Terter -, Azerbaycan'da rayon. Merkezi Terter şehridir.
Birinci Dağlık Karabağ Savaşı, Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'ne bağlı Dağlık Karabağ Özerk Oblastı'nın Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'ne bağlanmasını isteyen Ermeniler ile bunu kabul etmeyen Azeriler arasında başlayan ve Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra Azerbaycan ile Ermenistan arasında çatışmaya dönüşen Şubat 1988-Mayıs 1994 tarihleri arasında süren savaştır. Savaş öncesinde ve etnik çatışmaların sıcak savaşa dönüşmesi sonrasında Sumqayıt Pogromu, Kirovabad Pogromu, Bakü Pogromu gibi pogromlar, Hocalı Katliamı, Malıbeyli ve Kuşçular Katliamı ve Maragha Katliamı gibi katliamlar yaşanmıştır.
Dağlık Karabağ sorunu, Azerbaycan ile Ermenistan arasında, Dağlık Karabağ ve Dağlık Karabağ'ı çevreleyen Ermeni kontrolündeki Azerbaycan toprakları'ndaki etnik çatışma ve toprak anlaşmazlığıdır. Bu anlaşmazlık, 27 Eylül 2020 tarihinde başlayan İkinci Dağlık Karabağ Savaşı ile son bulmaya yaklaşmıştır. Yaklaşık 3 sene sonra 19-20 Eylül 2023 tarihlerinde gerçekleşen 2023 Dağlık Karabağ çatışmaları ile bölge tamamen Azerbaycan kontrolüne geçmiş ve sorun çözülmüştür. Artsah Cumhuriyeti fiilen bağımsızdı, ancak Ermenistan dahil hiçbir ülke tarafından tanınmamış bir cumhuriyetti. Çatışmanın kökeni, 20. yüzyılın başlarında ortaya çıktı. Sovyetler Birliği döneminde, Josef Stalin Dağlık Karabağ bölgesini, tarihsel olarak Ermeni ve çoğunluğu Ermeni nüfusu olan Sovyet Azerbaycan'da bir özerk oblast haline getirmeye karar verdi. Mevcut çatışma, 1988'de Karabağ Ermenilerinin, Karabağ'ın Sovyet Azerbaycan'dan Sovyet Ermenistan'a devredilmesini talep ettiği zaman başladı. Çatışma, 1990'lı yılların başlarında, geniş çaplı bir savaşa dönüştü.
2012 Azerbaycan-Ermenistan çatışmaları, Haziran 2012'de Ermeni askerlerin Azerbaycan sınırına taciz ateşi açması ve Azeri askerlerin karşılık vermesiyle büyüyen çatışmalar dizisidir.
2014 Azerbaycan-Ermenistan sınır çatışmaları, 31 Temmuz 2014 - 2 Ağustos 2014 tarihleri arasında Ermeni askerlerinin Azerbaycan sınırını ve ateşkesi ihlâl etmesi ile Azerbaycan askerlerinin karşılık vermesi ile büyüyen çatışmalar dizisi.
2016 Azerbaycan-Ermenistan çatışmaları, Nisan Çatışmaları veya Dört günlük savaş, Azerbaycan Silahlı Kuvvetleri ve Ermenistan Silahlı Kuvvetleri ile Dağlık Karabağ Cumhuriyeti Savunma Ordusu arasında 1 Nisan'da başlayıp, dört gün boyunca süren çatışmalardır. Birinci Dağlık Karabağ Savaşı'nın bittiği 1994 yılından beri en şiddetli çatışmaların gerçekleştiği bildirilmiştir. 5 Nisan tarihinde karşılıklı ateşkes kararı alınarak, çatışmalara son verilmiştir. Bu savaş ayrıca Azerbaycan'ın, Ermeni işgali altındaki bölgede ilk defa ilerleme kaydettiği savaştır.
2014 Ermenistan Mil Mi-24 helikopterinin düşürülmesi, 12 Kasım 2014'te, Ermeni Mil Mi-24 saldırı helikopterinin, Dağlık Karabağ çatışması sırasında, Azerbaycan Silahlı Kuvvetleri tarafından vurularak düşürülmesi olayıdır. Uçakta yer alan üç mürettebat üyesi ölmüştür.
Ermenistan ile Azerbaycan arasında, büyük ölçüde süregelen, fakat Azerbaycan ordusunun 27 Eylül 2020 tarihinde başlattığı Karabağ operasyonu ile alınan, Dağlık Karabağ sorunu nedeniyle diplomatik bir ilişki yoktur. Komşu halklar, 1918-1921 yılları arasında, çökmüş Rus İmparatorluğu'ndan Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti ve Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti olarak kazandıkları kısa bağımsızlıkları sırasında resmi hükûmet ilişkilerine sahiptiler; bu ilişkiler Rus Devrimi'nden sonra Sovyetler Birliği tarafından işgal edilip ilhak edilene kadar vardı. Geçen yüzyılda ülkeler tarafından yürütülen bir savaş nedeniyle -biri 1918'den 1921'e, diğeri 1988'den 1994'e kadar- iki ülke gergin ilişkilere sahipti.
2020 Azerbaycan-Ermenistan çatışmaları, 12 Temmuz 2020'de başlayan, Azerbaycan Silahlı Kuvvetleri ve Ermenistan Silahlı Kuvvetleri arasındaki askeri çatışmalardır. İlk çatışmalar, Ermenistan'ın Tavuş vilayetindeki Movses ve Azerbaycan'ın Tovuz Rayonu'nda bulunan Ağdam köyü arasında Azerbaycan-Ermenistan devlet sınırında yaşandı. Tovuz Rayonu'nda azalan çatışmalar 27 Eylül 2020'de Temmuz çatışmalarının yaşandığı bölgelerin dışındaki Dağlık Karabağ'da yeniden başladı. Çatışmalar savaş durumuna yükseldi ve 2020 Dağlık Karabağ Savaşı başladı.
İkinci Dağlık Karabağ Savaşı, 2020 Dağlık Karabağ Savaşı veya 44 Günlük Savaş Dağlık Karabağ'da Türkiye destekli Azerbaycan ile Ermenistan ve onun desteklediği tanınmayan Dağlık Karabağ Cumhuriyeti arasında yaşanmış silahlı çatışmalardır.
2010 Çaylı çatışmaları ya da Mardakert çatışmaları, Dağlık Karabağ Savaşı ateşkesinin bir dizi ihlaliydi. Azerbaycan'ı ve tanınmayan ancak de facto bağımsız Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin etnik Ermeni askerî güçlerini ayıran temas hattının ötesinde gerçekleşti. Her iki taraf da diğerini ateşkes rejimini ihlal etmekle suçladı. Bunlar, 1994'ten beri yürürlükte olan ateşkesin iki yıldaki en kötü ihlalleriydi ve Mart 2008'deki Mardakert çarpışmalarından bu yana Ermeni güçlerinin en ağır kayıpları yaşadığı süreç oldu.
Temas Hattı Dağlık Karabağ sorununda Ermeni güçlerini ve Azerbaycan Silahlı Kuvvetlerini ayıran hattır. Dağlık Karabağ Savaşı'nı (1988–94) sona erdiren Mayıs 1994 ateşkesinden sonra kurulmuştur. Murovdag sıradağları, temas hattının kuzey kısmını oluşturur ve esasen iki kuvvet arasındaki doğal bir sınırdır. Temas hattının uzunluğu 180 kilometre (110 mi) ile 200 kilometre (120 mi) arasında değişmektedir.
Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin 884 sayılı kararı 822 (1993), 853 (1993) ve 874 (1993) numaralı kararlar yeniden teyit edildikten sonra 12 Kasım 1993 tarihinde oy birliğiyle kabul edildi. Konsey, Dağlık Karabağ'da Ermenistan ile Azerbaycan arasında özellikle de Zengilan ve Horadiz şehirlerindeki devam eden çatışmalardan duyduğu endişeyi dile getirdi ve taraflar arasındaki ateşkes ihlallerini kınadı.
Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin 822 sayılı kararı 30 Nisan 1993 tarihinde kabul edildi. Ermenistan ile Azerbaycan arasındaki ilişkilerin kötüleşmesi ve ardından silahlı çatışmaların artmasıyla bölgedeki insani durumun kötüleşmesi konusundaki endişelerini dile getiren Konsey, düşmanlıkların derhal durdurulmasını ve başta Kelbecer bölgesi olmak üzere Dağlık Karabağ'dan Ermeni işgal güçlerinin derhal geri çekilmesini talep etti.
İkinci Dağlık Karabağ Savaşı kronolojisi, öncelikle savaşan tarafların resmî açıklamalarına dayanmaktadır. Çatışmalar siper savaşları, ağır silahlar, çok namlulu roketatarlar, zırhlı savaşlar, roketler, balistik füze saldırıları ve başta Türk yapımı Baykar Bayraktar TB2 ve İsrail yapımı Harop dronları olmak üzere insansız hava aracı saldırıları ile karakterize edildi. Ayrıca Ermenistan veya Azerbaycan dışında uluslararası toplumun çoğu tarafından yasaklanmış olan misket bombalarının da saldırılar sırasında kullanıldığı tespit edilmiştir. Ermenistan ordusu tarafından Azerbaycan'ın Gence kentine düzenlenen bir dizi balistik füze saldırısı sivillerin kitlesel ölümüne neden olurken Azerbaycan ordusu, Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin de facto başkenti Hankendi ve bölgenin başka yerlerindeki sivil altyapı tesisleri hedef alınarak büyük hasara ve can kayıplarına yol açtı. Tartışmalı toprak miktarı sınırlı olsa da çatışma seviyesi ve uluslararası sınırlara konumlanan mühimmatlar nedeniyle çatışma Dağlık Karabağ sınırlarının ötesine genişledi. İran'ın Doğu Azerbaycan Eyaleti'ne mermi ve roketler düştü, ancak herhangi bir hasar görülmedi ve İran, kendi toprakları üzerinde birkaç insansız hava aracının (İHA) düştüğünü veya düşürüldüğünü belirtti. Gürcistan ise Kaheti bölgesinde iki insansız hava aracının çarpıştığını bildirdi. Hocavend'e düzenlenen saldırılar sonrası Dağlık Karabağ yetkilileri sivilleri silah altına almaya başladı.
2020 Dağlık Karabağ Ateşkes Antlaşması, 10 Kasım 2020 tarihinde Azerbaycan ile Ermenistan arasında yapılan ve 2020 Dağlık Karabağ Savaşı'nı sona erdiren bir ateşkes antlaşmasıdır. Antlaşma, Ermenistan'ın teslim olduğunu duyurmasının ardından 9 Kasım'da Azerbaycan cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Ermenistan başbakanı Nikol Paşinyan ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin tarafından imzalandı ve Dağlık Karabağ bölgesindeki tüm çatışmalara 10 Kasım 2020 tarihinde Moskova saati ile 00:00 itibarıyla son verildiği açıklandı. Tanınmayan Dağlık Karabağ Cumhuriyeti cumhurbaşkanı Arayik Harutyunyan da çatışmaların sona ermesini kabul etti.
2010 Dağlık Karabağ çatışmaları, Azerbaycan ve Dağlık Karabağ Cumhuriyeti Savunma Ordusu'nu askerî güçlerini birbirinden ayıran temas hattında 18 Şubat'ta meydana gelen bir dizi silahlı çatışmalardır. Azerbaycan, Ermeni güçlerini Tap Qaraqoyunlu, Qızıloba, Qapanlı, Yusifcanlı ve Cavahirli köyleri yakınlarındaki Azerbaycan mevzilerine ve Ağdam Rayonu yaylalarına keskin nişancılar dahil hafif silahlarla ateş etmekle suçladı. Sonuç olarak, üç Azerbaycan askeri öldürüldü ve bir asker yaralandı.
Dağlık Karabağ'da barışı koruma misyonu 2020 Dağlık Karabağ savaşı sonrasında Dağlık Karabağ bölgesinde devam eden barışı koruma operasyonlarını ifade eder. Ermenistan ve Azerbaycan güçleri arasındaki ateşkesi izlemeyi amaçlayan operasyon Rusya ve Türkiye tarafından yürütülüyor.
Aras Vadisi seferi 2020 Dağlık Karabağ savaşı sırasında Azerbaycan-İran sınırındaki Aras Nehri boyunca Azerbaycan tarafından tanınmayan Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'ne karşı başlatılan askeri bir operasyondur.
Başkend Operasyonu, Birinci Karabağ Savaşı'nın başlangıcında, Ağustos 1992'de Ermenistan Silahlı Kuvvetleri ve İçişleri Bakanlığı tarafından, Başkend köyü, ilaveten Gedebey Rayonu'na bağlı Mutudere ve Kasımağalı köylerinin kontrolü için Azerbaycan Silahlı Kuvvetlerine karşı başlatılan askeri operasyondur.
Azerbaycan
Movses Hakobyan
