İçeriğe atla

2021-2022 küresel tedarik zinciri krizi

2021 küresel tedarik zinciri krizi, Covid-19 salgının sebep olduğu etkilerle; enerji fiyatlarındaki yükseliş, nakliye konteynerleri eksiklikleri, limanlardaki yoğunluklar ve siyasal problemler gibi etkilerin bir araya gelmesi sonucu oluşmuş bir tür ekonomik kriz durumudur. Kriz pek çok ülkede üretimin yavaşlamasına, resesyona ve enflasyona sebep olmuştur.

Ayrıca Vietnam gibi yarı iletken çip üretici ülkelerde koronavirüs varyantlarına karşı önlemler kapsamında fabrikalarda kısıtlamalara gidilmiş, bu durumun yarattığı iş gücü kaybıyla küresel çip üretiminde aksamalar yaşanmıştır. Çip krizi sebebiyle teknolojik ürün üreten şirketler, üretimlerini kısıtlanmak zorunda kalmıştır.[1]

Ülkelere göre etkileri

Çin

Bu dönemde enerji krizi kapsamında Çin'de çeşitli elektrik kesintileri yaşanmış, bu durum üretimde aksamaya yol açmıştır.[2] Birleşmiş Milletler verilerine göre Çin'den Güney Amerika'ya yapılan deniz yolu taşımacılığı, geçen yıla kıyasla yaklaşık 5 kat daha pahalı olmaktadır. Yılın ilk çeyreğinde %18,3, ikinci çeyreğinde %7,9 büyüyen ülke, üçüncü çeyrekte yalnızca %4,9 büyüme kaydedebilmiştir.[3][4]

Birleşik Krallık

Birleşik Krallık'ta kriz diğer etkilerin yanı sıra Brexit sebebiyle yaşanan iş gücü kaybıyla diğer ülkelerden daha sert geçmiştir. Ülkede TIR şoförü eksikliği sebebiyle gıda ve petrol ürünlerinin sevkiyatında problemler yaşanmıştır.

Almanya

Almanya'nın büyük çaplı üreticileri, artan taleplere rağmen hammadde eksiklerinden ötürü üretimi arttıramadıklarını kaydetmiştir. Sekteye uğrayan büyük çaplı üretimlere rağmen karantina ve kısıtlamaların ardından artan hizmet sektörü satışları sayesinde ülke büyümesi korunabilmiştir. Ülkede enflasyon, özellikle %18,6'lık enerji fiyatları zammının ardından rekor kırarak 2021 yılı Ekim ayında %4,6'ya ulaşmıştır.[5]

Amerika Birleşik Devletleri

ABD'de lojistik ve üretim alanında yaşanan sıkıntılar son kullanıcı halk bireylerinin üzerinde etkili olmuştur. Çeşitli ürünlerin arzında sorunlar yaşanmış, perakende satışlarda kısıtlamalara sebep olmuştur. Uzmanlara göre ABD'de yaşanan tedarik krizinin ana nedenleri tüketici taleplerinin kapanma ve karantinaların sona ermesiyle hızla artması, işgücü alanında yaşanan aksaklıklar ile deniz yolu taşımacılığı problemleridir.[6]

Japonya

Tedarik zincirindeki problemlerin, Asya bölgesinin önemli bir üretim ekonomisi olan Japonya'da da etki yarattığı söylenebilir. Krizle beraber Japonya ihracatının büyüme hızı yavaşlamıştır. Özellikle yarı iletken çip krizi Japon otomobil üretimini sekteye uğratmış, otomobil ihracatı %37'lik bir düşüş kaydetmiştir. Bu düşüşte Japonya'nın en büyük çip ithalatçısı Vietnam'ın Covid-19'un yeni varyantları sebebiyle fabrikalarda üretimleri durdurması etkili olmuştur.[7][8]

Kaynakça

  1. ^ "Dünya genelinde tedarik zinciri kopma noktasında". TRT Haber. 17 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2021. 
  2. ^ "Inside the supply chain crisis: How it took months to get electronics from China to the U.S." CBS News. 17 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2021. 
  3. ^ "China's Q3 economic growth slows to 4.9% amid power crunch, supply bottleneck". Global Times. 18 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  4. ^ "Why China's Supply Chains Are Breaking Down". James Palmer. Foreign Policy. 27 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  5. ^ "Germany: Supply chain crisis slows economic growth". Deutsche Welle. 17 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2021. 
  6. ^ "Tedarik Zinciri Krizi Nedeniyle ABD'de Raflar Boşaldı". Voice of America. 17 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2021. 
  7. ^ Supply chain crisis: Japan's export growth slows as car production slides 17 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., BBC
  8. ^ "Japonya'da tedarik zinciri krizi otomotiv sektörünü vurdu". Independent Türkçe. 17 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2022. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Venezuela</span> Güney Amerikada bir ülke

Venezuela, resmî adıyla Bolivarcı Venezuela Cumhuriyeti, Güney Amerika'nın kuzey kıyısında yer alan bir ülkedir. Kuzeyde Karayip Denizi, doğuda Guyana, güneyde Brezilya ve batıda Kolombiya ile çevrilidir. Venezuela hükûmeti Guyana'nın üçte ikisini oluşturan Guayana Esequiba bölgesinde hak iddia etmektedir. Karayip Denizi'nde birçok ada ve adacığa sahiptir. Ayrıca Küçük Antiller adaları olan Hollanda Krallığı'na bağlı Aruba ve Curaçao ülkeleri, Hollanda'ya bağlı Bonaire ile Trinidad ve Tobago ada devletçikleri de Venezuela açıklarında bulunur. Yüzölçümü 916,445 km2, nüfusu yaklaşık 28 milyondur. Başkenti ve en büyük metropolü Caracas'tır.

<span class="mw-page-title-main">Büyük Buhran</span> dünya çapında ekonomik bunalım (1929–1939)

Büyük Buhran, Büyük Depresyon veya 1929 Dünya Ekonomik Bunalımı, 1929'da başlayan ve 1930'lu yıllar boyunca devam eden ekonomik buhrana verilen isimdir. Buhran, Kuzey Amerika ve Avrupa'yı merkez almasına rağmen, dünyanın geri kalanında da yıkıcı etkiler yaratmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Siçuan</span>

Siçuan (Çince: 四川 pinyin:

<span class="mw-page-title-main">Samsung</span> Güney Kore merkezli çok uluslu holding

Samsung Lee Byung-Chul tarafından, 1938 yılında kurulmuş olan Güney Kore merkezli bir şirkettir. Yönetim Kurulu Başkanı Lee Kun-Hee'dir. Samsung çeşitli şirketlerden oluşan bir grup olup, bunlardan en önemlisi, Samsung Electronics'tir. Samsung'un en popüler teknolojik cihazları arasında akıllı telefonlar, televizyonlar, dizüstü bilgisayarlar, tabletler, kameralar, beyaz eşyalar ve akıllı ev cihazları yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">1997 Asya mali krizi</span> Temmuz 1997nin ikinci yarısından itibaren ortaya çıkan ve Taylandda başlayan bir domino etkisi ile tüm Asyayı sarmış ekonomik kriz

Doğu Asya Mali Krizi Temmuz 1997'nin ikinci yarısından itibaren ortaya çıkan ve Tayland'da başlayan bir domino etkisi ile tüm Asya'yı sarmış ve Güneydoğu Asya krizi adını almış finans krizidir. Asya Kaplanları olarak bilinen birçok Doğu Asya ülkesinin para birimleri, borsaları ve diğer kıymetleri ekonomik krizden etkilenmiştir. Yerel olarak IMF Krizi olarak da bilinir ama bu isim tartışmalıdır. Krizin varlığı ve sonuçları üzerinde görüş birliği olsa da nedenleri, kapsamı ve çözümleri tartışmalıdır. Uluslararası fon akımlarının yön değiştirmesine sebep olan ekonomik bir krizdir.

1973 Petrol Krizi, 15 Ekim 1973 tarihinde Petrol İhraç Eden Arap Ülkeleri Birliği'nin (OAPEC) Yom Kippur Savaşında ABD'nin İsrail Ordusuna destek vermesine karşılık olarak ilan ettiği petrol ambargosudur. OAPEC, ABD ve savaşta İsrail'den yana tavır sergileyen ülkelere artık petrol ihraç etmeyeceğini bildirir. Bununla beraber OPEC üyesi ülkeler dünya petrol fiyatlarını yükselterek ülkelerine giren kaynakları artırmaya karar verirler. Gelişmiş ülke sanayileri petrole bağımlı durumda olduğu için OPEC ülkelerinin önde gelen müşterileri durumundadır. 1973 yılında petrol fiyatlarındaki şaşkınlık verici artış ve 1973-4 dönemindeki borsanın çöküşü olan 1929 Wall Street iflası'ndan beri yaşanan küresel bir ekonomik krizdi ve sadece fiyat artışlarıyla açıklanamayacak mekanizmalara ve uzun dönem etkilerine sahipti.

Tedarik zinciri ya da lojistik ağı, ürün(ler) ya da hizmet(ler)in tedarikçiden müşteriye doğru hareket(ler)ini kapsayan ve bu süreç içerisindeki örgütler, insanlar, teknoloji, faaliyetler ve kaynaklar sistemlerinin bütününe verilen isimdir. Tedarik zinciri faaliyetleri sürecinde, doğal kaynaklar, hammaddeler ve bileşenler, nihai ürün haline getirilir ve son müşteriye teslim edilir. Teorik olarak tedarik zinciri sisteminde, kullanılmış ürünler, artık değerin geridönüşümü uygun olduğu herhangi bir noktada, tedarik zincirine yeniden girebilirler. Tedarik zincirleri, değer zincirlerine bağ vardır.

<span class="mw-page-title-main">Ekonomik büyüme</span> Malların piyasa değerindeki artışın ölçüsü

Ekonomik büyüme, bir ekonomide zaman içinde mal ve hizmet üretimi miktarında artış olmasıdır ve para yaratımında artış olmasına bağlıdır. Büyüme, geleneksel olarak reel veya reel GSYİH artış oranı yüzdeleriyle ölçülür. GSYİH genellikle reel olarak hesaplanır. Örneğin "enflasyona göre düzeltilmiş" terimi, mal ve hizmet üretiminin fiyatı üzerindeki enflasyonun net satış etkileri için kullanılır. Ekonomide, "ekonomik büyüme" veya "ekonomik büyüme teorisi", potansiyel üretimin büyümesi manasına gelir. Örneğin, toplam talep veya gözlenen satıştaki büyümenin neden olduğu, "tam istihdam"daki üretim.

2001 Türkiye ekonomik krizi, 21 Şubat 2001 tarihinde patlak veren, Türkiye'nin yıllardır karşılaştığı siyasi ve ekonomik sorunların bir sonucu olarak hem finansal piyasalar hem de Türk Lirası'nin değeri üzerinde yıkıcı etkilerle sonuçlanmış bir ekonomik krizdir.

<span class="mw-page-title-main">Yunan hükûmeti borç krizi</span>

Yunan hükûmeti borç krizi, Yunanistan, 2007-08 mali krizinin ardından bir devlet borcu kriziyle karşı karşıya kaldı. Ülkede yaygın olarak kriz, yoksullaşmaya, gelir ve mülk kaybına ve ayrıca küçük çaplı bir insani krize yol açan bir dizi ani reform ve kemer sıkma önlemi olarak halka yansıdı. Toplamda, Yunan ekonomisi, herhangi bir gelişmiş karma ekonominin bugüne kadarki en uzun durgunluğunu yaşadı. Sonuç olarak, Yunan siyasi sistemi alt üst oldu, sosyal dışlanma arttı ve yüz binlerce iyi eğitimli Yunan ülkeyi terk etti.

Türkiye'de finansal krizler ya da ekonomik krizler makro ekonomik yapının bozulmasıyla ortaya çıkan buhran dönemleridir. 1929 Dünya Ekonomik Bunalımı sonrası yaşanan başlıca krizler; 1946, 1958, 1960, 1974, 1980, 1982, 1990, 1994, 2000-2001, 2008-2012 ve 2018-2023 krizleridir.

<span class="mw-page-title-main">Kamçı etkisi</span>

Kamçı etkisi, tedarik zincirinde tahminlerin verimsizliğini tarif eden bir dağıtım kanalı olgusudur. Tedarik zincirinde, müşteri ihtiyaçlarının maksimum seviyelere ulaştığı durumların envanterde yaratacağı büyük dalgalanmaları ifade eder. Bu kavram ilk olarak Jay Forrester ‘ın Industrial Dynamics (1961) kitabında ortaya atılmıştır, bu sebeple Forrester etkisi olarak da bilinir. Kamçı etkisi ismiyle anılmasının sebebi, kamçının salınım sırasında genliğinin artarak devam etmesidir. Dalga kaynağından uzaklaştıkça, dalga desenindeki sapmalar artmaktadır. Benzer şekilde, yapılan tahminlerin doğruluğu tedarik zincirinde yukarılara çıkıldıkça azalır. Örneğin perakende sektöründe, birçok tüketici ürününde tüketim miktarları oldukça tutarlıdır. Ancak bu sinyal, tüketici satın alma alışkanlıklarından uzaklaştıkça daha kaotik ve beklenmedik hale gelebilir.

<span class="mw-page-title-main">Çin ekonomisi</span> ulusal ekonomi

Çin sanayi politikalarını ve stratejik beş yıllık planlarını içeren üst orta gelir gelişmekte olankarma sosyalist piyasa ekonomisine sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye'de enflasyon</span> Türkiyenin kuruluşundan bugüne kadar olan enflasyon ve enflasyona etki eden olaylar

Türkiye'de enflasyon, Türkiye ekonomi tarihinde sürekli yapısal problemlerden birisidir. Yakın dönem Türkiye tarihinde yıllık enflasyonda 1971'den başlayarak 34 yıl süren çift haneli verilerin görüldüğü enflasyonist bir süreç yaşandı. 2000'li yıllarda tek haneli oranlara düşse de 2010'lu yılların sonunda döviz kuru ve pahalılık nedeniyle enflasyon yeniden ciddi problemlerden biri halinde geldi.

<span class="mw-page-title-main">Yatay entegrasyon</span>

Yatay entegrasyon, bir şirketin tedarik zincirinin aynı bölümünde mal veya hizmet üretimini artırması sürecidir. Bir şirket bunu dahili genişleme, satın alma veya birleşme yoluyla yapabilir.

Plaza Anlaşması (Japonca:プラザ合意), 22 Eylül 1985 tarihinde Fransa, Batı Almanya, Japonya, ABD ve Birleşik Krallık'ın New York'ta bulunan Plaza Otel'de para piyasalarına müdahale ederek Japon yeni ve Alman Markı karşısında ABD dolarını değer kaybettirilmesi için yaptıkları antlaşmadır. ABD doları, anlaşma zamanından piyasaya tekrar müdahale edileceği Louvre Anlaşması'na kadar önemli ölçüde değer kaybetti. Anlaşmasının ana amacı, para kontrolünü zorlayarak Amerikan ve Avrupa mallarının ihracatta Japon malları karşısında rekabet gücünü sağlamaktı.

Kahve üretimine göre ülkeler listesi, kahve çekirdeği üretimi için elverişli iklime ve altyapıya sahip egemen devletleri listeler. Bu ülkelerin çoğu, dünyanın en büyük kahve dükkânı zincirleri ve işletmeleri ile önemli miktarda ürün için tedarik zinciri ilişkisi sürdürmektedir. Bu kahve dükkânları, pazar payı kazanmak için çeşitli kahve savaşları yaparak gelişmekte olan ekonomileri desteklemede önemli bir rol oynamaktadır. Genellikle bu kahve dükkânı zincirleri, adil ticaret ve sürdürülebilir tarım endişelerini yatıştırmak için piyasa fiyatının üzerinde fiyatlar öder. Kahve pazarına katılan gelişmekte olan ülkeler, küresel kahve ekonomisi üzerinde önemli bir etkiye sahiptir.

Uzun Buhran 1873 ekonomik kriziyle başlayan ve kimilerine göre 1879 kimlerine göre de 1896 yılına kadar etkileri süren dünya çapında ekonomik krizi anlatır. Amerikan İç Savaşı'nı izleyen dönemde İkinci Sanayi Devriminin de itkisiyle büyümekte olan ABD ve Avrupa ekonomilerinin o dönemde yaşadığı ilk ve en şiddetli krizdi. 1930'lu yılların başındaki Büyük Buhran'a kadar bu krize de Büyük Buhran denilmekteydi.

2020–2023 küresel çip kıtlığı, 169'dan fazla sektörü etkileyen, dünya çapında devam eden bir çip kıtlığıdır. Kriz, entegre devreleri gerektiren otomobillerde, grafik kartlarında, oyun konsollarında, bilgisayarlarda, ev aletlerinde ve diğer tüketici elektroniklerinde büyük fiyat artışlarına, bunlar için uzun kuyruklara ve tüketici ve üreticiler arasında tekrar satışlara neden olmuştur.