A - Turkipedia

Latin alfabesi Aa harfi
A	a
A	a

A, a ISO temel Latin ve Türk alfabesinin ilk harfidir. İngilizce telaffuzu /ˈeɪ/ şeklindedir.^[1] Şekil olarak ise Yunan alfabesinde bulunan Αlfa'ya benzemektedir.^[2]

Tarihçe

Mısırca	Giritçe	Fenike Aleph	Sami	Yunan Αlfa	Etrurya	Roman/Kiril	Boeotia MÖ 800–700	Yunan Uncial	MS 300 Latin Uncial

"A" nın en eski belirli atası Fenike alfabesi'nin ilk harfi olan alef'tir.^[3] Buna karşılık, alefin atası, Mısır hiyerogliflerinden etkilenen, iki boynuz uzatılmış üçgen bir kafa olarak şekillendirilen proto-Sinaitik şekilde bir öküz başının piktogramı olabilir.^[4]

M.Ö. 1600'e gelindiğinde, Fenike alfabesi, daha sonraki bazı formların tabanı olarak kullanılan doğrusal bir forma sahipti. İsminin Paleo-İbranice veya Arapça alefa'dan geldiği düşünülmektedir. Eski Yunanlar alfabeyi kabul ettiklerinde, glottal durağı temsil etmek için bir harf kullanmamışlardı bu yüzden işaretin versiyonunu sesli /a/ harfini temsil etmek için kullandılar ve buna alfa adını verdiler.

Etrüskler, Yunan alfabesini İtalyan Yarımadası'ndaki uygarlıklarına getirmişler ve harfi değiştirmeden bırakmışlardır. Romalılar daha sonra Latin dilini yazmak için Etrüsk alfabesini benimsediler ve ortaya çıkan harf, İngilizce de dahil olmak üzere birçok dili yazmak için kullanılacak olan Latin alfabesinde korundu.

Tipografik çeşitleri

Roma döneminde, "A" harfinin birçok çeşitli formu vardı. Birincisi, taş veya diğer "kalıcı" ortamlara yazı yazarken kullanılan anıtsal veya özlü stildi. Ayrıca daha rahat bozulabilir yüzeylerde yapılan günlük veya faydacı yazı için kullanılan bir el yazısı stili vardı. Bu yüzeylerin "bozulabilir" doğası nedeniyle, bu tarzın anıtsal olduğu kadar çok örneği yoktur, ancak yine de majuscule cursive, minuscurs cursive ve semicursive gibi farklı el yazısı türlerinin hayatta kalan birçok örneği vardır. Bilinen çeşitler, erken yarı-uncial, uncial ve daha sonra yarı-uncial'dir.^[5]

Arapça Ayn ile farkı

Arapçada A sesi ile Elif (ا) harfi ile gösterilir. Ayn (ع) ise gırtlaksı bir ses olup, kesinlikle sessiz bir harftir. Türkçede bu ses yoktur. Normal A sesi ile farkı ortadan kalkmıştır. Bazı Avrupa dillerinde Ayn'a benzer sesler Ă ile gösterilir. Örneğin: Ăyan. Türkçede ise Arapçadan gelen sözcüklerde çok nadiren kesme işareti ile kullanılır. Örneğin: Măruf (Ma'ruf). Ayn ile aynı kaynaktan çıkan (غ) harfi ise hırıltılı bir G sesidir (Ģ). “Yumuşak-G” (Ğ) harfine benzer ama sert ve titreşimlidir. Örneğin: Maģrur. Buradaki Ğ hırıltılı olarak söylenir.

Bilgisayar kodları

Karakter	A		a
Unicode adı	Latin büyük harf a		Latin küçük harf a
Kodlamalar	Ondalık	Hex	Ondalık	Hex
Unicode	65	U+0041	97	U+0061
UTF-8	65	41	97	61
Sayısal karakter referansı	A	A	a	a
EBCDIC	193	C1	129	81
ASCII	65	41	97	61

Diğer kullanım şekilleri

NATO fonetik alfabesi Alpha		Mors alfabesi ·–

Uluslararası deniz işaret bayrakları	Semafor	Amerikan parmak alfabesi	Braille alfabesi

Ayrıca bakınız

È (Üst aksanlı E Harfi)
À (Üst aksanlı A Harfi)

Kaynakça

^ Simpson, J. A., Weiner, E.S.C (1989). The Oxford English Dictionary. Oxford, UK: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-861213-1. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2020.
^ P. Kyle McCarter (Eylül 1974). The Early Diffusion of the Alphabet. The Biblical Archaeologist. ss. 54-68.
^ Dale H Hoiberg (2010). A-ak–Bayes. Encyclopædia Britannica. ISBN 978-1-59339-837-8.
^ A to Ameland (First ed.). Collier's Encyclopedia. s. 1.
^ A-Anjou (First ed.). Encyclopedia Americana. 2000. s. 1. ISBN 978-0-7172-0133-4.

ISO temel Latin alfabesi
Aa	Bb	Cc	Dd	Ee	Ff	Gg	Hh	Ii	Jj	Kk	Ll	Mm	Nn	Oo	Pp	Qq	Rr	Ss	Tt	Uu	Vv	Ww	Xx	Yy	Zz
Özel işaret almış A harfi ÁáÀàĂăẮắẰằẴẵẲẳÂâẤấẦầẪẫẨẩǍǎÅåǺǻÄäǞǟÃãȦȧǠǡĄąĀāẢảȀȁȂȃẠạẶặẬậḀḁȺⱥᶏ ɐ∀ tarih •paleografi •türetimler •diyakritik •noktalama •rakamlar •harf listesi

İlgili Araştırma Makaleleri

Türk alfabesi, Türkçenin yazımında kullanılan Latin alfabesi temelli alfabedir. 1 Kasım 1928 tarihli ve 1353 sayılı yasayla tespit ve kabul edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Arap harfleri</span> Arap alfabesini temel alan yazı sistemi

Arap harfleri, 7. yüzyılın üçüncü çeyreğinden itibaren Emevi ve Abbasi imparatorlukları aracılığıyla Orta Doğu merkezli geniş bir alana yayılma olanağı bulmuş İslam dininin benimsendiği coğrafyalarda kabul gören, kökeni Arap alfabesine dayalı, ünsüz alfabesi türünde bir yazı sistemidir. Dünyada Latin alfabesinden sonra en çok kullanılan yazı sistemidir.

Latin veya Romen harfleri, kökeni antik Roma tarafından Eski Latinceyi yazmak için kullanılan Latin alfabesine dayanan bir yazı sistemidir. ISO tarafından belirlenmiş standart modern Latin alfabesinde 26 harf bulunur. Latin harfleri şu anda dünyada en yaygın kullanılan yazı sistemidir.

Türk dilleri alfabeleri veya çağdaş Türk yazı dilleri alfabeleri çağdaş dönem Türk yazı dilleri için kullanılan çeşitli alfabelerdir. Uzun tarihî dönemler içinde kullanılmış olan Türk yazı sistemlerinin sonrasında, bazılarının terki, bazılarının devamı ile günümüzde kullanımda olmuşlardır.

Kiril alfabesi, Avrasya'da çeşitli dillerin yazımı için kullanılan alfabedir. Çeşitli Slav, Türk, Kafkas, Moğol, Ural, ve İranî dillerinin resmî alfabesidir. En eski Slav kitaplarının yazıldığı iki alfabeden biri olan Kiril yazısı, Aziz Kiril ve kardeşi Metodius tarafından 9. yüzyılın ilk çeyreğinde oluşturulmuştur.

Uygurca veya Yeni Uygurca, Uygurlar tarafından konuşulan, Türk dillerinin Uygur grubunda yer alan bir dil.

Başkurtça veya Başkırca, çağdaş Türk yazı dillerinden biridir ve Kıpçak grubuna bağlıdır. Çoğunluğu Başkurdistan'da yaşayan Başkurtlarca konuşulur.

Ayırıcı im, fonetik işaret veya diyakritik; telaffuz, ton ve diğer ayırıcı unsurları belirtmek için gliflere eklenen imdir. Örneğin Latin harflerine geçiş döneminde Türkçedeki ötümsüz artdişyuvasıl sürtünmeli ünsüz sesini karşılamak için yeni arayışlara gidilmiş ve mevcut S harfine sedil eklenerek Ş harfi elde edilmiştir. O > Ö veya A > Â ya da Y > Ý gibi harflerde ayırıcı imlere örnekler görülebilir.

Х Kiril alfabesinin 23. harfidir. Türkçedeki normal H sesinden biraz farklıdır. Ötümsüz artdamaksıl sürtünmeli ünsüz (dinle) sesini göstermek için kullanılır. Normal H sesinden biraz daha sert ve hırıltılıdır. H sesi hiçbir engele takılmadan çıkarken, bu ses boğazın üst kısmında titreşir.

Elif (ا), Arap alfabesinin birinci harfi. İbranice muadili alef harfidir. Ebced hesabındaki değeri 1'dir. Kamerî harflerdendir.

Ayn , Arap alfabesinin on sekizinci harfi.

Ğayn, Arap alfabesinin on dokuzuncu harfi. Ebced hesabındaki değeri 1000'dir. Kamerî harflerdendir.

Latinizasyon (Romanizasyon) tabiri genel olarak Latin alfabesi dışındaki ses sistemlerinin Latin alfabesine çevrilmesini ifade eder. Arapçanın Latin alfabesine çevirisi yapılırken bu uygulamaların hiçbirinde (fonetik alfabeler hariç) ortak bir uygulama geliştirilememiştir. Çünkü her ülke kendi harflerini esas alan bir çeviri sistemi benimsemiştir. Fakat yine de ana hatlarıyla genel kabul görmüş bazı sesler ve simgeler tercih edilmeye başlanmıştır. Ortak Türkçe alfabesi esas alınarak yapılan bir işaret sistemi büyük oranda geliştirilmiş durumdadır. Fakat yine de çeşitli ülkelerin, sesleri simgelerken kullandıkları harflerin değişik olması nedeniyle farklılıklar ortaya çıkmaktadır.

Ayin, Ayın veya Ayn İbrani alfabesinin 16. harfi olup Ebced hesabındaki değeri 70'tir. Arap alfabesindeki muadili Ayn'dır.

Ƣ ƣ harfi günümüzde kullanılmayan Tatar ortografisinde ve ayrıca Uniform Türk Alfabesinde Hırıltılı Ğ harfini göstermek için yazılırdı. Tatarcada jaŋalif harflerinin kullanımdan kalkmasıyla Ƣ harfi Ğ ile değiştirilmiştir. Ancak bu harf gerçekte bazı dillerde, Anadolu Türkçesinin İstanbul ağzındaki Ğ sesinden biraz farklıdır. “Yumuşak-G” (Ğ) harfine benzer ama sert ve hırıltılıdır. Almanların gırtlaktan çıkan R harfinin taşıdığı ses değerine benzer (Ř). Arapçadaki Gayın (غ) harfidir. Batı Anadolu Türkçesinde Ğ sesine dönüşmüştür, ancak Türkiye’nin doğu bölgelerinde yaygındır. Örneğin: Doƣan (Doģan). Buradaki Ğ hırıltılı olarak söylenir Ƣ. Bu nedenle Yumuşak Ğ harfinin aksine Arapçada kelime başında da yer alabilir. Mesela: Ƣayb (Ģayb)... Türkçedeki Yumuşak Ğ sesine yakın bir harfi göstermek için kimi Asya kaynaklı çevirilerde ۼ veya ݝ harfi kullanılır. Bazı dillerde, örneğin Gagavuzca ve Kırgızcada Ƣ harfi sesli harflerin art arda iki kere yazılmasıyla -gizli olarak- elde edilir. Örneğin: Uur (Uƣur), Kaan (Kaƣan).

Ӷӷ (küçük), Abhazcanın yazımında kullanılan Kiril alfabesinde yer alan bir harftir. Türkçedeki "ğ" harfinin sesine yakın bir ses olan /ɣ ~ ʁ/'yi temsil etmektedir. Ӷ hırıltılı bir G sesidir (Ģ). “Yumuşak-G” (Ğ) harfine benzer ama sert ve hırıltılıdır. Almanların gırtlaktan çıkan R harfinin taşıdığı ses değerine benzer (Ř). Arapçadaki Gayın (غ) harfidir. Batı Anadolu Türkçesinde Ğ sesine dönüşmüştür, ancak Türkiye’nin doğu bölgelerinde yaygındır. Örneğin: Doģan (Doğan). Buradaki Ğ hırıltılı olarak söylenir. Bu nedenle Yumuşak Ğ harfinini aksine Arapçada kelime başında da yer alabilir. Mesela: Ģayb (Gayb)... Bazı dillerde, örneğin Gagavuzca ve Kırgızcada Ğ harfi sesli harflerin art arda iki kere yazılmasıyla -gizli olarak- elde edilir. Örneğin: Uur (Uğur). Uniform Türk Alfabesinde Ƣ olarak yer alır.

Ģ Letoncada yer alan bir harftir. Türkçedeki Ğ harfine kayan bir G sesine eşittir. Letoncada GY olarak izah edilir.

Ortak Türk Alfabesi, Türk dillerindeki asal sesler esas alınarak ve aynı kaynaktan çıkanlar sınıflandırılarak tüm harflerin gösterildiği bir sistemdir. Henüz ortak bir biçime ulaşılamamış olmasına rağmen büyük oranda şekillenmiştir.

Çengel işareti, dil biliminde ve çoğu dilde kullanılan bir diyakritik işarettir. Türkçede yalnız sessiz harflerde kullanılan ve harflerin ses değerlerini değiştiren bir göstergedir.

Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.