2009 İran cumhurbaşkanlığı seçimi protestoları

İran'da 2009 yılında yapılan Cumhurbaşkanlığı Seçiminin ardından seçimi hileli olduğu düşenen Mir Hüseyin Musavi ve Mehdi Kerrubi taraftarları başkent Tahran'da ve ülkenin diğer büyük şehirlerinde gösteriler düzenlediler.^[] Ancak bu gösterilere karşılık olarak Tahran'da onbinlerce kişi Mahmut Ahmedinejad'ın zaferini desteklemek için toplandı. Cumhurbaşkanı Ahmedinejad ülkedeki huzursuzlukları reddederek "futbol maçından sonraki tutkular" olarak niteledi. Bazı kaynaklar İran İslam Katılım Öncülüğünün (Jebheye Mosharekâte Iran-e Eslaami) merkezinin basıldığını ve tutuklamalar yapıldığını duyurdu.

Ülkede gösteriler sırasında en az yirmi doğrulanmış ölüm kaydedildi.

Genel bakış

Ahmedinejad karşıtı gösteriler

Polisle gruplar arasındaki çatışmalar, Cumartesi Sabahı erken saatlerde seçim sonuçlarının gelmesiyle patlak verdi. Başlangıçta gösteriler olaysız geçti. Ancak zaman geçtikçe gösteriler daha şiddetli olmaya başladı. Bazı göstericilerin seçim sonuçlarının açıklanmasıyla sinirleri arttı. Kızgın kalabalıklar Tahran'da dükkânları kırdı, camları parçaladı. Ülkedeki son on yıldır meydana gelen en büyük sivil huzursuzluk, İçişleri Bakanlığı önünde lastik yakılarak 300'den fazla kişinin Tahran'ın ana caddelerinden birini kapatmasıyla devam etti.

Ancak 14 Haziran'da protestolar büyüdü ve daha fazla şiddet içerir hale geldi. Otomobiller tahran caddelerinde ve otoyolların ortasında park edilerek, otobüsler ve çöp kutuları yakılarak trafik akışı engellenmeye çalışıldı. Göstericiler dükkânlara, hükûmet binalarına, polis karakollarına, benzin istasyonlarına ve bankalara saldırdı. Geniş protestolar Tahran Üniversitesi'nde, Amirkabir Üniversitesi'nde ve Said Behesthi Üniversitesi'nde meydana geldi. Öğrenciler kampüs çevresindeki çeşitli binaları yakmaya ve zarar vermeye başladı. Valiasr Caddesi tamamen göstericilerle doldu. Caddede genç öğrenciler polis ve İran Devrim Muhafızları işe çatıştı. Polis Mehrabad Havalimanı ve Humeyni Havalimanı'na göstericilerin buraya saldırabileceği düşünülerek barikat konuldu. Göstericilerin lastik yaktığı ve molotofkokteyli attığı İran İçişleri Bakanşığı'na çıkan tüm yollar polis tarafından kapatıldı.

Gösterileri engellemek amacıyla, pek çok internet sitesine erişim engellendi. Erişimi engellenen internet siteleri Facebook, Youtube, Twitter, yabancı yayın yapan internet siteleri ve reformculara ait internet siteleriydi. Tahran'dan kısa mesaj ve uluslararası aramalar yapılması engellendi. Cumartesinin ardından cep telefonu hizmetleri kapatıldı.

İtalyan devlet televizyonu RAI'nın muhabirlerinin bildirdiğine göre yorumculardan biri sopayla dövüldü ve kameranın kayıtlarına el kondu. Ayrıca BBC kameramanı İran Devrim Muhafızları tarafından dövüldü, tutuklandı ve kayıtlarına el konuldu.

Günün ortasına doğru, gösteriler Ahvaz, Şiraz, Cürcan, Tebriz, Raşt, Babol, Meşhed'e yayılarak gösteriler yüksek oranda arttı. 14 Haziran'da İsfahan şehrinde bulunan Nakş-ı Cihan Meydanı'nda büyük ölçekli gösteriler yapıldı. Ayrıca Zahedan, Qazvin, Sari, Karaj, Kerec, Tebriz, Şahsavar, Urmiye, Bandar Abbas, Arak ve Birjend'de gösteriler yapıldığı bildirildi. Ayaklanmalar başkent Tahran'da büyük ölçüde kontrol altına alınsa da, diğer şehirlere yayılması engellenemedi.

El Cezire İngilizce televizyonu olayları 1979 İslam Devrimi'nden bu yana en büyük huzursuzluk olarak tanımladı. Ayrıca gösterilerin herhangi bir resmi organizasyon olmadan kendiliğinden gerçekleştiğini bildirdi. 13 Haziran'da 200 kişi İran'ın Londra büyükelçiliği önünde gösteri düzenledi. Ynet 13 Haziran'da onbinlerin gösteri yaptığını bildirdi. Gösterilerde atılan sloganlar "Dikdatörü indirin.", "Dikdatöre ölüm", "Oylarımızı bize geri verin." oldu. Musavi yandaşlarını şiddet içeren eylemlerden kaçınmalarını istedi. Ayrıca İranlı-Amerikalıların öncülüğünde New York'ta İran konsolosluğunda gösteri düzenlendi. Ytnews'in 14 Haziran'daki haberine göre ayaklanmalarda iki kişi hayatını kaybetti. 14 Haziran'da gösteriler New York'taki Birleşmiş Milletler binası dışında, ayrıca İran'ın Paris, Londra, Berlin ve Sidney büyükelçiliklerinde devam etti. Ayrıca Toronto, Los Angeles, Kuala Lumpur, San Fransisco ve Dubai'de gösteriler düzenlendi.

Bağımsız gazeteci Tahran'ın savaş alanına dönüştüğünü bildirdi ve Ahmedinejad'ı Muhammad Saeed al-Sahhaf'a benzetti.

14 Haziran'ı 15 Haziran'a bağlayan gece öğrencilerin Tahran Üniversitesi'nde toplanması sonucu, polisin üniversite yurtlarına saldırmasıyla on beş öğrenci yaralandı. Ayrıca yine 14 Haziran'da Şerif Teknik Üniversitesi'nde görev yapan 120 öğretim üyesi seçimlerde hile ve Ahmedinejad'ın yeniden cumhurbaşkanlığına seçilmesini protesto etti.

İranlı yetkililer, ülkedeki huzursuzluk süresinde 100'den fazla önde gelen hükûmet karşıtı kişiyi tutukladı. Pazar gecesi Tahran'da pek çok kişi Musavi'ye olan desteklerini göstermek için çatılarına "Allah büyüktür." pankartları asti.

Ahmedinejad yanlısı gösteriler

14 Haziran'da Ahmedinejad tarafları seçim zaferlerini Tahran'da kutladılar.

Teknolojinin kullanımı

İnternet, İran'da pek çok gösteriyi organize etmek için kullanılmaktadır. İnternet sitelerinde amatör fotoğraflar ve videolar, gösterilerin toplandıkları alanlar yüklenir ve bilgi paylaşımı yapılmaktadır.