İçeriğe atla

Aşırı Neptün ötesi cisim

Yukarıdaki grafik, Neptün'ün ötesinde günberi noktasına (30 AU) sahip Neptün ötesi nesneleri göstermektedir. Normal TNO'lar grafiğin sol alt kısmında yer alırken, bir Aşırı Neptün Ötesi Nesne'nin (ETNO) yarı büyük ekseni 150-250 AU'dan büyüktür. Bunlar, günberi bölgelerine göre üç farklı popülasyona ayrılabilirler:[1]
  Dağınık disk ETNOları veya ESDOlar (38–45 AU)
  Ayrık ETNOlar ya da EDDOlar (40–45 to 50–60 AU)
  Sednoidler ya da iç Oort bulutu nesneleri (50–60 AU ötesi)

Aşırı Neptün ötesi cisim (ETNO), Güneş Sistemi'nin en dış bölgesinde, Neptün'ün (30 AU) çok ötesinde Güneş'in yörüngesinde dolanan Neptün ötesi cisimlere verilen genel isimdir. Bir ETNO'nun en az 150-250 AU'luk dev bir yarı büyük ekseni vardır.[1][2] Bilinen diğer tüm Neptün ötesi cisimlere kıyasla yörüngesi diğer dev gezegenlerden çok daha az etkilenir. Bununla birlikte, varsayımsal bir Dokuzuncu Gezegen ile kütleçekimsel etkileşimlerden etkilenerek bu nesneleri benzer türde yörüngelere yönlendirebilirler.[1] Bilinen ETNO'lar, küçük yükselen ve alçalan düğüm mesafelerine sahip nesne çiftlerinin dağılımları arasında, dış tedirginliğe bir yanıtın göstergesi olabilecek, istatistiksel olarak oldukça anlamlı bir asimetri sergilerler.[3][4]

ETNO'lar üç farklı alt gruba ayrılabilir. Dağınık ETNO'lar (veya aşırı dağınık disk nesneleri, ESDO'lar) 38-45 AU civarında günberiye ve 0,85'ten daha yüksek istisnai bir dış merkezliliğe sahiptir. Normal dağınık disk nesnelerinde olduğu gibi, muhtemelen Neptün tarafından kütleçekimsel saçılma sonucu oluşmuşlardır ve hala dev gezegenlerle etkileşim halindedirler. Yaklaşık olarak 40-45 ve 50-60 AU arasında günberiye sahip olan ayrık ETNO'lar (veya aşırı ayrık disk nesneleri, EDDO'lar), Neptün'den dağınık ETNO'lara göre daha az etkilenirler, ancak yine de Neptün'e nispeten yakındırlar. Sednoid veya iç Oort bulutu nesneleri, 50-60 AU'nun ötesindeki enberi ile, Neptün'den güçlü bir şekilde etkilenmek için çok uzaktır.[1]

Uzak küçük gezegen türleri

Sednoitler

Ayrıca bakınız: Sednoid
Sedna, 2012 VP113, Leleākūhonua ve diğer çok uzak nesnelerin yörüngeleri ile Dokuzuncu Gezegenin [a] öngörülen yörüngesi

Aşırı Neptün ötesi cisimler arasında, olağanüstü yüksek günberiye sahip olan sednoidler bulunmaktadır. Bu dört cisim; Sedna, 2012 VP113, Leleākūhonua ve 2021 RR205'dir. Sedna ve 2012 VP113, 70 AU'dan daha büyük günberiye sahip uzak ayrık nesnelerdir. Yüksek günberi değerleri onları Neptün'den gelen önemli kütleçekimsel tedirginliklerden kaçınmak için yeterli bir mesafede tutmaktadır. Sedna'nın yüksek günberisi için önceki açıklamalar arasında uzak bir yörüngede bilinmeyen bir gezegenle yakın bir karşılaşma ve Güneş Sistemi'nin yakınından geçen rastgele bir yıldızla veya Güneş'in doğum kümesinin bir üyesiyle uzak bir karşılaşma yer almaktadır.[5][6][7]

Güneş'e en uzak cisimler

Ana madde: Güneş'e en uzak Güneş Sistemi nesneleri listesi

Trujillo ve Sheppard'ın keşifleri

Astronomlar Chad Trujillo ve Scott S. Sheppard tarafından keşfedilen aşırı Neptün ötesi nesneler şunlardır:

  • 2013 FT28, Günberi boylamı Dokuzuncu Gezegen ile aynı hizada, ancak Dokuzuncu Gezegen'in önerilen yörüngesi içerisinde, bilgisayar modellemesi onun yerçekimsel darbelere karşı güvenli olacağını öne sürüyor.[8]
  • 2014 SR349, Dokuzuncu Gezegen ile hizalı olmadığı düşünülüyor.[8]
  • 2014 FE72, Çok büyük bir elips içinde Güneş'ten yaklaşık 3.000 AU'ya ulaşacak kadar uç bir yörüngeye sahip bir nesne; bu mesafede yörüngesi galaktik gelgit ve diğer yıldızlardan etkilenir.[9][10][11][12]

Dış Güneş Sisteminin Kökenleri Araştırması

Dış Güneş Sisteminin Kökenleri Araştırması, fazla sayıda Neptün ötesi aşırı nesne keşfetmiştir; bunlar arasında:[13]

  • 2013 SY99, birçok nesneden daha düşük bir eğime sahip olan ve Michele Bannister tarafından SETI Enstitüsü'nün ev sahipliğinde Mart 2016'da düzenlenen bir konferansta ve daha sonra Ekim 2016 AAS konferansında tartışılan cisim.[14][15]
  • 2015 KG163, 2013 FT28'e benzer bir yönelime sahiptir ancak yörüngesinin Dokuzuncu Gezegen'inkiyle kesişmesine neden olabilecek daha büyük bir yarı büyük eksene sahiptir.
  • 2015 RX245, diğer hizalanmamış nesnelere uyuyor.
  • 2015 GT50, ne hizalanmamış ne de hizalanmış gruplarda yer alır; bunun yerine, yörüngesinin yönelimi önerilen Dokuzuncu Gezegen'inkine dik bir açıdadır. Enberi argümanı da enberi argümanları kümesinin dışındadır.

2016 yılının başından bu yana, 30 AU'dan daha büyük bir günberiye ve 250 AU'dan daha büyük bir yarı büyük eksene sahip yörüngelere sahip on adet aşırı Neptün ötesi nesne daha keşfedilmiş ve toplam sayı on altıya ulaşmıştır. Çoğu TNO, Güneş'ten 30 AU uzakta yörüngede bulunan Neptün'ün önemli ölçüde ötesinde bir günberiye sahiptir.[16][17] Genellikle, günberisi 36 AU'dan küçük olan TNO'lar Neptün ile güçlü karşılaşmalar yaşarlar.[18][19] ETNO'ların çoğu nispeten küçüktür, ancak eliptik yörüngelerinde Güneş'e en yakın mesafelerine yakın oldukları için şu anda nispeten parlaktırlar. Bunlar da aşağıdaki yörünge diyagramlarında ve tablolarda yer almaktadır.

TESS veri araştırması

Malena Rice ve Gregory Laughlin, TESS'in 18. ve 19. sektörlerinden gelen verileri analiz etmek için hedefli bir kaydırma-yığma arama algoritması uygulayarak aday dış Güneş sistemi cisimlerini araştırmışlardır.[20] Araştırmaları Sedna gibi bilinen ETNO'ları ortaya çıkarmış ve 80-200 AU aralığında yer merkezli mesafelerde bulunan ve onay için yer tabanlı teleskop kaynaklarıyla takip gözlemlerine ihtiyaç duyan 17 yeni dış Güneş sistemi cismi adayı belirlemiştir. Bu uzak TNO adaylarını kurtarmayı amaçlayan WHT ile yapılan bir araştırmadan elde edilen ilk sonuçlar, bunlardan ikisini doğrulayamamıştır.[21][22]

Liste

Aşırı Neptün ötesi nesne yörüngeleri
Aşırı Neptün ötesi nesnelerin ve Dokuzuncu Gezegenin yörüngeleri
13 TNO'nun mevcut konumunun yakından görünümü
Aşırı Neptün ötesi nesnelerin ve gezegenlerin yörüngelerinin yakından görünümü
6 orijinal ve 10 ek TNO nesnesi yörüngeleri, günberi noktasına yakın mevcut konumları mor renkte, varsayımsal Dokuzuncu Gezegen yörüngesi ise yeşil renktedir.

Günberisi 30 AU ve yarı büyük ekseni 250 AU'dan büyük aşırı Neptün ötesi cisimler[23][24]
Nesne Ağırlık merkezi Yörünge (JD 2460200,5)[b]Yörünge düzlemiGövde
Kararlılık[27]Yörünge
periyodu

(yıl)

Yarı büyük
eksen
(AU)		Günberi
(AU)		Günöte
(AU)		Güneş'e
olan
güncel
uzaklık
(AU)		DışmerkezlikGünberi
açısı

ω (°)

Eğim

i (°)

BoylamlarHvmag.Çap

(km)

Çıkış
düğ.

☊ or Ω (°)

Enberi

ϖ=ω+Ω (°)

SednaDengeli 12600 541,6 76,369 1006,92 75,4 0,859 310,84 11,93 144,3 95,14 1,3 20,7 1.000
Alicanto Dengeli 6700 355,3 47,327 663,36 46,4 0,8668 327,01 25,5 66,04 33,05 6,5 23,5 200
2007 TG422Dengesiz 13900 577,2 35,559 1118,81 34,6 0,9384 285,73 18,59 112,91 38,64 6,5 22,5 200
LeleākūhonuaDengeli 51800 1389 65,072 2713,25 64,1 0,9532 117,58 11,67 300,98 58,56 5,5 24,6 220
2010 GB174Dengeli 6250 339,3 48,34 630,26 47,4 0,8575 346,72 21,57 130,77 117,49 6,5 25,2 200
2012 VP113Dengeli 4530 273,9 80,538 467,17 79,6 0,7059 294,07 24,02 90,85 24,92 4,0 23,3 600
2013 FL28? 6280 340,2 32,145 648,32 31,2 0,9055 224,9 15,83 294,36 159,26 8,0 23,4 100
2013 FT28Yarı dengeli 4720 281,5 43,416 519,49 42,4 0,8457 41,02 17,43 217,69 258,71 (*)6,7 24,2 200
2013 RF98Dengesiz 8190 406,2 36,106 776,26 35,2 0,9111 311,81 29,49 67,66 19,47 8,7 24,6 70
2013 RA109? 12100 527,1 46,038 1008,19 45,1 0,9127 263,09 12,4 104,82 7,91 6,1 23,1 200
2013 SY99Yarı dengeli 26300 884,5 50,037 1718,93 49 0,9434 31,78 4,21 29,53 61,31 6,7 24,5 250
2013 SL102? 6440 346 38,159 653,94 37,2 0,8897 265,68 6,5 94,77 0,45 7,0 23,2 140
2014 FE72Dengesiz 76200 1798 35,903 3559,58 35 0,98 133,44 20,67 336,92 110,36 6,2 24,3 200
2014 SX403? 8140 404,5 35,631 773,46 34,6 0,9119 175,22 42,89 149,15 324,37 (*)7,1 23,8 130
2014 SR349Dengeli 5850 324,7 47,454 601,9 46,5 0,8538 341,21 17,94 35,02 16,23 6,7 24,2 200
2014 TU115? 7110 369,9 34,999 704,8 34,1 0,9054 225,28 23,49 192,26 57,54 7,9 23,5 90
2014 WB556? 5240 301,7 42,76 560,73 41,8 0,8583 235,7 24,15 114,89 350,59 (*)7,3 24,2 150
2015 BP519[28]? 10700 484,5 35,386 933,55 34,4 0,927 347,62 54,12 135,15 122,77 4,5 21,7 550[29]
2015 GT50Dengesiz 5110 296,5 38,372 554,67 37,4 0,8706 128,79 8,82 46,05 174,84 (*)8,5 24,9 80
2015 KG163Dengesiz 16200 641,2 40,491 1241,82 39,5 0,9368 32,2 14,02 219,18 251,38 (*)8,2 24,4 100
2015 RX245Yarı dengeli 10100 467,2 45,675 888,63 44,7 0,9022 64,68 12,1 8,58 73,26 6,2 24,1 250
2016 SA59? 4240 261,8 39,12 484,56 38,1 0,8506 200,61 21,5 174,61 15,22 7,8 24,2 90
2016 SD106? 7610 386,9 42,713 731,06 41,7 0,8896 162,76 4,8 219,5 22,26 6,7 23,4 160
2018 VM35? 5070 295,3 44,667 545,94 43,7 0,8487 303,37 8,47 192,23 135,6 (*)7,7 25,2 140
2019 EU5? 35400 1077 46,782 2108,1 45,8 0,9566 109,31 18,2 109,21 218,52 (*)6,4 25,6 180
2021 DK18? 19800 731,6 44,498 1418,77 43,5 0,9392 234,76 15,45 322,22 196,98 (*)6,8 25,1 180
2021 RR205? 40800 1185 55,655 2314,82 54,6 0,953 208,99 7,64 108,37 317,16 (*)6,8 24,6 180
uo5m93[30]? 283 39,5 526 41,7 0,86 43,3 6,8 165,9 209,3 (*)8,9 25,0 70?
Hipoteze göre ideal Yörünge ögeleri değerleri— >250 >30 — — >0,5 — 10~30 — 2~120 — — —
Varsayımsal

Dokuzuncu Gezegen

8,000–22,000400–800~200~1,000~1,000?0,2–0,5~15015–2591±15241±15>22,5~40,000
  • (*) Enberi boylamı, ϖ, beklenen değerin dışında;
  •        Trujillo ve Sheppard'ın (2014) orijinal çalışmasına dahil edilen nesnelerdir.[31]
  •        Brown ve Batygin tarafından 2016 yılında yapılan çalışmaya eklenmiştir.[18][32][33]
  • Diğer tüm nesneler daha sonra duyuruldu.

En uç örnek, hem en yüksek eğime[34] hem de en uzak düğüm mesafesine sahip olan, Caju lakaplı 2015 BP519'dır; bu özellikler onu bu popülasyon içinde olası bir aykırı değer haline getiriyor.[2]

Notlar

  1. ^ Kırmızı renkli aşırı Neptün ötesi nesne (ETNO) yörüngeleri ile birlikte üç sednoidin (pembe) varsayımsal Dokuzuncu Gezegen ile hizalandığından şüphelenilirken, mavi renkli ETNO yörüngeleri hizalanmamıştır. Kahverengi renkli oldukça uzun yörüngeler, 200 AU'nun üzerinde büyük günöte mesafelerine sahip centaurları ve damokloidleri içermektedir.
  2. ^ Bu nesnelerin yörünge dışmerkezlikleri göz önüne alındığında, farklı epoklar yarı büyük eksen ve yörünge periyodu değerleri için oldukça farklı güneş merkezli bozulmamış iki cisim optimum çözümleri üretebilir. Bu kadar yüksek dışmerkezliğe sahip nesneler için Güneş'in ağırlık merkezi, güneş merkezli değerlerden daha kararlıdır. Barisantrik değerler Jüpiter'in 12 yıllık yörüngesi boyunca değişen konumunu daha iyi açıklamaktadır. Örnek olarak, 2007 TG422'nin 2012 yılı güneş merkezli dönemi ~13,500 yıl,[25] ancak 2020 yılı güneş merkezli dönemi ~10,800 yıldır.[26] Barisantrik çözüm çok daha kararlı bir ~11,300 yıllık süreye sahiptir.

Kaynakça

  1. ^ a b c d Sheppard, Scott S.; Trujillo, Chadwick A.; Tholen, David J.; Kaib, Nathan (12 Mart 2019). "A New High Perihelion Trans-Plutonian Inner Oort Cloud Object: 2015 TG387". The Astronomical Journal. 157 (4): 139. doi:10.3847/1538-3881/ab0895. ISSN 1538-3881. 
  2. ^ a b de la Fuente Marcos, Carlos; de la Fuente Marcos, Raúl (12 Eylül 2018). "A Fruit of a Different Kind: 2015 BP519 as an Outlier Among the Extreme Trans-neptunian Objects". Research Notes of the AAS. 2 (3): 167. doi:10.3847/2515-5172/aadfec. ISSN 2515-5172. 
  3. ^ Marcos, C. de la Fuente; Marcos, R. de la Fuente (8 Temmuz 2021). "Peculiar orbits and asymmetries in extreme trans-Neptunian space". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 506 (1): 633-649. doi:10.1093/mnras/stab1756. ISSN 0035-8711. 28 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2023. 
  4. ^ Marcos, C. de la Fuente; Marcos, R. de la Fuente (26 Şubat 2022). "Twisted extreme trans-Neptunian orbital parameter space: statistically significant asymmetries confirmed". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society: Letters. 512 (1): L6-L10. doi:10.1093/mnrasl/slac012. ISSN 1745-3925. 13 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2023. 
  5. ^ Wall, Mike (24 Ağustos 2011). "A Conversation With Pluto's Killer: Q & A With Astronomer Mike Brown". Space.com. 2 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2016. 
  6. ^ Brown, Michael E.; Trujillo, Chadwick; Rabinowitz, David (2004). "Discovery of a Candidate Inner Oort Cloud Planetoid". The Astrophysical Journal. 617 (1): 645-649. arXiv:astro-ph/0404456 $2. Bibcode:2004ApJ...617..645B. doi:10.1086/422095. 
  7. ^ Brown, Michael E. (28 Ekim 2010). "There's something out there – part 2". Mike Brown's Planets. 31 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2016. 
  8. ^ a b "Objects beyond Neptune provide fresh evidence for Planet Nine". 25 Ekim 2016. 19 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2023. Yeni kanıtlar, Washington D.C.'deki Carnegie Bilim Enstitüsü'nden gökbilimci Scott Sheppard'ın "orada bir gezegen olduğundan muhtemelen %90 emin olduğunu" gösteriyor. Ancak diğerleri ipuçlarının seyrek ve ikna edici olmadığını söylüyor. "Ben buna -gerçek olduğunun ortaya çıkması- yaklaşık %1 şans veriyorum. Victoria, Kanada'daki Dominion Astrofizik Gözlemevi'nden gökbilimci JJ Kavelaars. 
  9. ^ "PLANET 9 SEARCH TURNING UP WEALTH OF NEW OBJECTS". 30 Ağustos 2016. 2 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2023. 
  10. ^ "Extreme New Objects Found At The Edge of The Solar System". 30 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2023. 
  11. ^ "The Search for Planet Nine: New Finds Boost Case for Distant World". Space.com. 29 Ağustos 2016. 17 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2023. 
  12. ^ "HUNT FOR NINTH PLANET REVEALS NEW EXTREMELY DISTANT SOLAR SYSTEM OBJECTS". 29 Ağustos 2016. 27 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2023. 
  13. ^ Shankman, Cory; Kavelaars, J. J.; Bannister, Michele T.; Gladman, Brett J.; Lawler, Samantha M.; Chen, Ying-Tung; Jakubik, Marian; Kaib, Nathan; Alexandersen, Mike; Gwyn, Stephen D. J.; Petit, Jean-Marc (Temmuz 2017). "OSSOS. VI. Striking Biases in the Detection of Large Semimajor Axis Trans-Neptunian Objects". The Astronomical Journal (İngilizce). 154 (2): 50. doi:10.3847/1538-3881/aa7aed. ISSN 1538-3881. 
  14. ^ SETI Institute (18 Mart 2016). "Exploring the outer Solar System: now in vivid colour - Michele Bannister (SETI Talks)". 28:17: YouTube. 28 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2016. 
  15. ^ Bannister, Michele T. (2016). "A new high-perihelion a ~700 AU object in the distant Solar System". American Astronomical Society, DPS Meeting #48, Id. 113.08. 48: 113.08. Bibcode:2016DPS....4811308B. 
  16. ^ "Astronomers say a Neptune-sized planet lurks beyond Pluto" (İngilizce). 27 Mayıs 2021. doi:10.1126/science.aae0237. 
  17. ^ Grush, Loren (20 Ocak 2016). "Our solar system may have a ninth planet after all — but not all evidence is in (We still haven't seen it yet)". The Verge. 29 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2016. İstatistikler ilk bakışta umut verici görünüyor. Araştırmacılar, bu nesnelerin hareketlerinin tesadüfi olma ihtimalinin 15.000'de 1 olduğunu ve herhangi bir gezegen varlığına işaret etmediğini söylüyor. ... MIT'den gezegen bilimcisi Sara Seager, 'Genellikle bir şeyin sağlam ve hava geçirmez olduğunu düşündüğümüzde, onun başarısızlık olasılığı genellikle olduğundan çok daha düşük olur' diyor. Bir çalışmanın smaç olması için başarısızlık olasılığı genellikle 1.744.278'de 1'dir. ... Ancak Seager, araştırmacıların rakip takım tarafından kapılmamak için sıklıkla smaç şansı elde etmeden önce yayın yaptıklarını söylüyor. Dışarıdan uzmanların çoğu, araştırmacıların modellerinin güçlü olduğu konusunda hemfikir. Neptün de başlangıçta benzer bir şekilde, Uranüs'ün hareketinde gözlemlenen anormallikler araştırılarak tespit edildi. Ek olarak, Stanford Üniversitesi'nden gezegen bilimcisi Bruce Macintosh'a göre, Güneş'ten bu kadar uzakta büyük bir gezegenin varlığı fikri aslında o kadar da olasılık dışı değil. 
  18. ^ a b Batygin, Konstantin; Brown, Michael E. (20 Ocak 2016). "EVIDENCE FOR A DISTANT GIANT PLANET IN THE SOLAR SYSTEM". The Astronomical Journal. 151 (2): 22. doi:10.3847/0004-6256/151/2/22. ISSN 1538-3881. 
  19. ^ Koponyás, Barbara (10 Nisan 2010). "Near-Earth asteroids and the Kozai mechanism" (PDF). 5th Austrian-Hungarian Workshop in Vienna. 14 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Temmuz 2016. 
  20. ^ Rice, Malena; Laughlin, Gregory (1 Aralık 2020). "Exploring Trans-Neptunian Space with TESS: A Targeted Shift-stacking Search for Planet Nine and Distant TNOs in the Galactic Plane". The Planetary Science Journal. 1 (3): 81. doi:10.3847/psj/abc42c. ISSN 2632-3338. 
  21. ^ Marcos, C. de la Fuente; Marcos, R. de la Fuente; Vaduvescu, O.; Stanescu, M. (26 Nisan 2022). "Distant trans-Neptunian object candidates from NASA's TESS mission scrutinized: fainter than predicted or false positives?". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society: Letters. 513 (1): L78-L82. doi:10.1093/mnrasl/slac036. ISSN 1745-3925. 28 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2023. 
  22. ^ "Distant Trans-Neptunian Object Candidates: Fainter Than Predicted or False Positives?". 20 Mayıs 2022. 20 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2023. 
  23. ^ JPL Small-Body Database. "Barisentrik Öskülatör Yörünge Elemanları". 27 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2023.  Query sorgusu. Sorgu kısmında gerekli bilgileri girerek sorgu yapılmıştır.
  24. ^ "MPC list of q > 30 and a > 250". Küçük Gezegen Merkezi. 23 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2023. 
  25. ^ "JPL Small-Body Database Browser". 13 Aralık 2012. 13 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  26. ^ Chamberlin, Alan. "JPL Small-Body Database Browser". ssd.jpl.nasa.gov. 13 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2023. 
  27. ^ Batygin, Konstantin; Adams, Fred C.; Brown, Michael E.; Becker, Juliette C. (Mayıs 2019). "The Planet Nine Hypothesis". Physics Reports. 805: 1-53. doi:10.1016/j.physrep.2019.01.009. 16 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2023. 
  28. ^ Becker, Juliette (2017). Evaluating the Dynamical Stability of Outer Solar System Objects in the Presence of Planet Nine. DPS49. American Astronomical Society. 15 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mart 2018. 
  29. ^ Lovett, Richard A. (16 Aralık 2017). "The hidden hand – Could a bizarre hidden planet be manipulating the solar system". New Scientist International, 3156. s. 41. 15 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mart 2018. 
  30. ^ Bannister, Michele T.; Gladman, Brett J.; Kavelaars, J. J.; Petit, Jean-Marc; Volk, Kathryn; Chen, Ying-Tung; Alexandersen, Mike; Gwyn, Stephen D. J.; Schwamb, Megan E.; Ashton, Edward; Benecchi, Susan D. (11 Mayıs 2018). "OSSOS. VII. 800+ trans-Neptunian objects - the complete data release". The Astrophysical Journal Supplement Series. 236 (1): 18. doi:10.3847/1538-4365/aab77a. ISSN 1538-4365. 28 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2023. 
  31. ^ Trujillo, Chadwick A.; Sheppard, Scott S. (Mart 2014). "A Sedna-like body with a perihelion of 80 astronomical units". Nature (İngilizce). 507 (7493): 471-474. doi:10.1038/nature13156. ISSN 1476-4687. 11 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2023. 
  32. ^ "Where is Planet Nine?". The Search for Planet Nine (Blog). 20 Ocak 2016. 30 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  33. ^ Witze, Alexandra (1 Ocak 2016). "Evidence grows for giant planet on fringes of Solar System". Nature. 529: 266-267. doi:10.1038/529266a. ISSN 0028-0836. 8 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2023. 
  34. ^ Becker, J. C.; Khain, T.; Hamilton, S. J.; Adams, F.; Gerdes, D. W.; Zullo, L.; Franson, K.; Millholland, S.; Bernstein, G. M.; Sako, M.; Bernardinelli, P. (3 Ağustos 2018). "Discovery and Dynamical Analysis of an Extreme Trans-Neptunian Object with a High Orbital Inclination". The Astronomical Journal. 156 (2): 81. doi:10.3847/1538-3881/aad042. ISSN 1538-3881. 29 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2023. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

Neptün ötesi cisim Güneş Sistemi'nde bulunup ortalama yörüngesi Neptün'ün yarı büyük ekseninden daha büyük olan küçük gezegenlerin genel ismidir. Uzayın bu bölümünde kalan Kuiper kuşağı, Oort bulutu ve dağınık disk cisimleri bu kategoridendir.

<span class="mw-page-title-main">90377 Sedna</span> Asteroit

Sedna Güneş Sistemi'nin en dışında yer alan ve 2003 yılında keşfedilen bir cüce gezegendir. Spektroskopisi, Sedna'nın yüzey bileşiminin diğer bazı Neptün ötesi cisimlere benzer şekilde büyük ölçüde su, metan ve azot buzları ile tholinlerin bir karışımı olduğunu ortaya koymuştur. Yüzeyi Güneş Sistemi nesneleri arasında en kırmızı olanlardan biridir. Sedna, tahmini belirsizlikler dahilinde bir uyduya sahip olduğu bilinmeyen en büyük gezegenimsi olarak Ceres ile eşdeğerdir. Yaklaşık 1.000 km'lik bir çapa sahiptir ve kütlesi bilinmemektedir.

<span class="mw-page-title-main">Truvalı (gök cismi)</span>

Truvalı veya truva asteroidi, astronomide daha büyük bir cismin yörüngesini paylaşan, ana cismin yaklaşık 60° ilerisinde veya gerisinde bulunan L4 ve L5 Lagrange noktalarından birinin yakınında kararlı bir yörüngede kalan küçük boyutlu bir gök cismidir (çoğunlukla asteroitler). Truva cisimleri gezegenlerin ya da büyük uyduların yörüngelerini paylaşabilirler.

<span class="mw-page-title-main">Eris (cüce gezegen)</span> Güneş Sistemindeki 2. en büyük cüce gezegen

Eris, Güneş Sistemi'nde bilinen en kütleli ve ikinci en büyük cüce gezegendir. Dağınık diskte bulunan bir Neptün ötesi cisimdir (TNO) ve yüksek bir yörünge dışmerkezliğine sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Dağınık disk</span>

Dağınık disk veya saçılmış disk, geniş Neptün ötesi cisimler ailesinin bir alt kümesi olarak genel itibarıyla buzlu küçük Güneş Sistemi cismi popülasyonuna sahip olan Güneş Sistemi'ndeki uzak bir çöküntü çemberidir. Dağınık disk cisimleri (SDO'lar-Scatterd Disk Objects) 0,8'e kadar değişen yörünge dışmerkezliklerine, 40°'ye kadar yüksek eğimlere ve 30 astronomik birim (4,5×109 km; 2,8×109 mi) daha büyük günberi mesafelerine sahiptir. Bu aşırı yörüngelerin gaz devleri tarafından kütleçekimsel “saçılmanın” bir sonucu olduğu düşünülmektedir ve bu nesneler Neptün tarafından tedirgin edilmeye devam etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Centaur (küçük gezegen)</span>

Centaur, Güneş Sisteminin dış bölgesindeki gaz devleri Jüpiter ve Neptün gezegenleri arasında, tutarlı olmayan yörüngelerde bulunan bir küçük Güneş Sistemi cismidir. Bu cisimlerin yörüngelerindeki tutarsızlık, bir veya birden çok büyük gezegenin yörüngeleriyle kesişmelerinden kaynaklanır. Centaur'ların kendileri, kısa ömürlü kararsız yörüngelere sahiptir ve birkaç milyon yıl içinde Kuiper kuşağı nesnelerinin aktif olmayan popülasyonundan Jüpiter ailesi kuyruklu yıldızlarının aktif grubuna geçiş yaparlar.

Nice modeli, Güneş Sistemi'nin dinamik evrimi için önerilmiş bir senaryodur. Adını, ilk olarak 2005 yılında geliştirildiği Côte d'Azur Gözlemevinin bulunduğu Fransa'nın Nice kentinden almıştır. Model temel olarak ön gezegen diskinin dağılmasından uzun bir süre sonra dev gezegenlerin ilk oluşum yapılanmasından mevcut konumlarına doğru hareket ettiğini öne sürmektedir. Bu yönüyle Güneş sisteminin oluşumuna dair öne sürülen önceki modellerden farklıdır. Bu gezegen hareketi, Güneş sisteminin dinamik simülasyonlarındaki Geç Dönem Ağır Bombardımanı, Oort bulutunun oluşumu ve Kuiper kuşağı cisimleri, Jüpiter truvaları ve Neptün ötesi cisimler de dahil olmak üzere küçük Güneş sistemi kütlelerinin ortaya çıkışı gibi tarihi olayları açıklamak için kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">C/1980 E1</span>

C/1980 E1, Edward LG Bowell tarafından 11 Şubat 1980'de keşfedilen ve Mart 1982'de Güneş'e en yakın (günberi) bir periyodik olmayan kuyruklu yıldız'dır. Jüpiter'e yaklaşması nedeniyle Güneş Sistemi'ni hiperbolik yörünge üzerinde terk eder. Keşfinden bu yana sadece 1I/ʻOumuamua ve 2I/Borisov böyle daha hızlı bir yörünge ile tanımlandı.

<span class="mw-page-title-main">225088 Gonggong</span> Asteroit

Gonggong (resmi adıyla 225088 Gonggong; geçici adı 2007 OR10), Neptün'ün ötesindeki dağınık diskin bir üyesi olan bir cüce gezegendir. 34-101 astronomik birim (5,1×10^9-15,1×10^9 km; 3,2×10^9-9,4×10^9 mi) arasında değişen oldukça eksantrik ve eğimli bir yörüngeye sahiptir. 2019 itibarıyla Güneş'e olan uzaklığı 88 AU (13,2×10^9 km; 8,2×10^9 mi) olup, bilinen en uzak altıncı Güneş Sistemi nesnesidir. Derin Ekliptik Araştırması'na göre Gonggong, Neptün ile 3:10 yörünge rezonansı içindedir ve Neptün'ün tamamladığı her on yörüngeye karşılık Güneş etrafında üç yörünge tamamlamaktadır. Gonggong, Temmuz 2007'de Amerikalı astronomlar Megan Schwamb, Michael Brown ve David Rabinowitz tarafından Palomar Gözlemevi'nde keşfedilmiş ve Ocak 2009'da ilan edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Küçük gezegen grupları listesi</span>

Bir küçük gezegen grubu çoğunlukla benzer yörüngeleri izleyen küçük gezegenler ve cisimlerden oluşan gruptur. Bu grupların üyeleri, bir asteroit ailesinden farklı olarak genellikle birbirlerinden bağımsızdır. Bir grubu adlandırmak için genellikle keşfedilen ve muhtemelen en büyükleri olan cismin adı tercih edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Atira asteroitleri</span>

Atira asteroitleri veya Apohale asteroitleri, diğer adıyla Dünya'ya yakın iç nesneler olarak da bilinen, yörüngesel günöteleri Dünya'nın günberi mesafesi olan 0,983 AU'dan daha küçük olan ve yörüngeleri tamamen Dünya'nın yörüngesi içinde sınırlı kalan Dünya'ya yakın cisimlerdir. Atiralar, diğer Dünya'ya yakın cisim grupları olan Aten, Apollo ve Amor asteroitlerine göre açık arayla en az üyeye sahip olan gruptur.

<span class="mw-page-title-main">Ayrık cisim</span>

Ayrık cisimler, Güneş sisteminin dış bölgelerinde yer alan dinamik bir küçük gezegen sınıfıdır. Neptün ötesi cisimler (TNO) olarak adlandırılan geniş bir ailenin mensubudurlar. Bu nesneler Güneş'e olan en yakın konumları Neptün'ün kütleçekimsel kuvvetinden yeterli bir uzaklıkta bulunan yörüngelere sahiptir. Bu nedenle Neptün ve bilinen diğer gezegenlerden sınırlı olarak etkilenirler. Bu durum nedeniyle Güneş sisteminden ayrık bir durumda bulunmakta, ancak Güneş'in etkisinden de kaçamamaktadırlar.

<span class="mw-page-title-main">Sednoid</span>

Sednoid, Güneş'e 47,8 AU mesafede, Kuiper Kuşağı'nın çok ötesinde bir enberide yer alan Neptün ötesi cisimlerin alt gruplarından birine verilen isimdir. Bu gruba mensup olan yalnız dört nesne bilinmektedir. Bunlar; 90377 Sedna, 2012 VP113, 541132 Leleākūhonua (2015 TG387) ve 2021 RR205 olup, çok daha fazla sayıda oldukları tahmin edilmektedir. Dördünün de enberisi 55 AU'dan büyüktür. Bu nesneler, görünüşte Güneş Sisteminin dışında yer almaktadır ve gezegenlerle önemli bir etkileşimde bulunmazlar. Genellikle ayrık nesne olarak gruplandırılırlar. Her ne kadar OCO'ların başlangıçta bilinen dört sednoitin enötesinden daha uzakta, yani 2.000 AU'nun mesafede olduğu tahmin edilse de, Scott Sheppard gibi bazı astronomlar sednoitlerin iç Oort bulutu nesneleri (OCO'lar) olduğunu düşünmektedir.

Aşağıda, Güneş etrafındaki yörüngeleri tipik olarak Jüpiter ve Neptün'ün yörüngeleri arasında yer alan ve rezonans göstermeyen bir grup küçük Güneş Sistemi cismi olan centaurların bir listesi yer almaktadır. Centaurlar kuyruklu yıldızların özelliklerine sahip küçük gezegenlerdir ve genellikle bu şekilde sınıflandırılırlar. Dinamik grup, Neptün'ün Kuiper kuşağı üzerindeki aşındırıcı etkisi nedeniyle, kütleçekimsel saçılma yoluyla, nesneleri centaur olmak üzere içe doğru veya dağınık disk nesneleri olmak üzere dışa doğru göndererek veya onları Güneş Sistemi'nden tamamen çıkararak oluşur. Centaurların kendileri kısa ömürlü kararsız yörüngelere sahiptir ve birkaç milyon yıl içinde Kuiper kuşağı nesnelerinin inaktif popülasyonundan Jüpiter ailesi kuyruklu yıldızlarının aktif grubuna geçiş yaparlar.

Rezonant Neptün ötesi cisim, astronomide Neptün ile ortalama hareket yörüngesinde rezonans halinde olan bir Neptün ötesi cisimdir (TNO). Rezonans cisimlerinin yörünge periyotları Neptün'ün periyodu ile 1:2, 2:3, vb. gibi basit bir tam sayı ilişkisi içindedir. Rezonans yapan TNO'lar ya ana Kuiper kuşağı popülasyonunun ya da daha uzak dağınık disk popülasyonunun bir parçası olabilir.

<span style="white-space:nowrap;">(316179) 2010 EN<sub>65</sub></span> Asteroit

(316179) 2010 EN65 Güneş etrafında dönen bir Neptün ötesi cisimdir. Bununla birlikte, 30,8 AU'luk yarı büyük ekseniyle, dev gezegen Neptün'ün 30,1 AU'luk benzer bir yarı büyük eksene sahip olması nedeniyle, aslında Neptün ile eş yörüngeli bir sıçrayan Neptün truvasıdır. Cisim L4 Lagrange noktasından L3 üzerinden L5'e atlamaktadır. 2016 itibarıyla Neptün'den 54 AU uzaklıktadır. 2070 yılına kadar Neptün'den 69 AU uzaklıkta olacaktır.

<span style="white-space:nowrap;">2011 QF<sub>99</sub></span> Asteroit

2011 QF99, dış Güneş Sistemi'nde yer alan, esasında bir centaur olduğu tahmin edilen ve keşfedilmiş bilinen ilk Uranüs truvalısı olan bir küçük gezegendir. Albedosu 0,05 olarak kabul edildiğinde, çapı yaklaşık 60 kilometre (37 mil) olarak hesaplanır. İlk olarak 29 Ağustos 2011'de Kanada-Fransa-Hawaii Teleskobu ile gerçekleştirilen Neptün ötesi cisimlerin derinlemesine araştırılması sırasında gözlemlendi, fakat Uranüs truvalısı olarak tanımlanması 2013 yılına kadar duyurulmadı.

(636872) 2014 YX49 (geçici adlandırması 2014 YX49), Pan-STARRS araştırması kapsamında 26 Aralık 2014 tarihinde keşfedilen bir centaur ve Uranüs eş yörüngeli asteroittir. Uranüs ile iribaş yörünge ilişkisi içinde olduğu bilinen ikinci centarur olup, 83982 Crantor, 2011 QF99 ve (472651) 2015 DB216'den sonra Uranüs ile eş yörüngeli olduğu tespit edilen dördüncü nesnedir.

<span class="mw-page-title-main">541132 Leleākūhonua</span> Asteroit

541132 Leleākūhonua (geçici adlandırması 2015 TG387) Güneş Sistemi'nin en dış kısmında bulunan bir aşırı Neptün ötesi nesne ve sednoiddir. İlk olarak 13 Ekim 2015'te Hawaii'de bulunan Mauna Kea Gözlemevi'nde gözlemlenmiştir. Cadılar Bayramı tarihine yakın bir tarihte keşfedilmiş olması ve geçici adlandırması olan 2015 TG387'de yer alan harflere dayanarak, kaşifleri tarafından gayri resmi olarak "Goblin" olarak adlandırılmış ve daha sonra yörüngesini Pasifik altın yağmur kuşunun uçuşuna benzemesi sebebiyle Leleākūhonua adını almıştır. Sedna ve 2012 VP113'ten sonra keşfedilen üçüncü sednoiddir ve yaklaşık 220 kilometre (140 mil) çapındadır.

<span class="mw-page-title-main">Güneş'e en uzak küçük Güneş Sistemi cisimleri listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Burada listelenen küçük Güneş Sistemi cisimleriden Haziran 2024 itibarıyla Güneş'e en uzak olanlar göstermektedir. Nesneler, yörüngelerinin hesaplanan günöteye göre değil, Güneş'e olan yaklaşık mevcut uzaklıklarına göre kategorize edilmiştir. Nesneler yörüngelerinde hareket ettikleri için liste zaman içinde değişmektedir. Bazı cisimler içeri doğru bazıları ise dışarı doğru hareket etmektedir. Mesafeler bu cisimlerin gelecekte ulaşabilecekleri minimum (günberi) ya da maksimum (günöte) mesafeler değildir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.