İçeriğe atla

1963 Üsküp depremi

1963 Üsküp depremi
Depremden sonraki ilk saatler
Yugoslavya üzerinde 1963 Üsküp depremi
1963 Üsküp depremi
UTC zamanı1963-07-26 04:17:17
Yerel tarih26 Temmuz 1963
Yerel saat05.17:17 (UTC+1)
Süre20 sn.[1]
Büyüklük6.1 M
Derinlik6 km[2]
Merkez üs42°06′N 21°24′E / 42.10°K 21.40°D / 42.10; 21.40[2][3]
Maks. şiddetX (Yoğun)
Etkilenen ülkeler/bölgeler Yugoslavya
Kayıplar1.000-1.100 ölü[2][4]
  • 3.000-4.000 yaralı[5][6]
  • 200.000 evsiz kalan[4]
  • Şehrin %75-80'i yıkıldı[7][8]

1963 Üsküp depremi (Makedonca: Скопски земјотрес 1963, Skopski zemjotres 1963), 26 Temmuz 1963'te Üsküp'te gerçekleşen 6.1 M büyüklüğündeki depremdir. Depremde 1.070'ten fazla kişi ölmüş, 3.000[5] ilâ 4.000[6] kişi yaralanmış ve 200.000'den fazla kişi evsiz kalmıştır. Şehrin yaklaşık yüzde 80'i tamamen yıkılmıştır.[1]

Detaylı bilgiler

Moment magnitüd ölçeğinde 6.1 olarak ölçülen deprem 26 Temmuz 1963'te, 04.17 UTC (yerel saatle 5.17) saatinde, o zamanlar Yugoslavya SFC'nin Makedonya SC'nde bulunan (günümüzde Kuzey Makedonya) Üsküp şehrinde gerçekleşmiştir. 20 saniye süren sarsıntı,[1] Vardar Nehri vadisinin çoğunda hissedilmiştir.[9][10] Depremin artçıları 5.43'e dek devam etmiştir.

Depremin ardından

1963 depreminden sonra Üsküp'teki ABD Ordusu 8. Tahliye Hastanesi'nin üyeleri. Bu birim, kurbanlara tıbbi yardımda bulunması için felaket bölgesine gönderilmiştir.
Yaralanan ve mahsur kalan vatandaşlar
Josip Broz Tito ve Nikita Kruşçev, depremden bir ay sonra, 22 Ağustos 1963'te Üsküp'te
"Cumhuriyetinizin üzerine çöken talihsizliği tüm Yugoslavya halkıyla beraber hafifletmek için çabalayacağız."

Josip Broz Tito'nun Üsküp'ü bizzat ziyaretinden önce Makedonya SC'ne gönderdiği baş sağlığı mesajından

"Üsküp, ilk eziyetlerinin gazetedeki bir raporu olarak kalmamalı, bizim, bugün ya da yarın benzeri yeni bir afette Üslüplüler gibi olabilecek tüm insanların sorumluluğu olmalı."

İtalyan yazar Alberto Moravia

Depremden birkaç gün sonra 35 ülke BM Genel Kurulundan Üsküp'e yardım göndermeyi gündemine almasını talep etti. Maddi yardımın yanı sıra, tıbbi destek, mühendislik ve inşaat ekip ve malzemelerinin gönderilmesi 78 ülke tarafından teklif edildi.[1]

ABD başkanı John F. Kennedy, Savunma Bakanlığı'na ve Uluslararası Gelişme Ajansı'na (USAID) Üsküp'te afet yardımı için harekete geçemlerini, personel, prefabrik ev, çadır kentler gibi çeşitli yardımları göndermelerini emretti. Sovyetler Birliği'nden de önemli yardımlar geldi. SSCB lideri Nikita Kruşçev Üsküp'ü bizzat ziyaret etti. Yugoslavya, Soğuk Savaş boyunca Bağlantısızlar Hareketi'nin üyesi olduğu için Üsküp'teki Amerikan ve Sovyet askerleri 1945'te Elbe'deki karşılaşmalarından beri ilk defa el sıkışabilmişti.

Üsküp'e deprem haberi yapmak için varan ilk yabancı muhabir The New York Times gazetesinden David Binder olmuştu.[11] Uçaktan izlediği Üsküp'e bakarken, şehrin bombalanmış gibi göründüğü yorumunda bulunmuştu.[12]

Birleşik Krallık merkezli hayır kurumu War on Want, İngiliz mühendis Demetrius Comino'yla görüşerek ondan Dexion bina çatkısı malzemeleri ve Barto Stuart yönetimindeki personeli getirerek 1560 bina (iki köye yetecek kadar) inşa etmesi için kamu müracaatında bulundu. İnşa edilen küçük köylerden birine Dexiongrad adı takılmıştı. Dexion, Üsküp'teki Gjorče Petrov Belediyesine aitti. BK hükûmeti, aynı anda 13,5 x 7 m. genişliğinde Nissen kulübeler hediye etmişti. Yugoslav yetkililer, bunların altısını kalıcı olanlrı inşa edilene dek uydu mahallelerde okul olarak kullanmıştı. Bu kulübelerin inşası, Teğmen Charles Brodley RE önderliğindeki dokuz kraliyet mühendisinden oluşan küçük bir ekibin denetimindeydi. Daha sonra "War on Want", şehrin inşasıyla upraşan 2.000 işçinin konaklamasına yetecek kadar kulübe satın alacak ve mühendis ekibi Yüzbaşı SL Rooth RE komutasındaki 49 personele kadar çıkacaktı.

1965'te BM, Japon Mimar Kenzo Tange'den Üsküp'ün yeniden inşası için kısıtlı bir yarışmaya girmesini istedi. Daha sonra Tange, ödülün %60'ını kazanırken Yugoslav ekibi %40'ını kazanacaktı. Ancak Tange'nin en büyük eserlerinden biri olan Üsküp için yaptığı planlar, özellikle de Yeni Üsküm Demiryolu İstasyonu ve "Şehir Duvarı" için olanlar sadece kısmen uygulanabildi.

Şehir adım adım yaralarını sarmaya başlarken kültürel hayatı yeniden canlandırma ihtiyacı arttı. Ressam Pablo Picasso, "Bir Kadının Başı" (1963) tablosunu depremden sonra inşa edilen Makedonya Çağdaş Sanat Müzesi'nde sergilenmesi için bağışladı.[13][14][15] Müze binası Polonya tarafından bağışlanmış ve birkaç Leh mimarca tasarlanmıştı.[16] Konser salonu "Univerzalna sala", 35 ülkenin bağışları sayesinde inşa edilmiş ve prefabrik binası komşu Bulgaristan'da yapılmıştı.[17] Yugoslav Federal Yürütme Konseyi'nin talebi üzerine BK Dış İşleri ve Topluluk İşkeri Bakanı Rab Butler, 19 Şubat 1964'te BK Parlamentosu'ndaki Avam Kamarası'nı BK hükümetinin Üsküp'ün onarımı için 500.000 sterlinlik yeni kredi vermeyi onayladığı konusunda bilgilendirdi.

Üsküp'teki cadde ve nesnelerin bir kısmına, inşalarında yardım eden ya da ev bağışlayan ülkeleri onurlandırmak amaçlı adlar verildi. Mesela Romanya hükûmetinin bağışladığı poliklinik tıp merkezine başkenti Bükreş'in adı verildi. Karpoş Belediyesi'ndeki Sovyetler'ce bağışlanan apartmanlara "руски згради" ("ruski zgradi", "Rus binaları") adı verildi. Aynı şekilde İsveç ve Finlandiya'nın bağışladığı prefabrik evlere de "шведски / фински бараки" ("švedski / finski baraki", İsveç/Fin barakaları) adı verildi.[12]

Bir başka örnek de Üsküp'teki Meksika Caddesi'dir (улица Мексичка, ulica Meksička). Adı Meksika'nın onuruna verilen caddede Meksika başkanı Adolfo López Mateos'un verdiği bir anıt plak da mevcuttur. 2012'de caddenin meşhur sakini rock müzisyeni Vlatko Stefanovski ve kardeşi tiyatro yazarı Goran Stefanovski, belediye başkanının Meksika Caddesi de dahil olmak üzere çok sayıda caddenin adını değiştirme kararını protesto etti. Stefanovski kardeşler, büyüdükleri ve Makedon rock grubu Leb i sol'ün kurulduğu bu caddenin Meksika'nın bağışlarıyla inşa edildiğini halka hatırlatarak bu dayanışmanın asla unutulmaması gerektiğini savunmuştu.

Dünya ülkelerinin yardımlarıyla harabe drumumdan kurtarılıp yeniden inşa edilen Üsküp'ün sloganı bu nedenle "Uluslararası Dayanışma Şehri"dir.

1963 depreminden bir yıl sonra Yugoslavya'nın ilk Sismik Bölgelerde İnşaat Kanunu (1964, geçici kanun) ulusal ve uluslararası uzmanlardan müteşekkil bir komitece hazırlandı.

Popüler kültürde

"Üsküp, bir film değil, ana olayı tahmin edeceğimiz bir gerilim romanı değil. Üsküp, insanın, sonucu daha çok mücadeleye ilham veren ve yenilgi kabul etmeyen özgürlük savaşının bir odağı."

Fransız filozof Jean-Paul Sartre

Üsküp depreminin bahsi, çok sayıda sanat, edebiyat, müzik, tiyatro ve sinema eserinde geçmektedir. Bunun bir örneği, Dimitrie Osmanli'nin yönettiği 1967 yapımı Makedon filmi Memento'dur. Edebiyat alanından bir örnekse Avusturyalı şair Christine Busta'nın yazdığı Skoplje 1963 şiiridir.

Galeri

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ a b c d Marking the 44th anniversary of the catastrophic 1963 Skopje earthquake. (İngilizce) 30 Ekim 2007'de Wayback Machine MRT ile arşivlendi, 26 Temmuz 2007, Perşembe
  2. ^ a b c Seismic Ground Motion Estimates for the M6.1 earthquake of July 26, 1963, at Skopje, North Macedonia 11 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Department of Earth Sciences, University of Trieste, Trieste, Italy
  3. ^ "1963 Skopje Macedonia Earthquake". 3 Eylül 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2015. 
  4. ^ a b Marking the 44th anniversary of the catastrophic 1963 Skopje earthquake 30 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. MRT, Thursday, July 26, 2007
  5. ^ a b "My Info Agent". 24 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2015. 
  6. ^ a b "Макфакс - Макфакс". 1 Nisan 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2015. 
  7. ^ "The 1963 earthquake". 13 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2015. 
  8. ^ "BBC ON THIS DAY - 26 - 1963: Thousands killed in Yugoslav earthquake". 26 Temmuz 1963. 2 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2015. 
  9. ^ "The 1963 earthquake". Orijinalinden 13 Mayıs 2008'de arşivlendi. 19 Ağustos 2015'te erişildi.
  10. ^ "BBC ON THIS DAY - 26 - 1963: Thousands killed in Yugoslav earthquake" 5 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. 25 Temmuz 1963. 19 Ağustus 2015'te erişildi.
  11. ^ "Quake - Macedonia". 23 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2015. 
  12. ^ a b Radio Free Europe: Годишнина од катастрофалниот земјотрес 3 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Makedonca)
  13. ^ "Pablo Picasso \ Painting-International Collection \ Collection \ MoCA Skopje". 12 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Haziran 2020. 
  14. ^ "Museum Of Contemporary Art Skopje : Portfoglio: Unesco". 6 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Haziran 2020. 
  15. ^ "Arşivlenmiş kopya". 17 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mayıs 2020. 
  16. ^ "Музеј на современата уметност - Скопје". 19 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Haziran 2020. 
  17. ^ "Univerzalna sala - Историја". 10 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Haziran 2020. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Kuzey Makedonya</span> Balkanlarda bir ülke

Kuzey Makedonya, resmî adıyla Kuzey Makedonya Cumhuriyeti, Balkanlar'da denize kıyısı olmayan bir ülkedir. 1991'de Yugoslavya'dan ayrılarak bağımsız olmuştur. Kuzeyde Sırbistan ve Kosova, batıda Arnavutluk, güneyde Yunanistan, doğuda Bulgaristan ile komşudur. Makedonya'nın kuzeyden üçte birlik bölümünü kaplamaktadır. Nüfusu yaklaşık 2 milyondur. Başkenti ve en büyük şehri Üsküp'tür ve nüfusun dörtte biri bu şehirde yaşar. Ülkedeki en büyük etnik grup Güney Slavlarına dâhil olan Makedonlardır. Arnavutlar nüfusun %25'ini oluşturur ve en büyük azınlıktır. Türkler, Çingeneler, Sırplar, Boşnaklar ve Ulahlar diğer etnik gruplardır.

<span class="mw-page-title-main">Üsküp</span> Kuzey Makedonyanın başkenti

Üsküp, Kuzey Makedonya'nın başkenti ve en büyük kentidir. Ülkenin politik, kültürel, ekonomik ve akademik merkezi olan kent, ortasından geçen Vardar Nehri tarafından ikiye ayrılır.

<span class="mw-page-title-main">Mustafa Paşa Camii</span>

Mustafa Paşa Camii Kuzey Makedonya'nın başkenti Üsküp’te bulunan eski Osmanlı camiîdir.

<span class="mw-page-title-main">Davut Paşa Hamamı</span>

Davut Paşa Hamamı, Kuzey Makedonya'nın başkenti Üsküp'te, Taş Köprü'nün yanında bulunan çifte hamamdır. Günümüzde Kuzey Makedonya Ulusal Galerisi adıyla sanat galerisi olarak hizmet verir.

<span class="mw-page-title-main">Üsküp Kalesi</span>

Üsküp Kalesi Kuzey Makedonya’nın başkenti Üsküp’te yer alan tarihî kale. Üsküp’ün eski şehir alanında, Vardar’ın kuzeyindedir.

<span class="mw-page-title-main">Makedonya Meydanı (Üsküp)</span>

Makedonya Meydanı Kuzey Makedonya’nın başkenti Üsküp’ün ana meydanıdır. Makedonya’nın en büyük meydanı olan Makedonya Meydanı, 18.500 m2 büyüklüğündedir.

<span class="mw-page-title-main">Makedonya Sosyalist Cumhuriyeti</span>

Makedonya Sosyalist Cumhuriyeti Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti’ni oluşturmuş olan anayasal-federal cumhuriyettir. 1963 yılına dek “Makedonya Halk Cumhuriyeti” olan cumhuriyetin adı, 1963 tarihinde Makedonya Sosyalist Cumhuriyeti olarak değiştirilmiştir.

Makedonya Cumhuriyeti, Avusturya'nın başkenti Viyana'da yapılan 2015 Eurovision Şarkı Yarışması'na katılımını onaylamıştır. Makedonya'nın şarkı ve temsilcisi, ülkenin kamusal yayın kuruluşu Македонска Радио Телевизиjа (MRT) tarafından düzenlenen "Üsküp Festivali" isimli ulusal final doğrultusunda belirlenmiştir. Ulusal final'in kazananı Aleksandar Mitevski, Daniel Kajmakoski ve Joacim Persson tarafından yazılan "Lisja esenski" adlı şarkısıyla Daniel Kajmakoski olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Daniel Kaymakoski</span>

Daniel Kaymakoski, Makedon şarkıcı ve söz yazarı. 2014 Üsküp Festivali'nin kazananı olduğu için, 2015 Eurovision Şarkı Yarışması'nda Makedonya Cumhuriyeti'ni "Autumn Leaves" adlı şarkıyla temsil etmiştir. Daniel, ayrıca X Factor Adria yarışmasının birinci sezonunda kazanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Üsküp 2014</span> Makedonya altyapısı

Üsküp 2014 Makedonya Cumhuriyeti hükûmeti tarafından finanse edilen ve iktidar partisi olan Makedonya'nın Ulusal Birliği Demokratik Partisi'nin Üsküp'e 2014 yılı itibarıyla daha klasik bir görüntü verme hedefi doğrultusunda gerçekleştirilmiş projedir. Resmi olarak 2010'de duyurulan proje, pek çok yeni müze ve kamu binasının inşa edilmesini; Makedonya Bölgesindeki tarihi kişiliklerinin anıtlarının dikilmesini içerir. Proje kapsamında yaklaşık 20 binanın inşa edilmesi ve kırktan fazla anıt dikilmesi vardır.

<span class="mw-page-title-main">Sultan Murad Camii</span>

Sultan Murad Camii II. Murad tarafından Üsküp'te inşa edilmiş bir cami.

Karpoş İsyanı veya Karpoş'un İsyanı, Ekim 1689'da Orta Balkanlar'da gerçekleşen Osmanlı kuvvetlerine karşı başlatılan Hristiyan ayaklanmadır. İsyan lideri Karpoş, Osmanlı Vardar Makedonya'sında, muhtemelen bugünkü Vojnica köyünde, Peter adıyla doğdu. Çok genç yaşta bir madenci olarak çalıştığı Eflak'a kaçtı, ancak daha sonra Rodop Dağları'na taşındı ve burada Osmanlı Bulgaristan'ın Dospat kasabasına yerleşti. Kötü şöhretli bir eşkıya oldu. Kutsal Roma İmparatorluğu'nun ordusu Osmanlı Balkanlarının içine kadar geldi sonra Karposh alanına taşındı. Znepole bugünün Bulgar-Sırp sınırındaki ve burada Osmanlı karşıtı direnç müfrezeleri örgütlemeye başladı.

<span class="mw-page-title-main">Çağdaş Sanat Müzesi (Üsküp)</span>

Çağdaş Sanat Müzesi Kuzey Makedonya sınırları içerisinde bulunan Kuzey Makedonya'nın en büyük ulusal enstitülerinden biridir. Kuzey Makedonya'nın başkenti Üsküp'te bulunan müze 1963 yılında yaşanan büyük Kuzey Makedonya depremi sonrası kurulmuştur. Yapının mimari projesi Polonya hükûmetince üstlenilmiştir.

Nikola Klyusev, Makedon akademisyen ve politikacı. ülkenin 1991 yılında Yugoslavya'dan bağımsızlığını kazanmasının ardından, 27 Ocak 1991 - 17 Ağustos 1992 tarihleri arasında Makedonya'nın ilk başbakanı olarak görev yaptı.

<span class="mw-page-title-main">Kuzey Makedonya'da tarihyazımı</span>

Kuzey Makedonya'da tarih yazımı, o ülkenin tarihçileri tarafından kullanılan tarihsel çalışmaların metodolojisidir. SR Makedonya'nın Yugoslavya'nın bir parçası olduğu 1945'ten beri geliştirilmiştir. Stefan Troebst'e göre, Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti dönemindeki Marksist tarih yazımı ile neredeyse aynı gündemi korudu. Yugoslav dönemiyle yakından ilişkili olan ve o dönemin gerçek ulusal mitleri üzerinde çalışan Makedon tarihçilerin nesli hala kurumlardan sorumlu. Aslında, tarih yazımı alanında Yugoslav komünizmi ve Makedon milliyetçiliği yakından ilişkilidir. Ulf Brunnbauer'e göre, modern Makedon tarih yazımı son derece siyasallaşmış, çünkü Makedon ulus inşa süreci hala gelişme aşamasında. Farklı yaklaşımlar önerilmez ve alternatif görüşleri ifade eden insanlar ekonomik sınırlamaları, akademik kariyerbaşarısızlığını ve "ulusal hainler" olarak damgalanmayı göze almaktadırlar. Troebst 1983 yılında, SR Makedonya'daki tarihi araştırmaların hümanist ve uygar bir son olmadığını, doğrudan siyasi eylemle ilgili olduğunu yazmıştı. Modern Avrupa'da historiyografi ve siyasetin karşılıklı bağımlılığı böyle bir olgu gözlenmemiştir. Etnik Makedonlar 20. yüzyıl öncesi birincil kaynaklarda nadiren yer alsalar da, son zamanlarda Makedon ulusunun Balkanlar'daki en eski millet olduğu şeklindeki aldatıcı fikri, Antik çağlardan Modern zamanlara kesintisiz bir şekilde dayatmak için bir ulus inşa projesi tanıtıldı. Bazı yerli ve yabancı bilim adamları, amacı tarih boyunca ayrı bir Makedon ulusunun sürekli varlığını onaylamak olan inkârcı bir tarih yazımının bu gündemini eleştirdiler. Bu tartışmalı dünya görüşü, modern etnik ayrımları geçmişe yansıttığı için tarih dışıdır. Tarihin böylesine güçlendirilmiş, etnosantrik bir okuması, Makedon ulusal kimliğinin çarpıtılmasına katkıda bulunur ve tarihi bir akademik disiplin olarak alçaltır. Bu tür tarihyazımları altında nesiller boyu öğrenci sahte tarih eğitimi aldı.

<span class="mw-page-title-main">Üsküp Hayvanat Bahçesi</span>

Üsküp Hayvanat Bahçesi, Gradski Parkı, Üsküp, Kuzey Makedonya'da bulunan 12 hektarlık bir hayvanat bahçesidir. 85 türü temsil eden 500 hayvana ev sahipliği yapmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Blaga Aleksova</span>

Blaga Aleksova, Makedon arkeolog.

<span class="mw-page-title-main">Arnavutluk-Kuzey Makedonya ilişkileri</span>

Arnavutluk ve Kuzey Makedonya, Avrupa Konseyi ve NATO'nun tam üyeleridir. Her ikisi de Mart 2020'de Avrupa Birliği katılım müzakerelerine başladı.

Milli Kurum Türk Tiyatrosu, Üsküp’te Türkçe oyunlar sergileyen, 1950’de kurulmuş profesyonel tiyatro topluluğu.

<span class="mw-page-title-main">Üsküp Ulaşım Merkezi</span>

Üsküp Ulaşım Merkezi, Kuzey Makedonya'nın başkenti Üsküp'ün ana otogar ve tren istasyonudur. Merkez, 1940 yılında inşa edilmiş olup Aerodrom belediyesinde Makedonya Meydanı yakınlarında yer almaktadır.