İçeriğe atla

1964 Brezilya Darbesi

1964 Brezilya Darbesi
Soğuk Savaş'ın parçası

M41 tankı ve Brezilya Ordusu'na ait iki cipi, Bakanlıklar Esplanade'sinde, Brasília'daki Brezilya Ulusal Kongre Binası yakınında, 1964
Tarih31 Mart - 1 Nisan 1964
Bölge
Sonuç Darbe başarılı
*João Goulart hükümeti devrildi
* Askeri diktatörlüğün başlangıcı
Taraflar
Brezilya Brezilya Silahlı Kuvvetleri (hükümete sadık)Brezilya Brezilya Silahlı Kuvvetleri (isyancı)
* Destek
ABD
Kayıplar
7 hükümet yanlısı sivil öldürüldü

1964 Brezilya darbesi (Portekizce: Golpe de estado no Brasil em 1964) Brezilya cumhurbaşkanı João Goulart'ın 31 Mart'tan 1 Nisan 1964'e kadar askeri bir darbeyle devrilmesi, Dördüncü Brezilya Cumhuriyeti'nin (1946-1964) sona ermesi ve Brezilya askeri diktatörlüğünün (1964-1985) başlatılmasıdır. Darbe, askeri bir isyan, 2 Nisan'da Ulusal Kongre'nin cumhurbaşkanlığı koltuğunu boşaltması, askeri bir cuntanın (Devrim Yüksek Komutanlığı) kurulması ve 4 Nisan'da cumhurbaşkanının sürgün edilmesi şeklini aldı. Onun yerine, darbenin ana liderlerinden General Humberto de Alencar Castelo Branco'nun Kongre tarafından seçilmesine kadar Temsilciler Meclisi başkanı Ranieri Mazzilli görevi devraldı.

1960 yılında demokratik olarak başkan yardımcısı olarak seçilen Jango (Goulart olarak bilinir), 1961 yılında başkan Jânio Quadros'un istifası ve onun göreve başlamasını engellemek için yapılan askeri darbe girişimini boşa çıkaran Yasallık Kampanyası'nın ardından iktidara geldi. Hükûmeti döneminde ekonomik kriz ve sosyal çatışmalar derinleşti. Siyasi, işçi, köylü, öğrenci ve düşük rütbeli askeri çevrelerdeki toplumsal hareketler, cumhurbaşkanı tarafından önerilen bir dizi "temel reformu" savundu. Seçkinler, şehirli orta sınıf, subayların büyük bir kısmı, Katolik Kilisesi ve kendisini yasal düzeni tehdit etmekle, komünizmle, toplumsal kaosla ve askeri hiyerarşinin çöküşüyle gizli anlaşma yapmakla suçlayan basın arasında büyüyen bir muhalefetle karşılaştı. Görev süresi boyunca Goulart, hükûmetine baskı yapmak ve istikrarı bozmak için sayısız çabaya maruz kalmış ve onu devirmeye yönelik komplolara maruz kalmıştı. Brezilya'nın ABD ile ilişkileri kötüleşti ve Amerikan hükûmeti muhalefet güçleriyle ve onların çabalarıyla ittifak kurarak darbeyi destekledi. Goulart merkezin desteğini kaybetti, Kongre'deki temel reformları onaylamayı başaramadı ve hükûmetinin son aşamasında Yasama Meclisinin direncini aşmak için reformist hareketlerin baskısına güvendi ve bu da Mart 1964'teki siyasi krizin doruğa çıkmasına yol açtı.

31 Mart'ta Minas Gerais'te ordu ve bazı valilerin ortaklaşa önderliğinde bir isyan çıktı. Orduya sadık olanlar ve isyancılar savaşa hazırlandı ama Goulart bir iç savaş istemiyordu. Başlangıçta sadık olanlar üstünlük sağladı, ancak kitlesel kaçışlar başkanın askeri durumunu kötüleştirdi ve o, sırayla Rio de Janeiro'dan Brasília'ya, Porto Alegre'ye, Rio Grande do Sul'un iç kesimlerine ve Uruguay'a gitti. Darbeciler 1 Nisan'ın sonunda ülkenin çoğunu, 2 Nisan'da ise Rio Grande do Sul'u kontrol altına aldı. Kongre, Goulart'ın pozisyonunun henüz Brezilya topraklarındayken, ayın 2'sinde şafak vakti boş olduğunu ilan etti. Genel grev çağrısı gibi görev süresini savunmaya yönelik hareketler yetersizdi. Toplumun bir kesimi kendine özgü "devrim"i memnuniyetle karşılarken, bir başka kesimi ise güçlü baskıların hedefi oldu. Siyasi sınıf sivil hükûmete hızlı bir dönüş bekliyordu ancak sonraki yıllarda otoriter, milliyetçi ve Amerikan yanlısı bir diktatörlük pekişti.

Tarihçiler, siyaset bilimciler ve sosyologlar, hem askeri diktatörlüğün yerleşmesi hem de Dördüncü Brezilya Cumhuriyeti'nin 1954, 1955 ve 1961'de olduğu gibi benzer muhaliflerle yaşadığı birçok siyasi krizin sonuncusu olan olay hakkında çok sayıda yorum yaptılar. Uluslararası bağlamda darbe, Latin Amerika'daki Soğuk Savaş'ın bir parçasıydı ve bölgedeki diğer birçok askeri darbeyle aynı zamanda meydana geldi.[1][2]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ "Chapter 1: Revolution and Counterrevolution in Brazil | We Cannot Remain Silent". library.brown.edu. 17 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2024. 
  2. ^ "Remembering Brazil's Military Coup 50 Years Later". NACLA (İngilizce). 17 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2024. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Diktatörlük</span> tek bir lider tarafından yönetilen otokratik hükümet biçimi

Diktatörlük, bir diktatör tarafından kontrol edilen bir hükümet biçimidir. Bir diktatörlükte siyaset, diktatör tarafından kontrol edilir ve danışmanlar, general ve diğer üst düzey yetkililerden oluşan bir iç çember aracılığıyla kolaylaştırılır. Diktatör, iç çevreyi etkileyerek ve onları memnun ederek kontrolünü sürdürürken, rakip siyasi partiler, silahlı direniş veya sadakatsiz parti üyeleri gibi herhangi bir olası muhalefeti baskı altına alır. Diktatörlükler, askeri darbeyle gücü ele geçiren önceki hükûmeti zorla deviren bir şekilde veya seçilmiş liderlerin yönetimlerini kalıcı hale getirdiği bir darbeyle oluşturulabilir. Diktatörlükler otoriter veya totaliter olup askeri diktatörlükler, tek parti diktatörlükleri veya mutlak monarşiler olarak sınıflandırılabilir.

<span class="mw-page-title-main">Brezilya Komünist Partisi</span> Brezilyada siyasi parti

Brezilya Komünist Partisi Brezilya'da faaliyet gösteren siyasi partidir. 23 Haziran 1988'de Brezilya Yüksek Seçim Mahkemesinin kararıyla yasal parti olarak kabul edilmiştir. Şu anki başkanı Luciana de Oliveira Santos'tur.

<span class="mw-page-title-main">Juan Perón</span> Arjantinli asker ve siyasetçi

Juan Domingo Perón, Arjantinli asker ve siyasetçi. Peronist hareketin kurucusu ve önderi olan Peron, 1946-55 ve 1973-74 arasında başkanlık yapmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Güney Vietnam</span> Güneydoğu Asyada eskiden var olan bir devlet

Vietnam Cumhuriyeti, 1955'ten 1975'e kadar Vietnam'ın güneyinde var olmuş devlet.

<span class="mw-page-title-main">Karanfil Devrimi</span>

Karanfil Devrimi, Portekiz'de 25 Nisan 1974 günü şiddet kullanılmadan gerçekleştirilen askerî darbedir. Portekiz'in otoriter bir diktatörlükten demokrasiye geçişini sağlayacak iki yıllık bir değişim döneminin başlangıcı olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Albaylar Cuntası</span>

1967-1974 Yunanistan Askerî Cuntası, 1967 ile 1974 yılları arasında Yunanistan'da iktidarı ellerinde bulunduran bir dizi sağ-kanat askerî hükûmete verilen isimdir. Aynı zamanda Albaylar Rejimi, Albaylar Cuntası ya da sadece Cunta olarak da bilinir.

<span class="mw-page-title-main">Alfredo Stroessner</span> Paraguaylı asker ve diktatör

Alfredo Stroessner Matiauda, 1954 ve 1989 yılları arasında Paraguay'ı yöneten askeri diktatör. Latin Amerika'da 20. yüzyılın en uzun süren diktatörlüğünü kurdu.

<span class="mw-page-title-main">João Goulart</span> 24. Brezilya devlet başkanı

João Goulart, lakabı Jango, 1961-1964 arasında Brezilya'nın reformcu devlet başkanı. 1964'te askeri bir darbeyle devrilmişti.

<span class="mw-page-title-main">İspanya'da demokrasiye geçiş süreci</span> İspanya’nın Francisco Franco diktatörlüğünden liberal demokratik yönetime geçişi

İspanya’da demokrasiye geçiş süreci, İspanya’nın Francisco Franco diktatörlüğünden liberal demokratik yönetime geçişini kapsar. Geçiş süreci Franco’nun 20 Kasım 1975 günü ölmesiyle başlar, sürecin tamamlanması ise 1978 yılında kabul edilen Anayasa ile tamamlayan tarihçiler olmakla beraber, 23 Şubat 1981 günü Antonio Tejero’nun başarısız darbe girişimini veya 28 Ekim 1982 günü İspanyol Sosyalist İşçi Partisi PSOE’nin seçim zaferini sürecin tamamlandığı olay olarak kabul eden tarihçiler de bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Castello Branco</span> 26. Brezilya devlet başkanı

Humberto de Alencar Castelo Branco Brezilyalı asker ve siyasetçi.

<span class="mw-page-title-main">João Figueiredo</span> 30. Brezilya devlet başkanı

João Baptista de Oliveira Figueiredo Brezilyalı asker ve siyasetçi. Brezilya'nın 30. Devlet Başkanı.

<span class="mw-page-title-main">Blaise Compaoré</span> Burkina Faso devlet başkanı (1987-2014)

Blaise Compaoré (d. 3 Şubat 1951), bir darbe ile Cumhurbaşkanı Thomas Sankara devrilmesinden sonra 1987 yılından 31 Ekim 2014 yılında istifa edene kadar Burkina Faso'nun Cumhurbaşkanlığını yapmış bir politikacı. 14 Nisan 2011'de Cumhurbaşkanlığı Sarayını koruyan askerlerin konut tazminatının ödenmemesini protesto etmek için ağır ve hafif silahlarla ateş etmeye başlayan bir grup askerin protesto etmiş ve sarayda yaralanlar olmuştur. İsyan sonrasında Compaoré protestocular ve askerlerin istek ve taleplerini tatmin etmek amacıyla hükûmeti feshetti.

<span class="mw-page-title-main">Getúlio Vargas</span> 14. ve 17. Brezilya devlet başkanı

Getúlio Dornelles Vargas, 1930-1945 ve 1951-1954 dönemlerinde Brezilya devlet başkanı. Kimilerince ilkesiz bir diktatörlük kurmakla suçlanmasına karşın, büyük iş insanlarıyla toprak sahiplerine karşı açtığı savaştan ötürü yandaşlarınca Yoksulların Babası olarak yüceltilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">II. Pedro (Brezilya imparatoru)</span>

II. Dom Pedro, Brezilya İmparatorluğu'nun ikinci ve son hükümdarıydı ve 58 yılı aşkın bir süre hüküm sürdü. Brezilya İmparatoru I. Dom Pedro ve İmparatoriçe Dona Maria Leopoldina'nın yedinci çocuğu olarak Rio de Janeiro'da doğdu ve böylelikle Braganza Hanedanı'nın Brezilya kolu kurulmuş oldu. Babasının beklenmedik tahttan çekilmesi ve 1831'de Avrupa'ya giderek, beş yaşındaki Pedro'yu İmparator olarak geride bırakması, onun acımasız ve yalnız bir çocukluğa ve ergenlik geçirmesine sebep oldu, zamanını kuralları öğrenmek ile geçirmek zorunda kaldı. Bu zamandaki saray entrikaları ve siyasi kargaşa ortamı ile ilgili deneyimleri, sonraki dönem karakterini büyük ölçüde etkiledi; ülkesine ve halkına karşı güçlü bir görev duygusu ve bağlılığı olan, ancak hükümdar olarak rolüne giderek artan bir şekilde bunalımlar yaşadı.

<span class="mw-page-title-main">Brezilya devlet başkanı</span> Brezilyanın devlet ve hükûmet başkanı

Brezilya devlet başkanı veya resmî adıyla Brezilya Federal Cumhuriyeti Devlet Başkanı, Brezilya'nın devlet ve hükûmet başkanıdır. Devlet başkanı, aynı zamanda federal hükûmetin yürütme kolunun başı ve Brezilya Silahlı Kuvvetleri'nin başkomutanıdır. Devlet başkanlığı sistemi 1889'da İmparator II. Pedro'ya karşı düzenlenen askerî darbe sonucunda kuruldu. O zamandan beri, Brezilya'nın altı anayasası, üç diktatörlük ve üç demokratik dönemi var olmuştur. Brezilya Anayasası, çeşitli anayasal değişikliklerle birlikte, devlet başkanı ve görev süresinin ve seçim yönteminin gereklerini, yetkilerini ve sorumluluklarını belirlemektedir.

<span class="mw-page-title-main">Brezilya'nın bölgeleri</span>

Brezilya'nın bölgeleri, Brezilya'nın jeopolitik amaçlarla kullanılan bölgeleridir. Bölgeler, Brezilya Coğrafya ve İstatistik Enstitüsü (IBGE) tarafından tanımlanmış olup coğrafi, sosyal ve ekonomik faktörleri göz önünde bulundurarak yalnızca akademik olarak faaliyet göstermektedirler ve federal düzeydeki hükûmet programlarının yönlendirilmesinden başka siyasi etkileri bulunmamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Mascarenhas de Morais</span>

Mareşal João Baptista Mascarenhas de Morais(13 Kasım 1883 - 17 Eylül 1968), Brezilyalı subay ve II. Dünya Savaşı'nda Brezilya Seferi Kuvvetlerinin komutanıydı. Mareşal rütbesine yükselmişti ve son aktif Brezilyalı mareşaldi.

Brezilya'da askerî diktatörlük dönemi, Brezilya'da 1 Nisan 1964 ile 15 Mart 1985 tarihleri arasında birbirini izleyen askeri hükûmetlerin sürdürdüğü baskıcı rejimi anlatır. Askerî diktatörlük dönemi demokratik olarak seçimle başa gelmiş olan Devlet Başkanı João Goulart'ın devrilmesiyle başlamıştır. Rejim José Sarney'in 15 Mart 1985'te Devlet Başkanı seçilmesiyle sona ermiştir. Askeri diktatörlük rejimi ilk başlarda kısa süreli olacağı belirtilmesine rağmen 21 yıl sürmüştür. Rejim Atos Institucionais adı verilen kararnâmeler yayınlamış ve bunlar aracılığıyla çeşitli hukuksal düzenlemeler getirmiştir. 1946 Anayasasının yerine 1967 Anayasası getirilmiş, Ulusal Kongre kapatılmıştır. Sivil özgürlükler baskılanmış ve Brezilya ordu ve emniyet teşkilatlarının "şüpheli" gördükleri herkesi yakaladığı ve hapse attığı uygulamalar yaygınlaşmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Sudan Cumhuriyeti (1956-1969)</span> Sudanın 1956-1969 arası tarihi

1 Ocak 1956'da Britanya-Mısır Sudanı, Sudan Cumhuriyeti olarak bağımsızlığını kazandı. Ancak 1955'ten önce İsmail el-Ezheri yönetimindeki hükûmet, Mısır ile birliği teşvik etmeyi umarak Sudan'ın kendi kaderini tayin etme yönündeki ilerlemesini geçici olarak durdurmuştu. Mısır yanlısı Ulusal Birlik Partisi'nin (UBP) 1953 parlamento seçimlerinde çoğunluğu kazanmasına rağmen, Ezheri, kamuoyunun böyle bir birliği istemediğini fark etti. "Nil Vadisi'nin birliğinin" en büyük sözcüsü olan Ezheri, bu nedenle UBP'nin duruşunu tersine çevirdi ve Sudan'ın bağımsızlığını destekledi. 19 Aralık 1955'te Ezheri'nin liderliğindeki Sudan parlamentosu oy birliğiyle 1 Ocak 1956'da yürürlüğe girecek olan bir bağımsızlık bildirgesini kabul etti. Ezheri, yabancı birliklerin geri çekilmesi çağrısında bulundu ve kondominyum yetkilerinin önceden bir plebisite sponsor olmasını istedi.

Vargas dönemi, Brezilya tarihinde Getúlio Vargas'ın devlet başkanı olduğu 1930 ve 1945 arası dönemi kapsayan dönemdir. 1930'dan 1937'ye kadar olan dönem, İkinci Brezilya Cumhuriyeti olarak bilinir ve 1937'den 1946'ya kadar olan Vargas Dönemi'nin diğer kısmı, Üçüncü Brezilya Cumhuriyeti olarak bilinir. Getúlio Vargas, ülkede yansımaya başlayan uluslararası jeopolitik belirsizlik anında Brezilya'nın başkanı oldu. Demokratik temsili siyasi partiler hiçbir zaman Brezilya DNA'sının bir parçası olmadılar ve bu 1930'larda bir kez daha kanıtlandı. Avrupa'da artan kutuplaşmayı yansıtan Brezilya'nın siyasi süreci, biri Komünist Parti'den büyük ölçüde etkilenen ve tenentes şöhretinin karizmatik Luís Carlos Prestes'i - Ulusal Kurtuluş İttifakı (ANL) tarafından yönetilen iki karşıt gruba ayrıldı. Sağ, Plínio Salgado adında havalı bir figürün önderlik ettiği, faşistten ilham alan bir hareket olan Integralizm'de vücut buldu. Bu iyi örgütlenmiş ve finanse edilmiş gruplar 1930 Liberal İttifak'ın kalıntılarını hızla bastırdı ve sokaklara hakim olmaya başladı. Getúlio kendi elementindeydi. Birbirlerini dikkatlice birbirine düşürdü ve ortalama Brezilya vatandaşı arasında açık, rekabetçi siyasetin hem lüks hem de tehlikeli olduğu izlenimini yarattı.