İçeriğe atla

Açık kaynak donanım

Açık Kaynak Donanım Derneği (OSHWA) tarafından tasarlanan "open source hardware" (açık kaynak donanım) ikonu

Açık kaynak donanım, herkesin kullanımına açık olarak tasarlanmış donanımdır. Böylece herhangi biri özgürce donanım tasarımı üzerinde çalışabilir, değiştirebilir, donanımın aynısından yapabilir ve satabilir. Özgür ve açık kaynak kodlu yazılım ve açık kaynak donanım, açık kaynak kültürü hareketi tarafından başlatılmıştır. Açık kaynak donanım terimi genellikle donanım hakkındaki bilgilerin kolaylıkla anlaşılması ile ilgilidir. Donanımsal tasarım (mekanik tasarım, şemalar, materyallerin tasarıları, PCB tasarım dosyaları, HDL kaynak kodları ve mikroçip devre tasarım dosyaları) ile birlikte donanımların sürücü yazılımları tamamen açık kaynak olarak yayınlanır.

Tarihi

openhardware.org logosu (2013)

Açık donanıma dair ilk çalışmalar 1997 yılında Bruce Perens'in Açık Donanım Sertifika Programı (Open Hardware Certification Program) ile başlamıştır. Program, üreticilerin ürünlerinin açık olduğunu tescillemelerini amaçlıyordu.[1][2]

Açık Donanım Sertifika Programı başladıktan kısa süre sonra David Freeman, donanım ürünlerinin açık olduğunun doğrulanması ve kaynak dosyalarının arşivlenmesi amacını güden Açık Donanım Tanımlama Projesi'ni (Open Source Specification Project) başlattı.[3] 1999 başlarında Sepehr Kiani, Ryan Vallance ve Samir Nayfeh açık kaynak felsefesini makine dizaynına uyarlamak için Açık Dizayn Vakfı'nı (Open Design Foundation) kurdu.[4] Bu girişimlerin çoğu kısa soluklu oldu.

Açık kaynak donanım 3B yazıcı RepRap projesi

2000'lerin ortalarında açık kaynak donanım; Arduino, Adafruit ve Sparkfun gibi hobi elektroniği girişimleri ve RepRap gibi açık kaynak 3B yazıcı projeleri sayesinde yeniden ilgi görmeye başladı.

2011'de CERN, CERN OHL isimli açık donanım lisansını çıkardı. Lisansın ve açık kaynak donanımın amacını CERN'de çalışan bir mühendis ve Açık Kaynak Deposu (Open Hardware Repository) kurucusu olan Javier Serrano, "CERN, dizaynlarını açıkça paylaşarak başka kişilerin incelemesiyle dizaynlarını iyileştirmeyi planlıyor ve özel teşebbüsler dahil olmak üzere öbür kişilerin dizaynlarından faydalanmalarına izin vererek onları aynı işi yapmaktan kurtarıyor" şeklinde açıklamıştır.[5]

Açık Kaynak Donanım Derneği (Open Source Hardware Association, OSHWA), Haziran 2012'de her tip açık kaynak donanım faaliyetiyle ilgilenen bir oluşum olarak kuruldu.[6] Kurulduktan sonra Açık Kaynak İnisiyatifi ile marka ismi üzerinde anlaşmazlık yaşamış, 2012'de bu anlaşmazlığı bir ortak varolma metni yayınlayarak çözmüştür.

Lisanslar

Bazı açık kaynak donanım projeleri yeni lisans yaratmak yerine şu anda geçerli olan özgür ve açık kaynak yazılım lisanslarını kullanır. Buna ek olarak birkaç tane yeni lisans önerilmiştir. Bu lisanslar donanımsal tasarımların kendine özgü lisans sorunlarını çözmek için hazırlanmıştır. Bu lisanslardaki birçok temel prensip açık kaynak yazılım lisanlarının donanım projelerine karşılık gelen açık kaynak yazılım lisansları içerisinde tanımlandı. Genellikle organizasyonlar paylaşılmış bir lisansı destekleme eğilimindedirler. Opencores LGPL ya da değiştirilmiş bir BSD lisansı önermiştir. FreeCores GPL üzerinde diretmiştir. Açık donanım vakfı ‘copyleft’ ya da diğer serbest lisanslar önermiştir. Açık grafik projesi birçok türde lisanlar kullanmaktadır.

Açık kaynak laboratuvarlar

  • Boston Open Source Science Laboratory, Somerville, Massachusetts
  • BYU Open Source Lab, Brigham Young University
  • OSU Open Source Lab, Oregon State University
  • Open Source Research Lab, University of Texas at El Paso
  • Stanford Open Source Lab, Stanford University

İş modelleri

Açık kaynak donanımı anlatan İngilizce bir video

Açık kaynak akımına uygun birçok is modeli bulunmaktadır ve günümüzde açık kaynak donanım firmaları farklı iş modellerini kullanmaktadır.

Elektronik

Arduino - elektronik açık kaynak donanım tasarlayan ve üreten firmalardan bir tanesi

Elektronik devre üretiminde açık kaynak donanım modelini izleyen popüler firmalardan bir tanesi Arduino'dur. Arduino ile ilgili her şey açık kaynaktır ve herkese açıktır. Diğer üreticiler Arduino'nun dizaynını kullanabilir fakat Arduino ismini dizaynları üzerine koyamazlar. Arduino firmasının amacı kendi ürünlerini diğer klon ürünlerden ayrılabilir hale getirmektir.

Mekanik

Açık kaynak mekanik aparat tasarımları da açık kaynak donanım kapsamındadır. Yakın tarihte geliştirilen XYZ Space Frame Vehicles bisikleti ve Tabby OSVehicle arabası gibi açık kaynaklı araçlar bu kategoridedir.

Mekatronik

Çoğu açık kaynak donanım, mekanik ve elektronik parçalara sahip olan mekatronik sistemlere dahildir. Şu ana kadar mekanik cihazlar, müzik aletleri ve tıbbi araçlar olmak üzere birçok açık kaynak mekatronik ürün geliştirilmiştir.

Açık kaynak mekanik cihazların önemli kısmı RepRap, Prusa ve Ultimaker firmalarının ürettiği 3B yazıcılardır.

Yonga tasarımı

Açık kaynak bir komut kümesi mimarisi olan RISC-V, geçirgen lisansı sayesinde hem açık hem kapalı kaynak yongaların tasarımında kullanılabilmektedir.

OpenCores, daha büyük dizaynlar oluşturmaya yarayan açık kaynak ve minik yonga dizaynları içeren devasa bir kütüphanedir.

Kaynakça

Genel
Özel
  1. ^ Perens, B. 1997. Announcing: The Open Hardware Certification Program. Debian Announce List. [1] 4 Ekim 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
  2. ^ The Open Hardware Certification Program on openhardware.org (November 1998).
  3. ^ Freeman, D. 1998. OHSpec: The Open Hardware Specification Project.
  4. ^ "Open Design Foundation". 22 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mayıs 2020. 
  5. ^ CERN launches Open Hardware initiative 1 Temmuz 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. CERN. 2011.
  6. ^ brief-history-of-open-source-hardware-organizations-and-definitions 26 Şubat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. on OSHWA.org.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Özgür yazılım</span> belirli kullanıcı kullanım, kopyalama, değiştirme, yeniden dağıtma özgürlüğünün (değiştirilmiş dahil) mevcut olduğu yazılım

Özgür yazılım, kullanıcısına yazılımı herhangi bir amaç için çalıştırma, inceleme, değiştirme ve dağıtma özgürlükleri tanıyan yazılım türüdür. Tersi, özel mülk yazılımdır.

<span class="mw-page-title-main">Sunucu (bilişim)</span> bilgisayar ağlarında, diğer ağ bileşenlerinin (kullanıcıların) erişebileceği, kullanımına ve/veya paylaşımına açık kaynakları barındıran bilgisayar birimi

Sunucu, bilişim alanında "istemci" denilen diğer program ve cihazlara çeşitli işlevler sunan bilgisayar donanımları veya yazılımlarıdır. Bu mimariye istemci-sunucu modeli denir. Sunucular, istemciler arasında veri veya kaynak paylaşımı, bir istemci için hesaplama yapma gibi çeşitli işlevleri yerine getirebilirler. Bu işlevlere genellikle "servis" veya "hizmet" denir. Tek bir sunucu çok sayıda istemciye hizmet verebilir, tek bir istemci de çok sayıda sunucudan hizmet alabilir. İstemci ve sunucu aynı cihaz üzerinde çalışabileceği gibi, istemci ağ üzerinden farklı bir cihazdaki sunucuya da bağlanabilir. Tipik sunucular arasında veritabanı sunucuları, dosya sunucuları, e-posta sunucuları, yazdırma sunucuları, web sunucuları, oyun sunucuları ve uygulama sunucuları sayılabilir.

<span class="mw-page-title-main">Oracle Solaris</span>

Solaris, ilk olarak Sun Microsystems tarafından geliştirilmiş, UNIX tabanlı bir işletim sistemidir. 1993 yılında halefi olan SunOS işletim sisteminin yerini almıştır. Ocak 2010'da Oracle firmasının Sun firmasını satın almasıyla Oracle Solaris olarak anılmaya başlanmıştır.

Deniz teknolojisi mühendisliği, denizcilik sektöründe kullanılan teknolojilerin tasarımı, geliştirilmesi ve uygulanması üzerine odaklanan bir mühendislik dalıdır.

<span class="mw-page-title-main">Açık kaynak</span> ücretsiz dağıtım ve ürüne erişim hakkında felsefe

Açık kaynak, kaynak kodun; kopyalanması, değiştirilebilmesi ve yeniden dağıtım için serbestçe kullanıma sunulmasıdır. Açık kaynak yalnızca kaynak koda erişim anlamına gelmez. Kodların başkaları tarafından herhangi bir telif ücreti ödemeden kullanılabilmesi, değiştirilmesi ve yeniden dağıtımı gibi çeşitli haklar vermesi gerekir. Bunun için ürün, açık kaynak tanımına uyan bir lisans kullanmalıdır.

<span class="mw-page-title-main">Makine mühendisliği</span> Mühendislik

Makine mühendisliği, mekanik sistemlerin tasarım, analiz, imalat ve bakımı için mühendislik fiziği ve mühendislik matematiği ilkelerini malzeme bilimi ile birleştiren bir mühendislik dalıdır.

<span class="mw-page-title-main">Açık kaynak yazılım</span> açık kaynak lisansıyla yayınlanmış programlama kodu

Açık kaynak yazılım ya da açık kaynak kodlu yazılım, telif hakkı sahibinin kullanıcılara yazılımı ve kaynak kodunu herhangi bir amaç için kullanma, inceleme, değiştirme ve dağıtma haklarını verdiği bir lisans kapsamında yayınlanan bilgisayar yazılımıdır. Kullandıkları lisans gereğince isteyen kişi ve grupların yazılımı kendi kişisel ihtiyaçlarına uyarlamalarına ve sonunda değişikliği benzer tercihlere sahip kullanıcılar için bir çatal olarak yayınlamalarına olanak tanır.

<span class="mw-page-title-main">AmigaOS</span> Amiga kişisel bilgisayarının işletim sistemi

AmigaOS, Amiga kişisel bilgisayarının işletim sistemidir. Grafik arabirimi olan Workbench, CLI komut satırı arabirimi ile birlikte AmigaDOS ve çoğu Amiga modelinde ROM'da yer alan Kickstart'tan oluşur.

<span class="mw-page-title-main">Bilgisayar mimarisi</span>

Bilgisayar mimarisi, en küçüğe ve en başarılıya ulaşmayı hedeflerken aynı zamanda maliyeti de göz önünde bulundurduğu için sanat ve bilimin ortak buluştuğu nokta olarak da tanımlanır. Bilgisayar Mimarisi, bilgisayar parçalarının iç yapıları ve aralarındaki haberleşme bağlantıları ile ilgilidir.

Bölüm, Karadeniz Teknik Üniversitesi Kanuni Kampüsü içinde yer alan kendi bölüm binasındaki derslik ve laboratuvarları ile her yıl 600 civarında lisans öğrencisine hizmet vermektedir. Her yıl 85-100 arasında öğrenci alınan bölümde 6 profesör, 6 doçent, 12 yardımcı doçent, 1 öğretim görevlisi ve bir uzman bulunmaktadır. Ayrıca 20 araştırma görevlisi de eğitim-öğretimin değişik kademelerinde yardımcı elemanlar olarak hizmet vermektedir.

<span class="mw-page-title-main">Arduino</span> Processing/Wiring dilinin bir uygulamasını içeren geliştirme ortamından oluşan bir fiziksel programlama platformudur

Arduino bir G/Ç (I/O) kartı ve Processing/Wiring dilinin bir uygulamasını içeren geliştirme ortamından oluşan bir fiziksel programlama platformudur. Arduino tek başına çalışan interaktif nesneler geliştirmek için kullanılabileceği gibi bilgisayar üzerinde çalışan yazılımlara da bağlanabilir. Hazır üretilmiş kartlar satın alınabilir veya kendileri üretmek isteyenler için donanım tasarımı ile ilgili bilgiler mevcuttur.

<span class="mw-page-title-main">Apache Lisansı</span>

Apache Lisansı, Apache Yazılım Vakfı (ASF) tarafından yayımlanan bir özgür yazılım lisansıdır. Apache Lisansı telif hakkı koruma ve feragat uyarısı gerektirmektedir ancak copyleft bir lisans değildir. Lisans, özgür ve açık kaynak kodlu yazılımın geliştirilmesi için kaynak kodlarının kullanımına izin vermektedir.

<span class="mw-page-title-main">Qt (çalışma alanı)</span>

Qt, birden çok platformu destekleyen bir grafiksel kullanıcı arayüzü geliştirme araç takımıdır. Genellikle GUI programları geliştirmek için kullanılsa da gelişmiş kütüphanesi GUI bileşenlerinin dışında birçok araç içermektedir. Qt, en çok KDE masaüstü ortamında, Opera ağ tarayıcısında ve Skype anlık mesajlaşma programlarında kullanılmasıyla bilinir.

<span class="mw-page-title-main">Özgür ve açık kaynak kodlu yazılım</span> hem kullanımı özgür olan hem de açık kaynak kodlu olan yazılım

Özgür ve açık kaynak kodlu yazılım, kullanıcılara yazılımı ve kaynak kodunu herhangi bir amaç için kullanma, inceleme, değiştirme ve dağıtma özgürlükleri veren bir lisans kapsamında yayınlanan bilgisayar yazılımıdır.

<span class="mw-page-title-main">Copyleft</span>

Copyleft, insanlara özgün çalışmayı diledikleri gibi kopyalama, değiştirme ve yeniden dağıtma hakları veren bununla birlikte eserin özgün ve değiştirilmiş halinin yine aynı haklarla dağıtılmasını zorunlu tutan yasal bir tekniktir. Bir özgür yazılımın özgün hali ve değiştirilmiş türevlerinin özel mülke dönüşmesini önlemek yani daima özgür kalmasını sağlamak için kullanılır. Bu bakımdan copyleft özgür lisanslar copyleft olmayan özgür lisanslara göre daha koruyucu niteliktedir. Copyleft lisanslar başta bilgisayar yazılımları olmak üzere belgeler, sanat eserleri, bilimsel keşifler ve hatta belirli patentlere kadar uzanan çalışmalar için kullanılabilir.

<span class="mw-page-title-main">Arduino IDE</span>

Arduino için Entegre Geliştirme Ortamı(IDE), C ve C ++ dilleri ile yazılmış bir platformlar arası uygulamadır. Arduino uyumlu kartlara program yazmak ve yüklemek için kullanılır, aynı zamanda 3. taraf çekirdekler ve satıcıların geliştirme kartları için de kullanılabilir.

Mycroft, Linux için ücretsiz bir sanal asistandır.

<span class="mw-page-title-main">OpenSCAD</span>

OpenSCAD, katı 3B CAD nesneleri oluşturmak için geliştirilmiş bir özgür yazılımdır. Kendi açıklama dilini kullanan, yalnızca komut ile çalışan bir modelleyicidir. Parçalar ön izlenebilir ancak etkileşimli olarak seçilemez veya 3D görünümde fare ile değiştirilemez. Bir OpenSCAD komut dosyası, geometrik ilkelleri betimler ve 3D model oluşturmak için bunların nasıl değiştirilip birleştirileceğini tanımlar. Bu nedenle, program yapıcı katı geometri (CSG) yapar. OpenSCAD'in Windows, Linux ve macOS için sürümleri vardır.

Açık kaynak yazılım hareketi, daha geniş açık işbirliği kavramının bir parçası olarak, yazılımların bir kısmı veya tamamı için açık kaynak lisanslarının kullanımını destekleyen bir harekettir. Açık kaynak hareketi, açık kaynak yazılım kavramını/fikrini yaymaya başlamıştır. Açık kaynak hareketi felsefesini destekleyen programcılar, yazılım geliştirme için gönüllü olarak programlama kodu yazarak ve değiş tokuş ederek açık kaynak topluluğuna katkıda bulunurlar. "Açık kaynak" terimi, hiç kimsenin düzenlenmiş kodu paylaşmayan bir gruba karşı ayrımcılık yapmamasını veya başkalarının önceden düzenlenmiş çalışmalarını düzenlemesini engellememesini gerektirir. Yazılım geliştirmeye yönelik bu yaklaşım, herkesin açık kaynak kodunu almasına ve değiştirmesine olanak tanır. Bu değişiklikler, yazılımla çalışan kişilerden oluşan açık kaynak topluluğu içindeki geliştiricilere geri dağıtılır. Bu sayede kod değişikliğine katılan tüm bireylerin kimlikleri ortaya çıkarılmakta ve kodun zaman içinde dönüşümü belgelenmektedir. Bu yöntem, belirli bir kod parçasının sahipliğini oluşturmayı zorlaştırır, ancak açık kaynak hareketi felsefesiyle uyumludur. Bu hedefler, yüksek kaliteli programların üretimini ve açık kaynak teknolojisini geliştirmek için benzer düşünceye sahip diğer insanlarla işbirliği içinde çalışmayı teşvik eder.

RISC-V, RISC prensiplerine uyarak tasarlanmış açık kaynak bir buyruk kümesi mimarisidir. Öbür mimarilerden farklı olarak RISC-V, telifsiz açık kaynak lisanslar ile kullanılabilir. RISC-V mimarisinin kendisi BSD lisansı ile lisanslanmıştır. Birçok firma RISC-V tabanlı donanım geliştirmekte ve yazılımlara RISC-V desteği eklemektedir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.