2008 Güngören saldırısı
| 2008 Güngören saldırısı | |
|---|---|
 | |
| Bölge | Güngören, İstanbul, Türkiye |
| Tarih | 27 Temmuz 2008 21.55 (TSİ) |
| Hedef | Siviller |
Saldırı türü | Bombalı saldırı |
| Silahlar | RDX[1] |
| Ölü | 18 |
| Yaralı | 154 |
| Örgüt(ler) |  PKK (Türkiye'ye göre[2]) |
2008 Güngören saldırısı, 27 Temmuz 2008 tarihinde İstanbul-Güngören ilçesi Menderes Çıkmazı Caddesi'nde ardı ardına iki bombanın patlatılması sonucu; 5'i çocuk 1'i hamile toplam 17 Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı sivil bireyin yaşamını yitirmesi ve 154 bireyin yaralanması ile sonuçlanan bombalı saldırı.[3]
Saldırı öncesi
19 Şubat 2008 tarihinde, TAK, Türkiye'de yeni bir şiddet hareketi başlatacağını duyurdu.[4]
14 Mart 2008 tarihinde Adalet ve Kalkınma Partisi'nin kapatılma davasının iddianamesi, Anayasa Mahkemesi'ne sunuldu.[5] 31 Mart 2008'de de iddianame kabul edildi ve 16 Haziran günü Adalet ve Kalkınma Partisi esas hakkındaki savunmasını verdi. Anayasa Mahkemesi, 22 Temmuz 2008'de kapatma davasını 28 Temmuz 2008'de esastan görüşmeye başlayacağını duyurdu.[6]
15 Haziran 2008 tarihinde, İstanbul-Büyükçekmece-Beylikdüzü'nde bir çay bahçesine bombalı saldırı gerçekleştirildi; 10 sivil birey yaralandı.[7]
9 Temmuz 2008 tarihinde İstanbul ABD Konsolosluğu'na silahlı bir saldırı gerçekleştirildi.[8] Aynı gün, PKK, üç Almanya Federal Cumhuriyeti vatandaşı sivil bireyi, Ağrı Dağı civarında Türk Silahlı Kuvvetleri'nin operasyonlarını durdurması talebiyle kaçırdı.[9][10]
14 Temmuz 2008 tarihinde Ergenekon soruşturmasının ilk iddianamesi, yaklaşık bir sene süren hazırlıkların ardından İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi'ne sunuldu.[11] İddianame, 25 Temmuz 2008'de mahkeme tarafından kabul edildi.[12]
20 Temmuz 2008'de, Türk Silahlı Kuvvetleri, Kuzey Irak bölgesinde 12 adet PKK hedefine bombardıman düzenledi.[13]
27 Temmuz 2008'de, PKK, Bingöl kentinde bir polis noktasına el bombalı saldırı düzenledi.[14]
Saldırı
27 Temmuz 2008 günü, yerel saat ile 21.55'te (UTC 18.55) İstanbul-Güngören ilçesinde araç trafiğine kapalı olan Menderes Çıkmazı Caddesi'nde bir beton çöp konteynerinde bir ses bombası patlatılır.[14][15][16] Saldırının bu safhasında, ölen ya da yaralanan olmaz; fakat, patlama civarına kalabalık toplanır.[14]
Bu bombalamadan yaklaşık on dakika sonra, ilk bombalamanın gerçekleştiği beton çöp konteynerinden yaklaşık elli metre uzağında bir başka beton çöp konteynerinde tesirli bir bomba patlatılır.[14] Bu patlamanın neticesinde, 16'sı olay yerinde ve 1'i hastanede tedavi altında olmak üzere, 5'i çocuk 1'i hamile toplam 17 Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı sivil birey yaşamını yitirir ve 7'si ağır olmak üzere 154 birey de farklı düzeylerde yaralanır.[3] Bazı kaynaklar, anne karnında iken ölen bebeği de sayarak ölen bireylerin sayısını 18 olarak nakleder.[17]
Ölen sivil bireylerin isimleri şunlardır. Çocuklar: Aleyna Çelik (3), Murat Ağca (12), Şeyma Özkan (12), Taha Yıldızlı (5), Furkan Şentürk (12); kadınlar: Macide Aydın (52), Fadime Beşkan (45), Filiz İkiz (28), Sebahat Kuş (?); erkekler: Yunus Öztürk (27), Servet Asan (49), Halit Öge (51), Abdullah Güler (?), Alim Mantarcı (60), Dursun Ali Aydemir (34), Hayrettin Güler (47) ve Mehmet Fikri Kuş (?).[17][18]
Saldırı sonrası
Sorumluluk
Saldırıyı herhangi bir örgüt üstlenmemiştir.[19]
Patlamanın hemen ertesine dair ilk yerel haberler, gaz kaçağı ihtimaline işaret etmiştir.[20] İlerleyen saatlerde ise, PKK, derin devlet ve El Kaide olmak üzere üç unsura ait şüpheler haberleştirilmiştir.[20]
PKK/TAK
Saldırının ertesi sabahı, dönemin İstanbul Valisi Muammer Güler PKK bağlantısına dair işaretler olduğunu, uzmanların bu şüpheyi teyit etmeye çalıştığını açıkladı.[3] 29 Temmuz günü ise, Kongra-Gel Başkanı Zübeyir Aydar, PKK'nın saldırının arkasında olduğunu reddetti.[21]
29 Temmuz'daki cenaze töreninde PKK aleyhine sloganlar atıldığı[1] ve Güngören'de genel olarak PKK'nın suçlandığı haberleştirildi.[13]
2 Ağustos'ta, dönemin İçişleri Bakanı Beşir Atalay saldırının failini PKK olarak açıkladı.[2] Aynı zamanda, aynı ekibin, 15 Haziran 2008 tarihinde, İstanbul-Büyükçekmece-Beylikdüzü'ndeki bir çay bahçesine yapılan bombalı saldırının da faili olduğunu iddia etti.[2] 4 Ağustos'ta Zübeyir Aydar, reddetmeyi yineledi.[7]
Polis, ikinci bombanın unsurlarından birinin PKK'nın daha önceki eylemlerinde kullandığı siklotrimetilen-trinitramin isimli bir organik bileşik olduğunu tespit etti.[1]
Jamestown Vakfı'ndan Gareth Jenkins, Aydar'ın açıklamalarının yanıltıcı (i.e. misleading) olduğunu iddia ederek; 2004 Haziran'ından beri PKK'nın uluslararası eleştirilerden korunmak için kentsel eylemlerini TAK'a havale ettiğini belirtti.[7] Jenkins, aynı dönemde, güvenlik güçlerinin, PKK'nın birtakım çıkmazları kırmak amacıyla Türkiye'nin batısında toplu zayiat saldırıları gerçekleştirmek için daha küçük örgütleri kullanmaya başlayacağından endişelendiği yorumunda bulundu. Bu sayede, PKK'nın, Türk makamları üzerindeki baskısını arttırarak uluslararası imajına olabilecek zararları sınırlandırmayı hedeflendiğini iddia etmiştir.[22]
Ergenekon
28 Temmuz 2008'de, dönemin Demokratik Toplum Partisi eş başkanı Emine Ayna, saldırının arkasında Ergenekon'nun olduğunu iddia etti.[21]
4 Ağustos 2008'de, aralarında DTP, EMEP ve ÖDP (2019 itibari ile Sol Parti)'nin de olduğu birçok sol görüşlü örgütlenmenin oluşturduğu bir platform, Galatasaray Meydanı'nda bir basın açıklaması gerçekleştirerek saldırının Kontrgerilla tarafından gerçekleştirildiğini iddia etti.[23] 1 Eylül 2008'de, MLKP, saldırının Kontrgerilla tarafından gerçekleştirildiğini iddia eden bir açıklama yaptı.[24]
El Kaide
Alman Dış İstihbarat Teşkilatı eski başkanı Ernst Uhrlau, Bild gazetesinin saldırıda El Kaide'nin rolü olup olmadığı sorusuna verdiği demeçte, saldırının PKK'ya zor uyduğunu iddia etmiş; yerine olayın arkasında radikal dinci ya da Türkiye'deki diğer örgütlerin olabileceğini öne sürmüştür.[25] Bu konuda, Deutsche Welle, Güngören saldırısının ayrıntıları hakkında Alman uzmanların ne kadar bilgi sahibi olduğunun bilinmediğini not etmiştir.[26]
Tahkikat
MOBESE kameralarının incelenmesi sonucu, olay günü, iki şüphelinin patlamanın yaşandığı çöp konteynerlerine (beyaz) poşetler bıraktığı tespit edilmiştir.[7][19] 30 Temmuz 2008'de, polis, bombalama şüphesi ile dokuz (on[2]) kişiyi gözaltına alır.[27] 2 Ağustos 2008'de, 60. Türkiye Hükûmeti İçişleri Bakanı Beşir Atalay, gözaltına alınan on kişiden ikisinin serbest kaldığını; sekizinin, PKK üyeliği suçlaması ile tutuklandığını açıklar.[2] Bu ilk tutuklamalar, bombalama suçlaması ile gerçekleştirilmez.[25]
Saldırıdan yaklaşık bir yıl sonra, İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından hazırlanan iddianame ile, asıl bombacının yakalanamadığı ve kimliğinin tespit edilemediği ortaya çıkar.[28] Sonradan kimliği Mahmut Kiraç olarak tespit edilen şüpheli, TSK'nın Kazan Vadisi'nde düzenlediği bir operasyon ile Temmuz 2012'de öldürülür.[29]
31 Ekim 2013'te, İstanbul 12. Ağır Ceza Mahkemesi heyeti, 3'ü tutuklu, 10 sanığın yargılandığı davada çeşitli suçlara istinaden sanıkları aşağıdaki şekilde cezalandırır:[30][31]
| Sanık | Suç | Ceza |
|---|---|---|
| Hüseyin Türeli | "Devletin birliğini bozmaya teşebbüs", "Kasten adam öldürme" | 18 kez ağırlaştırılmış müebbet |
| Nusret Tebiş | "Devletin birliğini bozmaya teşebbüs", "Kasten adam öldürme" | 18 kez ağırlaştırılmış müebbet |
| Ziya Kıraç | "PKK terör örgütü üyesi olmak" | 12 yıl |
| Abdurrahman Oral | "PKK terör örgütü üyesi olmak" | 12 yıl |
| Şerafettin Kara | "PKK terör örgütüne bilerek ve isteyerek yardım etme", "6136 sayılı ateşli silahlar kanununa muhalefet" | 11 yıl 3 ay |
| Aydın Ağlar | "PKK terör örgütüne bilerek ve isteyerek yardım etme" | 9 yıl |
| Mehmet Salih Yanak | "PKK terör örgütü üyesi olmak", "6136 sayılı ateşli silahlar kanununa muhalefet", "Resmi belgede sahtecilik" | 19 yıl 6 ay (tahliye) |
| Şaban Güneş | "PKK terör örgütü üyesi olmak" | 2 yıl 1 ay |
| Cihan Aydın | "PKK terör örgütüne bilerek ve isteyerek yardım etme", "6136 sayılı ateşli silahlar kanununa muhalefet", "Resmi belgede sahtecilik" | 15 yıl 9 ay |
| Cevat Aydın | "PKK terör örgütü üyesi olmak", "6136 sayılı ateşli silahlar kanununa muhalefet" | Beraat |
31 Ekim 2013'te gıyabında 18 kez ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına çarptırılan ve Çağlayan Adliyesi ve Siirt Başsavcılığı'nca daimi arama kararı bulunan 'Rüstem' kod adlı PKK mensubu Nusret Tebiş, 30 Temmuz 2022'de, kısmen Suriye Arap Cumhuriyeti ve kısmen Suriye Demokratik Güçleri tarafından kontrol altında bulunan Haseke kentinde, MİT tarafından SİHA ve iki ayrı mühimmat vasıtasıyla, konakladığı evde öldürüldü.[32][33][34] Haberin ardından, saldırıdan etkilenenlerden ve etkilenenlerin yakınlarından oluşan bir grup Güngören'de saldırı konumunda yer alan anıta gelerek bir basın açıklaması yaptı.[35]
18 Nisan 2023 günü, gıyabında 18 kez ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına çarptırılan Hüseyin Türeli, MİT tarafından Irak'ın Duhok kentinde öldürüldü.[36][37]
Tepkiler
Yerel
Türkiye'de siyasi parti liderleri saldırıyı kınayan ve lanetleyen açıklamalarda bulunmuşlardır. Dönemin Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, dönemin Genelkurmay Başkanı Org. Yaşar Büyükanıt ve TBMM Başkanı Köksal Toptan saldırıyı kınamıştır.
Uluslararası
Birleşmiş Milletler: Birleşmiş Milletler (BM) eski Genel Sekreteri Ban Ki-moon, bombalamayı şiddetle kınamış ve saldırıda ölenlerin ailelerine ve yaralananlara taziyelerini iletmiştir.[38]
Amerika Birleşik Devletleri: Amerika Birleşik Devletleri Ulusal Güvenlik Konseyi sözcüsü Gordon Johndroe, ABD'nin teröre karşı Türkiye vatandaşlarının yanında olduğunu belirtmiştir.[38] ABD Ankara Büyükelçiliği de saldırıyı şiddetle kınayan bir bildiri yayımlamıştır.[39]
NATO: NATO eski sekreteri Jaap de Hoop Scheffer, saldırıyı en şiddetli biçimde kınadıklarını açıklamıştır.[39]
Almanya: Almanya eski dışişleri bakanı Frank-Walter Steinmeier, saldırıyı "a blind act of terrorism" olarak niteleyerek kınamıştır.[40]
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ a b c "After Bombing, Turkish Leader Urges Unity" (İngilizce). The New York Times. 29 Temmuz 2008. 26 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2022.
As he spoke, local residents chanted slogans against a Kurdish separatist group that is suspected in the bombing.
- ^ a b c d e "Istanbul bombings 'suspects held'" (İngilizce). BBC. 2 Ağustos 2008. 11 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2022.
- ^ a b c "Istanbul rocked by twin bombings" (İngilizce). BBC. 28 Temmuz 2008. 8 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2022.
Istanbul Governor Muammer Guler said "there appears to be a link" with the PKK. He said the authorities were trying to confirm it.
- ^ "Country Reports on Terrorism 2008 - Turkey". United States Department of State (İngilizce). 30 Nisan 2009. 29 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2022.
- ^ "AKP'ye kapatma davası". BBC News Türkçe. 14 Mart 2008. 16 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2022.
- ^ "İlk görüşme 28 Temmuz'da". BBC News Türkçe. 22 Temmuz 2008. 14 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2022.
- ^ a b c d Gareth, Jenkins (5 Ağustos 2008). "Istanbul Bombings Suggest PKK Insurgency May Be Entering a More Ruthless Phase" (PDF). Terrorism Focus (İngilizce). V (29). ss. 7-9. 21 Haziran 2022 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2022.
This is misleading. Since June 2004, the PKK has attempted to avoid international opprobrium by conducting its urban bombing campaign through a front organization, known as the Kurdistan Freedom Falcons (TAK). Unlike the situation in eastern Turkey, the PKK has no permanent organizational hierarchy or cell structure in the west of the country. It has conducted its urban bombing campaign through militants trained in the organization’s camps in the Qandil mountains of northern Iraq and then sent to western Turkey, where they are provided with explosives brought by courier.
- ^ "US consulate in Turkey attacked" (İngilizce). BBC. 9 Temmuz 2008. 11 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2022.
- ^ "PKK kidnaps 3 German tourists in east Turkey" (İngilizce). Reuters. 9 Temmuz 2008. 16 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2022.
- ^ "PKK: German Hostages to be Freed if Turkey Ends Operations" (İngilizce). Deutsche Welle. 14 Temmuz 2008. 16 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2022.
- ^ Butler, Daren (14 Temmuz 2008). "Turkish prosecutor unveils coup plan indictment" (İngilizce). Reuters. 29 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2022.
- ^ "Ergenekon davasında karar açıklandı: Hüküm sonrası kim ne dedi?". BBC News Türkçe. 1 Temmuz 2019. 24 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2022.
- ^ a b "Istanbul neighborhood blames PKK for deadly bombs" (İngilizce). Reuters. 28 Temmuz 2008. 16 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2022.
the bombing of 12 suspected PKK targets in northern Iraq on Sunday... Shocked and angry residents in a conservative Istanbul neighborhood blamed separatist Kurdish guerrillas...
- ^ a b c d "Turkey PM blames PKK for blasts" (İngilizce). Al Jazeera Media Network. 28 Temmuz 2008. 24 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2022.
Both bombs were planted in concrete rubbish containers... The second bomb claimed all the lives... People gathered after the first blast... A second, more powerful explosion followed about 10 minutes later about 50 metres away...
- ^ "Editorial: Bomb blasts in Istanbul" (İngilizce). Arab News. 30 Temmuz 2008. 15 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2022.
The pedestrianized mall in Menderes Cıkmazı street in the Istanbul suburb of Gungoren...
- ^ "İlk bomba kalabalığı topladı, ikincisi öldürdü". NTV. 28 Temmuz 2008. 13 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b "Maalesef Aleyna ölmüş". Hürriyet Gazetesi. 29 Temmuz 2008. 16 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2022.
- ^ "Güngören'de Hayatını Kaybeden 17 Kişi". bianet. 29 Temmuz 2008. 16 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2022.
- ^ a b "Who Was Behind the Turkish Blasts?" (İngilizce). Time. 29 Temmuz 2008. 22 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2022.
No one has yet claimed responsibility... Surveillance cameras in the blue-collar district of Gungoren show two young men placing two white plastic bags into a garbage bin on a street corner.
- ^ a b "Deadly bombings hit Istanbul" (İngilizce). Al Jazeera Media Network. 28 Temmuz 2008. 15 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2022.
Earlier local media reports had suggested that a gas leak had caused the blasts.
- ^ a b Tait, Robert (29 Temmuz 2008). "Turkey: PKK denies Istanbul blasts" (İngilizce). The Guardian. 10 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2022.
"The PKK has nothing to do with this event," the group's leader, Zubeyir Aydar, told a pro-Kurdish news agency.
- ^ "PKK: Breaking the Stalemate" (İngilizce). 1 Eylül 2008. 12 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2022.
Turkish security forces are concerned that the PKK will start using smaller organizations to do its dirty work in an attempt to break the stalemate, Gareth Jenkins comments for ISN Security Watch. There is now considerable concern in the Turkish security forces that, in an attempt to break the stalemate in its insurgency, the PKK will use small organizations like the DK to carry out mass casualty attacks in western Turkey. This will maximize pressure on the Turkish authorities while limiting the damage to its international image by enabling it to deny direct responsibility for civilian deaths.
- ^ ""Güngören saldırısı kontrgerillanın eylemi"". Sol Gazetesi. 4 Ağustos 2008. 17 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2022.
- ^ "Counter-guerrilla massacre in Istanbul Gungoren" (İngilizce). 1 Eylül 2008. 17 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2022.
- ^ a b "Güngören'deki saldırıyı PKK yapmadı iddiası". Hürriyet Gazetesi. 4 Ağustos 2008. 4 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2022.
- ^ Pick, Ulrich (4 Ağustos 2008). "BND'ye göre Güngören PKK'nın işi değil". Deutsche Welle. 17 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2022.
Ayrıca Alman uzmanların, Güngören’deki saldırının ayrıntıları hakkında ne kadar bilgi sahibi oldukları da bilinmiyor.
- ^ "Turkish police make bomb arrests" (İngilizce). BBC. 30 Temmuz 2008. 1 Ağustos 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2022.
- ^ "Güngören bombacısı hala kayıp!". Vatan Gazetesi. 27 Temmuz 2009. 17 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2022.
- ^ "O bombacı Kazan'da öldürüldü!". Vatan Gazetesi. 29 Aralık 2012. 17 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2022.
- ^ "Güngören davası sonuçlandı". Dünya Gazetesi. 31 Ekim 2013. 4 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2022.
- ^ "Two sentenced to life for explosion in Istanbul's Güngören in 2008" (İngilizce). Hürriyet Daily News. 1 Kasım 2013. 27 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2022.
- ^ "MİT, Güngören saldırısının faillerinden PKK'lı Nüsret Tebiş'i Suriye'de etkisiz hale getirdi". Anadolu Ajansı. 30 Temmuz 2022. 30 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2022.
- ^ "Güngören saldırısının faili Suriye'de öldürüldü". Sözcü Gazetesi. 30 Temmuz 2022. 30 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2022.
- ^ "Türkiye 'neutralises' PKK terrorist involved in 2008 Istanbul attack" (İngilizce). TRT World. 30 Temmuz 2022. 30 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2022.
- ^ "Güngören'deki patlamanın zanlısı öldürüldü, halk olay yerine toplandı". Sözcü Gazetesi. 30 Temmuz 2022. 30 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2022.
- ^ "Batmanlı kafe sahibi Duhok'ta silahlı saldırıda hayatını kaybetti". Rudaw Türkçe. 18 Nisan 2023. 18 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2023.
- ^ "KCK: Türeli MİT tarafından Parastin'ın desteğiyle katledildi". ANFNews. 19 Nisan 2023. 19 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2023.
- ^ a b "Who Was Behind the Turkish Blasts?" (İngilizce). Time. 28 Temmuz 2008. 21 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2022.
UN chief Ban Ki-moon "strongly condemns yesterday’s bombings in Istanbul...(and) his sympathies to the families of the victims and the wounded," his spokeswoman Michele Montas said in a statement. “In Washington, National Security Council spokesman Gordon Johndroe said the US stands as a partner "with the people of Turkey as they confront terrorism,"...
- ^ a b "US, NATO condemn double bombing in Istanbul" (İngilizce). Anadolu Agency. 28 Temmuz 2008. 21 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2022.
- ^ "Germany Condemns Istanbul Bombings" (İngilizce). Deutsche Welle. 28 Temmuz 2008. 25 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2022.
