İçeriğe atla

6 Ocak Diktatörlüğü

Kral I. Aleksandar Karacorceviç

6 Ocak Diktatörlüğü (Sırp Kiril: Шестојануарска диктатура, romanize: Šestojanuarska diktatura; Hırvatça: Šestosiječanjska diktatura; Slovence: Šestojanuarska diktatura) Sırp, Hırvat ve Sloven Krallığı'nda (1929'dan sonra Yugoslavya Krallığı) Kral I. Aleksandr (1921–34) tarafından nihai bir Yugoslav ideolojisi ve tek bir Yugoslav ulusu yaratmak amacıyla kurulan bir kraliyet diktatörlüğüydü. 6 Ocak 1929'da, kralın parlamentoyu feshedip devletin kontrolünü eline aldığı ve 1931 Yugoslav Anayasası ile sona erdiği zamana kadar sürdü.

Tarihi

1928'de Hırvat Köylü Partisi lideri Stjepan Radić, Yugoslavya Parlamentosu'nda bir Karadağlı Sırp lider ve Halkın Radikal Partisi politikacısı Puniša Račić tarafından gergin bir tartışma sırasında öldürüldü. [1]

6 Ocak 1929'da Kral Aleksandr, silahlı saldırının tetiklediği siyasi krizi bahane ederek Vidovdan Anayasasını feshetti, Parlamento'yu askıya aldı ve diktatörlük yetkilerini üstlendi.[2] Kendisinden sorumlu bir kabine atadı ve basına sıkı bir sansür uyguladı. Başlangıçta, bunun sadece Yugoslav ideolojisini yerleştirmek ve tek Yugoslav ulusunu kurmak amacıyla ülkeyi birleştirmesine izin verecek geçici bir durum olduğunu iddia etti.[3] [4] [5] [6] 3 Ekim'de ülkenin adını "Yugoslavya Krallığı" olarak değiştirdi ve iç bölünmeleri 33 oblasttan dokuz yeni banovinaya değiştirdi. Bu karar, İngiliz büyükelçisinin Çekoslovakya'yı örnek alarak ülkeyi daha iyi adem-i merkezileştirme önerisine takiben alındı. [7] Kısa süre sonra, yeni rejimin herhangi bir muhalefeti bastırma aracı olarak hareket etmek üzere bir Devlet Koruma Mahkemesi kuruldu. Muhalefet siyasetçileri Vladko Maček ve Svetozar Pribićević, mahkeme tarafından yapılan suçlamalarla tutuklandı. Pribićević daha sonra sürgüne gitti, oysa 1930'lar boyunca Maček, tüm muhalefet bloğunun lideri olacaktı.

Diktatörlük ilan edildikten hemen sonra, Hırvat milletvekili Ante Pavelić ülkeden sürgüne gitti. Sonraki yıllarda Pavelić, devlete karşı İç Makedon Devrimci Örgütü (IMRO) ile müttefik olacak Ustaşa adlı devrimci bir örgüt kurmaya çalıştı.

1931'de Alexander, Kral'a yürütme yetkisi veren yeni bir Anayasa ilan etti. Seçimler genel erkek oy hakkı ile yapılacaktı. Gizli oylama hükmü kaldırıldı ve kamu çalışanları üzerindeki iktidar partisine oy vermeleri yönündeki baskı, Alexander'ın anayasasına göre yapılan tüm seçimlerin bir özelliği olacaktı. Ayrıca, üst meclisin yarısı doğrudan Kral tarafından atanıyordu ve eğer Kral tarafından da onaylanırsa mevzuat, yalnızca üst meclislerden birinin onayı ile kanun haline gelebilirdi.

Aynı yıl, Hırvat tarihçi ve Yugoslav karşıtı entelektüel[8] Milan Šufflay, Zagreb'de öldürüldü. Yanıt olarak, Albert Einstein ve Heinrich Mann, Paris'teki Uluslararası İnsan Hakları Birliği'ne, Yugoslav hükûmetini suçlayarak cinayeti kınayan bir çağrı gönderdiler. Mektupta "Hırvat Halkına uygulanan korkunç bir vahşet" belirtilmektedir. İtiraz, Paris'te bulunan Ligue des droits de l'homme'ye (İnsan Hakları Birliği) yöneltildi.[9] Einstein ve Mann, mektuplarında Yugoslav kralı Aleksandar'ı bu koşullardan açıkça sorumlu tuttular.[9][10][11]

Yeni rejimde Hırvat muhalefeti güçlüydü ve 1932'nin sonlarında Hırvat Köylü Partisi, Sırp hegemonyasına ve diktatörlüğüne son vermek isteyen Zagreb Manifestosu'nu yayınladı. Hükûmet buna Hırvat Köylü Partisi'nin yeni lideri Vladko Maček de dahil olmak üzere birçok siyasi muhalifi hapsederek tepki gösterdi. Bu önlemlere rağmen, diktatörlüğe muhalefet devam etti ve Hırvatlar "Hırvat sorunu" olarak adlandırılan şeye bir çözüm çağrısında bulundu. 1934'ün sonlarında Kral, Maček'i hapishaneden serbest bırakmayı, demokratik reformları başlatmayı ve Sırplar ve Hırvatlar arasında ortak bir zemin bulmaya çalışmayı planladı.

Fakat 9 Ekim 1934'te kral, IMRO'nun bir aktivisti olan Bulgar Veličko Kerin (devrimci takma adı Vlado Chernozemski ile de bilinir) tarafından Fransa'nın Marsilya kentinde Yugoslav sürgünleri ve Hırvat aşırı milliyetçi Ustaşa örgütü ile iş birliği içerisinde olan yasaklı siyasi partilerin radikal üyeleriyle birlikte bir komploda öldürüldü.

Kaynakça

  1. ^ Newman 2017.
  2. ^ "The "Dictatorship" in Yugoslavia". American Political Science Review (İngilizce). 23 (2): 449-459. 1929. doi:10.2307/1945227. ISSN 0003-0554.  Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (yardım); Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  3. ^ Edwin Leland James (7 Ocak 1929). "KING OF YUGOSLAVIA ASSUMES ALL POWER". The New York Times. 18 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2021. 
  4. ^ Troch 2017.
  5. ^ Grgić 2018.
  6. ^ Nielsen 2009.
  7. ^ Pavlović 2012.
  8. ^ The Racial Idea in the Independent State of Croatia: Origins and Theory. Brill Publishers. 2013. s. 124. ISBN 9789004262829. 27 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2022.  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  9. ^ a b Einstein accuses Yugoslavian rulers in savant's murder 13 Temmuz 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. New York Times. 6 May 1931. Mirror 8 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
  10. ^ "Raditch left tale of Yugoslav plot". New York Times. 23 Ağustos 1931. s. N2. 19 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2008.  Mirror 14 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
  11. ^ "Nevada Labor. Yesterday, today and tomorrow". Nevadalabor.com. 14 Mayıs 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Eylül 2012. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Slovenya</span> Orta Avrupada yer alan bir ülke

Slovenya ya da resmî adıyla Slovenya Cumhuriyeti, Orta Avrupa'nın güneyinde yer alan bir ülkedir. Batısında İtalya, güneybatısında Adriyatik Denizi, güney ve doğusunda Hırvatistan, kuzeydoğusunda Macaristan ve kuzeyinde Avusturya bulunur. Slovenya çoğunlukla dağlık ve ormanlıktır, 20.271 kilometre kare alanı kaplar ve yaklaşık 2,1 milyon nüfusa sahiptir. Slovenler ülke nüfusunun %80'inden fazlasını oluşturmaktadır. Güney Slav dillerinden olan Slovence resmi dildir. Slovenya'nın başkenti ve en büyük şehri olan Ljubljana, coğrafi olarak ülkenin merkezine yakın bir konumdadır.

<span class="mw-page-title-main">I. Aleksandar</span>

I. Aleksandar veya Kral I. Aleksandar Karacorceviç, 1921-1929 arasında Sırp, Hırvat ve Slovenlerin, 1929-1934 arasında da Yugoslavya Krallığı'nın kralıdır. Etnik ve siyasi olarak bölünmüş Güney Slavların ilk olarak bütünleştiği siyasi oluşum olan Yugoslavya'yı birleştirip kuran kişi olması sebebi ile kendisine "Birleştirici Kral" unvanı verilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Yugoslavya Krallığı</span> 1918den II. Dünya Savaşının sonuna kadar Balkanların batısında var olmuş devlet

Yugoslavya Krallığı, Güneydoğu ve Orta Avrupa'da 1918'den 1941'e kadar var olan bir devletti. 1918'den 1929'a kadar resmî olarak Sırplar, Hırvatlar ve Slovenler Krallığı olarak adlandırıldı, ancak kökenleri nedeniyle Yugoslavya terimi onun günlük konuşma dilindeki adıydı. Devletin resmi adı 3 Ekim 1929'da Kral I. Aleksandar tarafından Yugoslavya Krallığı olarak değiştirilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Nikola Pašić</span>

Nikola Pašić, 1891 ve 1918 yılları arası toplam 5 kez Sırbistan Başbakanlığı yapmış ve 1918-1926 yılları arasında da 3 defa Sırp, Hırvat ve Sloven Krallığı'nın başbakanı olarak görev yapmış Sırp siyasetçi.

Sırbistan tarihi, bugünkü Sırbistan topraklarının tarih öncesi dönemlerden günümüze kadar uzanan tarihini kapsar.

<span class="mw-page-title-main">Hırvatistan tarihi</span>

Hırvatistan tarihi, bugünkü Hırvatistan topraklarının tarih öncesi dönemlerden günümüze kadar uzanan tarihini kapsar.

Slovenya tarihi bugünkü Slovenya Cumhuriyeti topraklarının tarih öncesi dönemlerden günümüze kadar uzanan tarihini kapsar.

<span class="mw-page-title-main">Ante Pavelić</span>

Ante Pavelić, Hırvat faşist siyasetçi. II. Dünya Savaşı'nda Almanya ve İtalya'nın uydusu olan Hırvatistan Bağımsız Devleti'nin başkanlığını yaptı. Savaşın ardından Nazi kaçış yolları sayesinde Arjantin'e kaçabilmiştir, ömrünün kalan günlerini işlediği savaş suçlarından dolayı yargılanmadan sığındığı Franco İspanyası'nda tamamlamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Krayina Sırp Cumhuriyeti</span> tanınmayan ülke

Krayina Sırp Cumhuriyeti (Sırp-Hırvatça: Република Српска Крајина / Republika Srpska Krajina or РСК / RSK ya da Sırp Krayina ya da kısaca Krayina olarak bilinen Krayina Sırp Cumhuriyeti, kendi kendini ilan eden bir Sırp proto-devletiydi, yeni bağımsızlığını kazanmış Hırvatistan Cumhuriyeti içinde bir bölgeydi. Uluslararası alanda tanınmadı. Krayina adı, önemli bir Sırp nüfusuna sahip olan ve 19. yüzyılın sonlarına kadar var olan Habsburg monarşisinin tarihi askeri sınırından alınmıştır. Krayina Sırp hükûmeti, Franjo Tuđman'ın ilan ettiği bağımsız Hırvatistan'ın bir parçası olmayı reddederek, etnik Sırpların Hırvatistan'dan bağımsızlığı, Federal Yugoslavya Cumhuriyeti ve Sırp Cumhuriyeti ile birleşmesi için bir savaş yürüttü.

II. Dünya Savaşı'nda Sırplara yönelik zulüm, 1941-1945 yılları arasında Faşist ve Nazi destekli unsurların Sırplar'a karşı yürüttüğü etnik temizlik uygulamasıdır. Belgrad Üniversitesi Profesörü Ljubodrag Dimic'in yayınladığı incelemedeki rakamlara göre Sırp tarafının toplam kaybı 1.000.000'dur. Hırvatistan Bağımsız Devleti, Sırp halkın büyük çoğunluğunu Ortaçağ Engizisyonu yöntemleriyle öldürdü. Papa XII. Pius, Zagreb başpiskoposu Alojzije Stepinac, Saraybosna başpiskoposu Ivan Šarić, reis-ül ulema Fehim Spaho, Zagreb müftüsü Ismet Muftić, Kudüs Baş Müftüsü Muhammed Emin el-Hüseyni ve başka Katolik-Müslüman din adamları, NDH'deki katliamları desteklediler. II. Dünya Savaşı boyunca Ustaşa rejimi sırasında 700.000 Sırp'ı öldürmüş, 400.000'i göç etmek ve 250.000'i de Katolik olmak zorunda kalmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Glina Katliamı</span>

Glina katliamı, 1941 yılının Ağustos ayında, yüzlerce Sırp'ın Hırvatistan'ın Glina şehrinde Hırvat faşist Ustaşa'lar tarafından öldürülmeleri olayıdır. Bu katliam II. Dünya Savaşı sırasında Yugoslavya'da meydana gelen en büyük toplu cinayetlerden biridir. Bu katliam Nazi Almanyası'nın Yugoslavya işgalinden birkaç ay sonra gerçekleşti.

<span class="mw-page-title-main">Yugoslavya</span> Eski bir Balkan devleti

Yugoslavya, Balkanlar’ın batısında 20. yüzyılda, üç defa farklı yapı ve idari şekille kurulmuş olan bir devlet olmuştur. Bu ada sahip olan devlet, 1918-2003 yıllarında çeşitli idari yapılarda varlığını sürdürmüş bir Balkan devletidir.

Yugoslavya darbesi, 27 Mart 1941'de Yugoslavya Krallığı'nın başkenti Belgrad'da meydana gelen askerî darbe.

Vidovdan Anayasası Sırp-Hırvat-Sloven Krallığı'nın ilk anayasasıdır. Kurucu Meclis tarafından 28 Haziran 1921 tarihinde oylama karşıtı boykota rağmen onaylanmıştır. Anayasa adını Aziz Vitus'a adanan bir Sırp Ortodoks tatili olan kutlamadan (Vidovdan) alır. Anayasanın kabul edilmesi için basit oy çoğunluğuna ihtiyaç vardı. 419 temsilciden 223'ü lehte, 35'i aleyhte ve 161'i de çekimser oy kullanmıştır.

UDBA, Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti'nin gizli servisiydi. 1946 yılında OZNA adıyla kurulmuş olup daha sonra başkent Belgrad'daki federal karargah tarafından koordine edilen altı federal cumhuriyetinin her biri için bir tane olmak üzere altı yarı bağımsız teşkilattan oluşmaktaydı.

<span class="mw-page-title-main">Hırvat milliyetçiliği</span>

Hırvat milliyetçiliği, Hırvatların milliyetini savunan ve Hırvatların kültürel birliğini destekleyen milliyetçiliktir.

<span class="mw-page-title-main">Hırvatistan-Sırbistan ilişkileri</span>

Hırvatistan-Sırbistan ilişkileri, Hırvatistan ile Sırbistan arasındaki dış ilişkilerdir. İki ülke, Hırvatistan Kurtuluş Savaşı'nın sona ermesinin ardından 9 Eylül 1996'da diplomatik ilişkiler kurdu.

<span class="mw-page-title-main">Karadağ milliyetçiliği</span>

Karadağ milliyetçiliği, Karadağlıların bir millet olduğunu iddia eden ve Karadağlıların kültürel birliğini teşvik eden milliyetçiliktir.

<span class="mw-page-title-main">Hırvat Köylü Partisi</span>

Hırvat Köylü Partisi Hırvatistan'da 22 Aralık 1904'te Antun ve Stjepan Radić tarafından Hırvat Halk Köylü Partisi (HPSS) olarak kurulan bir tarım siyasi partisidir. 1918'de Yugoslavya Krallığı'nın kurulmasından sonra Parti, Krallığın, Hırvat kısmının kendi kaderini tayin etme hakkının olmasını istedi. Bu onlara, HPSS'nin Hırvatistan'a atanan 58 sandalyenin tamamını kazandığı 1920 parlamento seçimlerinde doruğa ulaşan büyük bir halk desteği sağladı.

Ivan Šubašić, Hırvatistan'ın son Yasağı ve İkinci Dünya Savaşı sırasında sürgündeki kralcı Yugoslav Hükûmeti'nin başbakanı olarak bilinen bir Yugoslav Hırvat siyasetçiydi.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.