayı Taizong tarafından Duke Bi (毕国公) olarak adlandırıldı

Sonraki yaşamı

Öldüğünde Taizong'un yanına gömülmeyi veya mezarının bekçisi olarak atanmayı talep etti. Ancak, onu Sağ Muhafız Generali yapan yeni İmparator Gaozong tarafından bundan caydırıldı. 655'te öldü ve Imparator Taizong'un yanına gömüldü. Ölümünden sonra adı Yuan (元) olarak değiştirildi.

Ailesi

Prenses Hengyang (衡陽公主) ile evlendi ve 670 yılında Tibet İmparatorluğu'na karşı savaşa Xue Rengui'nin yardımcısı olarak katılan bir general olan Ashina Daozhen (阿史那道真) adında bir oğlu oldu.

Popüler Medyada

2017 Çin kostüm draması " The World of Chang'an " da (天下长安) Qumuqu Huoqiufeng tarafından canlandırılmıştır.

Kaynakça

  1. ^ Di Cosmo, Nicola, (Ed.) (2009). Military culture in imperial China. Cambridge, Mass.: Harvard University Press. ss. 181. ISBN 0674031091. OCLC 225874251.  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  2. ^ The empire of the steppes : a history of central Asia. New Brunswick, N.J.: Rutgers University Press. 1970. ss. 100. ISBN 0813506271. OCLC 90972.  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)

İlgili Araştırma Makaleleri

A-shih-na Chieh-she-erh ya da A-shih-na Chieh-she-shuai veya Ashina Jiesheshuai, Geleneksel: 阿史那結社率 / Basit.: 阿史那结社率 , Pinyin: āshǐnà jiēshèshuai, Wade-Giles: ashihna chieh-she-shuai, Orta Çağ Çincesi: (Guangyun): ʔɑ-ʃĭə˥-nɑ˩ kiet-ʑĭa˥-ʃĭuĕt, d. ? - ö. 19 Mayıs 639), Doğu Göktürk Kağanlığında Aşina ailesinin mensuplarından ve Çin Tang Hanedanında Chunglangchiang lığa kadar yükseltilen Fan-chiang lardandır. Şipi Kağan'ın oğullarından olup "Tuli Kağan" unvanını kullanan Ashina Shihpopi 'nin kardeşidir. Türk tarihçiliğinde, ilk kez Nihal Atsız tarafından kullanılan Kürşad adıyla bilinmektedir.

Yami Kağan veya Yamı Kağan, soyadı ve ad: Ashina Jankan, Tolis Qaghan olarak da bilinir ve daha sonra unvanını aldı. 600-609 yılları arasında hükümdarlık yapan Doğu Göktürk Kağanlığı'nın kağanlarındandır. İşbara Kağan ya da Baga Kağan'ın oğludur.

<span class="mw-page-title-main">Li Shimin</span>

Li Shimin, İmparator Taizong ya da Tai Tsung, 626-649 yılları arasında Çin imparatoru.

Li Simo, Çelebi Kağan(Çince tam unvanı: Geleneksel: 乙彌泥熟俟利苾可汗 / Basit.: 乙弥泥熟俟利苾可汗, Wade-Giles: Iminishu Ch'ilipi K'ohan, Pinyin: yǐmíníshú qílìbié kěhàn, Orta Çağ Çincesi: : dʐʰĭə˥-lĭək-bʰĭĕt kʰɑ˥-ɣɑn˩˥, aslı adı: 阿史那思摩 Ashina Simo, Çince adı: 李思摩 Li Simo, d. 583 - ö. 647; Changan), İl Kağan'ın babası olan Yami Kağan'ın kuzeni Tuğluk Şad (咄六設)'ın oğlu. Doğu Göktürklerin Çin Tahakkümü Devri (630-681)'nde, önce Tang Hanedanı'nın generali ve daha sonra 639 - 644 yılları arasında Doğu Göktürk Kağanlığı'nın kağanı.

Tulan Kağan ya da Tou-lan Kağan 588-600 yılları arasında kağanlık yapan Doğu Göktürk Kağanlığı hükümdarıdır.

Çebi Kağan, Çin kaynaklarında kişisel adı Aşina Hubo, hükümdar adı ise Yiçü Çebi Kağan (乙注車鼻可汗/乙注车鼻可汗)'dır. Seyanto Kağanlığı'nın dağılmasının ardından "Doğu Türklerinin Kağanı" iddiasıyla ortaya çıkan Türk devlet adamıdır. Dağılan Göktürk Devleti'nden kalan toprakların doğusunda kısa bir süre de olsa Doğu Türk Kağanlığı'nı yeniden kurumsallaştırmaya çalışmıştır. Tang Hanedanı'na bağlı Gao Kan komutasındaki birliklerin MS 650'de Çebi'nin ordularını mağlup etmesiyle bu amacını gerçekleştirememiştir.

<span class="mw-page-title-main">Seyanto Hanlığı</span> Göktürk Kağanlığının yönetimi altına girmiş bir Türk Hanlığı

Seyanto Hanlığı ; Tielelerin, Batı Göktürk Kağanlığından sonra kurduğu bağımsız devlettir. Şikoey Kağanın tahta çıkmasında sonra tekrar Batı Göktürk Kağanlığının boyunduruğuna girmiştir.

Ashina Funian, Doğu Göktürk Kağanlığı'nda hüküm sürmüş (680-681) Göktürk kağanı. Funian, hakkında bugün ele geçen bilgiler Çin kroniklerinden elde edildiği için Çince literasyonlu adından ayrı olarak Türkçe bir adının olup olmadığı bilinmemektedir. Aşina hanedanının bir üyesi olup İl Kağan'ın yeğenidir.

Şetu İl-Kullıg Şad Bağa İşbara Kağan ya da kısaca İl-Kullıg İşbara Kağan (Eski Türkçe: , işbara kağan, 沙缽略可汗/沙钵略可汗, Pinyin: shābōlüè kěhàn, Wade-Giles: sha-po-lüeh k'o-han, kişisel adı Kullıg, Batı Göktürk Kağanlığı hükümdarı. Kağan olmadan önce "kudret sahibi, malik" anlamındaki Kullıg adını kullanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Tang'ın Batı Türklerine seferi</span>

Tang'ın Batı Türklerine Seferi, Çin kaynaklarında Batı Tujue olarak bilinen Batı Göktürk Kağanlığı topraklarına 7. yüzyılda Tang Hanedanı tarafından düzenlenen seferdir. Tang Hanedanlığı, henüz sefere karar kılmadan önce; Doğu ve Batı Göktürk devletleri arasındaki rekabetten yararlanarak; bu iki devletin gücünü ciddi şekilde zayıflatmıştır. İmparator Taizong, Çin ordusunu Göktürklerin batı kanadında bulunan topraklar olan; 640'ta Karahoca, 644'te Karaşehir ve 648'de Kuçar'a sevk etmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Tang'ın Doğu Türklerine seferi</span>

Tang Hanedanlığı tarafından tehdit olarak algılanan İllig Kağan'a karşı; Seyanto Hanlığı ile kurulan ittifak ordusuyla Doğu Göktürk Kağanlığı üzerine yönelen askerî seferdir.

Yinçü Kağan, kişisel adı Inan ya da İnan, tam hükümdarlık adı Yinçü Bilge Kağan, Orta Asya bozkırlarının kuzeyinde hüküm süren bir Sir-Tartuş kağanıdır. Kendini, yıkılan Doğu Göktürk Kağanlığı'nın vârisi olarak görmüştür.

Tang'ın Batı Göktürk Kağanlığı'nı ele geçirmesi veya Çincede bilinen adıyla Batı Tujue'nin fethi, Tang Hanedanlığı generallerinden Su Dingfang komutasındaki Çin ordusunun Batı Göktürk Kağanı İl-Kullıg İşbara Kağan üzerine yürüdüğü askerî sefere verilen addır. Tang'ın Batı Türklerine seferleri, Batı Türklerinin Tarım Havzası'ndaki müttefiki olan Karahoca'nın 640'ta Tang ordusu tarafından işgaliyle başlamıştır. Tang Hanedanlığı himayesini kabul eden birçok vaha devletçiği, Tang'ın askerî emellerinden kuşkuya düşerek, 7. yüzyılın ikinci çeyreğinden itibaren Tang yerine Batı Göktürk Kağanlığı'na bağlılığını bildirmiştir. Karahoca'dan sonra Orta Asya'daki yayılmacı siyasetini sürdüren Tang Çini, 644'te Karaşehir Seferi ile Karaşehir Krallığı'na, 648'de ise Kuçar Seferi ile Kuçar Krallığı'nı topraklarına katmıştır. Su Dingfang komutasında Batı Göktürklerin üzerine gönderilen ana ordu; Dingfang tarafından Türk kökenli komutanlar Böri Şad ve Bağa Şad yönetiminde iki kol orduya ayrılmıştır. Ayrıca, Tang ordusu; Sir-Tarduşlara karşı Uygurların başlattığı isyana Tang'ın destek vermesinin ardından kendisiyle müttefik olan Uygurların atlı birliklerini de takviye olarak Büyük Tang Ordusu'na kabul etmiştir. Tang ordusu ile İşbara Kullug arasında yapılan İrtiş Nehri Savaşı'nı kaybeden Batı Göktürkler; bölgedeki egemenliklerini de kaybetmişlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Tang'ın Kuçar seferi</span>

Tang'ın Kuçar seferi, Tang Hanedanı emrindeki Türk asıllı bir komutan olan Aşina Şer tarafından Tarım Havzası'ndaki Kuçar vaha devletçiğine düzenlenen askerî seferdir. Kuçar'ın Tang'a bağlılığını bildirmeyerek Batı Göktürk Kağanlığı ile yakınlaşması, bu seferin en önemli nedenidir. Sefer, 648'de başlamış ve 19 Ocak 649'da sona ermiştir. Aksu'daki 40 gün süren bir kuşatmanın ardından Kuçar kuvvetleri yenilgiyi kabul ederek, teslim olmuştur. Kuçar askerleri, Batı Göktürk Kağanlığı'nın desteğiyle krallığı yeniden kurmayı denediyse de, bu yeni isyan hareketi de Tang ordusu tarafından bastırılmıştır.

Aşina Zhong, Aşina Sunishi'nin oğlu, Baga Kağan'ın torunudur. Aşina Zhong ile ilgili bilgilere, 1972 yılının haziran ayında bulunan mezar yazıtından ulaşılabilmektedir. Kaynaklarda adı birkaç kez geçmesine rağmen mezar yazıtından doyurucu bilgilere ulaşılabilmektedir. Kendisine Tang Hanedanlığı'na yaptığı yardımlardan ötürü vefakar anlamına gelen Zhong lakabı verilmiş ve bu adla anılmıştır. Aşina Zhong, İl Kağan'ın Çinliler tarafından ele geçirilmesine yardım etmişti. Bu yardımına karşılık Sol Savunma Generalliği'ne terfi ettirilmiştir. Ayırca kendisi Dinxiang vilayetinin reisinin kızı ile evlenmiştir. 635 yılında Sağ Muhafızları Generalliği'ne terfi ettirildi. Çelebi Kağan, 13 Ağustos 639 tarihinde Göktürk Kağanı ilan edildiğinde Aşina Zhong, onun Sol Bilge Prensi olarak tayin edildi. Çin sınırlarından çıkıp kuzeydeki Sir Tarduşlar üzerine sefere çıktılar ise de başarısız olup yeniden Tang Hanedanlığı'na sığındılar. Aşina Zhong, 650 yılında Xue Guo dükü makamına getirildi. Ardından kendisine Sağ Cesur Muhafızları Büyük Generalliği unvanı verildi. Batı bölgelerindeki görevini tamamladıktan sonra 24 Mayıs 675 tarihinde öldü ve aynı yılın ekim ayında mezar yazıtı yazdırıldı. Ölümünün ardından kendisine Garnizon Büyük Generalliği sunuldu ve Çin imparatorlarının gömüldüğü Chaoling'e defnedildi.

<span class="mw-page-title-main">Aşina Danai</span>

Eski adı Aşina Danai (阿史那大奈) tarafından da bilinen Shi Danai (史大奈), bir Türk prensi ve Tang ordusunda general olan ilk yabancıydı. Muhtemelen Çula Kağan'ın en büyük oğluydu.

İpi İşbara-Yabgu Kağan - Batı Göktürk Kağanlığı'nda On-ok boyunun bir kağanıydı.

Aşina Mişe, Tang hanedanının İmparatoru Gaozong tarafından eski Batı Göktürk topraklarını yönetmek üzere görevlendirilen kukla bir Türk kağanıydı. Xue Zongzheng, Bağaşa Kağan ile aynı kişi olduğunu öne sürdü.

Aşina Tuçi (693-700) — Tang hanedanının işgalinden sonra Batı Türk Kağanlığı'nın hak sahibi Kağanıydı.

Komutan Li Çefu, Bumin Kağan'ın soyundan Çelebi Kağan'ın oğlu. Annesi Seyanto soylu Tong Bilge Hatun'dur.