Ağaçlar ve çalılıklar

Agaçlar ve Çalılıklar Vincent van Gogh'un 1887'den 1890'a kadar Paris, Saint-Rémy ve Auvers'da yaptığı tabloların konusudur. Van Gogh, birçok çalı resmi yapmıştır. "Sous-bois" adı verilen bu tür, Barbizon ekolü ve İzlenimciler tarafından ön plana çıkarılmıştır. Bu serideki eserler orman veya bahçe iç mekanlarındaki renk ve ışık tonlarını başarılı bir şekilde kullanmaktadır. Van Gogh, 1890 yılında Brüksel'deki Les XX sergisi için Saint-Rémy resimlerinden Ivy'i (F609) seçti.

Ağaçlık manzaraları türünde ya da Fransızcadaki çalılık tanımıyla 'sous-bois', Barbizon ekolü ve İzlenimciler arasında çok popülerdi.^[1]

19'uncu yüzyılın taşralı ressamları, uzaktan resim yapan geleneksel ressamlara kıyasla, ağaçlık alanlarda tırmanıp, yürüyerek bulundukları yerleri yakından incelerlerdi. Ağaçları ve çimli çalıları çağrıştıran sous-bois resimleri daha çok görülen yatay manzara resimlerinin aksine, genellikle tuvalin diklemesine boyanırdı. Bu resimlerde gökyüzü neredeyse hiç gözükmez, sadece dalların arasından ufak bir belirti olarak göze ilişir. Barbizon ekolünden sanatçıların Fransa'daki Fontainebleau'nun ormanlık alanlarını resimledikleri 19'uncu yüzyılda bu tür kompozisyonlara nadiren rastlanılıyordu. Sous-bois ressamları, resim konusunu yakından incelediklerindendir ki, bu detaylar eserlerine de yansır. Almancada ormanların iç bölgelerini resimlemek Waldinneres olarak bilinir ve kapalı ağaçlık alan anlamına gelir.^[2]

Ağaçlar ve Çalılıklar (F309a) resminde, Van Gogh, ağaçlardan alçaktaki bitkilere beyaz, sarı ve kırmızının tonlarında süzülen ışığın rolünü anlatıyor. Işık ve gölgenin ortaklığı ile Van Gogh'un tuval genelindeki küçük fırça darbeleri yeşilin birçok tonunu ortaya sunar. Sarı bir çizgiyle, ağaçların ve yeşilliğin kesiştiği noktayı ifade eden bir ufuk çizgisi kastedilmiştir.^[1]

• 
  Çalılıklar, 1887, Centraal Müzesi, Utrecht, Hollanda (F306)
• 
  Çalılıklar, 1887, Van Gogh Müzesi, Amsterdam (F308)
• 
  Ormanda Patika, 1887, Van Gogh Müzesi, Amsterdam (F309)
• 
  Ağaçlar ve Çalılıklar, 1887, Van Gogh Müzesi, Amsterdam (F309a)

Van Gogh bulunduğu akıl hastanesinin azman bir bahçesini incelemiştir. Şöyle yazmıştır, "Burada bulunduğumdan beri, yüksek çam ağaçları ve altında Cezayir menekşesi ile karışmış bakımsız uzun boylu çim'in bulunduğu bu azman bahçe bana yeterince iş çıkardı." Resimler sarmaşıklarla kaplı ağaçların altındaki örtünün resmidir.^[3]

Van Gogh Müzesi Sarmaşıklı Çalılar (F745) hakkında şu şekilde bahseder: "Işık ve gölge, boyanın ufak kavisleri ile kaplı tabloda, neredeyse soyut bir desen ortaya koyar."^[3] İkinci Sarmaşıklı Çalılar tablosu da (F746) ağaçların altındaki çalılıkları konu alır ve gölgelenmiş ağaçların arasından süzülen ışığın yansıma etkisini temsil eden bulanık imgeler hep küçük fırça darbeleriyle oluşturulmuştur.^[4]

Orijinal ismiyle Le Lierre olan Sarmaşık, Van Gogh'un 1889 Mayıs'ında yaptığı bir tablodur.^[5]

• 
  Sarmaşıklı Çalılar
  Temmuz, 1889
  Van Gogh Müzesi, Amsterdam (F746)
• 
  Sarmaşıklı Ağaç Gövdeleri
  1889
  Kröller-Müller Müzesi, Otterlo, Hollanda (F747)
• 
  Sarmaşık (Saint-Paul Hastanesinin bahçesinden bir köşe), 1889, 92 x 72 cm, Yeri bilinmiyor (F609)

Vincent'in kardeşi Theo, çalılık (ya da sous-bois) eserlerini çok beğenmiştir. Bu nedenle serinin Sarmaşık (F609) parçası 1890'da Brüksel'deki Les XX'de Van Gogh'un eserleri listesine de eklenmiştir. Aynı eser Paris'de büyük olasılıkla satacak olan Père Tanguy tarafından gösterime sunulmuştu.^[6]

1975 tabloyu ve boyayı korumak için balmumu sürülmüş. Fakat zaman içinde balmumu sütümsü bir tona bürünmüş ve resim eski ışıltısını kaybetmiş. Cincinnati Sanat Müzesi'nde çalışan bir sanat tarihçisi bu tabloyu onarıyor. İşlem mikroskop kullanarak balmumunun çok nazikçe eritilmesi ve pamuklu çubukla temizlenmesinden oluşan oldukça zorlu bir operasyon. Tablonun küçük bir kenarının onarılması, bir hafta kadar sürebiliyor.^[7]

• 
  İki kişiyle çalılıklar, 1890, Cincinnati Sanat Müzesi, Cincinnati, Ohio (F773)^[8]

İster bir eve tırmanan, isterse ağaçların altında güneş ışığının aydınlattığı sarmaşıklar olsun, Van Gogh sarmaşıkları sevmiştir. Ve hatta mektuplarında Charles Dickens'ın "Sarmaşık Yeşili" isimli şiirinden bahseder.^[9]

"Sarmaşık Yeşili", Charles Dickens^[10]

Oh, a dainty plant is the Ivy green, That creepeth o'er ruins old! Of right choice food are his meals, I ween, In his cell so lone and cold. The wall must be crumbled, the stone decayed, To pleasure his dainty whim: And the mouldering dust that years have made Is a merry meal for him. Creeping where no life is seen, A rare old plant is the Ivy green.

Fast he stealeth on, though he wears no wings, And a staunch old heart has he. How closely he twineth, how tight he clings To his friend the huge Oak Tree! And slyly he traileth along the ground, And his leaves he gently waves, As he joyously hugs and crawleth round The rich mould of dead men's graves. Creeping where grim death hath been, A rare old plant is the Ivy green.

Whole ages have fled and their works decayed, And nations have scattered been; But the stout old Ivy shall never fade, From its hale and hearty green. The brave old plant, in its lonely days, Shall fatten upon the past: For the stateliest building man can raise Is the Ivy's food at last. Creeping on where time has been, A rare old plant is the Ivy green.

Paris ve Saint-Rémy'de yaptığı bir seri Ağaçlar ve Çalılıklar ya da sous-bois eserleri Van Gogh'un sarmaşık konulu mektuplarına ithaftır.^[11]