İçeriğe atla

2024 İran cumhurbaşkanlığı seçimi

2024 İran cumhurbaşkanlığı seçimi
İran
← 202128 Haziran 2024 (birinci tur)
5 Temmuz 2024 (ikinci tur)
 
Aday Mesut Pezeşkiyan Said Celili
İttifak Reformist Muhafazakâr
Bölgesi Mahabad (Batı Azerbaycan) Meşhed (Razavi Horasan)
Önceki Cumhurbaşkanı

Muhammed Muhbir (vekil)
Bağımsız

Seçilen Cumhurbaşkanı

Mesud Pezeşkiyan

2024 İran cumhurbaşkanlığı seçimi, görevdeki cumhurbaşkanı İbrahim Reisi'nin ölümünün ardından 28 Haziran 2024 tarihinde yapıldı.[1][2] İran'da "reformist" kimliği ile tanınan Türk asıllı Mesud Pezeşkiyan, Cuma günü düzenlenen Cumhurbaşkanlığı seçimlerinin ikinci turunda rakibi Said Celili'den daha fazla oy alarak ülkenin 9'uncu Cumhurbaşkanı oldu. İran İçişleri Bakanlığı Seçim Merkezi Sözcüsü Muhsin İslami, basın mensuplarına yaptığı açıklamada oy sayımının tamamlandığını, ülke genelinde kurulan yaklaşık 59.000 sandıkta toplam 30,53 milyon oy kullanıldığını, Pezeşkiyan'ın 16,38 milyon oy aldığını, bunun yüzde 53,7'ye tekabül ettiğini, bu sonuçla yeni Cumhurbaşkanının belirlendiğini söyledi.

Arka plan

Ana madde: 2024 Verzigan helikopter kazası

19 Mayıs 2024 tarihinde İran cumhurbaşkanı İbrahim Reisi, Azerbaycan cumhurbaşkanı İlham Aliyev ile birlikte Giz Galası Barajının açılışını yapmak üzere İran-Azerbaycan sınırına yaptığı ziyaretten geri dönmek için helikopter kullandı.[3] Yolculuk sırasında, kendisini ve diğer sekiz yolcu ve mürettebatı taşıyan helikopter Doğu Azerbaycan eyaletindeki Verzigan şehri yakınlarında yaklaşık 13:30'da (UTC+03:30) düştü. İran kuvvetleri, kazanın ardından yoğun sis ve rüzgar nedeniyle olay günü 20:39'da kazanın yakınlarına vardı.[4] İlerleyen saatlerde helikopterin enkazı bulundu ve uçaktaki dokuz yolcu ve mürettebatın tamamının öldüğü tespit edildi. Bunun üzerine Cumhurbaşkanı Birinci Yardımcısı Muhammed Muhbir İran Anayasası'nın 131. Maddesi uyarınca cumhurbaşkanı vekili oldu.[5][6]

Seçim sistemi

Ana madde: İran'da Seçimler

İran cumhurbaşkanı, İran Anayasası'nın 114. Maddesinde belirtildiği üzere, her dört yılda bir "halkın doğrudan oyuyla" seçilir. Cumhurbaşkanı, ülkenin doğrudan seçilen en üst düzey yetkilisi, yürütme organının başıdır ve Yüce liderden sonra en önemli ikinci pozisyonudur. İran'ın siyasi sisteminde Yüce lider, Cumhurbaşkanından çok daha fazla güce sahiptir.[6][7] En düşük oy kullanma yaşı 18'dir.

İran İslam Cumhuriyeti Anayasası'na göre Şii İslam'a inanan, Anayasa'ya, Velayet-i fakih ideolojisine ve İslam Cumhuriyeti'ne sadık olan her İran vatandaşı cumhurbaşkanlığı seçimlerine aday olarak katılabilir. Anayasa Koruma Konseyi tarafından yönetilen Seçim İzleme Ajansı adlı bir kurum, kayıtlı adayları inceler ve seçime katılacak adayları belirler.[8]

Anayasa Koruma Konseyi belirli adayların reddedilme nedenlerini kamuoyuna açıklamaz, ancak bu nedenler her adaya özel olarak açıklanır. Kadınların aday olması anayasal olarak engellenmemiştir; ancak adaylık kaydı yaptıran tüm kadınlar Anayasa Koruma Konseyi tarafından seçilme hakkından mahrum bırakılmıştır.[9][10] Anayasayı Koruma Konseyi sözcüsü "Hiçbir kadını kadın olduğu için reddetmedik" diyerek, kadınların seçimlere katılmasının önünde herhangi bir engel bulunmadığını açıklamıştır.[11]

Anayasayı Koruma Konseyi tarafından onaylananlar halk oylamasına sunulur. Oyların salt çoğunluğunu (%50 artı bir) alan aday seçimleri kazanma yeterliliğini sağlar. Hiçbir aday yeterli oyu alamazsa, bir sonraki cuma günü en çok oyu alan iki aday arasında bir seçim daha yapılır.[12] Seçim sırasında oy kullanan İranlılar, nüfus cüzdanlarına bunu gösteren bir damga almaktadır.[13]

Anayasaya göre, sonuç belli olduğunda Yüce lider, seçilen cumhurbaşkanının atanma kararnamesini imzalamakla yükümlüdür. Teorik olarak Yüce liderin imzalamayı reddetmesi halinde seçilen cumhurbaşkanı, cumhurbaşkanlığı görevini üstlenmeyecektir. Şimdiye kadar görev yapan Yücel liderler seçilmiş cumhurbaşkanlarının atanma kararnamesini imzalamışlardır.[14][15] Seçilen cumhurbaşkanı İslamî Şûra Meclisi'nde düzenlenen oturumunda, Anayasayı Koruma Konseyi üyeleri ve Yüksek Mahkeme başkanının huzurunda bir yemin okumalı ve imzalamalıdır. Seçilen cumhurbaşkanı bu yeminde resmi dini (İslam'ı) koruyacağına, Anayasa'yı ve İslam cumhuriyeti'ni koruyacağına ve kendisini ulusun ve dinin hizmetine adayacağına yemin etmelidir.[12]

Seçim takvimi

Reisi'nin ölümünün 20 Mayıs'ta duyurulmasının ardından yetkililer oylamanın 28 Haziran'da yapılacağını, aday kayıtlarının 30 Mayıs'tan 3 Haziran'a, kampanya sürecinin ise 12 Haziran'dan 27 Haziran'a kadar süreceğini açıkladı.[1]

Kaynakça

  1. ^ a b "Iran to hold presidential elections on June 28 after Raisi's death". Al Arabiya. 20 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2024. 
  2. ^ "Iran helicopter crash: President Ebrahim Raisi killed in helicopter crash". BBC News (İngilizce). 20 Mayıs 2024. 20 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2024. 
  3. ^ Hafezi, Parisa (20 Mayıs 2024). "Helicopter carrying Iranian President Raisi crashes, search under way". Reuters. 20 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2024. 
  4. ^ Makoii, Akhtar; Abrahams, Jessica; Smith, Benedict; Zagon, Chanel (19 Mayıs 2024). "Search for Iranian president Ebrahim Raisi's helicopter complicated by rain". The Telegraph (İngilizce). ISSN 0307-1235. 19 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2024. 
  5. ^ "Iran president helicopter crash live updates: President Ebrahim Raisi dies - state TV". BBC News (İngilizce). 11 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2024. 
  6. ^ a b "Constitution". en.mfa.ir. 12 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2024. 
  7. ^ "Ebrahim Raisi, ultra-conservative judiciary chief, wins Iran's presidential vote amid historically low turnout". CNN. 19 Haziran 2021. 21 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2021. 
  8. ^ Iranian provisional government of Mehdi Bazargan. "Constitution of the Islamic Republic of Iran". 5 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2021 – Wikisource vasıtasıyla. 
  9. ^ "ثبت نام زنان در انتخابات ریاست جمهوری بلامانع است/ نظر فقها هیچ تغییری نکرده است". ایسنا (Farsça). 10 Ekim 2020. 15 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2021. 
  10. ^ Karimov, F (8 Mayıs 2013). "First female candidate registered for Iranian presidential elections". Trend. 7 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2013. 
  11. ^ "Iran's ban on female presidential candidates contradicts Constitution". Amnesty International. 17 Mayıs 2013. Erişim tarihi: 18 Haziran 2013. []
  12. ^ a b "Constitution of the Islamic Republic of Iran, 1979 (amended 1989)" (PDF). Constitute Project. 28 Temmuz 1989. 22 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Haziran 2021. 
  13. ^ Gambrell, Jon (19 Haziran 2021). "Hard-line judiciary head wins Iran presidency as turnout low". Dubai, United Arab Emirates. AP. 21 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2021. 
  14. ^ "بازخوانی تنفیذ احکام روسای جمهور+عکس و متن احکام". ایسنا (Farsça). 3 Ağustos 2013. 14 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2021. 
  15. ^ "مراسم تنفیذ حکم حسن روحانی برگزار شد". BBC News فارسی (Farsça). 14 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2021. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Ali Hamenei</span> 2. İran dinî lideri

Seyyid Ali Hüseyni Hamenei, İranlı din ve siyaset adamı, Şii merci-i taklid ve 1989'dan beri İran'ın ikinci yüce lideri. 1981-1989 yılları arasında İran'ın üçüncü cumhurbaşkanı olarak görev yapmıştır. Hamenei, Orta Doğu'da en uzun süre görev yapan devlet başkanı ve Şah Muhammed Rıza Pehlevi'den sonra geçen yüzyılın en uzun süre görev yapan ikinci İran lideri olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye cumhurbaşkanı</span> Türkiye Cumhuriyetinin devlet ve hükûmet başkanı

Türkiye Cumhuriyeti cumhurbaşkanı, Türkiye Cumhuriyeti'nin devlet ve hükûmet başkanıdır. Türkiye Büyük Millet Meclisi adına Türk Silahlı Kuvvetlerinin başkomutanlığını, Türkiye Cumhuriyeti'ni ve Türk milletinin birliğini temsil eder. Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nın uygulanmasını ve devlet kurumlarının uyum içinde çalışmasını temin eder. Cumhurbaşkanının görev ve yetkileri, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nın 104. maddesinde düzenlenmiştir.

Başkomutan veya başkumandan; silahlı kuvvetler veya askerî birim üzerinde kara, deniz ve hava kuvvetlerini komuta eden en üst rütbeli komutandır. Terim teknik olarak, bir ülkenin yürütme liderliğinde, devlet veya hükûmet başkanında bulunan askerî yeterliliklerini ifade eder.

<span class="mw-page-title-main">İran yüce lideri</span> İran İslam Cumhuriyetinin devlet başkanı

İran yüce lideri, (Farsça: رهبر معظم ایران, rehber-i muazzam-i İran,) Devrim lideri, resmi adıyla Yüce Rehberlik Makamı, İran'ın başı ve en yüksek siyasi ve dini otoritesi, yüce lideridir. Silahlı Kuvvetler, yargı sistemi, devlet televizyonu ve diğer kilit hükûmet kuruluşları, yüce liderin kontrolü altındadır. Yüce lider seçildikten sonra Uzmanlar Meclisi tarafından denetlenir. Ancak bugüne kadar denetleme yapılmamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Ebulhasan Benisadr</span> İran İslam Cumhuriyetinin ilk cumhurbaşkanı

Seyyid Ebulhasan Benisadr, İranlı siyasetçi, iktisatçı ve İran İslam Devrimi'nden sonra İran'ın ilk cumhurbaşkanı.

<span class="mw-page-title-main">İran cumhurbaşkanı</span> İran İslam Cumhuriyetinin hükûmet başkanı

İran cumhurbaşkanı, İran Anayasası'na göre dinî liderden sonraki en yüksek ikinci siyasi makamdır.

<span class="mw-page-title-main">İran Anayasası</span>

İran Anayasası, 3 Aralık 1979'da referandumla kabul edildi ve 1906 İran Anayasası'nın yerine yürürlüğe girdi. 28 Temmuz 1989'da değiştirildi. Anayasa teokratik ve demokratik unsurlardan oluşan melez bir yapıya sahip deniliyor. Birinci ve ikinci maddeler İran'ın teokratik temelini belirler, altıncı madde cumhurbaşkanlığı ve parlamento için popüler seçimleri zorunlu kılıyor. Bununla birlikte, tüm demokratik usuller ve haklar, Anayasa Koruma Konseyi'ne ve sekizinci bölümde yetkileri açıklanan Dini Lider'e bağlıdır.

<span class="mw-page-title-main">Macaristan cumhurbaşkanı</span> Macaristanın devlet başkanı

Macaristan cumhurbaşkanı, resmi olarak cumhuriyet başkanı, Macaristan'ın devlet başkanıdır. Makamın büyük ölçüde törensel bir rolü vardır, ancak aynı zamanda yasaları veto edebilir veya yasayı gözden geçirilmek üzere Anayasa Mahkemesine gönderebilir. Hükûmet bakanlarını seçmek ve yasama girişimlerine öncülük etmek gibi diğer yürütme yetkilerinin çoğu, onun yerine başbakanlık makamına verilmiştir.

İran ulusal düzeyde bir devlet başkanı ve hükümet başkanı (cumhurbaşkanı), bir yasama meclisi (Meclis) ve yüksek dini lideri seçen “Uzmanlar Meclisi”ni seçer. Ayrıca, ülke çapında her dört yılda bir Şehir ve Köy Konseyi seçimleri yapılır. Cumhurbaşkanı halk tarafından dört yıllığına seçilir. Parlamento'nun, çok üyeli seçim bölgelerinden gelen ve dört yıllığına seçilen 290 üyesi vardır. Uzmanlar Meclisi seçimleri sekiz yılda bir yapılır. Tüm adayların Anayasa Koruma Konseyi tarafından onaylanması gerekir.

<span class="mw-page-title-main">1980 İran cumhurbaşkanlığı seçimleri</span>

İran'ın ilk cumhurbaşkanlığı seçimleri, İran Devrimi'nden bir yıl sonra, İslam Devrimi Konseyi'nin iktidarda olduğu 15 Ocak 1980 tarihinde yapıldı. Abolhassan Banisadr oyların% 76'sı ile cumhurbaşkanı seçildi.

<span class="mw-page-title-main">1981 İran cumhurbaşkanlığı seçimleri</span> İranda 1981 yılında yapılan cumhurbaşkanlığı seçimi

Önceki cumhurbaşkanı Ebu'l-Hasan Beni Sadr'ın 21 Haziran'da parlamento tarafından azledilmesinin ve 22 Haziran'da dini lider Ruhullah Humeyni tarafından görevden alınmasının ardından, Temmuz 1981 İran cumhurbaşkanlığı seçimleri 24 Temmuz 1981 tarihinde düzenlendi. Seçim, önceki başbakan Muhammed Ali Recai'nin 14.573.803 oydan 13.001.761'ini (%89) kazanması ve cumhurbaşkanı seçilmesi ile sonuçlandı. Seçime katılım oranı % 65.29 idi.

<span class="mw-page-title-main">Litvanya cumhurbaşkanı</span> Litvanyanın devlet başkanı

Litvanya cumhurbaşkanı veya resmî adıyla Litvanya Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı, Litvanya'nın devlet başkanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Pakistan cumhurbaşkanı</span> Pakistan İslam Cumhuriyetinin devlet başkanı

Pakistan cumhurbaşkanı veya resmî adıyla Pakistan İslam Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı, Pakistan'ın devlet başkanıdır. Cumhurbaşkanı, cumhuriyetin birliğini simgelemekte olup aynı zamanda Pakistan Silahlı Kuvvetleri'nin başkomutanıdır.

<span class="mw-page-title-main">İbrahim Reisi</span> 8. İran cumhurbaşkanı

Seyyid İbrahim Reisülsedati yaygın olarak bilinen adıyla İbrahim Reisi, İranlı muhafazakâr politikacı, hukukçu ve İran'ın eski cumhurbaşkanıydı. İlkeci ve Müslüman bir hukukçu olarak 2021 seçimlerinden sonra cumhurbaşkanı olmuştu. 19 Mayıs 2024 tarihinde, Azerbaycan sınırındaki Culfa kasabasına yakın bir bölgede geçirdiği helikopter kazasında ölmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Suriye Anayasası</span> Suriye Arap Cumhuriyetinin anayasası

Suriye Arap Cumhuriyeti Anayasası, 26 Şubat 2012'de kabul edildi ve 13 Mart 1973'te yürürlüğe girmiş olan anayasanın yerini aldı. Mevcut anayasa, Suriye Arap Cumhuriyeti devletinin temel işlevini özetlemektedir. Suriye'nin karakterini Arap, demokratik ve cumhuriyetçi olarak belirler. Ayrıca, Pan-Arabizm ideolojisine uygun olarak, ülkeyi Arap dünyasının bir bölgesi ve halkını Arap ulusunun ayrılmaz bir parçası olarak tanımlamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">2021 İran cumhurbaşkanlığı seçimi</span>

İran'da 18 Haziran 2021'de gerçekleştirilen cumhurbaşkanlığı seçimleri, İslam Cumhuriyeti'nin kuruluşundan bu yana İran'da dört yılda bir yapılan 13. cumhurbaşkanlığı seçimleridir.

<span class="mw-page-title-main">Hüseyin Emirabdullahiyan</span> İranlı siyasetçi ve diplomat

Hüseyin Emirabdullahiyan, İranlı siyasetçi, diplomat ve İran'ın eski dışişleri bakanıydı. Daha önce 2011-2016 yılları arasında Arap ve Afrika İşlerinden sorumlu dışişleri bakan yardımcısıydı. 19 Mayıs 2024'te geçirdiği helikopter kazasında öldü.

<span class="mw-page-title-main">Yemen cumhurbaşkanı</span> Yemen devlet başkanı

Yemen Cumhuriyeti cumhurbaşkanı, Yemen devlet başkanıdır. Yemen Anayasası'na göre, cumhurbaşkanı aynı zamanda Silahlı Kuvvetler Yüksek Komutanı ve Yemen Hükûmeti yürütme erkinin başıdır.

<span class="mw-page-title-main">Muhammed Muhbir</span> İranlı siyasetçi

Muhammed Muhbir Dizfulî, 8 Ağustos 2021'den bu yana İran'ın 7. ve şu anki birinci cumhurbaşkanı yardımcısı ve 19 Mayıs 2024'te Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi'nin ölümünden bu yana İran Cumhurbaşkanı vekili olan İranlı siyasetçidir. Aynı zamanda Düzenin Maslahatını Teşhis Konseyi üyesidir. Daha önce İmam Humeyni Fermanı İcra Kurulu başkanlığı, Sina Bank yönetim kurulu başkanlığı ve Huzistan Eyaleti vali yardımcılığı görevlerinde bulundu.

<span class="mw-page-title-main">2024 Verzigan helikopter kazası</span> Mayıs 2024te İranda meydana gelen olay

19 Mayıs 2024 tarihinde Hudaferin'den Tebriz'e giden Bell 212 helikopteri İran'ın Verzigan kenti yakınlarında düştü. Helikopterde İran cumhurbaşkanı İbrahim Reisi, Dışişleri Bakanı Hüseyin Emirabdullahiyan, Doğu Azerbaycan Valisi Malik Rahmeti ve Doğu Azerbaycan'daki Dinî Lider Temsilcisi Muhammed Ali Al-i Haşim bulunuyordu. Kaza sonucu helikopterde bulunan 8 kişiden kurtulan olmadı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.