İçeriğe atla

1969 Türkiye genel seçimleri

1969 Türkiye genel seçimleri
Türkiye
← 196512 Ekim 1969 (55 yıl önce) (1969-10-12)1973 →
Türkiye Büyük Millet Meclisinin 450 sandalyesi için
Çoğunluk için gereken 226 sandalye
Kayıtlı14.788.552
Katılım%64,3 (azalış 7,0)
  Birinci parti İkinci parti
 
Demirel 1962 cropped.jpg
İsmet İnönü - TBMM albümü.png
Lider Süleyman Demirelİsmet İnönü
Parti APCHP
Liderlik tarihi 28 Kasım 1964 10 Kasım 1938
Liderin bölgesi IspartaMalatya
Son seçim 240 sandalye, %52,9 134 sandalye, %28,8
Sandalye 256143
Değişim artış 16 artış 9
Aldığı oy 4.229.9452.487.163
Oran %46,55%27,37
Değişim azalış %6,45 azalış %1,38
  Üçüncü parti Dördüncü parti
 
Turhan Feyzioğlu - TBMM albümü.png
Osman Bölükbaşı - TBMM albümü.png
Lider Turhan FeyzioğluOsman Bölükbaşı
Parti CGP MP
Liderlik tarihi 12 Mayıs 1967 1962
Liderin bölgesi KayseriAnkara
Son seçim Yeni parti31 sandalye, %6,3
Sandalye 15 6
Değişim artış 15 azalış 25
Aldığı oy 598.013 293.849
Oran %6,58 %3,23
Değişim artış %6,58 azalış %3,04
Her seçim bölgesinden birinci çıkan partiye göre seçim sonuçlarını gösteren harita
Seçimden sonra Türkiye Büyük Millet Meclisinin sandalye dağılımı
Önceki Başbakan

Süleyman Demirel
AP

Seçilen Başbakan

Süleyman Demirel
AP

1969 Türkiye genel seçimleri, 12 Ekim 1969 tarihinde TBMM 14. dönem milletvekillerini belirlemek için yapılan genel seçimlerdir.

Gelişmeler

1969 genel seçimleri, 1961 Anayasası'nın kabulünden sonra düzenlenen üçüncü genel seçimdir. Seçimin en belirgin özelliklerinden biri, çoğu kez olduğu gibi seçimlerde uygulanan seçim sisteminin tekrar değiştirilmesi oldu. İktidardaki Adalet Partisinin (AP) önerisiyle, seçimlerle ilgili kanunların bazı maddelerinin yürürlükten kaldırılması ve 306 sayılı Milletvekili Seçim Kanunu'na bazı maddelerin eklenmesi hakkındaki 20.03.1969 tarihli ve 1036 sayılı Kanun kabul edildi. Bu kanun seçim sistemini değiştirmekte, uygulanmakta olan millî bakiye sistemi yerine barajlı D'Hondt sistemini getirmekte idi. Anayasa Mahkemesi bu kanunun 32/4. ve 5. fıkralarını Anayasa'ya aykırı bularak iptal etti. 1969 seçimleri, iptal kararı neticesi, milli bakiyesiz ve barajsız D'Hondt sistemine göre yapıldı.[1]

Seçimlere toplam 8 parti katıldı: Adalet Partisi (AP), Birlik Partisi (BP), Cumhuriyet Halk Partisi (CHP), Güven Partisi (GP), Millet Partisi (MP), Milliyetçi Hareket Partisi (MHP), Türkiye İşçi Partisi (TİP) ve Yeni Türkiye Partisi (YTP). 189 bağımsız aday da seçimlerde yarıştı.

1969 genel seçimleri, %64,3 katılım oranı ile 1950'den itibaren düzenlenen genel seçimler arasında katılım oranı en düşük seçim olmuştur. 8 partinin Meclise girdiği bu seçimler aynı zamanda TBMM'ye en çok partinin girdiği seçimdir.[2] Hem iktidardaki AP, hem de ana muhalefetteki CHP'nin oylarının gerilediği seçimlerde bağımsız adayların başarısı dikkat çekti.

AP, oyları gerilemesine rağmen 256 milletvekili ile TBMM'deki çoğunluğunu korumayı başarırken, CHP 143 milletvekili elde etti. 1967'de, CHP'deki ortanın solu hareketine tepki olarak partiden ayrılan Turhan Feyzioğlu'nun kurduğu Güven Partisi 15 milletvekilliği kazandı. 1965 seçimlerinde uygulanan milli bakiye sisteminin kaldırılması yüzünden Türkiye İşçi Partisi yalnız 2 milletvekili ile parlamentoda temsil edildi. 1966'da, bir grup Alevi siyaset adamınca kurulan Birlik Partisi 8 milletvekili ile parlamentoya girdi. 27 Mayıs Darbesi'nin liderlerinden Alparslan Türkeş, Adana kongresinde adını değiştirdiği Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisinin yeni adı olan Milliyetçi Hareket Partisi ile parlamentoya milletvekili olarak ilk kez ayak bastı. Konya'dan bağımsız olarak seçilen Necmettin Erbakan daha sonra Millî Nizam Partisini kurdu.

Sonuçlar

1969 genel seçimlerinin sonuçları:[3]

Toplam Sandık
Toplam Seçmen14.788.552
Toplam Kullanılan Oy9.516.035
Toplam Geçerli Oy9.086.296
Katılım Oranı (%)64,3
Milletvekili Sayısı450
Parti Genel Başkan Oy % +/– Sandalye +/–
Adalet PartisiSüleyman Demirel4.229.71246,6azalış 6,32256artış 16
Cumhuriyet Halk Partisiİsmet İnönü2.487.00627,4azalış 1,38143artış 9
Güven PartisiTurhan Feyzioğlu597.8186,6—15—
Bağımsızlar511.0235,6artış 2,4313artış 12
Millet PartisiOsman Bölükbaşı292.9613,2azalış 3,036azalış 25
Milliyetçi Hareket PartisiAlparslan Türkeş275.0913,0—1—
Birlik PartisiHüseyin Balan254.6952,8—8—
Türkiye İşçi PartisiMehmet Ali Aybar243.6312,7azalış 0,292azalış 12
Yeni Türkiye PartisiYusuf Azizoğlu197.9292,2azalış 1,546azalış 13
Toplam9.089.866100450

İllere göre seçim sonuçları

İllere göre 12 Ekim 1969 genel seçim sonuçları aşağıdaki tabloda bulunmaktadır:[4]

İl Mv SayısıAP% CHP% GP % BAĞ% Diğer % Toplam
Adana13106.44342,584.33533,716.5706,64.2701,738.70515,5250.323
Adıyaman424.00928,126.66831,21.7612,118.47321,614.57917,085.490
Afyon775.67758,823.41718,213.29010,350016.34012,7128.774
Ağrı328.25236,220.33926,024.31631,1305.2186,778.128
Amasya438.62843,717.80820,14.7025,3--27.36436,288.502
Ankara24205.83142,7165.50634,318.5253,85.5121,191.11018,8482.111
Antalya787.35160,835.73424,88.3865,87012.2458,6143.723
Artvin330.10449,915.71426,16.31810,56.04410,02.1283,560.308
Aydın7100.75162,342.03626,06.1863,81.0070,611.5727,3161.652
Balıkesir10124.13856,362.14428,212.1415,54.2381,917.8508,1220.511
Bilecik224.26455,314.06632,12.0644,71440,33.3027,643.840
Bingöl27.01414,36.02412,23.4647,020.74141,211.98724,449.230
Bitlis218.60742,014.29532,27501,7--10.70324,144.355
Bolu571.79658,130.06024,36.4215,23.0202,512.2809,9123.577
Burdur326.58650,015.16128,57.09113,49791,93.3236,253.140
Bursa11163.70664,363.51525,08.9863,58520,317.4656,9254.524
Çanakkale570.62558,232.74527,03.7403,15.7714,78.5607,0121.441
Çankırı437.90352,710.97415,33.5825,06.7759,412.65217,671.886
Çorum764.55046,624.54017,78.4826,19690,740.00928,9138.550
Denizli772.37755,038.60729,49.3377,15070,410.6528,1131.480
Diyarbakır742.93435,58.8257,33.6543,019.80116,445.78937,8121.003
Edirne443.54450,828.14032,84.8505,6--9.24910,885.757
Elazığ528.34635,121.66126,86.4438,012.81215,911.45414,280.716
Erzincan429.08442,220.90730,32.1163,12.5033,614.31720,868.927
Erzurum997.62255,738.52922,012.1777,0--26.94915,3175.277
Eskişehir673.79857,833.55826,36.2234,85360,413.60310,7127.718
Gaziantep751.21635,049.12333,616.82311,515.69810,713.3649,2146.224
Giresun647.48040,027.58123,36.5165,521.16917,915.50313,1118.609
Gümüşhane429.09537,323.89730,67.5719,713.61817,43.9155,078.096
Hakkâri17.75027,79.46733,910.33937,0--4151,427.971
Hatay754.41139,541.45030,16.0284,423.11616,712.8759,3137.880
Isparta464.46581,311.23314,21.9542,5--1.5702,079.322
İçel769.18348,144.15530,78.6616,04090,321.39014,9143.798
İstanbul33286.84147,8203.30933,813.8822,37.7561,388.54614,8600.334
İzmir18206.19853,2136.07135,115.0503,91.6410,428.3127,4387.272
Kars967.61442,952.36833,36.2484,02.6781,728.53618,1157.444
Kastamonu665.80550,529.52022,716.68512,89710,817.22713,2130.208
Kayseri874.10748,330.02019,537.82524,6--11.6257,6153.577
Kırklareli433.55447,321.70430,63.3394,76.0588,66.2298,870.882
Kırşehir314.49328,111.93423,11.7253,33800,723.14044,851.672
Kocaeli452.67152,333.19433,03.5433,52120,210.99011,0100.610
Konya16144.15149,663.17021,731.13910,722.9267,929.38110,1290.767
Kütahya672.40661,025.44021,45.7874,91.2081,013.76411,7118.655
Malatya619.17114,554.87441,43.0742,326.64720,128.85821,7132.624
Manisa11130.82857,863.35628,09.0594,05380,222.58910,0226.370
Maraş638.41932,021.12617,64.7344,038.31931,917.41214,5119.992
Mardin638.29627,816.55812,011.0578,053.64239,218.10713,2137.660
Muğla561.48256,432.34029,78.9838,3106.1265,6108.932
Muş36.36810,310.41916,93.2275,230.44049,211.37218,461.826
Nevşehir330.63953,511.42219,92.3904,2--12.87322,457.324
Niğde545.52046,024.85325,18.9599,0--19.58519,999.072
Ordu843.26230,147.52133,010.5107,324.30616,918.36312,7143.922
Rize445.39652,924.97929,13.6804,31790,211.63113,585.864
Sakarya664.26353,534.24028,55.5614,65.3914,510.6698,9120.124
Samsun11114.07349,784.19136,77.8523,44.6772,118.6618,1229.454
Siirt419.22525,314.06918,611.83915,611.08214,619.68125,975.896
Sinop424.81737,217.97226,93.9085,9--20.03030,066.727
Sivas1053.32629,356.09130,85.5193,09.1165,057.99031,9182.042
Tekirdağ440.97048,520.89724,817.03020,2--5.5016,584.398
Tokat755.20634,927.90917,614.4069,122.18114,038.71024,4158.412
Trabzon978.39048,655.66834,512.7727,92.6661,711.7937,3161.286
Tunceli29.97223,38.08018,94611,17.51417,616.76039,142.787
Urfa655.99243,528.90422,510.5168,216.91513,116.36712,7128.694
Uşak322.53743,519.00536,76.58712,7560,13.6337,051.818
Van422.23227,38.47710,419.27623,613.08616,018.53722,781.608
Yozgat651.89041,327.69122,16.5085,210.8598,728.60422,7125.552
Zonguldak9122.05855,667.42030,715.2206,95540,314.3966,5219.648
Türkiye4504.229.71246,62.487.00627,4597.8186,6511.0235,61.264.43513,99.086.296

Kaynakça

  1. ^ Armağan, Servet (24 Ağustos 2011). "MEMLEKETİMİZDE SON PARLAMENTO SEÇİMLERİ". Journal of Istanbul University Law Faculty. 40 (1-4): 155-179. ISSN 1303-4375. 11 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2024. 
  2. ^ "Meclis'e en çok parti 1969 seçimlerinde girdi". Hurriyet.com.tr. 4 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2020. 
  3. ^ "12 Ekim 1969 Milletvekili Genel Seçimi Sonuçları - ysk.gov.tr" (PDF). 17 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 6 Eylül 2020. 
  4. ^ "1950-1977 Yılları Arası Milletvekili Genel Seçimleri". 10 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2020. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Millî Selamet Partisi</span> Türkiyede bir siyasi parti (1972–1981)

Millî Selâmet Partisi, 1972 ile 1981 arasında Türkiye'de faaliyet göstermiş İslâmcı bir siyasî parti. Millî Görüş Hareketi'nin ikinci partisidir.

<span class="mw-page-title-main">Doğru Yol Partisi</span> Türkiyede bir siyasi parti (1983–2007)

Doğru Yol Partisi, Demokrat Parti (DP) ve Adalet Partisi (AP)'nin siyasi mirasçısı olduğu kabul edilen eski siyasal parti. 1983 yılında, 12 Eylül Darbesi'nde kapatılan Adalet Partisi'nin devamı olarak kurulan DYP, 2007 yılında adının değiştirilmesiyle Demokrat Parti adı altında yeniden yapılanmıştır.

Adalet Partisi, hem 1961-1981 yılları arası hem de iki darbe arasında faaliyet yürütmüş liberal muhafazakâr olarak tanımlanan eski bir Türk siyasi partidir.

<span class="mw-page-title-main">1950 Türkiye genel seçimleri</span> TBMM 9. dönem milletvekillerini belirleyen seçim

1950 Türkiye genel seçimleri, 14 Mayıs 1950 tarihinde düzenlenen ve TBMM 9. dönem milletvekillerinin belirlendiği seçim. "Gizli oy, açık tasnif" yönteminin ilk kez uygulandığı 1950 seçimleri, Türkiye tarihinin ilk demokratik seçimi olarak kabul edilir. 1946 genel seçimlerinden sonra, Cumhuriyet tarihinde tek dereceli olarak düzenlenen ve birden fazla partinin katıldığı ikinci milletvekilliği genel seçimidir.

<span class="mw-page-title-main">1954 Türkiye genel seçimleri</span> TBMM 10. dönem milletvekillerini belirleyen seçim

1954 Türkiye genel seçimleri, 2 Mayıs 1954 tarihinde TBMM'de görev yapacak 10. dönem milletvekilleri için yapılan seçimlerdir.

<span class="mw-page-title-main">1961 Türkiye genel seçimleri</span> TBMM 12. dönem milletvekillerini belirleyen seçim

1961 Türkiye genel seçimleri, 15 Ekim 1961 tarihinde, Türkiye Büyük Millet Meclisi 12. yasama döneminde görev yapacak 450 milletvekilini belirlemek için yapılan genel seçim. 27 Mayıs Darbesi'nin ardından yapılan ilk genel seçimlerdir. 1961 Senato seçimleri ile aynı gün yapılan seçimlerde milletvekili seçimi zarfları "pembe", Cumhuriyet Senatosu seçimi zarfları ise "yeşil" renkli olarak belirlenmişti.

<span class="mw-page-title-main">1965 Türkiye genel seçimleri</span> TBMM 13. dönem milletvekillerini belirleyen seçim

1965 Türkiye genel seçimleri, 10 Ekim 1965 tarihinde yapılan bu genel seçimler ile TBMM 13. dönem milletvekilleri seçildi. İlk kez Millî bakiye sisteminin uygulandığı bu seçimlerde, Türkiye tarihinde ilk defa bir sosyalist parti olan Türkiye İşçi Partisi milletvekili çıkararak meclise girdi.

<span class="mw-page-title-main">1973 Türkiye genel seçimleri</span> TBMM 15. dönem milletvekillerini belirleyen seçim

1973 Türkiye genel seçimleri, 14 Ekim 1973 tarihinde TBMM 15. dönem milletvekillerini belirlemek için yapılan genel seçimlerdir.

<span class="mw-page-title-main">1977 Türkiye genel seçimleri</span> TBMM 16. dönem milletvekillerini belirleyen seçim

1977 Türkiye genel seçimleri, 5 Haziran 1977 tarihinde TBMM 16. dönem milletvekillerini belirlemek için yapılan genel seçimlerdir.

<span class="mw-page-title-main">1983 Türkiye genel seçimleri</span> TBMM 17. dönem milletvekillerini belirleyen seçim

1983 Türkiye genel seçimleri, 12 Eylül Darbesinin ardından yapılan ilk genel seçimdir. Bu genel seçim ile TBMM 17. dönem milletvekilleri seçildi. Seçimlere Millî Güvenlik Konseyi'nin izin verdiği üç parti katıldı.

<span class="mw-page-title-main">1987 Türkiye genel seçimleri</span> TBMM 18. dönem milletvekillerini belirleyen seçim

1987 Türkiye genel seçimleri ile TBMM 18. dönem milletvekilleri seçildi. Seçimler 29 Kasım 1987 tarihinde, 67 ildeki 104 seçim çevresinde düzenlendi.

<span class="mw-page-title-main">1995 Türkiye genel seçimleri</span> TBMM 20. dönem milletvekillerini belirleyen seçim

1995 Türkiye genel seçimleri, 24 Aralık 1995 tarihinde yapılan ve TBMM 20. dönem üyelerinin belirlendiği seçimdir. 79 ilde, 83 seçim çevresinde %10'luk ülke barajlı D'Hondt sistemi uygulanarak yapılan seçimlerde 29.189.146 seçmen toplam 138.608 sandıkta oy kullandı.

<span class="mw-page-title-main">Cumhuriyetçi Güven Partisi</span> Türkiyede bir siyasi parti (1967–1981)

Cumhuriyetçi Güven Partisi (CGP), Millî Güven Partisi (MGP) ile Cumhuriyetçi Partinin birleşmesinden doğmuş ve 12 Eylül Darbesi'ne (1980) kadar faaliyetini sürdürmüş siyasi parti.

<span class="mw-page-title-main">2002 Türkiye genel seçimleri</span> TBMM 22. dönem milletvekillerini belirleyen seçim

2002 Türkiye genel seçimleri, 3 Kasım 2002 günü Türkiye genelinde yapılan erken genel seçimdir. Bu genel seçim ile Türkiye Büyük Millet Meclisi 22. dönem milletvekilleri seçilmiştir. Yüzde 10 ülke barajlı d'Hondt sistemi uygulanan seçimde, yalnızca Adalet ve Kalkınma Partisi ve Cumhuriyet Halk Partisi bu barajı aşarak meclise milletvekili sokmayı başarmışlardır. Oyların yüzde 34,3'ünü alarak kazandığı 363 milletvekilliği ile tek başına iktidar olan AK Parti, TBMM'nin üyelik sayısının yaklaşık yüzde 66'sını alarak liste usulü çoğunluk sisteminin uygulandığı 1950'li yıllardan sonra TBMM'deki en büyük temsil gücünü elde eden siyasi parti oldu.

<span class="mw-page-title-main">1999 Türkiye genel seçimleri</span> TBMM 21. dönem milletvekillerini belirleyen seçim

1999 Türkiye genel seçimleri, 18 Nisan 1999 tarihinde yapılan ve TBMM 21. dönem milletvekillerinin belirlendiği genel seçim. Türkiye'nin 80 ilindeki 84 seçim çevresinde, %10 ülke barajlı d'Hondt sisteminin uygulanarak gerçekleştirilen seçimlerde 550 milletvekili TBMM'ye girmiştir.

<span class="mw-page-title-main">2007 Türkiye genel seçimleri</span> TBMM 23. dönem milletvekillerini belirleyen seçim

2007 Türkiye genel seçimleri, 22 Temmuz 2007 tarihinde TBMM 23. dönem üyelerini belirlemek için yapılan seçimdir.

<span class="mw-page-title-main">Millî Görüş</span> İslamcı ve muhafazakâr ideoloji

Millî Görüş veya Erbakancılık, Necmettin Erbakan tarafından kurulan, 1969 yılında "Bağımsızlar Hareketi" ile başlayan ve ilk olarak Millî Nizam Partisi ile partileşerek günümüze kadar gelen İslamcı ideoloji ve siyasi akım. Günümüzde Türkiye'de Yeniden Refah Partisi ile Saadet Partisi resmî olarak Millî Görüş ideolojisini benimsemektedir. Ancak her iki parti de Millî Görüş'ün tek temsilcileri olduklarını iddia edip birbirlerini Millî Görüş'e karşı ihanetle suçlamaktadırlar.

<span class="mw-page-title-main">1968 Türkiye milletvekili ara seçimleri</span>

1968 Türkiye Cumhuriyeti Milletvekili Ara Seçimleri, TBMM 13. Yasama Dönemi içerisinde boşalan 5 milletvekilliği için yapılmıştır. Seçimler öncesinde 1965 Türkiye genel seçimlerinde uygulanan millî bakiye sisteminin kaldırılması, az oy alan partilerin ara seçimde başarı kazanmalarını güçleştirmişti. Seçimler, 2 Haziran 1968 tarihinde 5 ayrı ilde yapıldı.

Türkiye'de koalisyon hükûmetleri, Türkiye'de birden fazla siyasi partinin iktidarda yer aldığı hükûmetlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Ankara'da Haziran 2015 Türkiye genel seçimleri</span>

Haziran 2015 Türkiye genel seçimleri'nde resmî adıyla 25. dönem Türkiye Büyük Millet Meclisi üyelerinin seçimi, Bu seçimde Ankara ilinin 32 milletvekili seçilmiştir. Başkentin nüfusundan dolayı seçim 2 bölge halinde yapılmaktadır. Geçmiş seçimde 31 vekil çıkaran Ankara bu seçimde 1 milletvekili fazla çıkarmıştır. Toplu sonuçlar resmî seçim sonuçlarına göre girilmiş olup, il bazlı sonuçlar YSK'nın SEÇSİS sistem sonuçlarına göre girilmiştir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.