İçeriğe atla

2012-2013 Kıbrıs Finansal Krizi

2012-2013 Kıbrıs mali krizi, Kıbrıs Cumhuriyeti'nde, Yunan hükümeti borç krizini, Kıbrıs bankalarının aşırı kaldıraç kullanan yerel emlak şirketlerine maruz kalmasını, Kıbrıs hükûmetinin tahvil kredi notunun uluslararası kuruluşlarca çöp statüsüne düşürülmesini, devlet harcamalarını uluslararası piyasalardan geri ödeyememeyi, hükûmetin sorunlu Kıbrıs finans sektörünü yeniden yapılandırma konusundaki isteksizliği içeren bir ekonomik krizdi.[1][2][3]

25 Mart 2013'te, Kıbrıs'ın ülkenin en büyük ikinci bankasını kapatmayı kabul etmesi karşılığında Euro Bölgesi, Avrupa Komisyonu (AK), Avrupa Merkez Bankası (ECB) ve Uluslararası Para Fonu (IMF) tarafından 10 milyar Euro'luk uluslararası kurtarma paketi açıklandı. Kıbrıs Halk Bankası (Laiki Bank olarak da bilinir), buradaki tüm sigortasız mevduatlara ve muhtemelen Kıbrıs Bankası'ndaki (adanın en büyük ticari bankası) sigortasız mevduatların yaklaşık %48'ine tek seferlik bir banka mevduatı vergisi uygulanır.

100.000 € veya daha az sigortalı mevduat etkilenmedi, ancak 100.000 € üzerindeki tüm banka mevduatlarının %47.5'ine el konuldu.[4][5] Rossiya Bank'ın nakit parasının yaklaşık üçte biri (1 milyar dolar) bu kriz sırasında Kıbrıs hesaplarında donduruldu.[6]

1999'dan bu yana Euro Bölgesi ortalamasına kıyasla Kıbrıs'ın borç-GSYİH yüzdesi

Amerika Birleşik Devletleri'nin 2007-2008'deki krizi, domino etkisiyle Avrupa Birliği ve Kıbrıs Cumhuriyeti de dahil olmak üzere küresel ekonomide olumsuz sonuçlara yol açtı. Kıbrıs ekonomisi 2009 yılında ekonominin %1,67 oranında daralmasıyla[7] ve özellikle turizm ve denizcilik sektörlerinde işsizliğin artmasına neden olan büyük düşüşlerle resesyona girdi.[8][9] 2010 ve 2012 arasındaki ekonomik büyüme zayıftı ve 2009 öncesi seviyelerine ulaşamadı. Ticari mülk değerleri yaklaşık %30 oranında azaldı.[10] Küçük bir nüfusa ve mütevazı bir ekonomiye sahip olan Kıbrıs, büyük bir açık deniz bankacılık sektörüne sahipti. 24 milyar dolarlık nominal GSYİH'sı olmasına rağmen, Kıbrıs bankaları, 60 milyar doları Rus ticari şirketlerinden olmak üzere 120 milyar dolarlık banka mevduatlarıyla 22 milyar euroluk Yunan özel sektör borcunu biriktirmişti.[11] Rus oligark Dmitry Rybolovlev, Kıbrıs Bankası'nın hisselerinin %10'una sahipti.[11][12][13]

Kıbrıs bankaları ilk olarak borç oranları yükseldikçe ciddi mali baskı altına girdi. Laiki'nin eski CEO'su Efthimios Bouloutas, daha 2008 yılında, bankasının muhtemelen iflas ettiğini itiraf etti. Daha sonra, Yunan hükümeti borç krizi sırasında 2011'de bankalar %50'ye varan bir kesintiye maruz kaldılar, bu da Kıbrıs bankalarının çökeceği korkularına yol açtı.[14][15] Finans sektörünü desteklemek için piyasalardan likidite sağlayamayan Kıbrıs devleti, Avrupa Birliği'nden kurtarma talebinde bulundu.[8]

Mali ve yapısal reformlardaki ilerleme yavaştı ve Temmuz 2011'de Evangelos Florakis Deniz Üssü'nde kazara meydana gelen ciddi bir patlamanın ardından, önde gelen kredi derecelendirme kuruluşları Eylül ayında ülkenin notunu düşürdü. Uzun vadeli tahvil getirileri %12'nin üzerine çıktı ve ülkenin bankalarını istikrara kavuşturamayacağına dair endişeler oluştu.

Ocak 2012'de Kıbrıs, bütçe açığını kapatmak ve vadesi gelen borçlarını yeniden finanse etmek için Rusya'dan 2,5 milyar Euro'luk acil krediye güveniyordu. Kredinin faiz oranı %4.5'tu ve 4.5 yıl vadesi sona erene kadar amortisman/geri ödeme yoktu. Kıbrıs'ın finansal ihtiyaçlarını normal fonlama piyasaları yoluyla karşılaması için sürekli bir erişim eksikliği olması durumunda kredinin ertelenmesinin bir cezası yoktu. Alınan kredinin, 2013'ün ilk çeyreğine kadar, vadesi gelen devlet borcunun tüm yeniden finansmanını ve hükûmetin devam eden bütçe açıkları için gereken miktarı karşılaması bekleniyordu. Ancak alınan kredi, Kıbrıs finans sektörünün yeniden sermayelendirilmesi için herhangi bir fon içermiyordu. İleriye bakıldığında, genel olarak Kıbrıs'ın ek bir kurtarma kredisine başvurması gerekeceği bekleniyor.[16]

Protestolar

Kıbrıs, kurtarma planının kemer sıkma önlemlerine yönelik bir dizi tepki gördü. 8 Kasım 2012'de, Troyka müzakereleri devam ederken kemer sıkma politikalarına karşı ilk protesto düzenlendi. Göstericiler, kemer sıkma politikalarına karşı pankartlar ve sloganlar atarak Temsilciler Meclisi önünde toplandı. Bankacılığın millileştirilmesi, ordunun küçültülmesi ve ordu bütçesinin dondurulması, kurumlar vergisinin artırılması gibi önerilerin yer aldığı protestoda ekonomi için alternatif önerilerin bulunduğu broşürler dağıtıldı.

Protestolara çeşitli siyasi gruplardan insanlar katıldı.

Kaynakça

  1. ^ "Cyprus asks EU for financial bailout". www.aljazeera.com (İngilizce). 2 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2022. 
  2. ^ "Cypriot banks in the aftermath of the Greek haircut - The Cyprus Lawyer". web.archive.org. 25 Mart 2013. 25 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2022. 
  3. ^ Reuters, Hugo Dixon | (24 Mart 2013). "Cyprus Refuses to Learn From Its Mistakes". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 9 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2022. 
  4. ^ "Cyprus banks remain closed to avert run on deposits". Reuters (İngilizce). 25 Mart 2013. 25 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2022. 
  5. ^ Newsroom. "Albanian shot | eKathimerini.com". Kathimerini (İngilizce). 26 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2022. 
  6. ^ Петров, Александр (28 Haziran 2013). "У петербургского банка "Россия" в кризис на Кипре завис миллиард долларов". Neva.Today - последние новости СПб, Интернет-газета Санкт-Петербурга Нева.Сегодня (Rusça). 31 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2022. 
  7. ^ "Cyprus economic growth, Cyprus GDP growth rate | TheGlobalEconomy.com". web.archive.org. 25 Şubat 2013. 9 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2022. 
  8. ^ a b "Up Front, March 19th, 2013 - March 19, 2013". KPFA (İngilizce). 23 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2022. 
  9. ^ "Cyprus Unemployment rate - Economy". www.indexmundi.com (İngilizce). 25 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2022. 
  10. ^ "Wayback Machine". web.archive.org. 31 Aralık 2013. 31 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2022. 
  11. ^ a b Jolly, David; Castle, Stephen (12 Haziran 2012). "Spanish Borrowing Costs Soar, Calling Bailout Into Question". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 8 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2022. 
  12. ^ Wearden, Graeme (13 Mart 2012). "Eurozone crisis live: Fitch raises Greece out of default - Tuesday 13 March". the Guardian (İngilizce). 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2022. 
  13. ^ "Cyprus requests eurozone bailout". Financial Times. 25 Haziran 2012. 14 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2022. 
  14. ^ Worstall, Tim. "There's Something Very Strange About The Cyprus Bank Haircut. Very Strange Indeed". Forbes (İngilizce). 27 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2022. 
  15. ^ "Greek bond investors take big 'haircut' in bailout deal". Marketplace (İngilizce). 21 Şubat 2012. 21 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2022. 
  16. ^ "Cyprus asks Moscow for €5bn loan". Financial Times. 6 Temmuz 2012. 31 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2022. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Para</span> devletçe bastırılan, üzerinde değeri yazılı kâğıt veya metalden ödeme aracı, nakit

Para, mal ve hizmetlerin değiş-tokuşu için kullanılan araçlardan en yaygın olanı. Para sözcüğü ile genellikle madenî para ve banknotlar kastedilmekle birlikte; ekonomide, vadesiz mevduatlar ve kredi kartları da parayı meydana getiren unsurlardan sayılır. Vadeli mevduat, devlet tahvili gibi değişim araçları ise para benzeri olarak değerlendirilir.

<span class="mw-page-title-main">Banka</span> finansal etkinlikte bulunan kurum

Banka, faizle para alınıp verilebilen, kredi, iskonto, kambiyo işlemleri yapan, kasalarında para, değerli belge, eşya saklayan ve bunun dışındaki diğer ticari, finansal ve ekonomik etkinliklerde bulunan kuruluşlara denir. En yaygın üçüncül sektörlerden biridir. Banka sözcüğü İtalyanca banca sözcüğünden Türkçeye geçmiştir. Para bozma gişesi, para bozma yeri anlamına gelir. Kredilendirme faaliyetleri doğrudan banka tarafından veya sermaye piyasaları aracılığıyla dolaylı olarak da yapılabilir. Bankalar genellikle uluslararası bir dizi sermaye standardı olan Basel Anlaşmalarına dayanan asgari sermaye gereksinimine tabidir. Bankalar bir ülkenin finansal sistem ve ekonomisinde önemli bir rol oynadıklarından, yargı alanlarının çoğu bankalar üzerinde yüksek derecede düzenleme uygulamaktadır.

Mevduat, bankalara ve benzeri kredi kurumlarına istenildiğinde ya da belli bir vade ya da ihbar süresi sonunda çekilmek üzere yatırılan paraya denir. Mevduatın izlendiği hesaplara yerine veya türüne göre, "mevduat hesapları", "alacaklı câri hesaplar", "küçük câri hesaplar" gibi adlar verilmektedir. Aynı zamanda "altın vadeli hesabı" gibi hesaplar da bulunmaktadır. Mevduat hesapları banka için borç olduğundan, pasifte gösterilir.

Sıcak paranın “iktisat yazınında genel kabul gören kesin bir tanımı olmamasına rağmen, “spekülatif”, “kısa-dönemci” ve “aşırı dalgalanma ve akışkanlık “ gibi unsurlar içerdiği; ve yol açtığı iktisadi istikrarsızlıkların da özü itibarıyla bu öğelerden kaynaklandığı bilinmektedir”.

<span class="mw-page-title-main">Finans</span> Akademik disiplin

Finans, para, döviz ve sermaye varlıklarının incelenmesi ve disiplinidir. Mal ve hizmetlerin üretimi, dağıtımı ve tüketiminin incelenmesi olan ekonomi ile ilgilidir ancak ondan farklıdır. Kapsama dayalı olarak Finansal sistemlerde finansal faaliyetlere ilişkin disiplin, kişisel, kurumsal ve kamu finansmanı olarak ayrılabilir.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye İmar Bankası</span>

Türkiye İmar Bankası Türk Anonim Şirketi, Uzan ailesi üyelerinin Türkiye'de 1988-2003 yılları arasında etkinlikte bulunmuş bankası.

<span class="mw-page-title-main">VakıfBank</span> Kamusal sermayeli Türk bankası

Türkiye Vakıflar Bankası Türk Anonim Ortaklığı ya da kısaca VakıfBank, 1954 yılında kurulmuş, Türkiye Bankalar Birliği'nin 2024 yılı Haziran ayı raporuna göre Türkiye'nin aktif büyüklük açısından en büyük 2. bankasıdır. Genel müdürü Abdi Serdar Üstünsalih'tir.

<span class="mw-page-title-main">Kıbrıs Cumhuriyeti'ndeki bankaların listesi</span> Vikimedya liste maddesi

15 Aralık 2021 tarihi itibarıyla Kıbrıs Cumhuriyeti'nde bulunan bankaların listelendiği maddedir.

<span class="mw-page-title-main">Türk Ticaret Bankası</span> Türkiyede kurulan ilk özel banka

Türk Ticaret Bankası A.Ş.,, Türkiye'de özel sektör tarafından kurulan ilk bankadır.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye'deki bankalar listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Türkiye'de faaliyet gösteren 62 banka bulunmaktadır. Bunlar; 33 mevduat bankası (3 adet devlet mevduat bankası, 30 adet yerli ve yabancı sermayeli özel mevduat bankaları, 1 adet TMSF'ye ait banka, 19 kalkınma ve yatırım bankası ve 9 katılım bankası şeklindedir.

<span class="mw-page-title-main">Yunan hükûmeti borç krizi</span>

Yunan hükûmeti borç krizi, Yunanistan, 2007-08 mali krizinin ardından bir devlet borcu kriziyle karşı karşıya kaldı. Ülkede yaygın olarak kriz, yoksullaşmaya, gelir ve mülk kaybına ve ayrıca küçük çaplı bir insani krize yol açan bir dizi ani reform ve kemer sıkma önlemi olarak halka yansıdı. Toplamda, Yunan ekonomisi, herhangi bir gelişmiş karma ekonominin bugüne kadarki en uzun durgunluğunu yaşadı. Sonuç olarak, Yunan siyasi sistemi alt üst oldu, sosyal dışlanma arttı ve yüz binlerce iyi eğitimli Yunan ülkeyi terk etti.

Kaydi para ya da bir diğer ifadeyle mevduat parası, temel olarak bankalar tarafından yaratılan paraya denmektedir. Bankalar ve finansal kuruluşlar nezdinde üzerine çek yazılabilen vadesiz mevduat olarak tanımlanabilir.

Türkiye'de finansal krizler ya da ekonomik krizler makro ekonomik yapının bozulmasıyla ortaya çıkan buhran dönemleridir. 1929 Dünya Ekonomik Bunalımı sonrası yaşanan başlıca krizler; 1946, 1958, 1960, 1974, 1980, 1982, 1990, 1994, 2000-2001, 2008-2012 ve 2018-2023 krizleridir.

<span class="mw-page-title-main">Kemer sıkma politikası</span> harcama kesintileri veya vergi artışları yoluyla hükümet bütçe açıklarını azaltmayı amaçlayan siyasi-ekonomik politika

Ekonomide kemer sıkma politikası, harcama kesintileri, vergi artışları veya her ikisinin bir kombinasyonu yoluyla hükümet harcamalarını azaltmayı amaçlayan bir dizi siyasi ve ekonomik politikadır. Başlıca üç kemer sıkma yöntemi vardır: harcamaları finanse etmek için daha yüksek vergiler, harcamaları kısarken vergileri yükseltmek, daha düşük vergiler ve daha düşük hükûmet harcamaları. Borçlanmakta veya borçlarını geri ödemek için mevcut yükümlülüklerini yerine getirmekte zorlanan hükûmetler genellikle kemer sıkma önlemlerini kullanır. Bu önlemler, hükûmetin gelirlerini harcamalara yaklaştırarak bütçe açığını azaltmayı amaçlar. Bu önlemlerin savunucuları, kemer sıkma politikasının gereken borçlanma miktarını azalttığını ve aynı zamanda bir hükûmetin mali disiplinini alacaklılara ve kredi derecelendirme kuruluşlarına gösterebilmesinin bir yolu olacağını öne sürmektedir.

<span class="mw-page-title-main">İktisatbank</span>

Kıbrıs İktisat Bankası Ltd., 1990 yılında bireysel ve ticari bankacılık alanlarında faaliyet göstermek üzere kurulmuş olup, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nde faaliyet gösteren özel sermayeli yerel bankalar arasında lider konumundadır. Kıbrıs Türkü müteşebbisler tarafından kurulan Kıbrıs İktisat Bankası Ltd. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nde ithalatçı firmalar başta olmak üzere inşaat/taahhüt firmaları, imalatçı firmalar ve küçük/orta boyutlu işletmeler (kobiler) ile ticari ve kurumsal müşterilerle çalışmaktadır. Banka bireysel bankacılık konularında da çalışmayı ve derinleşmeyi kuruluşundan bu yana ön planda tutmuş ve 2000'li yılların başından itibaren teknolojik altyapı için çok ciddi yatırımlar yapmaya başlamıştır. Bankanın Yönetim Kurulu Başkanı Mete Özmerter'dir.

<span class="mw-page-title-main">Kıbrıs Cumhuriyeti ekonomisi</span>

Kıbrıs Cumhuriyeti ekonomisi, hizmet tabanlı bir açık serbest piyasa ekonomisidir. Kıbrıs Cumhuriyeti gelişmiş bir ülke ve yüksek gelirli bir ekonomi olarak kabul edilmektedir. 1 Ocak 2008 tarihinde Kıbrıs Cumhuriyeti para birimi olarak lira yerine euro kullanmaya başlamıştır. Kıbrıs Cumhuriyeti ekonomisi 2010'lardan itibaren Avrupa borç krizinin de etkisiyle nedeniyle daralmaya başlamıştır.

İşçi Kredi Bankası, 1954 yılında Demokrat Parti'nin teşvikiyle Kayseri'de Sümerbank Bez Fabrikası işçilerinin yardım sandığında toplanan bir buçuk milyon lira sermayeyle kurulmuş Türkiye'nin ilk işçi bankasıdır. 5 Ocak 1954 tarihinde dönemin Cumhurbaşkanı Celal Bayar tarafından açılışı yapılmıştır. 1962 yılında statüsü değişerek mevduat bankaları grubuna dahil edilmiştir. 1978-1979 yılında çıkan para krizini izleyen süreçte 1982 yılının sonunda çıkan banker krizi sonucu feshedilen veya devredilen altı millî bankadan biri olan İşçi Kredi Bankası'nın faaliyetine 1983 yılında son verilmiştir. 16 Eylül 1983 tarih ve 5238/217/6-63673 sayılı Maliye Bakanlığı yazılı emri ile bankanın yönetim ve denetimi hissedarlarından olan Türkiye İş Bankası'na devredilmiş, 25 Ekim 1983 tarih 8/723 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile bankacılık işlemleri yapma ve mevduat kabul yetkisi kaldırılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Banka yığılması</span>

Banka yığılması, bir bankadan aynı anda birçok kişi para çekmeye çalışırsa oluşur. Diğer bir deyişle,kısmi rezerv bankacılık sisteminde, çok sayıda müşteri aynı anda bir finansal kuruluşla mevduat hesaplarından nakit çektiği için finans kurumu temerrüt eder veya olabilir; nakit tutar veya devlet tahvili, kıymetli maden veya değerli taş gibi diğer varlıklara aktarırlar. Başka bir kuruma para transfer ettiklerinde, bu bir sermaye uçuşu olarak nitelendirilebilir. Bir banka yığılması, kendiliğinden ivme kazanır: daha fazla insan nakit çektikçe, temerrüt olasılığı artar ve daha fazla para çekilmesini tetikler. Bu, bankayı nakit tükenene kadar istikrarsızlaştırabilir ve böylece ani iflasla karşı karşıya kalabilir. Bir banka koşusuyla mücadele etmek için, bir banka diğer önlemlerin yanı sıra her müşterinin ne kadar para çekebileceğini, para çekme işlemlerini tamamen askıya alabileceğini veya derhal diğer bankalardan veya merkez bankasından daha fazla nakit kazanabileceğini sınırlayabilir.

Lübnan likidite krizi, Ağustos 2019'da başlayan ve Lübnan'daki COVID-19 salgını ve 2020 Beyrut Limanı patlaması ile daha da şiddetlenen, Lübnan ülkesini etkileyen devam eden bir finansal krizdir. Krizin sebepleri çok eskilere dayanamakta ve ülke 2019 yılından önce de likitide sıkıntıları yaşamaktaydı fakat ekonominin kırılganlığı merkez bankasını başkanının finansal mühendisliğiyle saklanmıştı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.