İçeriğe atla

1991 TBMM yemin krizi

Başlığın diğer anlamları için TBMM yemin krizi sayfasına bakınız.

TBMM yemin krizi, 1991 Türkiye genel seçimleri sonrasında Türkiye Büyük Millet Meclisinde göreve başlayacak milletvekillerinin yemin töreni sırasında Sosyaldemokrat Halkçı Parti'nin Diyarbakır listesinden seçilen Leyla Zana ve Hatip Dicle'nin yemin metnine ek sözler söylemesi ile oluşan 6 Kasım 1991 tarihli siyasi kriz.[1]

Seçim süreci

12 Eylül Darbesi sonrasında siyasi yasaklardan Kürt siyaseti de etkilendi. Bir süre etkinlik gösteremeyen Kürt siyaseti 7 Haziran 1990'da kurulan Halkın Emek Partisi (HEP) ile yeniden ortaya çıktı. Genel seçimlerde uygulanan yüzde 10 seçim barajı nedeniyle 1991 Türkiye genel seçimleri'ne Halkın Emek Partisi adayları Erdal İnönü liderliğindeki Sosyaldemokrat Halkçı Parti listelerinden seçimlere katıldı. SHP ile HEP arasındaki seçim protokolüne göre Güneydoğu illerinde SHP'nin milletvekili adayları HEP tarafından belirlendi. Aralarında Hatip Dicle ve Leyla Zana'nın da olduğu adaylardan 18 kişi milletvekili seçildi.[1]

Yemin töreni

Yeni oluşan 19. dönem Türkiye Büyük Millet Meclisinde yemin töreni 6 Kasım 1991 tarihinde yapıldı. HEP'li milletvekillerinden ilk olarak Hatip Dicle kürsüye çıktı ve yemin metnini okumadan önce "Ben ve arkadaşlarım bu metni anayasanın baskısı altında okuyoruz." dedi. Özellikle Doğru Yol Partisi ve Anavatan Partisi sıralarından milletvekilleri ellerini sıraya vurarak tepki gösterdi. İkinci olarak Leyla Zana kürsüye çıktı. Yemin metnini okuduktan sonra Kürtçe, "Bu yemini Türklerin ve Kürtlerin kardeşliği için ediyorum" dedi. Tepkilerin artması üzerine meclis başkanı Ali Rıza Septioğlu yemini tekrarlattı.[1]

Siyasi süreç

Sosyaldemokrat Halkçı Parti'ye yönelik eleştiriler artmaya başladı. 31 Mart 1992'de HEP kökenli milletvekilleri SHP'den istifa etti. Genel seçimler sonrasında HEP genel kongresinde PKK bayrakları açılması nedeniyle Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından soruşturma başlatıldı. 3 Temmuz 1992'de parti kapatma davası açıldı. 14 Eylül 1993'te parti kapatıldı.[1]

Kaynakça

  1. ^ a b c d "HEP'ten HDP'ye Kapatılan Kürt Partileri". Amerika'nin Sesi | Voice of America - Turkish. 20 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2021. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Erdal İnönü</span> Türk fizikçi ve siyasetçi (1926–2007)

Erdal İnönü, Türk fizikçi, akademisyen ve siyasetçi. Türkiye Cumhuriyeti'nin ikinci Cumhurbaşkanı İsmet İnönü'nün küçük oğludur.

<span class="mw-page-title-main">Deniz Baykal</span> Türk siyasetçi (1938–2023)

Deniz Baykal, Türk avukat, siyaset bilimci, akademisyen ve siyasetçidir. Cumhuriyet Halk Partisinin 4. genel başkanıdır. 1995-1996 yılları arasında başbakan yardımcılığı görevini yürüttü. Birçok hükûmette yer alan Baykal, kısa aralıklar dışında 1992-2010 yılları arasında Cumhuriyet Halk Partisinin genel başkanlığını yaptı. 2002-2010 yılları arasında CHP'yi ana muhalefet partisi olarak yönetti.

Aydın Güven Gürkan, Türk siyasetçi, milletvekili ve eski Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı.

<span class="mw-page-title-main">Hikmet Çetin</span> 20. Türkiye Büyük Millet Meclisi başkanı

Hikmet Çetin, Türk siyasetçi, devlet adamı ve eski Cumhuriyet Halk Partisi Genel Başkanı. CHP Genel Başkanlığı görevini Şubat 1995 - Eylül 1995 tarihleri arasında sürdürmüştür. Mart 1995 - Ekim 1995 ve Ekim 1978 - Kasım 1979 tarihleri arasında Başbakan yardımcılığı görevini sürdüren Çetin, birçok hükûmette görev almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Halkın Emek Partisi</span> Türkiyede bir siyasi parti (1990–1993)

Halkın Emek Partisi (HEP), 1990-93 arasında Türkiye'de faaliyet göstermiş siyasi parti.

<span class="mw-page-title-main">Leyla Zana</span> Kürt siyasetçi

Leyla Zana, Kürt asıllı Türk siyasetçi. Zana 1991-94 yılları arasında Diyarbakır ve 2011-18 yılları arasında ise Ağrı milletvekili olarak Türkiye Büyük Millet Meclisinde yer aldı.

<span class="mw-page-title-main">Sosyaldemokrat Halkçı Parti</span> Türkiyede bir siyasi parti (1985–1995)

Sosyaldemokrat Halkçı Parti, 12 Eylül Darbesi'nden sonra Türkiye Cumhuriyeti'nde, kapatılan Cumhuriyet Halk Partisi'nin oylarını bünyesinde toparlamak maksadıyla kurulmuş olan siyasi partidir. Kısaltması "SHP" şeklindedir. Aynı kulvarda kurulmuş olan Halkçı Parti ve Sosyal Demokrasi Partisi'nin arasında yaptığı protokol ile kurulmuştur. Halkçı Parti, 2 Kasım 1985 tarihli kurultayında adını ve logosunu Sosyaldemokrat Halkçı Parti olarak değiştirmiş, 3 Kasım 1985 tarihinde Sosyal Demokrasi Partisi'nin kendini feshedip SHP'ye katılmasıyla parti son halini almıştır. Partinin amblemi zeytin dallarıyla çevrelenmiş Altı Ok olarak benimsenmişti. Sosyaldemokrat Halkçı Parti 18 Şubat 1995'te Cumhuriyet Halk Partisi ile birleşmiş, böylece hukuki varlığı sona ermiştir.

Aytekin Kotil, Türk siyasetçidir. İstanbul'un Cumhuriyet dönemindeki 23. Belediye Başkanıdır (1977-80). Sosyaldemokrat Halkçı Parti (SHP) İstanbul Milletvekilliği yaptı. TBMM Başkan Vekilliği görevinde de bulunmuştur.

<span class="mw-page-title-main">1991 Türkiye genel seçimleri</span> TBMM 19. dönem milletvekillerini belirleyen seçim

1991 Türkiye genel seçimleri, 20 Ekim 1991 tarihinde yapılan ve TBMM 19. dönem milletvekillerinin belirlendiği seçimlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Halkçı Parti</span> Türkiyede bir siyasi parti (1983–1985)

Halkçı Parti (HP), 12 Eylül Darbesi'nden sonra kurulmuş merkez sol bir Türk siyasal partisiydi.

<span class="mw-page-title-main">1989 Türkiye yerel seçimleri</span> Türkiyenin yerel yöneticilerini belirleyen seçim

1989 Türkiye yerel seçimleri, 26 Mart 1989 günü yapılmıştır. Toplam 7 siyasi partinin katıldığı seçimlerde, il Genel Meclisi seçimleri baz alındığında % 28.7 oy alan Sosyaldemokrat Halkçı Parti (SHP) birinci parti olmuştur. 1984 yerel seçimleriyle karşılaştırıldığında oyları yaklaşık 20 puan gerileyen iktidardaki Anavatan Partisi (ANAP), SHP ve Doğru Yol Partisi'nin (DYP) ardından üçüncü oldu.

TBMM 19. dönem milletvekilleri listesi, Türkiye Büyük Millet Meclisinin 19. döneminde görev yapan, 1991'de seçilen, milletvekillerinin listesidir.

<span class="mw-page-title-main">Hatip Dicle</span> Kürt asıllı türk politikacı ve siyasetçi

Hatip Dicle, Kürt asıllı Türk siyasetçi. 1991 yılında Diyarbakır milletvekili seçildi fakat 2 Mart 1994 tarihinde TBMM tarafından Leyla Zana, Selim Sadak ve Orhan Doğan ile Dicle'nin milletvekili dokunulmazlığı kaldırıldı. Yargılandıktan sonra on yıl cezaevinde kaldı. 2004'te tahliye edilen Dicle 12 Haziran genel seçimlerinde Emek, Özgürlük ve Demokrasi Bloğu Diyarbakır bağımsız adayı olarak vekil seçildi fakat vekilliği Yüksek Seçim Kurulu tarafından iptal edildi.

Orhan Doğan, eski avukat ve milletvekilidir.

<span class="mw-page-title-main">Selim Sadak</span>

Selim Sadak, Kürt asıllı Türk politikacı. Kürt milliyetçi önderlerindendir.

<span class="mw-page-title-main">Demokrasi Partisi</span> Türkiyede bir siyasi parti (1991–1994)

Demokrasi Partisi veya kısaca DEP, Türkiye'de Demokratik Toplum Hareketi sürecinde 1991 yılında kurulmuş siyasi parti.

<span class="mw-page-title-main">Eşitlik ve Demokrasi Partisi</span> Türkiyede bir siyasi parti (2010–2012)

Eşitlik ve Demokrasi Partisi (EDP), soldan birçok siyasal hareketin solda yeni parti arayışları içerisinde bir araya gelmesi sonucu 13 Mart 2010'da kurulmuştur. Yüksek Seçim Kurulu tarafından 12 Haziran 2011 Seçimleri'ne girebilmeye hak kazanmış 27 partiden biriydi.

Emek, Demokrasi ve Özgürlük Bloku, 2011 Türkiye genel seçimlerinde Barış ve Demokrasi Partisi başta olmak üzere bir grup siyasi partinin oluşturduğu bağımsız aday platformudur. Bu oluşum çerçevesinde 41 ilde 65 kişi bağımsız milletvekili adayı oldu. BDP, bağımsız adayları desteklerken "Demokratik Cumhuriyet", "Demokratik Özerklik için Özgürlük ve Demokrasi" sloganlarını kullandı. Blokun desteklediği adaylar toplam % 5,67 oy aldılar ve 36 milletvekili çıkardıkları açıklandı. Ne var ki, 21 Haziran'da Hatip Dicle'nin milletvekilliğinin YSK tarafından düşürülmesiyle onun yerine AK Parti Diyarbakır 6. sıra adayı olan Oya Eronat milletvekili oldu. Böylece blokun çıkardığı milletvekili sayısı 35 olarak gerçekleşti.

<span class="mw-page-title-main">Diyarbakır'da 2011 Türkiye genel seçimleri</span>

12 Haziran 2011 Türkiye genel seçimleri Diyarbakır İli sonuçları;

Atila Sertel, Türk siyasetçi ve gazetecidir. Kasım 2015 Türkiye genel seçimlerinden beri Türkiye Büyük Millet Meclisinde İzmir'in 2. bölgeden milletvekilliği yapmaktadır. 2009 yılından 2015 yılına kadar Türkiye Gazeteciler Federasyonu başkanlığı yapmıştır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.