2004 Doğubayazıt depremi

2004 Doğubayazıt depremi

İstanbul Ankara Doğubayazıt Harita, depremin merkezini göstermektedir.
UTC zamanı	2004-07-01 22:30:09
Yerel tarih	2 Temmuz 2004
Yerel saat	01.30 TSİ
Büyüklük	5,1-5,2 Mw
Derinlik	5 / 27,1 km
Merkez üs	Doğubayazıt 39°43′N 44°01′E / 39.71°K 44.02°D / 39.71; 44.02 (2004 Doğubayazıt depremi)
Tür	Tektonik
Maks. şiddet	VII (Çok güçlü)
Artçı şok	80 civarı
Etkilenen ülkeler/bölgeler	Türkiye
Kayıplar	18 ölü, 32 yaralı

2004 Doğubayazıt depremi, 2 Temmuz 2004 tarihinde Türkiye saati ile ile 01.30'da Ağrı'nın Doğubayazıt ilçesinde 5,1 M_w^[1] veya 5,2 M_w^[2] büyüklüğünde meydana gelen deprem. Deprem sonucu 18^[3] veya bazı kaynaklara göre 17^[1] kişi öldü. Deprem sonucu 32 kişi de yaralanmıştır.^[4] Depremde en büyük hasarı Yığınçal köyü görmüş,^[3] Kutlubulak ve Sağlıksuyu köylerinde de hasar meydana gelmiştir.^[5] Kandilli Rasathanesi'ne göre depremde 1000 bina hasar almıştır.^[1] Deprem, Ağrı, Iğdır, Kars ve İran-Türkiye sınırının İran tarafında, sınıra yakın olan bölgelerde hissedildi.^[6] Depremin şiddeti VII,^[1] derinliği ise 5 km^[2] veya 27,1^[7] idi. Deprem sırasında köy sakinlerinin çoğunun yaylada olması, can kaybını azalttı.^[6] Depremden sonra çeşitli kuruluşlar bölgeye yardım gönderdi, üç bakan bölgeye gitti, Yunanistan yardım teklif etti ve Fransa Türkiye'ye dayanışma mesajı gönderdi.^[4]

Bölge Kuzey Anadolu Fay Hattı veya Doğu Anadolu Fay Hattı üzerinde değildir. Depreme yol açan Ağrı bölgesindeki yerel fay sistemidir. Bu sistemde diri fayların bulunduğu bilinmektedir. Depremin dış merkezi Doğubayazıt Fayı'nın kuzeyinde, Iğdır Fayı'nın ise güneyinde yer almaktadır. Bu faylar, kuzey-kuzeybatı gidişlidir ve zaman zaman bu deprem şiddetinde depremler üretebilmektedirler.^[8]

Bölgedeki köyler bölgedeki volkanik hareketliliğin bir ürünü olan bazalt kayaçlarının üzerine kuruludur. Deprem dalgaları bazalt zeminde yüksek frekansta ve düşük dalga boyunda hareket eder. Köydeki tek katlı yapılar da bu frekansa yakın bir salınıma sahiptir. Bu sebeple kötü inşa edilmiş olan binalar fazla hasar gördü.^[2]

Deprem, Doğu Anadolu Bölgesi ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde bulunan deprem istasyonları başta olmak üzere Türkiye çapında istasyonlar tarafından kaydedildi. Depremin en şiddetli kaydedildiği yerler arasında Ağrı, Kars ve Varto yer almaktadır. Bunun dışında Anadolu'nun batısında, Marmara Bölgesi ve Isparta'ya kadar olan alanda da deprem kaydedildi.^[9][10] Depremin ardından büyüklüğü 2.0 ile 4.0 arasında değişen 80 kadar artçı şok kaydedildi.^[4]

Depremin Mercalli şiddet ölçeğine göre yerine göre şiddeti:^[7]

Depremde 18 kişi öldü.^[3][6] Bazı kaynaklara göre ise ölen kişi sayısı 17'dir.^[1][11] Deprem sonucu 32 kişi de yaralandı.^[4] Köyün 800 sakininin 700'ünün deprem anında yaylada olması fazla can kaybını önledi.^[12]

Depremin en büyük zararı verdiği Yığınçal köyünün dışında Kutlubulak, Kucak,^[13] Sağlıksuyu,^[5] Subeşiği, Bozkurt ve Günyolu^[14] köylerinde de hasar meydana geldi. Kandilli Rasathanesi, deprem sonucunda bin binanın hasar gördüğünü belirtti.^[1] Orta büyüklükteki bir depremde bu kadar binanın zarar görmesinin sebebi, binaların moloz taştan örülü yığma yapılar olarak yapılmış olmalarıdır.^[2][11] Binaların temellerinin olmaması, binaların taban alanları, kat yükseklikleri ve duvar kalınlıklarının yeterli olmaması ve binaların ilgili yönetmeliğe uygun olmaması hasarın sebeplerindendir. Kullanılan malzemelerin ve binaların yapılış biçimlerinin uygun olmaması hasarı arttırdı.^[2] Bunun dışında binanın yeri gibi etkenler de zararı etkiledi.^[15] Yıkılmayan binalarda da uygunsuz inşaat yöntemleri yüzünden köşelerde kesme çatlaklar oluştu ve duvar yıkılmaları yaşandı.^[2] Yığınçal köyünün okul binasında da çatlaklar meydana geldi.^[2]

Deprem sonucu bölgedeki yamaçlarda kayaç düşmeleri ve moloz akıntıları meydana gelmiş; fakat yüzey kırıkları oluşmamıştır.^[2]

Yığınçal köyünden biri depremden sonra cep telefonlarına ihbarda bulundu.^[13] Ambulanslar ve jandarmalar hava ağarmaya başlamışken köye ulaştı ve arama-kurtarma çalışmalarına başlandı.^[13] Bölgeye altı ambulans gönderildi.^[17] Yaralılar Ağrı ve Iğdır'daki hastanelere sevk edildi.^[13] Türk Silahlı Kuvvetleri de Ağrı'ya bölgeye bir "Doğal Afet Yardım Kurtarma Bölüğü" gönderdi.^[18] Çalışmalar gün içinde tamamlandı.^[3] Ağrı valisi Hüseyin Yavuzdemir Yığınçal köyünde organize bir arama-kurtarma çalışması yürütüldüğünü söyledi.^[3] Bölgeye ilk olarak Sivil Savunma yetmiş tane çadır yolladı.^[3] İlk olarak 43 tane çadır kurup^[13] 2 Temmuz günü Erzurum'dan 210 çadır, 510 battaniye, iki seyyar mutfak ve gıda gönderen Kızılay,^[3] 3 Temmuz itibarı ile bölgeye 340 çadır ve 630 battaniye, 250 rulo yatak, iki seyyar mutfak, 950 kumanya, su ve ekmek yolladı.^[6] 1600 kişiye sıcak yemek dağıtıldı. Kızılay 4 Temmuz günü olası artçı şokları da göz önünde bulundurarak bölgeye 400 çadır ve 500 battaniye daha gönderdi.^[14] Yığınçal köyünde kurulan dağınık çadırlar bir araya toplanarak iki tane çadır bölgesi oluşturuldu.^[19] Kızılay bunların dışında tabak, çatal ve kaşık göndermeyince yemekleri almakta sorun yaşandı ve depremzedeler yemekleri ekmek arası almak zorunda kaldı.^[16] Su ayrıca Ağrı ve Doğubayazıt Belediyesi ile Köy Hizmetleri ekipleri tarafından tankerlerle sağlandı.^[19]

Depremden iki saat kadar sonra deprem, Kandilli Rasathanesi'nin bölgede orta şiddette bir deprem olduğuna ilişkin açıklaması üzerine basına yansıdı.^[20] Depremden iki buçuk saat kadar sonra ölü sayısı Doğubayazıt kaymakamı Nurullah Çakır tarafından 16 olarak açıklandı.^[21] Ölü sayısına dair ilk açıklamadan yaklaşık üç saat sonra ise ölü sayısı 18'e yükseltildi ve yaralı sayısının 21 olduğu açıklandı.^[22] Saat 09.00 civarında Kandilli Rasathanesi depremden sonra artçı şokların meydana gelebileceğini belirten yazılı bir açıklama yaptı.^[23] Yine saat 09.00'dan sonra bölgede ölenler için mezarlar kazılmaya başlandı.^[24] Saat 09.45 civarında depremde ölenlerin kimlikleri belirlendi.^[25] Gün içinde bölgeye ulaşımın kolay olması için Yığınçal köyünü Doğubayazıt'a bağlayan yola zift karışımlı toprak döktü.^[26] Ergezen, "yeni bina ve ahır yapımı için para ve projenin hazır olduğu, çalışmalara en yakın zamanda başlayacakları"nı söyledi.^[26] İlin TEDAŞ ve Telekom Müdürlüğü de elektrik ve telefonla ilgili sorunları çözmek amacıyla çalışmalarını hızlandırdılar.^[26] Doğubayazıt belediye başkanı Mukaddes Kubilay, salgınlara önlem olarak acil su ihtiyacı olduğunu açıkladı.^[17]

Deprem sonrası dönemin cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer validen bilgi aldı ve bir mesaj yayımladı.^[3] Dönemin Fransa cumhurbaşkanı Jacques Chirac depremle ilgili olarak Sezer'e bir dayanışma mesajı gönderdi.^[12] Yunanistan, Ankara büyükelçiliği aracılığıyla talep geldiği anda bölgeye C-130 tipi bir uçakla insani yardım ve kurtarma ekibi göndermeye hazır olduğunu bildirdi.^[27] Bayındırlık ve İskan bakanı Zeki Ergezen,^[28] Sağlık bakanı Recep Akdağ^[3] ile Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Hilmi Güler^[14] depremin ardından bölgeye gitti.

Deprem, Ağrı ve Iğdır'da da hissedildiğinden dolayı bu şehirlerde yaşayanlar bir geceliğine evlerini terk etti.^[13] Depremin ardından depremin Metzamor Nükleer Santrali'nde bir etkisi olacağı kaygısı ortaya çıktı; fakat Hilmi Güler ölçümlerde bir anormallik olmadığını söyledi.^[13]

Deprem sonrasında Doğal Afet Sigortaları Kurumu'nda 18 tane ilgili dosya oluşturuldu ve 29,542 TL ödendi.^[29] Karabulak köyünden 132 kişi hak sahibi olmuş, Ağrı Bayındırlık ve İskan İl Müdürlüğü'nü başvurmuştur. Bunlardan 39'unun ihalesi 2007 yılında yapılmıştır. Yığınçal köyünde ise 7 konutun tekrar yapılması için müdürlüğe başvurulmuştur.^[30] Cumhuriyet Halk Partisi depremin ardından ilgili bir rapor hazırladı ve raporda "son depremde evlerini kaybeden vatandaşların da önümüzdeki kış mevsimini yazlık çadırlarda geçirme tehlikesiyle karşı karşıya olduğu"na da değinildi.^[31]