İçeriğe atla

2020 Dağlık Karabağ Ateşkes Antlaşması

2020 Dağlık Karabağ Ateşkes Antlaşması
Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı, Ermenistan Cumhuriyeti Başbakanı ve Rusya Federasyonu Devlet Başkanı'nın açıklaması
Antlaşma imzalanırken
TürAteşkes antlaşması
Bağlam2020 Dağlık Karabağ Savaşı
İmzalanma9 Kasım 2020
YerMoskova, Rusya
Yürürlük10 Kasım 2020
Ara bulucularRusya Vladimir Putin
İmzacılarAzerbaycan İlham Aliyev
Ermenistan Nikol Paşinyan
Rusya Vladimir Putin (gözlemci)
Taraflar Azerbaycan
 Ermenistan

2020 Dağlık Karabağ Ateşkes Antlaşması, 10 Kasım 2020 tarihinde Azerbaycan ile Ermenistan arasında yapılan ve 2020 Dağlık Karabağ Savaşı'nı sona erdiren bir ateşkes antlaşmasıdır. Antlaşma, Ermenistan'ın teslim olduğunu duyurmasının ardından 9 Kasım'da Azerbaycan cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Ermenistan başbakanı Nikol Paşinyan ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin tarafından imzalandı ve Dağlık Karabağ bölgesindeki tüm çatışmalara 10 Kasım 2020 tarihinde Moskova saati ile 00:00 itibarıyla son verildiği açıklandı.[1][2] Tanınmayan Dağlık Karabağ Cumhuriyeti cumhurbaşkanı Arayik Harutyunyan da çatışmaların sona ermesini kabul etti.[3]

Arka plan

Ayrıca bakınız: Dağlık Karabağ sorunu

Ermenistan destekli tanınmayan Dağlık Karabağ Cumhuriyeti ile Azerbaycan arasında çatışmalar 27 Eylül 2020'de 2020 Dağlık Karabağ savaşı ile tekrar başladı. Azerbaycan'ın, 8 Kasım 2020'de, Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin de facto başkenti Hankendi'ye 15 kilometre uzaklıkta ve stratejik öneme sahip olan Şuşa'yı ele geçirmesinin[4] ardından, 9 Kasım 2020'de Rusya'nın aracılığıyla İnternet üzerinden barış anlaşması yapıldı.[5]

Genel bakış

Görüşme ile Azerbaycan'ın talep ettiği; Laçın ve Kelbecer'de devam eden çatışmalardan Ermenistan'ın çekilmesi, Azerbaycan'ın ilerlediği toprakları elinde tutması, Nahçıvan ile Azerbaycan arasında Ermenistan üzerinden bir irtibat yolu kurulması konularında anlaşmaya varıldı. Ermenistan tarafının talebi doğrusunda da, Laçın'da Dağlık Karabağ Cumhuriyeti-Ermenistan koridorunun zamanlaması ve genişliği konusunda detaylar belirlendi; Nahçıvan ile Azerbaycan arasındaki irtibat yolu ise bazı konularda detaylandırılmadı. Yerinden edilmişler ve mültecilerin, Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiseri aracılığıyla bölgelerine geri döneceği kararlaştırıldı.[6][7][8]

Antlaşma şartları

  İlgili alanın dışındaki Azerbaycan toprakları.
  Ermenistan.
  Azerbaycan tarafından ele geçirilen ve Azerbaycan'ın kontrolünde kalan bölgeler.
  15 Kasım 2020'de Ermenistan tarafından boşaltılan Kelbecer Rayonu.
  20 Kasım 2020'de Ermenistan tarafından boşaltılan Ağdam Rayonu.
  1 Aralık 2020'de Ermenistan tarafından boşaltılan Laçın Rayonu.
  Ermeniler'e yaşama hakkı tanınan ancak statüsü henüz belli olmayan Dağlık Karabağ alanı.
  Rus barış gücünün bulunduğu Laçın Koridoru.
                     Dağlık Karabağ'a iki irtibat yolu.                      Ermenistan içerisinden Azerbaycan-Nahçıvan irtibat yolu.                      Savaştan önceki temas hattı.                      Dağlık Karabağ Cumhuriyeti tarafından talep edinen diğer bölgeler.

Çok Taraflı Ateşkes Anlaşması şunu belirtir:[9][10][11][12]

Azerbaycan cumhurbaşkanı İ. Alyev, Ermenistan başbakanı N.V. Paşinyan ve Rusya devlet başkanı V.V. Putin'in açıklaması:

  1. 10 Kasım 2020 tarihi Moskova saatiyle 00:00'den itibaren Karabağ ihtilafındaki tüm çatışmalara tam bir ateşkes ile son verilecektir. Bundan böyle taraflar olarak anılacak olan Azerbaycan Cumhuriyeti ve Ermenistan Cumhuriyeti bulundukları mevzilerde duracaklardır.
  2. Ağdam rayonu, 20 Kasım 2020 tarihine kadar Azerbaycan Cumhuriyeti'ne geri verilecektir.
  3. Dağlık Karabağ'daki temas hattı ve Laçın Koridoru boyunca, hafif silahlı 1,960 askerî personel, 90 zırhlı personel taşıyıcı, 380 otomotiv birimi ve özel teçhizatlı Rus barış gücü bulunacaktır.
  4. Rus barış gücü birliği, Ermenistan Silahlı Kuvvetleri'nin çekilmesine paralel olarak konuşlandırılacaktır. Rus barış gücü birliğinin süresi, taraflardan hiçbiri 6 ay önceden aksi belirtilmediği takdirde, sonraki 5 yıllık dönemler için otomatik yenileme ile 5 yıldır.
  5. Anlaşmaların taraflarca uygulanması üzerindeki kontrolün etkililiğini artırmak için, ateşkesi kontrol edecek bir barış gücü merkezi konuşlandırılacaktır.
  6. Ermenistan Cumhuriyeti, 15 Kasım 2020'ye kadar Kelbecer rayonunu ve 1 Aralık'ta da Laçın rayonunu Azerbaycan Cumhuriyeti'ne geri verecektir. Dağlık Karabağ ile Ermenistan ile Şuşa kentini etkilemeden iletişimi sağlayacak olan Laçın Koridoru Rus barış gücü birliğinin kontrolü altında kalacaktır. Tarafların mutabakatıyla, sonraki üç yıl içinde, Laçın Koridoru boyunca yeni bir hareket rotası için bir inşaat planı belirlenecek ve bu, Dağlık Karabağ ve Ermenistan arasında, daha sonra bu rotayı korumak için Rus barış gücü birliğinin yeniden konuşlandırılmasıyla bir bağlantı sağlayacaktır. Azerbaycan Cumhuriyeti vatandaşların, araçların ve mallarının trafiği her iki yönde de Laçın Koridoru boyunca güvenliğini garanti edilmektedir.
  7. Ülke içinde yerinden edilmiş kişiler ve mülteciler, Dağlık Karabağ topraklarına ve Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği'nin kontrolü altındaki komşu bölgelere geri dönecektir.
  8. Savaş esirlerinin değişimi, rehineler ve diğer tutukluların yanı sıra kayıpların kalıntıları yapılacak.
  9. Bölgedeki tüm ekonomi ve ulaşım bağlantıları açılacaktır. Ermenistan Cumhuriyeti vatandaşların, araçların ve yüklerin her iki yönde engelsiz hareketini organize etmek için Azerbaycan Cumhuriyeti'nin batı bölgeleri ile Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti arasındaki ulaşım bağlantılarının güvenliğini garanti etmektedir. Ulaşım kontrolü, Rusya Federasyonu Federal Güvenlik Servisi Sınır Muhafıza Servisi organları tarafından gerçekleştirilecektir. Tarafların mutabakatı ile Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti'ni Azerbaycan'ın bölgelerine bağlayan yeni ulaşım bağlantılarının inşası gerçekleştirilecektir.

Türk-Rus Ortak Merkezi

Rus barış güçleri ve Azerbaycan askerleri.

Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, Türk-Rus ortaklığıyla Karabağ'da bir gözlem merkezi oluşturulacağını ve bu merkezde iki tarafın ateşkes ihlali işleyip işlemediklerinin insansız hava araçları aracılığıyla kontrol edileceğini belirtti.[13] Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, "Türkiye, anlaşmanın uygulanmasını gözetmek ve denetlemek üzere bölgede kurulacak ortak barış gücünde, Rusya ile birlikte yer alacaktır" dedi.[13] Lavrov ise 10 Kasım 2020'de imzalanan anlaşmadaki maddelerde Karabağ'a Türk askerlerinin gelmeyeceğinin, Türk askerlerinin Karabağ'dan uzak Azerbaycan topraklarında sınırlı bir bölgede duracağının belirtildiğini söyledi.[13] Türkiye Cumhuriyeti Millî Savunma Bakanlığı, "Türk-Rus Ortak Merkezi'nin kuruluş ve görev esaslarına ilişkin teknik detaylara yönelik görüşmeler tamamlanmış, mutabakat imzalanmıştır. Merkezin en kısa sürede faaliyete geçirilmesi için gerekli çalışmalar sürdürülmektedir." açıklamasında bulundu.[14] Rus ve Türk taraflarının farklı açıklamaları üstüne Ortak Merkez hakkında konuşan Azeri yetkililer, Türkiye'nin bulunacağı yerin, Dağlık Karabağ'a 15 kilometre uzaklıktaki Berde'de oluşturulmasının planlandığını belirtti.[15] Recep Tayyip Erdoğan ise "Bu merkez Azerbaycan'ın işgalden kurtarılan toprakları üzerinde kurulacaktır." demiş, Berde'nin işgâlden kurtarılan topraklar olmaması sebebiyle Azeri yetkililer ile çelişkili ifadelere yer vermişti.[15] 30 Ocak 2021 tarihiyle Türk-Rus Ortak Merkezi faaliyete başladı.[16]

Anlaşma şartları gereği, taraflar, Ortak Merkez hakkında detaylar vermekten kaçınıyor. Rus yetkilileri, Ortak Merkez'in 1 yıl süreyle duracağını belirtirken, Azeri ve Türk yetkilileri ise antlaşmaya göre herhangi bir süre kısıtlaması olmadığı görüşünde.[15]

Dağlık Karabağ'ın statüsü

Antlaşmada Ermeniler'e yaşama hakkı tanınan bölgenin statüsüyle ilgili bir karar verilmemiştir.[17]

Tepkiler

Azerbaycan

Anlaşmayla ilgili olarak Azerbaycan cumhurbaşkanı İlham Aliyev, “Bu açıklama Ermenistan'ın teslimiyetini teşkil ediyor. Bu açıklama, yıllarca süren işgale son veriyor.” açıklamasını yaptı.[18] Azerbaycan'ın her yerinde, özellikle de Bakü'de anlaşmanın haberlerinin açıklanmasıyla büyük çaplı kutlamalar meydana geldi.[19]

Ermenistan

Anlaşmayı imzaladıktan sonra Ermenistan başbakanı Nikol Paşinyan, “Bu bir zafer değil, ama siz kendinizi mağlup görene kadar yenilgi olmaz, kendimizi asla mağlup saymayacağız ve bu milli birliğimizin ve yeniden doğuşumuzun yeni bir başlangıcı olacaktır.” dedi.[20] Ateşkes anlaşmasının açıklanmasının ardından Erivan'da şiddetli protestolar patlak verdi. Ermenistan Ulusal Meclisi Başkanı Ararat Mirzoyan öfkeli bir kalabalık tarafından saldırıya uğradı.[21]

Uluslararası

Örgütler

  • Avrupa Birliği Avrupa Birliği, düşmanlıkların sona ermesini memnuniyetle karşıladı ve devam eden müzakerelerin sürdürülebilir bir çözüme yol açacağını umduğunu açıkladı.[22]
  • Birleşmiş Milletler Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri sözcüsü, "Genel Sekreter, düşmanlıkların durdurulması konusunda anlaşmaya varıldığı için rahatladı. Sürekli odak noktamız sivillerin refahı, insani erişim ve koruma yaşıyor ve bunun şimdi Minsk Eş Başkanlarının önceki önemli çabalarıyla tutarlı bir şekilde başarılacağını umuyoruz." dedi[23]

Ülkeler

  • Birleşik Krallık Birleşik Krallık antlaşmayı memnuniyetle karşıladı ve her iki tarafı da anlaşmazlığa kalıcı bir çözüm bulmak için çalışmaya devam etmeye teşvik etti.[24]
  • Fransa Fransa çatışmaların kesilmesinin çok önemli olduğunu ifade ederek, Azerbaycan'ı anlaşma şartlarına uymaya çağırdı ve Ermenistan ile dostluğunu teyit etti.[25]
  • Gürcistan Gürcistan cumhurbaşkanı Salome Zurabişvili, Ermenistan ve Azerbaycan'ı düşmanlıklara son vermeyi kabul ettikleri için tebrik etti, savaş mağdurlarının ailelerine başsağlığı diledi ve Güney Kafkasya'da yeni bir dönemin başlamasını umdu.[26]
  • İran İran, anlaşmanın imzalanmasını memnuniyetle karşıladı ve bölgede barışı koruyacak nihai bir çözüme yol açacağını umdu.[27]
  • Pakistan Pakistan dışişleri bakanı "Azerbaycan hükümetini ve kardeş halkını topraklarının kurtarılmasından dolayı kutluyoruz" şeklinde bir açıklama yaptı.[28]
  • Rusya Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, "Varılan anlaşmaların Dağlık Karabağ krizinin adalet temelinde ve Azerbaycan ve Ermenistan halklarının yararına kalıcı ve tam formatta çözümlenmesi için gerekli koşulları oluşturacağını tahmin ediyoruz" açıklamasını yaptı.[29]
  • Türkiye Türkiye dışişleri bakanı Mevlüt Çavuşoğlu antlaşmanın imzalanmasının ardından Azerbaycan'ı tebrik etti.[30]

Kaynakça

  1. ^ "Путин выступил с заявлением о прекращении огня в Карабахе". RIA Novosti (Rusça). 9 Kasım 2020. 9 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Kasım 2020. 
  2. ^ "Пашинян заявил о прекращении боевых действий в Карабахе". RIA Novosti (Rusça). 9 Kasım 2020. 9 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Kasım 2020. 
  3. ^ "Президент непризнанной НКР дал согласие закончить войну". RIA Novosti (Rusça). 9 Kasım 2020. 9 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Kasım 2020. 
  4. ^ "Şuşa: Azerbaycan lideri Aliyev, Dağlık Karabağ'ın ikinci büyük kentini ele geçirdiklerini açıkladı". BBC. 8 Kasım 2020. 2 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2020. 
  5. ^ "Dağlık Karabağ: Rusya'nın bölgeye barış gücü göndermesi ne anlama geliyor?". BBC. 11 Kasım 2020. 11 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2020. 
  6. ^ "Azerbaycan'ın Karabağ zaferi: İşte anlaşmanın maddeleri". TRT Haber. 10 Kasım 2020. 10 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2020. 
  7. ^ "Пашинян заявляет о подписании мирного соглашения". BBC Russian Service (Rusça). 10 Kasım 2020. 29 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2020. 
  8. ^ "Armenia, Azerbaijan and Russia sign Nagorno-Karabakh peace deal". BBC News. 10 Kasım 2020. 10 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2020. 
  9. ^ "Заявление Президента Азербайджанской Республики, Премьер-министра Республики Армения и Президента Российской Федерации". Президент России. 10 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  10. ^ "РИА Новости". Telegram. 10 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  11. ^ Kramer, Andrew E. (10 Kasım 2020). "Facing Military Debacle, Armenia Accepts a Deal in Nagorno-Karabakh War". 10 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi – NYTimes.com vasıtasıyla. 
  12. ^ Agency, Anadolu (10 Kasım 2020). "Euphoric Azerbaijanis celebrate 'victorious' Nagorno-Karabakh peace deal". Daily Sabah. 10 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  13. ^ a b c "Dağlık Karabağ: Rusya Dışişleri Bakanı Lavrov, bölgede Türk gözlemci olmayacağını söyledi". BBC. 12 Kasım 2020. 12 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2020. 
  14. ^ "MSB: Türk-Rus Ortak Merkezi'nin kuruluş ve görev esaslarına ilişkin mutabakat imzalandı". Euronews. 1 Aralık 2020. 1 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2020. 
  15. ^ a b c "Dağlık Karabağ için kurulacak Türk-Rus Ortak Merkezi'nin detayları neler?". BBC. 4 Aralık 2020. 6 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2020. 
  16. ^ "Rus - Türk Ortak Merkezi faaliyete başladı". Sputnik Türkiye. 30 Ocak 2021. 30 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2021. 
  17. ^ "Arşivlenmiş kopya". 18 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2020. 
  18. ^ Ward, Alex (10 Kasım 2020). "The surprising Armenia-Azerbaijan peace deal over Nagorno-Karabakh, explained". Vox. 10 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  19. ^ "Armenia, Azerbaijan and Russia sign Nagorno-Karabakh peace deal". bbc.com. BBC. 10 Kasım 2020. 9 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  20. ^ "Armenia, Azerbaijan, Russia sign deal to end Nagorno-Karabakh war". www.aljazeera.com. 9 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  21. ^ "Արարատ Միրզոյանն այս պահին վիրահատվում է. Նիկոլ Փաշինյան". Sputnik Armenia (Ermenice). 10 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  22. ^ "Nagorno Karabakh: Statement by the High Representative/Vice-President Josep Borrell on the cessation of hostilities". EEAS - European External Action Service - European Commission. 10 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  23. ^ "UN Chief Relieved Karabakh Ceasefire Reached, Hopes For Protection Of Civilians- Spokesman". UrduPoint. 15 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  24. ^ Dominic Raab [@DominicRaab] (10 Kasım 2020). "The UK welcomes agreement by Azerbaijan & Armenia to end the #NagornoKarabakh conflict. They have made difficult decisions to prevent further loss of life. We encourage all sides to continue working together for a lasting peace settlement in the interests of their citizens" (X gönderisi). Erişim tarihi: 11 Kasım 2020 – X vasıtasıyla. 
  25. ^ "France FM: Armenia, Azerbaijan must resume talks on determining status of Karabakh". news.am. 15 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  26. ^ "Georgian President on Nagorno-Karabakh Deal: New Era Starts in the Caucasus". Georgia Today on the Web. 10 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  27. ^ Staff, IFP Editorial (10 Kasım 2020). "Iran Welcomes Cessation of Hostilities in Karabakh". 11 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  28. ^ "Arşivlenmiş kopya". 15 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Kasım 2020. 
  29. ^ "Armenian President says nation 'misjudged' its negotiating power in Nagorno-Karabakh conflict". SBS News. 10 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  30. ^ "Çavuşoğlu Azərbaycanı təbrik etdi". azerbaycan24.com (Azerice). 10 Kasım 2020. 10 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta 2020 Dağlık Karabağ Ateşkes Antlaşması ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Dağlık Karabağ</span> Güney Kafkasyada bölge

Dağlık Karabağ, Güney Kafkasya'da, Küçük Kafkas Sıradağları'nda Azerbaycan'a ait ancak uzun yıllar Ermeni işgali altında kalmış tarihi bölge. 2020 yılında Dağlık Karabağın bir bölümü 2. Dağlık Karabağ Savaşı sırasında Azerbaycan tarafından geri alınırken kalan kısmı Rus barış güçleri denetiminde Ermeni kontrolünde bırakan 10 Kasım 2020 tarihli ateşkes anlaşması ile Ermenistan hükûmeti yenilgiyi resmen kabul etmiştir. Günümüzde Anti Terör Operasyonu sonrası Ermeni kontrolünde kalan kısımlar da Azerbaycan kontrolüne geçmesiyle bölgenin tamamı Azerbaycan hakimiyeti altındadır. 2. Dağlık Karabağ Savaşı sonrası, 90'lı yılların başında bölgeden zorla göç ettirilen Azerbaycanlıların dönüşü peyderpey sağlanırken aynı savaş ve 2023 yılındaki Anti Terör Operasyonu sonrası bölgede yaşayan Ermenilerin neredeyse hepsi Ermenistan'a göç etmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Hankendi</span> Azerbaycanda şehir

Hankendi veya Stepanakert Azerbaycan'ın Dağlık Karabağ bölgesinde bir hayalet şehirdir. 2023 Azerbaycan harekâtına kadar şehir, ayrılıkçı Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin kontrolü altındaydı ve başkenti olarak işlev görüyordu. Şehir, Karabağ dağ sırasının doğu yamaçlarında, Karkar Nehri'nin sol kıyısında, bir vadi içinde yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Dağlık Karabağ Cumhuriyeti</span> 1991-2023 yılları arasında Karabağda varlığını sürdüren de facto bir devlet.

Dağlık Karabağ Cumhuriyeti veya 2017-2023 yılları arasındaki resmî ismiyle Artsah Cumhuriyeti, Güney Kafkasya'da, Azerbaycan'ın uluslararası tanınmış sınırları içinde de facto devletti. Azerbaycan Devleti'nin 2023 yılında egemenliğini tesis etmesinin ardından lağvedilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Laçın Koridoru</span> Güney Kafkasyada bir geçit

Laçın Koridoru Ermenistan ve Dağlık Karabağ'ı birbirine bağlayan bir dağ yoludur. Bu iki bölge arasındaki tek yol olarak Laçın Koridoru, sıkça Dağlık Karabağ sakinleri için bir "yaşam hattı" olarak tanımlanmıştır. Koridor, de jure olarak Azerbaycan'ın Laçın rayonu sınırlarında yer alsa da, 2020 Dağlık Karabağ Ateşkes Antlaşması gereği Rus barış gücünün kontrolündedir. Koridorun bölgesine 2022 yılına kadar Zabuh, Sus köyleri ve Laçın şehri dahildi. Ancak, 26 Ağustos 2022'de bu yerleşim birimleri Azerbaycan kontrolüne geçti. Dört gün sonra Zabuh, Sus ve Laçın yerleşimlerini baypas eden yeni bir güney rotası kullanıma açıldı ve bu yol Mets Şen/Böyük Kaladeresi ve Hin Şen/Kiçik Kaladeresi köylerinden geçti.

Bişkek Protokolü, 5 Mayıs 1994'te Kırgızistan'ın başkenti Bişkek'te Azerbaycan, Ermenistan, Dağlık Karabağ Cumhuriyeti ve Rusya yetkilileri arasında imzalanan ateşkes anlaşmasıdır. Hâlâ yürürlükte olan protokol, Karabağ Savaşı'nı sona erdirmiş ve sorunu askıya almıştır. O zamandan beri bu protokolün tek önemli ihlali 2008 Mardakert Çarpışması olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Dağlık Karabağ sorunu</span> Dağlık Karabağ için, Azerbeycan ve Ermenistan arasında olan hak davası savaşıdır

Dağlık Karabağ sorunu, Azerbaycan ile Ermenistan arasında, Dağlık Karabağ ve Dağlık Karabağ'ı çevreleyen Ermeni kontrolündeki Azerbaycan toprakları'ndaki etnik çatışma ve toprak anlaşmazlığıdır. Bu anlaşmazlık, 27 Eylül 2020 tarihinde başlayan İkinci Dağlık Karabağ Savaşı ile son bulmaya yaklaşmıştır. Yaklaşık 3 sene sonra 19-20 Eylül 2023 tarihlerinde gerçekleşen 2023 Dağlık Karabağ çatışmaları ile bölge tamamen Azerbaycan kontrolüne geçmiş ve sorun çözülmüştür. Artsah Cumhuriyeti fiilen bağımsızdı, ancak Ermenistan dahil hiçbir ülke tarafından tanınmamış bir cumhuriyetti. Çatışmanın kökeni, 20. yüzyılın başlarında ortaya çıktı. Sovyetler Birliği döneminde, Josef Stalin Dağlık Karabağ bölgesini, tarihsel olarak Ermeni ve çoğunluğu Ermeni nüfusu olan Sovyet Azerbaycan'da bir özerk oblast haline getirmeye karar verdi. Mevcut çatışma, 1988'de Karabağ Ermenilerinin, Karabağ'ın Sovyet Azerbaycan'dan Sovyet Ermenistan'a devredilmesini talep ettiği zaman başladı. Çatışma, 1990'lı yılların başlarında, geniş çaplı bir savaşa dönüştü.

<span class="mw-page-title-main">Azerbaycan-Ermenistan ilişkileri</span> Azerbaycan ve Ermenistan ülkelerinin ilişkileri

Ermenistan ile Azerbaycan arasında, büyük ölçüde süregelen, fakat Azerbaycan ordusunun 27 Eylül 2020 tarihinde başlattığı Karabağ operasyonu ile alınan, Dağlık Karabağ sorunu nedeniyle diplomatik bir ilişki yoktur. Komşu halklar, 1918-1921 yılları arasında, çökmüş Rus İmparatorluğu'ndan Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti ve Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti olarak kazandıkları kısa bağımsızlıkları sırasında resmi hükûmet ilişkilerine sahiptiler; bu ilişkiler Rus Devrimi'nden sonra Sovyetler Birliği tarafından işgal edilip ilhak edilene kadar vardı. Geçen yüzyılda ülkeler tarafından yürütülen bir savaş nedeniyle -biri 1918'den 1921'e, diğeri 1988'den 1994'e kadar- iki ülke gergin ilişkilere sahipti.

<span class="mw-page-title-main">İkinci Dağlık Karabağ Savaşı</span> Azerbaycan ve Ermenistan arasında yaşanan savaş

İkinci Dağlık Karabağ Savaşı, 2020 Dağlık Karabağ Savaşı veya 44 Günlük Savaş Dağlık Karabağ'da Türkiye destekli Azerbaycan ile Ermenistan ve onun desteklediği tanınmayan Dağlık Karabağ Cumhuriyeti arasında yaşanmış silahlı çatışmalardır.

<span class="mw-page-title-main">Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin 874 sayılı kararı</span>

Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin 874 sayılı kararı, 822 (1993) ve 853 (1993) sayılı kararların tekrar teyit edilmesinden sonra 14 Ekim 1993 tarihinde kabul edilen karardır. Konsey, Azerbaycan Cumhuriyeti'nin Dağlık Karabağ bölgesi ve çevresindeki çatışma konusunda Ermenistan Cumhuriyeti ile Azerbaycan Cumhuriyeti arasındaki gerilimler ile ilgili endişelerini dile getirmiş, tarafları Rusya Hükûmeti ile AGİT Minsk Grubu arasında mutabık kalınan ateşkese uymaya çağırdı.

İkinci Dağlık Karabağ Savaşı kronolojisi, öncelikle savaşan tarafların resmî açıklamalarına dayanmaktadır. Çatışmalar siper savaşları, ağır silahlar, çok namlulu roketatarlar, zırhlı savaşlar, roketler, balistik füze saldırıları ve başta Türk yapımı Baykar Bayraktar TB2 ve İsrail yapımı Harop dronları olmak üzere insansız hava aracı saldırıları ile karakterize edildi. Ayrıca Ermenistan veya Azerbaycan dışında uluslararası toplumun çoğu tarafından yasaklanmış olan misket bombalarının da saldırılar sırasında kullanıldığı tespit edilmiştir. Ermenistan ordusu tarafından Azerbaycan'ın Gence kentine düzenlenen bir dizi balistik füze saldırısı sivillerin kitlesel ölümüne neden olurken Azerbaycan ordusu, Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin de facto başkenti Hankendi ve bölgenin başka yerlerindeki sivil altyapı tesisleri hedef alınarak büyük hasara ve can kayıplarına yol açtı. Tartışmalı toprak miktarı sınırlı olsa da çatışma seviyesi ve uluslararası sınırlara konumlanan mühimmatlar nedeniyle çatışma Dağlık Karabağ sınırlarının ötesine genişledi. İran'ın Doğu Azerbaycan Eyaleti'ne mermi ve roketler düştü, ancak herhangi bir hasar görülmedi ve İran, kendi toprakları üzerinde birkaç insansız hava aracının (İHA) düştüğünü veya düşürüldüğünü belirtti. Gürcistan ise Kaheti bölgesinde iki insansız hava aracının çarpıştığını bildirdi. Hocavend'e düzenlenen saldırılar sonrası Dağlık Karabağ yetkilileri sivilleri silah altına almaya başladı.

<span class="mw-page-title-main">Dağlık Karabağ çevresinde Ermenistan tarafından işgal edilmiş Azerbaycan toprakları</span> Eskiden işgal edilmiş Azerbaycan toprakları

Dağlık Karabağ çevresinde Ermenistan tarafından işgal edilmiş Azerbaycan toprakları, de jure Azerbaycan'a ait olan ve Dağlık Karabağ Savaşı'nın sona ermesiyle birlikte Ermenistan ve uluslararası alanda tanınmayan Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin askerî kuvvetleri tarafından işgal edilmiş, eski Dağlık Karabağ Özerk Oblastı'nın dışında yer alan topraklardır. Günümüzde eski Dağlık Karabağ Özerk Oblastı'nın bir bölümünü içeren Kelbecer rayonu dışında tüm rayonlar, Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin eski rayonlarıyla aynıdır.

<span class="mw-page-title-main">2020-21 Ermenistan protestoları</span> Ermenistan başbakanı Paşinyanın istifa etmesi amacıyla yapılan protestolar

2020-21 Ermenistan protestoları, Ermenistan'da 9 Kasım 2020 tarihinde başlayan ve 25 Nisan 2021'de biten hükûmet karşıtı protesto gösterileridir. Protestolar, Başbakan Nikol Paşinyan'ın Facebook'ta Azerbaycan ile Dağlık Karabağ bölgesinde altı haftalık bir taktiksel geri çekilmenin ardından altı haftalık mücadeleye bir son veren bir ateşkes imzaladığını duyurmasının ardından binlerce kişinin sokağa çıkması ve yüzlerce kişinin başkent Erivan'daki Ulusal Meclis binasını basmasıyla başladı. Mitingler düzenlediği gerekçesiyle 12 kasım 2020'de Ermenistan'da 10 kişi tutuklandı.

<span class="mw-page-title-main">Şuşa Muharebesi (2020)</span>

Şuşa Muharebesi veya Azerbaycanlılar tarafından dile getirildiği şekilde Şuşa'nın Kurtuluşu, 4-7 Ekim 2020 tarihleri arasında de jure Azerbaycan'ın Şuşa rayonunun parçası olan ancak de facto olarak artık Azerbaycana ait olan Şuşa şehrinde gerçekleşen muharebe.

<span class="mw-page-title-main">Zafer Bayramı (Azerbaycan)</span> Azerbaycanın 2020 Dağlık Karabağ savaşında galip olması anısına Azerbaycanda resmi tatil.

Zafer Bayramı, Azerbaycan Cumhuriyeti'nde Dağlık Karabağ Savaşı galibiyeti şerefine ilan edilen bayramdır. Cumhurbaşkanı İlham Aliyev'in 3 Aralık 2020 tarihli Zafer Bayramı ilanına ilişkin emriyle kabul edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Dağlık Karabağ'da barışı koruma operasyonları</span> Dağlık Karabağda barışı koruma operasyonları

Dağlık Karabağ'da barışı koruma misyonu 2020 Dağlık Karabağ savaşı sonrasında Dağlık Karabağ bölgesinde devam eden barışı koruma operasyonlarını ifade eder. Ermenistan ve Azerbaycan güçleri arasındaki ateşkesi izlemeyi amaçlayan operasyon Rusya ve Türkiye tarafından yürütülüyor.

<span class="mw-page-title-main">Azerbaycan-Ermenistan sınırı</span> Uluslararası sınır

Azerbaycan-Ermenistan sınırı Azerbaycan ve Ermenistan arasındaki uluslararası sınırdır. Sınırın uzunluğu tahminen 996 km ile 1.007,1 km arasında değişmektedir. E002 ve E117 Avrupa E-yolları buradan geçmektedir.

<span class="mw-page-title-main">2020 Gazançetsots Katedrali bombardımanı</span>

2020 Gazançetsots Katedrali bombardımanı, 8 Ekim'de Gazançetsots Katedrali olarak da bilinen Şuşa Kutsal Kurtarıcı Katedrali'nin füzelerle iki kez vurulması sonucu binanın çatısının bir kısmının çökmesiyle sonuçlandı. Ermenistan bu saldırı için Azerbaycan Silahlı Kuvvetlerini suçladı.

<span class="mw-page-title-main">Zabuh</span> Azerbaycanın Laçın ilinde köy

Zabuh Azerbaycan'ın Laçın Rayonu'nda yer alan bir köydür. Eski Laçın Koridoru'nun üzerinde yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">2020 Rus Mil Mi-24 helikopterinin düşürülmesi</span>

9 Kasım 2020'de Rus Mil Mi-24 helikopteri 2020 Dağlık Karabağ Savaşı sırasında Azerbaycan Silahlı Kuvvetleri tarafından düşürüldü. Helikopter taşınabilir hava savunma sisteminin ateşi sonucu Ermenistan sınırları içinde, Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti'nin yakınlarına düştü. Saldırı sonucunda mürettebattan ikisi öldü, biri yaralandı. Azerbaycanlı yetkililer kısa süre sonra bir özür bildirisi yayınlayarak saldırının yanlışlıkla gerçekleştiğini belirttiler.

<span class="mw-page-title-main">2023 Dağlık Karabağ çatışmaları</span> Azerbaycanın Dağlık Karabağdaki askeri operasyonu

2023 Dağlık Karabağ çatışmaları veya asıl adıyla Anti Terör Operasyonu 19 Eylül 2023'te Azerbaycan, uluslararası alanda Azerbaycan'ın bir parçası olarak kabul edilen, ancak Ermeni nüfusun yaşadığı bölgeyi kontrol eden de facto Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'ne karşı başlattığı askeri operasyon sonucunda meydana gelen bir günlük çatışmalardır. Azerbaycan harekâtı "Dağlık Karabağ bölgesinde anayasal düzeni tesis etmek amacıyla düzenlenen antiterörist bir operasyon" olarak tanımlamıştır. Operasyon, Azerbaycan'ın "insani yardım üzerinden sözde rejime silah gönderilmesi" gerekçesiyle Laçın Koridoru'nu kapatarak Dağlık Karabağ'ı ablukaya alması, bölgedeki silahlı Ermeni güçlerce döşenen mayınlar nedeniyle Azerbaycan devletine ait bir kamyondaki 2 inşaat işçisinin ölmesi ve akabinde olay yerine giden polis aracının da başka bir mayına çarpmasıyla 4 polisin hayatını kaybetmesi sonrası meydana geldi. Operasyonun başlamasından 23 saat 48 dakika sonra Dağlık Karabağ Cumhuriyeti, Dağlık Karabağ'daki Rus barışı koruma gücü'nün arabuluculuğunda 20 Eylül öğleden sonra Dağlık Karabağ'daki düşmanlıkların tamamen durdurulması konusunda anlaşmaya varıldığını duyurdu.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.