1994 San Marino Grand Prix
| Yarış ayrıntıları | ||
|---|---|---|
| 16 yarışlık 1994 Formula 1 sezonunun 3. yarışı | ||
 | ||
| Tarih | 1 Mayıs 1994 | |
| Resmî ad | 14° Gran Premio di San Marino | |
| Yer | Autodromo Enzo e Dino Ferrari Imola, Emilia-Romagna, İtalya | |
| Pist | Sürekli yarış merkezi 3,065 mil / 4,933 km | |
| Yarışılan mesafe | 58 tur, 191,12 mil / 307,547 km | |
| Planlanan mesafe | 58 tur, 177,77 mil / 286,114 km | |
| Hava | Güneşli | |
| Pol | ||
| Pilot |  Ayrton Senna | Williams-Renault |
| Zamanı | 1:21.548 | |
| En hızlı tur | ||
| Pilot |  Damon Hill | Williams-Renault |
| Zamanı | 1:24.335 (58 turluk yarışın 10. turunda) | |
| Podyum | ||
| Birinci |  Michael Schumacher | Benetton-Ford |
| İkinci |  Nicola Larini | Ferrari |
| Üçüncü |  Mika Häkkinen | McLaren-Peugeot |
1994 San Marino Grand Prix (resmî adıyla 14° Gran Premio di San Marino), 1 Mayıs 1994 tarihinde İtalya'nın Imola şehrinde Autodromo Enzo e Dino Ferrari pistinde düzenlenen Formula 1 yarışıdır. San Marino yarışı, 1994 Formula 1 sezonunun toplamda üçüncü ve Avrupa kıtasındaki ilk yarışıydı. Yarış haftasında Avusturyalı pilot Roland Ratzenberger ve 3 kez dünya şampiyonu olan Brezilyalı pilot Ayrton Senna kaza yapıp hayatlarını kaybettiler. İngiliz televizyon kanalı BBC spikeri Murray Walker bu yarışı "Bir Grand Prix için en kara günlerden biriydi, bunu hatırlayabiliyorum."[1] şeklinde tanımladı.
Yarışı Michael Schumacher birinci olarak tamamladı. Kupa töreninin sonunda yapılan basın toplantısı esnasında konuşan Schumacher "Kendimi ne memnun ne de mutlu hissedebildim." şeklindeki açıklamasıyla, yarışta yaşanan kazadan dolayı duyduğu üzüntüyü dile getirdi. Nicola Larini kariyerindeki ilk Formula 1 puanını alarak, podyumda ikinci sırada kendine yer buldu. Fin pilot Mika Häkkinen ise yarışı üçüncü sırada tamamladı.
Yarış haftasında yaşanan kazalar yetkilileri, motor sporlarında sürekli olarak artan kazalar hakkında güvenlik önlemleri almaya itti. Grand Prix Sürücüler Birliği 12 yıl sonra yeniden kuruldu, Formula 1 araçlarında ve pistlerinde önemli değişikliklere gidildi. Yarıştan sonra birçok kural yeniden ele alındı ve Bahreyn Uluslararası Pisti gibi büyük kaçış alanları ile araçların bariyerlere çarpmadan önce yavaşlamasının sağlandığı yeni pistler inşa edildi. HANS sistemi (Kafa ve Boyun Destek Sistemi) adı verilen destek sistemleriyle sürücülerin başından darbe almasının engellenmesi amaçlandı.[2]
San Marino'da hayatını kaybeden Senna, yaklaşık 500.000 kişinin katıldığı devlet töreni ile ülkesi Brezilya'da toprağa verildi. İtalyan savcılar altı kişi hakkında Ayrton Senna'nın ölümü ile ilgili olarak adam öldürmek suçundan dava açtı; fakat sonraları bu kişilerin beraatine karar verildi. Toplam 11 yıldan uzun süren temyiz süreci sonucunda, verilen beraat kararı onaylandı.[3]
Yarış raporu
Sıralama turları
Cuma
Pilotların yarışa başlayacakları sıralamayı belirleyecek turların 29 Nisan Cuma günü yapılan bölümünde[4] Jordan pilotu Rubens Barrichello Variante Bassa virajında 225 km/sa (140 mil/sa) süratle, pisti sınırlayan bordürlere (kerb) çarpınca, otomobili havalandı.[5] Araç, yere düşene kadar, havada birkaç kez takla attı. Brezilyalı pilot, lastik bariyerlerin üstüne düşen araçtan bilinci kapalı olarak çıkarıldı. Sağlık ekiplerinin olay yerinde müdahalesinin ardından hastaneye kaldırıldı. Barichello bir sonraki gün piste dönse de burnundaki kırık ve kolundaki alçı yarışmasına engeldi. Kazadan on yıl sonra, San Marino'da Williams-Renault takımıyla yer alan Damon Hill o anki duygularını "Hepimiz içimizdeki sesi dinlemeyerek yarışa devam ettik; kendimizi araçlarımızın tank gibi sağlam olduğuna, ufak sorunlar olsa da önemli bir şey olmayacağına inandırdık" şeklinde dile getirdi.[6]
Cumartesi
Sıralama turlarının bitimine yirmi dakika kala, Simtek ile yarışan Roland Ratzenberger Villeneuve virajını alamadı; neredeyse dik açıyla karşı bölümdeki beton bariyerlerle çarpan pilot ağır yaralandı. Aracın sürücü bölümü zarar görmemiş olsa da, çarpmanın etkisi bazal kafatası kırığına neden oldu. Formula 1'de ilk sezonunu geçiren Ratzenberger'in, kazadan bir önceki turda Acque Minerali şikanında bordürlerden geçince, aracının ön kanadı hasar görmüştü. Olayın arkasından Avusturyalı pilot pite girmek yerine turuna devam etti. 306 km/sa (190 mil/sa) hıza ulaşan aracın ön kanadındaki bu problem, pilotun kontrolü kaybetmesine yol açtı.[7]
Doktorlar Ratzenberger'e müdahale ederken sıralama turları durduruldu. Yaklaşık 25 dakika sonra mücadele yeniden başladı ancak Williams ve Benetton'un da içinde olduğu takımlar sıralamalara devam etmedi.[8] Olayların ardından hastaneden yapılan açıklamada Ratzenberger'in kazadaki yaralanmalara bağlı olarak hayatını kaybettiği duyuruldu. Böylece Riccardo Paletti'nin 1982 Kanada Grand Prix'teki kazasından sonra, ilk kez ölümlü bir yarış haftası yaşandı. Elio de Angelis'in Paul Ricard Pisti'nde Brabham'la yaptığı test sürüşlerinde ölümünün üzerinden ise sekiz yıl geçmişti. O dönemde Formula 1 pist sağlık ekibinin başında olan Profesör Sid Watkins anılarında Ayrton Senna'nın, ölüm haberine tepkisini "Ayrton yıkılmıştı ve omuzumda ağladı." şeklinde aktardı.[9] Watkins "Daha ne yapman lazım? Üç defa şampiyon oldun, açık farkla en hızlı sürücüsün. Hadi burada bırak ve balık tutmaya gidelim" diyerek Senna'yı yarışmamaya ikna etmeye çalıştığını; ancak onun "Sid, bizim kontrolümüzde olmayan şeyler var. Yarışı bırakamam, devam etmeliyim." şelinde karşılık verdiğini yazdı.[9]
Senna sıralamalarda, şampiyona lideri Michael Schumacher'in önünde yer almayı başararak, pol pozisyonunun sahibi oldu. Gerhard Berger üçüncülüğü ve Senna'nın takım arkadaşı Damon Hill dördüncü sırayı aldı. Ratzenberger'in kaza yapmadan önce yaptığı derece ise yarışa 26. sırada başlamasına imkân tanıyordu.
Yarış
İlk başlangıç
Yarışın başlamasıyla birlikte motoru çalışmayan Benetton sürücüsü J.J. Lehto pist üzerinde kaldı. Arka bölümden kalkan Pedro Lamy, görüş açışı diğer araçlar tarafından kapatılınca, Lehto'nun Benetton'unu göremeyerek arkadan çarptı. Çarpışmanın etkisiyle aracın lastikleri ve gövdeden parçalar koptu; seyircileri koruyan güvenlik bariyerini aşan bu cisimler dokuz kişide küçük yaralanmalara sebep oldu.[10] Kazanın ardından güvenlik aracı piste girdi. Geçişlerin yasak olduğu güvenlik aracının pilotların önünde yer aldığı bu bölüm, pilotlar düşük hızda seyrettiğinden lastik sıcaklıklarının düşmesine yol açtı. Yarıştan önce pilotların basın toplantısında, Senna ve Gerhard Berger 1993 sezonunda Formula 1'e tekrar giren güvenlik aracının, lastiklerin sıcaklığını koruyacak hızla gitmediği için kaygılarını dile getirmişti.[10] Daha sonra parkurun temizlendiği uyarısıyla güvenlik aracı pistten çıktı ve mücadele yeniden başladı. İki tur sonra, Michael Schumacher'in önünde yer alan Senna'nın aracı, Tamburello virajında yoldan çıktı; hızı 306 km/sa (190 mil/sa)'ten 211 km/sa (131 mil/sa)'e kadar düşen Senna beton duvara çarparak durabildi.
Yerel saatle 14:17'de gerçekleşen kazadan sonra yarışan durduğunu gösteren kırmızı bayraklar sallandı ve Senna'nın tedavisi için, Sid Watkins olay yerine geldi. Bir yarışta kırmızı bayraklar sallandığında araçların yavaşlaması, pit alanına dönmesi ve yeni uyarıya kadar beklemesi gerekiyordu. Bu sağlık ekipleri ve diğer pist görevlilerinin kaza alanına rahat ulaşması ve güvenli bir şekilde çalışmalarını sağlıyordu. Senna'nın kazasında yaklaşık on dakika sonra Larrousse takımı yanlışlıkla[11] pilotlarından Érik Comas'a, yarış hâlen kırmızı bayraklarla durdurulmuş durumdayken, piste çıkış izni verdi. Görevliler neredeyse son sürat kaza bölgesine yaklaşan sürücüyü durdurmak için öfkeyle müdahale etti.[12] Eurosport yorumcusu John Watson durumu "Şu ana kadar hayatımda gördüğüm en saçma şey" sözleriyle aktardı.[12] Hiçbir kişiye veya araca çarpmayan Comas, kazayı gördükten sonra yarış alanını terk etti. Senna'nın tedavisi sırasında gösterilen (ana yayıncı RAI tarafından) sahneler durumu çok canlı olarak gösterince, BBC kendi kamerasını pit alanına çevirmeyi tercih etti.[13] BBC yorumcusu Murray Walker sıkça, dünyaya canlı yayınlanan bu görüntüleri kesmeye çalışırken, bir yandan da izleyenlere aktarmak zorunda olmanın ne kadar üzücü olduğunu belirtti. Hurdaya dönen Williams'tan çıkarılan Senna havayolu ile Bologna yakınlarındaki Maggiore Hastanesi'ne kaldırıldı. Kazadan 37 dakika sonra, yerel zaman ile 14:55'te, yarış yeniden başladı.
İkinci başlangıç
Yeniden başlayan mücadelede sonuç, durdurulan ilk yarış ve sonraki ikinci yarışın toplamına göre belirlenecekti. Başlangıçtan sonra liderliği alan Gerhard Berger olsa da, kazayla kesilen ilk bölümde Berger'den önde olan Schumacher, toplamda da birinci durumdaydı. Alman pilot 12. turda yarışta ilk sırayı ele geçirdi; bundan dört tur sonra aracında kontrol problemi yaşayan Berger yarış dışı kaldı. Daha sonra Schumacher pite girince geçici olarak yerini Larini aldı ancak onun da pite girmesiyle sıralama eski haline döndü.[14]
Bitime on tur kala, Minardi sürücüsü Michele Alboreto pit alanını terkederken kopan arka lastiği, iki Ferrari ve bir Lotus mekanik çalışanına çarptı; bu kişiler tedavi için hastaneye götürüldü.[15]
Michael Schumacher, Nicola Larini ve Mika Häkkinen'in önünde yarışı kazanarak 1994 Formula 1 sezonunda yapılan 3. yarışta alınabilecek en fazla puan olan 30'a ulaştı. Larini ise kariyerinde ilk kez podyuma çıktı; San Marino ayrıca pilotun kariyerinde puan kazandığı iki yarıştan biri oldu. Ödül töreninde Ayrton Senna ve Roland Ratzenberger için şampanyalarla kutlama yapılmadı.
Yarış sonrası
Schumacher'in yarışı tamamlamasından iki saat yirmi dakika sonra, yerel saat ile 18:40'ta, Dr. Maria Teresa Fiandri Ayrton Senna'nın öldüğünü açıkladı. Senna'nın resmî ölüm saati 14:17 olarak duyuruldu; bu da sürücünün kaza anında hayatını kaybettiğini gösteriyordu.[16] Yapılan otopside ölüme, aracın süspansiyonundan bir parçanın sürücünün kaskı ve kafatasını geçerek verdiği zararın yol açtığı tespit edildi.[17]
1981'de yapılan[18] 1994 Imola parkuru bir daha Formula 1 yarışlarına ev sahipliği yapamadı. Pistte yarıştan sonra büyük değişiklikler yapılmıştı. Bunlar arasında Gerhard Berger (1989), Nelson Piquet (1987) ve son olarak Ayrton Senna kazalarının yaşandığı, hızlı dönüşten sonra yavaş şikandan oluşan Tamburello virajı da bulunmaktaydı. Bunun yanında FIA Formula 1 aracının özelliklerini belirleyen kurallarını yeniden yapılandırdı; 1995'te tüm takımlara 1994 sezonundaki araçlardan tamamen farklı yeni otomobiller tasarlamaları zorunluluğu getirildi.[19] Yarış sabahı Senna ve Berger'in dillendirdiği endişeler, Grand Prix Sürücüler Birliği'ni (GPDA) bir sonraki yarış olan Monako Grand Prix'te yeniden oluşuma yöneltti. İlk olarak 1961'de kurulan GPDA, 1982 yılında dağılmıştı. Imola'daki kazaların ardından tekrar ortaya çıkışın amacı, standartların yükseltilmesi için sürücülerin fikirlerinin ortaya konmasına imkân tanımaktı. 1994 Monako Grand Prix'te başlama çizgisindeki ilk iki yer Brezilya ve Avusturya bayraklarının renkleriyle boyandı ve hayatın kaybeden iki pilotun anısına boş bırakıldı. Williams ve Simtek takımları Monako'ya tek araçla katıldı. Ayrıca yarış öncesi bir dakikalık saygı duruşunda bulunuldu.
Senna için 5 Mayıs 1994'te Brezilya'nın São Paulo kentinde devlet töreni düzenlendi. Yaklaşık 500.000 kişi caddelerde tabutun geçişini takip etti.[1] Senna'nın rakiplerinden Alain Prost, tabutunu taşıyanlar arasındaydı.[20] Formula 1 çevrelerinin büyük bölümü cenazeye katılırken, Formula 1'in yönetim teşkilatı FIA'nın başkanı Max Mosley ise 7 Mayıs 1994'te Avusturya'nın Salzburg kentinde Ratzenberger için yapılan törene katıldı.[21] 10 yıl sonraki bir basın toplantısında Mosley "Ben onun törenine gittim çünkü herkes Senna'nın cenazesine katıldı. Oraya da birilerinin gitmesinin önemli olduğunu düşündüm." diye açıklamıştı.[22]
Ekim 1996'da FIA, McLaren ve Mercedes-Benz ile işbirliği yaparak, sürücülerin kafalarına gelebilecek etkileri sınırlamak için araştırmalara başladı. Mercedes HANS (Kafa ve Boyun Desteği) sisteminin üreticileriyle, Formula 1'e uyarlama için bağlantıya geçti. HANS, ilk olarak 1991'de, kazalarda kafa ile boyunu koruyarak, Ratzenberger'in ölümüne yol açan bazal kafatası kırıklarını engellemek üzere üretilmişti. İlk testleri başarılı olan sistem için 2000 San Marino Grand Prix'inde sunulan son raporda HANS kullanımının tavsiye edildiği açıklandı. 2001 sezonunun başından itibaren ise kullanım zorunlu hale geldi.[2]
2000 İtalya Grand Prix ve 2001 Avustralya Grand Prix'te kazaların direkt etkisiyle hayatını kaybeden pist görevlileri olsa da, Senna hâlen bir Formula 1 kazasında Jules Bianchi'den önce ölen son sürücüdür.
Yargılama
İtalyan savcılar Senna'nın ölümü ile ilişkili olarak altı kişi hakkında yasal işlem başlattı. Bu isimler Williams takımından Frank Williams, Patrick Head ve Adrian Newey; Autodromo Enzo e Dino Ferrari pistinin sahiplerini temsilen Fedrico Bendinelli; pist direktörü Giorgio Poggi ve yarış direktörü Roland Bruynseraede'ydi.[23] 16 Aralık 1997'deki mahkeme kararı bu altı kişinin, ölüme sebebiyet suçlamasından, beraatine hükmetti.[24] Mahkemede pilotun ölüm sebebi, aracın ön bölümünde yapılan değişiklik olarak belirtildi.[25] Aracın bu kısmı Senna'nın isteğiyle parçalanmış ve daha rahat edebileceği şekilde kaynaklanmıştı.
Mahkeme kararının ardından, savcı Patrick Head ve Adrian Newey için temyize başvurdu. 22 Kasım 1999'da ortaya çıkan yeni bir kanıt olmadığı için yapılan başvuru reddedildi. İtalyan Ceza Kanunu'nun 530. maddesi gereğince suçlamalar "oluşmamış fiil" olarak nitelendi.[26] Bu karar Ocak 2003'te İtalyan Yargıtayı tarafından 530. maddenin yanlış yorumlandığına hükmedilerek bozuldu[27] ve yeniden yargılama istendi. Son olarak 27 Mayıs 2005 tarihinde Head ve Newey suçsuz bulundu.[3]
Sonuçlar
Sıralama turları
| Sıra | No | Sürücü | Marka | S1 Zamanı | S2 Zamanı | Fark |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | 2 | Ayrton Senna | Williams-Renault | 1:21.548 | Zaman yok | — |
| 2 | 5 | Michael Schumacher | Benetton-Ford | 1:22.015 | 1:21.885 | +0.337 |
| 3 | 28 |  Gerhard Berger | Ferrari | 1:22.113 | 1:22.226 | +0.565 |
| 4 | 0 |  Damon Hill | Williams-Renault | 1:23.199 | 1:22.168 | +0.620 |
| 5 | 6 | JJ Lehto | Benetton-Ford | 1:22.717 | 1:24.029 | +1.169 |
| 6 | 27 | Nicola Larini | Ferrari | 1:22.841 | 1:23.006 | +1.293 |
| 7 | 30 | Heinz-Harald Frentzen | Sauber-Mercedes | 1:23.119 | Zaman yok | +1.571 |
| 8 | 7 | Mika Häkkinen | McLaren-Peugeot | 1:23.611 | 1:23.140 | +1.592 |
| 9 | 3 |  Ukyo Katayama | Tyrrell-Yamaha | 1:24.000 | 1:23.322 | +1.774 |
| 10 | 29 | Karl Wendlinger | Sauber-Mercedes | 1:23.788 | 1:23.347 | +1.799 |
| 11 | 10 | Gianni Morbidelli | Footwork-Ford | 1:23.663 | 1:24.682 | +2.115 |
| 12 | 4 | Mark Blundell | Tyrrell-Yamaha | 1:23.703 | 1:23.831 | +2.155 |
| 13 | 8 | Martin Brundle | McLaren-Peugeot | 1:24.443 | 1:23.858 | +2.310 |
| 14 | 23 | Pierluigi Martini | Minardi-Ford | 1:24.078 | 1:24.423 | +2.530 |
| 15 | 24 | Michele Alboreto | Minardi-Ford | 1:24.276 | 1:24.780 | +2.728 |
| 16 | 9 | Christian Fittipaldi | Footwork-Ford | 1:24.655 | 1:24.472 | +2.924 |
| 17 | 25 |  Éric Bernard | Ligier-Renault | 1:24.678 | 1:40.411 | +3.130 |
| 18 | 20 | Érik Comas | Larrousse-Ford | 1:26.295 | 1:24.852 | +3.304 |
| 19 | 26 | Olivier Panis | Ligier-Renault | 1:24.996 | 1:25.160 | +3.448 |
| 20 | 12 | Johnny Herbert | Lotus-Mugen-Honda | 1:25.114 | 1:25.141 | +3.566 |
| 21 | 15 | Andrea de Cesaris | Jordan-Hart | 1:25.234 | 1:25.872 | +3.686 |
| 22 | 11 |  Pedro Lamy | Lotus-Mugen-Honda | 1:26.453 | 1:25.295 | +3.747 |
| 23 | 19 |  Olivier Beretta | Larrousse-Ford | 1:27.179 | 1:25.991 | +4.443 |
| 24 | 31 |  David Brabham | Simtek-Ford | 1:27.607 | 1:26.817 | +5.269 |
| 25 | 34 | Bertrand Gachot | Pacific-Ilmor | 1:27.732 | 1:27.143 | +5.595 |
| 26 | 32 | Roland Ratzenberger | Simtek-Ford | 1:27.657 | 1:27.584 | +6.036 |
| 27 | 33 | Paul Belmondo | Pacific-Ilmor | 1:28.361 | 1:27.881 | +6.333 |
| 28 | 14 | Rubens Barrichello | Jordan-Hart | 14:57.323 | Zaman yok | +13:35.775 |
Kaynak:[28] | ||||||
Yarış
| Sıra | No | Sürücü | Marka | Tur | Süre/Durum | BS | Puan |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | 5 | Michael Schumacher | Benetton-Ford | 58 | 1:28:28.642 | 2 | 10 |
| 2 | 27 | Nicola Larini | Ferrari | 58 | +54.942 s | 6 | 6 |
| 3 | 7 | Mika Häkkinen | McLaren-Peugeot | 58 | +70.679 s | 8 | 4 |
| 4 | 29 | Karl Wendlinger | Sauber-Mercedes | 58 | +73.658 s | 10 | 3 |
| 5 | 3 | Ukyo Katayama | Tyrrell-Yamaha | 57 | +1 tur | 9 | 2 |
| 6 | 0 | Damon Hill | Williams-Renault | 57 | +1 tur | 4 | 1 |
| 7 | 30 | Heinz-Harald Frentzen | Sauber-Mercedes | 57 | +1 tur | 7 | |
| 8 | 8 | Martin Brundle | McLaren-Peugeot | 57 | +1 tur | 13 | |
| 9 | 4 | Mark Blundell | Tyrrell-Yamaha | 56 | +2 tur | 12 | |
| 10 | 12 | Johnny Herbert | Lotus-Mugen-Honda | 56 | +2 tur | 20 | |
| 11 | 26 | Olivier Panis | Ligier-Renault | 56 | +2 tur | 19 | |
| 12 | 25 | Éric Bernard | Ligier-Renault | 55 | +3 tur | 17 | |
| 13 | 9 | Christian Fittipaldi | Footwork-Ford | 54 | Spin | 16 | |
| YD | 15 | Andrea de Cesaris | Jordan-Hart | 49 | Spin | 21 | |
| YD | 24 | Michele Alboreto | Minardi-Ford | 44 | Lastik prob. | 15 | |
| YD | 10 | Gianni Morbidelli | Footwork-Ford | 40 | Motor prob. | 11 | |
| YD | 23 | Pierluigi Martini | Minardi-Ford | 37 | Spin | 14 | |
| YD | 31 | David Brabham | Simtek-Ford | 27 | Spin | 24 | |
| YD | 34 | Bertrand Gachot | Pacific-Ilmor | 23 | Motor prob. | 25 | |
| YD | 19 | Olivier Beretta | Larrousse-Ford | 17 | Motor prob. | 23 | |
| YD | 28 | Gerhard Berger | Ferrari | 16 | Süspansiyon | 3 | |
| YD | 2 | Ayrton Senna | Williams-Renault | 5 | Ölümlü kaza | 1 | |
| YD | 20 | Érik Comas | Larrousse-Ford | 5 | Çekilme | 18 | |
| YD | 6 | JJ Lehto | Benetton-Ford | 0 | Kaza | 5 | |
| YD | 11 | Pedro Lamy | Lotus-Mugen-Honda | 0 | Kaza | 22 | |
| DNS | 32 | Roland Ratzenberger | Simtek-Ford | Ölümlü kaza | |||
| DNQ | 33 | Paul Belmondo | Pacific-Ilmor | - | |||
| DNQ | 14 | Rubens Barrichello | Jordan-Hart | Sakatlık | - | ||
Kaynak:[29] YD: Yarış dışı BS: Başlangıç sırası DNS: Yarışa başlamadı DNQ: Yarışa katılma hakkı kazanamadı | |||||||
Yarıştan sonra oluşan sıralamalar
|
|
Kaynakça
- ^ a b "1994: Race ace Senna killed in car crash". BBC News. 1 Mayıs 1994. 23 Eylül 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ekim 2006.
- ^ a b Ross Stonefeld (21 Şubat 2001). "Helping Hans". AtlasF1. Haymarket. 10 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2011.
- ^ a b "Top designers acquitted on Senna". BBC Sport. 27 Mayıs 2005. 30 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ekim 2006.
- ^ Longmore, Andrew (31 Ekim 1994). "Ayrton Senna: The Last Hours". The Times. News International. 12 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ekim 2006.
- ^ Maurice Hamilton (1998). Frank Williams. Macmillan. s. 232. ISBN 0-333-71716-3.
- ^ Damon Hill (17 Nisan 2004). "Had Ayrton foreseen his death?". The Times. Londra: News International. 4 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ekim 2006.
- ^ Spurgeon, Brad (30 Nisan 1999). "5 Years After Senna's Crash, Racing Is Safer – Some Say Too Safe: Imola Still Haunts Formula One". International Herald Tribune. 12 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2007.
- ^ Kalff, Allard; John Watson (yorumcular) (30 Nisan 1994). Eurosport (Television production). Paris: Eurosport.
- ^ a b Hamilton Maurice (1998). Frank Williams. Macmillan. s. 234. ISBN 0-333-71716-3.
- ^ a b "A tragic weekend". The Times. Londra: News International. 19 Nisan 2004. 30 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ekim 2006.
- ^ "1994 SAN MARINO F1 - IMOLA". 25 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2011.
- ^ a b Watson, John (Yorumcu) (1994). Eurosport Live Grand Prix (Television). Eurosport.
- ^ Roger Horton (2000). "There's Something about Murray". Autosport. 4 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ekim 2006.
- ^ "Grand Prix Results: San Marino GP, 1994". GP Encyclopedia. www.grandprix.com. 8 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ekim 2006.
- ^ Rider, Steve (Sunucu) (1994). San Marino Grand Prix (Television). Londra, Birleşik Krallık: BBC.
- ^ "Secrets of Senna's black box". Senna Files. www.ayrton-senna.com. 18 Mart 1997. 9 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ekim 2006.
- ^ Thomsen, Ian (11 Şubat 1995). "Williams Says Italy May Cite Steering In Senna's Death". International Herald Tribune. 23 Kasım 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ekim 2006.
- ^ "Autodromo Enzo e Dino Ferrari - Imola". www.gpracing.net192.com. 26 Ekim 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ekim 2006.
- ^ Wright, Peter (1995). "Preview of 1995 Formula1 Cars". www.grandprix.com. 18 Mart 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ekim 2006.
- ^ "Open Warfare". www.gpracing.net192.com. 26 Ekim 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ekim 2006.
- ^ David Tremayne, Mark Skewis, Stuart Williams, Paul Fearnley (5 Nisan 1994). "Track Topics". Motoring News. News Publications Ltd.
- ^ "Max went to Roland's funeral". GPUpdate.net. 23 Nisan 2004. 15 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2011.
- ^ Hamilton Maurice (1998). Frank Williams. Macmillan. s. 276. ISBN 0-333-71716-3.
- ^ "All six cleared in Senna trial". Senna Files. www.ayrton-senna.com. 16 Aralık 1997. 9 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ekim 2006.
- ^ "Faulty Steering Caused Crash!". Senna Files. www.ayrton-senna.com. 22 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ekim 2006.
- ^ "Appeal absolves Head and Newey". Senna Files. www.ayrton-senna.com. 1 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ekim 2006.
- ^ "Senna death case back in court". BBC Sport. 28 Ocak 2003. 1 Mart 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ekim 2006.
- ^ Alan Henry (ed.) (1994). AUTOCOURSE 1994-95. Hazleton Publishing Ltd. ss. 128-129. ISBN 1-874557-95-0.
- ^ "1994 San Marino Grand Prix". Formula1.com. 2 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2011.
Dış bağlantılar
- İtalyan mahkemesinde kullanılan Senna'nın kaza görüntüsü (İtalyanca)
- AtlasF1 'The Races we Remember' (Unutmadığımız Yarışlar) Serisi:1990'lar (İngilizce)
