Aşıkzülali, Posof
| Aşıkzülali | |
|---|---|
 | |
 Ardahan'ın konumu | |
  Aşıkzülali Aşıkzülali'nin Ardahan'daki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Ardahan |
| İlçe | Posof |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 40,3 km² |
| Rakım | 1842 m |
| Nüfus (2022) | |
| • Toplam | 197 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0478 |
| İl plaka kodu | 75 |
| Posta kodu | 75800 |
Aşıkzülali, Ardahan ilinin Posof ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe
Aşıkzülali köyünün eski adı Tzurtzkabi'dir. Gürcüce bir yer adı olan Tzurtzkabi (წურწყაბი), Türkçe farklı biçimlerde yazılmıştır. Nitekim 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterinde Zuzğab (زوزغاب) ve daha geç tarihli cebe defterinde Zurzğab (زورزغاب) olarak geçer.[4][5] Bu yer adı zamanla Türkçede Suskab (سوسقاب) ve Suskap halini almıştır.[6][7]
Tzurtzkabi, erken Orta Çağ'da ve geç Orta Çağ'da Gürcü devletleri sınırları içinde yer alıyordu. 16. yüzyılda Samtshe bölgesindeki iki piskoposluktan birinin merkezi Tzurtzkabi'ydi ve Tzurtzkabi piskoposluk kilise olan Tzurtzkabi Kilisesi burada yer alıyordu. Bu yüzyılın ikinci yarısında Osmanlılar köyü Gürüclerden ele geçirmiştir.[8]
Tzurtzkabi köyü, 1595 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı mufassal defterine göre, Gürcistan Vilayeti içinde Poshov livasına bağlı Kuzay nahiyesinde yer alıyordu. Büyük bir yerleşim olan köyün nüfusu 46 Hristiyan haneden oluşuyordu. Köyde buğday, arpa ve darı tarımı ile arıcılık yapılıyor ვე domuz besleniyordu. Tzurtzkabi'de ik adet değirmen bulunuyordu.[9][10]
Tzurtzkabi köyü, zun süre Osmanlı egemenliğinde kaldıktan sonra, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca Osmanlı Devleti tarafından Çarlık Rusya'ya bırakıldı. Rus idaresinin Tzurtzkab (Цурцкабъ) olarak kaydettiği yerleşim, 1886 nüfus sayımında Ardahan sancağının Poshov kazasına bağlı Tzurzkabi nahiyesinin sekiz köyünden biriydi. Nüfusu, 366'sı erkek ve 343'ü kadın olmak üzere, 84 hanede yaşayan 709 kişiden oluşuyordu. Tzurtzkabi köyünün nüfusunun tamamı Türk olarak kaydedilmiştir. Tzurtzkabi nahiyesinde ise, 318 hanede, tamamı Türk olarak yazılmış 2.651 kişi yaşıyordu. Tzurtzkabi köyü bu nahiyenin idari merkeziydi.[11] Rus idaresi sırasında nüfusu artmış olan köyde 1896'da 859 kişi, 1906'da da 852 kişi tespit edilmiştir.[12]
Tzurtzkabi köyü, Birinci Dünya Savaşı'nın sonlarında Rusların bölgeden çekilmesinin ardından Gürcistan'ın sınırları içinde kaldı. 7 Mayıs 1920 tarihinde imzalanan Moskova Antlaşması'yla Sovyet Rusya, Artvin sancağını Gürcistan'ın bir parçası olarak tanıdı. Ancak Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında Sovyet Rusya ile Ankara Hükümeti arasında 16 Mart 1921 tarihinde imzalanan Moskova Antlaşması'yla Tzurtzkabi köyünü de kapsayan Ardahan bölgesi Türkiye'ye bırakıldı.[13][14]
Tzurtzkabi köyü, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Suskab (سوسقاب) adıyla Kars vilayetinin Poshof kazasının merkez nahiyesine bağlıydı.[15] 1940 genel nüfus sayımında aynı idari konuma sahip olan köyde 1.183 kişi yaşıyordu.[16] Tzurtzkabi veya Suskap Türkçe olmadığı için köyün adı 1959 yılında 7267 sayılı kanunla değiştirilmiş ve köye halk ozanı Aşık Zülali'nin adı verilmiştir.[17] 1965 genel nüfus sayımında Aşıkzülalil'nin nüfusu 1.616 kişiden oluşuyor ve bu nüfus içinde 502 kişi okuma yazma biliyordu.[18]
Tzurtzkabi'de iki önemli tarihsel yapı bulunuyordu. Bunlardan biri olan Tzurtzkabi Kilisesi piskoposluk kilisesiydi. Bu yapı yıkılarak yerine köyün camisi yapılmıştır. Kilisenin taşlarının bir kısmı caminin duvarlarında yer alır.. İkinci tarihsel yapı olan ve bugünkü köyün merkezinde bulunan Tzurtzkabi Kalesi de büyük ölçüde yıkılmış, taşları köydeki yapıların inşasında kullanılmıştır.[8]
Coğrafya
Köy, Ardahan il merkezine 80 km, Posof ilçe merkezine 6 km uzaklıktadır.[19]
Köy Damal İlçesi, Baykent (Vahla), Akballı (Obol), Aşıküzeyir (Boşdere) köy hudutlarıyla çevrilidir. Köy, 4030 hektarlık alanıyla Posof'un yüzölçümü en büyük köyüdür.[1]
Nüfus
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 197[3] |
| 2021 | 212[3] |
| 2020 | 219[3] |
| 2019 | 221[3] |
| 2018 | 229[3] |
| 2017 | 236[3] |
| 2016 | 257[3] |
| 2015 | 266[3] |
| 2014 | 289[3] |
| 2013 | 313[3] |
| 2012 | 337[3] |
| 2011 | 358[3] |
| 2010 | 360[3] |
| 2009 | 374[3] |
| 2008 | 388[3] |
| 2007 | 381[3] |
| 2000 | 542[19] |
| 1990 | 878[20] |
| 1985 | 1.197[21] |
Kaynakça
- ^ a b Kaya, Günay (2005). "Posof Çayı Havzası'nda Yerleşmeler". Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 5 (1). dergipark.org.tr. ss. 71-96. 1 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2020.
- ^ "Asikzulali, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 27 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2020.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q "Ardahan Posof Aşıkzülali Köy Nüfusu". Nufusune.com. 17 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2020.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; I. cilt (1947), s. 328". 1 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2020.
- ^ Defter-i Caba-i Eyalet-i Çıldır 1694-1732 (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayıma hazırlayan) Tsisana Abuladze, Tiflis, 1979, s. 268.
- ^ "Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 761". 5 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2020.
- ^ 1935 Genel Nüfus Sayımı, İstanbul, 1937, s. 341.
- ^ a b 2013-2014 Yılları Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2019, s. 30. 17 Ağustos 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9639-0-2
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; II. cilt (1941), s. 321". 17 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2023.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. cilt (1958), s. 461". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2023.
- ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, Sıra no: 394-402". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2023.
- ^ Candan Badem, Çarlık Yönetiminde Kars, Ardahan, Artvin, İstanbul, 2018, s. 114, ISBN 9786052100271.
- ^ ""Российско-грузинский договор 07.5.1920 г. (полный текст и карта) - один из многих нарушенных Кремлем" / "07.5.1920 tarihli Rus-Gürcü Anlaşması (tam metin ve harita) Kremlin Tarafından İhlal Edilen Birçok Anlaşmadan Biridir"". 11 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2023.
- ^ "Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2023.
- ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 761.
- ^ 1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 354.
- ^ "Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968, s. 680". 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2023.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 361.
- ^ a b "Aşıkzülali Köyü". YerelNet.org.tr. 3 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
