İçeriğe atla

24 Ocak kararları

Makale serilerinden
Türkiye arması
Ekonomi tarihi
Krizler
Endüstri ve ticaret
Enerji
Altyapı
Finans
Ekonomik veriler
Emek

24 Ocak kararları, 43. Türkiye Hükûmeti (Kerhen [] Milliyetçi Cephe Hükûmeti) tarafından 24 Ocak 1980 tarihinde ekonomik literatüre geçen ve yapısal dönüşümleri içeren bir program. Süleyman Demirel, 1979 yılında Başbakanlık müsteşarlığında göreve getirdiği Turgut Özal'a yeni bir ekonomik istikrar programı hazırlama görevi vermiş ve bu program kısa sürede hazırlanmıştı. 24 Ocak 1980'de kamuoyuna açıklandı.[1]

Hedef ve seçilen yöntemler

Ekonomik olarak yaşanan istikrarsızlığı gidermek amacıyla, üretimin azalması ve karaborsacılığın oluşması gibi nedenlerin ortadan kaldırılması için kamu harcamalarının sınırlandırılması, ücretlerin düşürülmesi, serbest döviz kuru gibi ekonomik önlemler alınması kararlaştırılmıştır. 24 Ocak kararları ile 1980 öncesi dönemde uygulanan ithal ikameci büyüme stratejisi terk edilerek, dışa açık büyüme stratejisi uygulamaya konulmuş ve büyüme stratejisi, temel olarak, verimlilikte artış sağlamayı ve iktisadın rekabet gücünü artırmayı amaçlamıştır. Bu çerçevede, piyasa ekonomisinin kurumsallaşması yönünde adımlar atılmıştır.

Kararların içeriği

24 Ocak kararlarının ana hatları şu şekildedir:

  1. %32,7 oranında devalüasyon yapılarak günlük kur ilanı uygulamasına gidilmiş,
  2. Devletin ekonomideki payını küçülten önlemler alınmış, KİT'lerdeki uygulamaya paralel olarak tarım ürünleri destekleme alımları sınırlandırılmış,
  3. Gübre, enerji ve ulaştırma dışında sübvansiyonlar kaldırılmış,
  4. Dış ticaret serbestleştirilmiş, yabancı sermaye yatırımları teşvik edilmiş, kâr transferlerine kolaylık sağlanmış,
  5. Yurt dışı müteahhitlik hizmetleri desteklenmiş,
  6. İthalat kademeli olarak liberalize edilmiş, ihracat; vergi iadesi, düşük faizli kredi, imalatçı ihracatçılara ithal girdide gümrük muafiyeti, sektörlere göre farklılaşan teşvik sistemi ile teşvik edilmiştir.

12 Eylül Darbesi ile ilişkisi

24 Ocak kararları ile 12 Eylül Darbesi arasındaki neden-sonuç ilişkisi üzerine çok sayıda yorum yapıldı. 12 Eylül darbesinin 24 Ocak kararlarını rahat uygulamak için yapıldığını öne süren çok sayıda yorumcu olduğu gibi,[2][3] olağan koşullarda uygulanması mümkün olmayacak kadar sert olan ekonomik tedbirleri uygulamaya koyabilmenin ancak askerî darbe koşullarında mümkün olabileceğinden darbesinin gerçekleştirildiğini öne sürenler de çoktur.[4][5]

Kenan Evren ise 12 Eylül Darbesinin 24 Ocak kararlarını uygulamak için değil anarşiyi bitirmek için yapıldığını, ancak askerî yönetimin de kararları uygulamayı mümkün kıldığını belirtmiştir.[6]

Kaynakça

  1. ^ "Türkiye ekonomisinin kırılma noktası: 24 Ocak İstikrar Kararları". dunyabulteni.net. 25 Ocak 2013. 15 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2016. 
  2. ^ Yurdakul, Mithat (13 Mayıs 2013). "12 Eylül 24 Ocak kararları için yapıldı iddiası". Haber7. 23 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2017. 
  3. ^ Haber Merkezi (24 Ocak 2015). "24 Ocak Kararları: 12 Eylül darbesinin öncüsü". Dünya Bülteni. 22 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2017. 
  4. ^ Öztürk, Yunus (25 Ocak 2011). "24 Ocak Kararları: 12 Eylül Askeri Darbesinin Ekonomi-Politiği". Sol Defter. 1 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2017. 
  5. ^ Kırelli, Ethem (24 Ocak 2015). "24 Ocak Kararları". Turkiye.net. 12 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2021. 
  6. ^ "Özallı Yıllar Belgeseli 1. Bölüm | 24 Ocak | 32. Gün Arşivi". 9 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2024 – www.youtube.com vasıtasıyla. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Turgut Özal</span> 8. Türkiye cumhurbaşkanı (1989–1993)

Halil Turgut Özal, Türk mühendis, bürokrat, siyasetçi, devlet adamı ve Türkiye Cumhuriyeti'nin 8. cumhurbaşkanı. Anavatan Partisi genel başkanı olarak 1983-1989 yılları arasında başbakanlık görevinde de bulunan Özal, 1989 seçimini kazanarak cumhuriyet döneminde doğan ilk cumhurbaşkanı olmuştur. Ayrıca Mustafa Kemal Atatürk'ün ardından, görevi başında vefat eden ikinci cumhurbaşkanıdır.

<span class="mw-page-title-main">12 Eylül Darbesi</span> Türkiyede siyasal şiddet ve istikrarsızlığa karşı yapılan askerî darbe

12 Eylül Darbesi veya 1980 İhtilali, resmî isimlendirmeleriyle 12 Eylül 1980 Harekâtı veya Bayrak Harekâtı, Türk Silahlı Kuvvetlerinin 12 Eylül 1980 günü emir komuta zinciri içinde gerçekleştirdiği askerî darbe. 27 Mayıs Darbesi ve 12 Mart Muhtırası'nın ardından Türkiye Cumhuriyeti tarihinde Silahlı Kuvvetlerin yönetime karşı gerçekleştirdiği üçüncü ve son başarılı açık müdahaledir.

<span class="mw-page-title-main">Bülent Ulusu</span> 18. Türkiye başbakanı

Saim Bülent Ulusu Türk asker ve siyasetçi. 18. Türkiye Başbakanı ve Türk Deniz Kuvvetleri Komutanı.

<span class="mw-page-title-main">Devalüasyon</span> makroekonomide ve modern para politikasında bir terim

Devalüasyon ya da değer düşürümü, sabit kur sistemlerinde ödemeler dengesi açık veren ülkenin ulusal parasının dış satın alma gücünün, hükûmetçe alınan bir kararla düşürülmesidir. Başka bir deyişle devalüasyon, bir devletin resmi para biriminin diğer ülke dövizleri karşısında değer kaybettirilmesidir.

<span class="mw-page-title-main">Uluslararası Para Fonu</span> uluslararası finans kurumu

Uluslararası Para Fonu, küresel finansal düzeni takip etmek, borsa, döviz kurları, ödeme planları gibi konularda denetim ve organizasyon yapmak, aynı zamanda teknik ve finansal destek sağlamak gibi görevleri bulunan uluslararası bir organizasyondur.

<span class="mw-page-title-main">Avrupa Merkez Bankası</span> euro bölgesi içindeki 19 ülkenin para politikasını yöneten merkez bankası

Avrupa Merkez Bankası, Euro bölgesi içinde bulunan 20 ülkenin para politikasını yönetmekle yükümlü olan dünyanın en önemli merkez bankalarından biridir. 1 Haziran 1998 tarihinde Almanya, Frankfurt genel merkez olmak üzere kurulmuştur. Banka'nın temel görevi, avronun alım gücünü korumak ve avro bölgesinde fiyat istikrarını sağlamaktır. 1 Kasım 2019 tarihinden itibaren başkanlığını Fransız politikacı Christine Lagarde yapmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Hayato Ikeda</span>

Hayato Ikeda , 19 Temmuz 1960'tan 9 Kasım 1964'e değin Japonya başbakanı. İzlediği politikalarla Japonya'nın II. Dünya Savaşı sonrasındaki ekonomik kalkınmasına katkıda bulunmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Serbest bölge</span>

Serbest bölge veya serbest limanlar; bulunduğu ülkede geçerli ticari, mali ve iktisadi alanlara ilişkin hukuki ve idari düzenlemelerin uygulanmadığı veya kısmen uygulandığı, sanayi ve ticari faaliyetler için daha geniş teşviklerin tanındığı, fiziki olarak veya idari kararla ülkenin diğer kısımlarından çitle çevrilerek ayrılan özel ekonomik bölgelerin bir alt türü olarak malların ithal edilebildiği, depolanabildiği, işlenebildiği, üretilebildiği veya re-export edilebildiği planlı yatırım alanlarıdır.

2001 Türkiye ekonomik krizi, 21 Şubat 2001 tarihinde patlak veren, Türkiye'nin yıllardır karşılaştığı siyasi ve ekonomik sorunların bir sonucu olarak hem finansal piyasalar hem de Türk Lirası'nin değeri üzerinde yıkıcı etkilerle sonuçlanmış bir ekonomik krizdir.

Türkiye'de finansal krizler ya da ekonomik krizler makro ekonomik yapının bozulmasıyla ortaya çıkan buhran dönemleridir. 1929 Dünya Ekonomik Bunalımı sonrası yaşanan başlıca krizler; 1946, 1958, 1960, 1974, 1980, 1982, 1990, 1994, 2000-2001, 2008-2012 ve 2018-2023 krizleridir.

<span class="mw-page-title-main">Uluslararası Enerji Ajansı</span>

Uluslararası Enerji Ajansı (UEA) Paris merkezli bağımsız bir kuruluş olan Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma (OECD) Örgütü çerçevesinde 1973-1974'te yaşanan petrol krizinde kuruldu. Uluslararası Enerji Ajansı, petrol tedarikinde yaşanan fiziksel kesintilere özel bir cevap için ve aynı zamanda Uluslararası Petrol Piyasası ve diğer enerji sektörlerine veri ve istatistikleri sağlamaktadır. Aynı zamanda son yıllarda, enerji tasarrufu ve teknoloji ve inovasyon alanlarında dayanışmayı desteklemektedir.

<span class="mw-page-title-main">Güney Kore ekonomisi</span> Güney Kore Ekonomisinin Gelişimi

Güney Kore ekonomisi, nominal olarak dünyanın 11. büyük ve satınalma gücü paritesi bakımından 13. büyük ekonomisi olup Asya'nın da dördüncü büyük ekonomisidir. Güney Kore karma bir ekonomi olup ülke ekonomisine chaebol denilen aile konglomeratları hakimdir. Güney Kore fakir ve gelişmekte olan bir ülke iken Han Nehri Mucizesi ile yaşadığı büyük ekonomik kalkınma ile gelişmiş yüksek gelirli bir ülke haline geldi. Güney Kore kendisi ile aynı ekonomik gelişmeyi sağlamış olan Tayvan, Singapur ve Hong Kong ile birlikte Asya Kaplanları olarak anılır. Bununla birlikte ülke 1997 Doğu Asya Mali Krizi'nden oldukça etkilenmiştir. Güney Kore G-20 ve OECD üyesi olup 21. yüzyılda dünyanın en büyük ekonomilerinden biri olma potansiyeline sahip sonraki 11 ülkelerinden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Avrupa için Liberaller ve Demokratlar İttifakı</span>

Avrupa için Liberaller ve Demokratlar İttifakı, iki Avrupa siyasi partisi, Avrupa için Liberaller ve Demokratlar İttifakı Partisi ve Avrupa Demokrat Partisi arasındaki ulusötesi bir ittifaktır. ALDE'nin Avrupa Parlamentosu, AB Bölgeler Komitesi, Avrupa Konseyi Parlamenter Meclisi ve NATO Parlamenter Asamblesi'nde siyasi grupları bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye'de enflasyon</span> Türkiyenin kuruluşundan bugüne kadar olan enflasyon ve enflasyona etki eden olaylar

Türkiye'de enflasyon, Türkiye ekonomi tarihinde sürekli yapısal problemlerden birisidir. Yakın dönem Türkiye tarihinde yıllık enflasyonda 1971'den başlayarak 34 yıl süren çift haneli verilerin görüldüğü enflasyonist bir süreç yaşandı. 2000'li yıllarda tek haneli oranlara düşse de 2010'lu yılların sonunda döviz kuru ve pahalılık nedeniyle enflasyon yeniden ciddi problemlerden biri halinde geldi.

Türkiye'de devalüasyon, Türkiye ekonomi tarihinde çok sayıda gerçekleştirilen ve cari dengeyi sağlayabilmek amacıyla yapılan ekonomik müdahalelerden biridir. Devalüasyon yoluyla ülkenin dış satın alma gücü düşürülerek diğer ülke dövizleri karşısında Türk lirasına değer kaybettirilmiştir.

4 Ağustos 1958 Kararları olarak bilinen İktisadi İstikrar Programı, Beşinci Menderes Hükûmeti hükûmeti tarafından uygulanan Türkiye ekonomi tarihindeki ikinci büyük devalüasyondur. Türk lirası devalüe edilerek 1 Amerikan doları 2 lira 80 kuruştan, 9 liraya çıktı.

<span class="mw-page-title-main">Özalizm</span> neoliberal ve neomuhafazakâr ideoloji

Özalizm veya Özalcılık, 1983-1989 yılları arasında başbakanlık, 1989-1993 yılları arasında cumhurbaşkanlığı yapan Turgut Özal'ın iktisadî ve sosyal görüşlerini ve siyaset anlayışını ifade eder. Özalizm, Özal'dan sonra başbakanlık yapan ve onun iktisadî görüşlerini kısmen sürdüren Yıldırım Akbulut ve Mesut Yılmaz dönemlerini de kapsayacak şekilde kullanılabilir.

<span class="mw-page-title-main">Kalkınma teorisi</span>

Kalkınma teorisi, toplum içerisinde istenilen ve hayal edilen değişimin nasıl başarılacağına dair fikirler içeren bir teori türüdür. Kalkınma teorisi altında birçok teori bulunmaktadır. Bu makale içerisinde de farklı teorilerin bakış açıları "kalkınma teorisi"ne göre belirtilmektedir.

Azerbaycan ekonomi tarihi, Azerbaycan ekonomisinin 20. yüzyılın başından modern Azerbaycan Cumhuriyeti ekonomisine kadar olan gelişiminin tarihsel bir incelemesidir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.