5. Senfoni (Beethoven)

5. Senfoni, Op. 67, 1804-1808 yıllarında Ludwig van Beethoven tarafından bestelenmiştir. Bu eser klasik müzikte en çok ve en iyi bilinen kompozisyonlardan ve en çok çalınmış senfonilerden biridir.^[1] Eser dört bölümden oluşmaktadır: Bir açılış sonatası, bir andante ve finali yapacak attacca'ya götüren hızlı bir scherzo. Eser ilk olarak 1808 yılında Viyana'daki Theater an der Wien'de çalınmış, kısa bir süre sonra da müthiş bir itibar elde etmiştir. E. T. A. Hoffmann senfoniyi "zamanının en önemli çalışması" olarak nitelemektedir. Eser, "kısa-kısa-kısa-uzun" melodisinin iki kere çalınmasıyla başlar. (dinle^ⓘ)

Senfoni ve özellikle de dört notalık açılış melodisiyle, dünya çapında bilinmekte ve bu melodi rock müziğinden diskolara kadar birçok müzik çeşitinde görülebilir.

Beşinci Senfoni uzun bir gebelik dönemi yaşamıştır. 3.Senfoni'nin tamamlanmasının ardından 1804'te ilk taslakları hazırlanmıştır.^[2] Ancak, Beethoven başka eserlerle uğraştığından: Fidelio, Appassionata piyano sonatı, üç Razumovsky yaylı sazlar, Keman Konçertosu, Dördüncü Piyano Konçertosu, Dördüncü Senfoni ve Mass in C, 5.Senfoni üzerindeki çalışmaları kesintiye uğramıştır. 5. Senfoni'nin son hazırlıkları 1807–1808 senelerinde 6.Senfoni ile paralel olarak tamamlanmış ve aynı konserde galası yapılmıştır.

Beethoven bu süre zarfında otuzlu yaşlarındaydı ve kişisel hayatı artan sağırlığı yüzünden berbat bir durumdaydı. Bu arada dünyada tarihe: Napolyon Savaşları, Avusturya'daki siyasi kargaşalar ve 1805 yılında Napolyon'un askerleri tarafından Viyana'nın işgali damga vurmuştur.

5. Senfoni 22 Aralık 1808 senesinde Viena'daki Beethoven'ın tüm galalarının yapıldığı Theater an der Wien tiyatrosunda Beethoven'ın şefliğinde devasa bir konserle gösterilmiştir. Konser dört saatten uzun sürmüştür. Programdaki iki senfoni ters bir sırayla çalınmıştır: önce 6.Senfoni sonra 5.Senfoni çalınmıştır. Program şu şekildeydi:

1. The Sixth Symphony
2. Aria: "Ah, perfido", Op. 65
3. The Gloria movement of the Mass in C major
4. The Fourth Piano Concerto (played by Beethoven himself)
5. (Perde Arası)
6. The Fifth Symphony
7. The Sanctus and Benedictus movements of the C major Mass
8. A solo piano improvisation played by Beethoven
9. The Choral Fantasy

Beethoven 5.Senfonisini patronları Prens Franz Joseph von Lobkowitz ve Kont Razumovsky'a itham etmiştir.

Gerekli şartların bir kısmının temin edilmediği konser hakkında bazı bazı araştırmacılar görüşlerini bildirmişlerdi. Konserden önce sadece bir kere egzersiz yapan orkestra konserde iyi ifa etmemişti. Koro fantezisinin ifası sırasında ise hataya verildiğinden Beethoven ifanı yarım bulundurarak, orkestrə baştan ifa etmeyi buyurmuştu.^[3] Auditorium konseri oldukça soğuk karşılamış ve programın uzunluğu yorucu etki bağışlamıştı. Fakat E.T.A. Hoffmann "Allgemeine Musikalische Zeitung" de bildirdiği görüşte kaydeder ki, buçuk sonra gerçekleştirilen konser oldukça başarılı olmuştu. O, müziği dramatik bir görüntü şeklinde gösteriyor:

"Parlak ışıklar gecenin derinliğini yararak saldırıya geçiyor ve biz yaxımlığımızda ileri-geri sallanan dev gölgeler tarafından haberdar edilirdik ve çevremizdeki derin zevkin ortasında çok sevinçli tonların azalması ve kaybolması ile her şey sonsuz hasret etkisiyle imha ediliyordu. Fakat bu ağrı ve acı her şey yok yaptığı halde sevgi, umut ve sevince etkilemeyecektir, yüreklerimizin geniş sesin büyük tutqsusu ile genişlemesine, tilsimin etkisi altında ruhlarımızın farkına varmağımıza neden oluyordu."^[4]

1810 yılında yazdığı "Beethoven's Instrumental Music" (Türkçe: Beethoven'in Enstrumental Müziği) adlı eserde ETA Hoffman eseri "vazgeçilmez derin, muhteşem C minor senfoni" sözleri ile değerlendirir.

Senfoni yakında klasik müzik konserlerinin repertuvarında kendine yer edebiliyor. Beşinci senfoni 7 Aralık 1842 yılında New York Filarmoni ve 2 Kasım 1931 yılında Ulusal Senfoni Orkestranın açılışlarında klasik müziğin sembolü gibi ifa edilmiştir. Teknik ve duygusal açıdan Beşinci senfoni bestekârlar ve müzik eleştirmenleri üzerinde geniş etkiye sahip olmakla ve Brahms, Çaykovski (özellikle Dördüncü semfonisinde kendini daha çok gösterir), Brukner, Maler ve Hektor Berlioz'un^[5][6] yaratıcılığına etki etmiştir. Beşinci, Üçüncü ve Dokuzuncu Senfoniler Beethoven'in senfoni yaratıcılığının en güzel örnekleri olarak değerlendirilir.

Zorlu şartlar altında gerçekleşen galaya çok az olumsuz eleştiri yapılmıştır. Orkestra konser öncesi sadece bir prova yaptığından pek iyi çalamadı. Hatta Choral Fantasy'de sanatçılardan birinin hatasından dolayı Beethoven müziği durdurmuş ve parçayı yeniden başlatmıştır. Oditoryum(salon) son derece soğuktu ve seyirciler programın uzunluğu yüzünden bitkin düştü.

Senfoni orkestrası piccolo, iki flüt, iki obua, B bemol ve C iki klarnet, iki fagot, kontrafagot, E bemol ve C'de iki korno, iki trompet, üç trombon, timpani (G ve C'de) ve yaylılardan oluşmaktadır.

Genellikle bir performans yaklaşık 30 dakika sürer. Bu çalışma dört bölümden oluşmaktadır:

Birinci bölüm: Allegro con brio

Sikdmor Kollec Orkestrası tarafından seslendiriliyor. Musiqi Musopen tarafından yayınlanmıştır.

Birinci bölüm: Allegro con brio

Fulda Simfonik Orkestrası tarafından seslendiriliyor.

Dinlerken sorun mu yaşıyorsunuz? alın.

Birinci bölüm yukarıda belirtilen, batı müziğinin en ünlü bölümlerinden olan dört notayla başlar. Bu bölümün başlığının yorumuyla, eseri seslendiren orkestraları yöneten sanatçılar arasında önemli tartışma konularından biridir. Bazıları ilgili kısmı keskin allegro tempo şeklinde aldıkları halde, başkaları özgür tercihe ağırlık vererek yavaş veya büyük tempo tercih eder; başkaları ise bu motifi molto ritardando (dört notanın her biri ayrı deyerlendirilmekle) şeklinde ifa ederek, başlığın bu şekilde seslendirilmesinin daha doğru olduğunu iddia ederler.^[7] Bazı eleştirmenler bir-iki ve bir bölümünün daha önemli olduğunu kaydeder, bir-iki-üç -dört bölümünün rutin ve yanıltıcı perde olduğuna dikkati çekiyorlar.

Birinci bölüm Beethovenın esin aldığı olan Haydn ve Mozart gibi klasiklerden miras kalmış geleneksel sonata şeklinde yazılmıştır. Bu bölümde öyle ilk misralardaca besteci dinleyiciyi eserin fikri, aşina ederek, eserde uygulanmış tüm anahtarların kullanımından sonra açılış bölümüne geri dönüyor. Bölüm çok kuvvetli iki notla başlar ve bunun ardından gelen ünlü dört notalı motif dinleyicinin tüm dikkatini eserde çekti. Birbiri ardına gelen ilk dört satırda, Beethoven konuyu rahat genişletebilirsiniz için yamsılamalata ve tekrar notalara yer veriyor ki, bu güçlü tekrarlar da ritmik düzenlilik neticesinde esere akıcılık vermekle dinleyicinin tüm kenar görüşlerden uzaklaşarak müziğe ağlanmasını sağlıyor. Kısa aradan sonra yeniden açılışındaki iki güçlü not seslendiriliyor ve hornların ifası başlar ve ikinci konunun girişinden kısa alıntı ifa edilir. E flat major üzerinde kurulmuş ikinci konu daha lirik olmakla motif olan dör notanın eşlik ettiği piyano ifası şeklinde yazılmıştır. Codetta bölümünde yeniden dört notalı motif başvuruluyor. Bundan sonra konu gelişme etdirilerek modülasyon uygulanır, yeniden tekrarlar ve seri benzer notalara yer veriliyor ve geçitten sonra obuanın solo kısmı başlar ve bölüm ağır koda ile tamamlanır.

İkinci bölüm: Andante con moto

Sikdmor Kollec Orkstrası tarafından ifa edilir. Musiqi Musopen tarafından yayınlanmıştır.

İkinci bölüm: Andante con moto

Fulda Simfonik Orkestrası tarafından seslendirilmiştir.

Dinlerken sorun mu yaşıyorsunuz? alın.

Bölüm konunun ilanı ile başlar ve burada basslerin eşlik ettiği viola ve violançellerin ifası duyuluyor. Daha sonra bu bölümü klarnetler, faqotlar, violinlerin, viola ve bassların üçlü arpeggiosu ile beraber seslenen ifası sürdürüyor. Birinci konunun değişimi kendisinin tekrarı gibi geliyor. Bu araç üçüncü konuda da sürdürülüyor ve viola ve violançellerin ifasına flüt, qoboy ve faqotların da ifası katılır. Ön hazırlıktan sonra ifaya güçlü orkestra performansı da eklenir ve hisse coda ile tamamlanır.