1962 Güney Vietnam Bağımsızlık Sarayı bombalı saldırısı
1962 Güney Vietnam Bağımsızlık Sarayı bombalı saldırısı, Güney Vietnam'ın başkenti Saigon'da bulunan, başkanın ikamet ettiği Bağımsızlık Sarayı'na düzenlenen hava saldırısıdır. Saldırıyı düzenleyenler, farklı görüşlerdeki iki Vietnam Hava Kuvvetleri pilotu olan Teğmen Nguyễn Văn Cử ile Üsteğmen Phạm Phú Quốc'tu. Pilotlar, başkan Ngô Đình Diệm ile aynı zamanda siyasi danışmanları da olan ailesini öldürmek amacı gütmüşlerdi.
Olayın ardından pilotlar; saldırıyı Diệm'in otokratik yönetimi yüzünden gerçekleştirdiklerini söylemiş; başkanın, Güney Vietnam yönetimini devirmekle tehdit eden Marksist-Leninist bir gerilla örgütü olan Vietnam Ulusal Kurtuluş Cephesi'yle mücadele etmektense görevde kalmaya çalıştığını belirtmişlerdir. Cử ve Quốc, saldırının Diệm'in korunmasızlığını ortaya çıkarıp halkı başkaldırmaya yönelteceğini bekleseler de olaylar o yönde gelişmedi. Bombalardan biri sarayın sol kısmına, başkanın kitap okumakta olduğu odaya düştü; ancak patlamadı. Bu sebepten başkan, "ilahi bir koruma"ya sahip olduğunu iddia etti. Küçük yaralarla kaçmayı başaran başkanın üvey kardeşi Madame Ngo Dinh Nhu dışında, başkanın ailesi saldırıyı yarasız atlatırken, üç saray çalışanı öldü ve 30 (bazı kaynaklara göre ise 20) kişi yaralandı. Saldırının ardından Cử Kamboçya'ya kaçmayı başarırken; Quốc tutuklandı ve hapse gönderildi.
Saldırı sonucunda Diệm, Güney Vietnam'daki Amerikan varlığına düşman hale geldi. Diệm, Amerikan medyasının kendisini başkanlıktan indirmeyi istediğini iddia ederek basın özgürlüğü ve siyasal birlikler üzerine yeni sınırlamalar getirdi. Medya, ABD'nin bu olayı Güney Vietnam'da çarpışma amaçlı birlik bulundurmayı haklı çıkaracak bir gerekçe olarak kullanacağını öne sürdü; fakat ABD olayda tedbirli davrandı. Ülke içinde ise saldırı, Diệm ve görevlilerine yönelik tuzakları arttırdı.[1][2][3]
Saldırı öncesi
Cử; 1960 yılında "hükûmet karşıtı faaliyetlerde bulunduğu" gerekçesiyle Diệm tarafından hapse gönderilen ve Diệm rejimine karşı çıkan Viet Nam Quoc Dan Dang (VNQDD) partisi liderlerinden Nguyen Van Luc'un ikinci oğluydu.[4][5] VNQDD, Cử ve Quốc'la birlikte aynı bölükten bir pilotun Bağımsızlık Sarayı'na saldırmasını planladı.[1] Garip bir biçimde Quốc, yakın zamanda çarpışma alanındaki başarıları yüzünden Diệm tarafından takdir edilmiş[4] ve Vietnam Hava Kuvvetleri'ndeki en iyi pilotlardan biri olarak onurlandırılmıştı.[6] Öte yandan Quốc, VNQDD ile ilişkileri olan akrabalara sahipti.[5] Cử, Quốc'u plana dahil olmaya Newsweek 'te yayımlanmış olan ve Diệm'i eleştiren bir makaleyi "kanıt" olarak kullanarak ve ordu ile ABD'nin plandan haberdar olduğunu söyleyerek ikna etti.[7] Quốc'a bağlı daha fazla asker vardı; fakat kendisine bağlılıklarından emin olmadığından onları saldırıda yer almaları için ikna etmeye çalışmadı.[6] Quốc ve Cử, Fransa ve ABD'de eğitim görmüştü. Saldırıdan yıllar sonra, Cử, Diệm'in muhaliflere karşı tavrını saldırıya sebep olarak gösterdi. Cử'ya göre Diệm iktidarda kalmayı Vietnam Ulusal Kurtuluş Cephesi'yle savaşmaktan daha önemli buluyordu ve Diệm'in muhaliflere karşı tavrı yüzünden Cử altı yıldır terfi bekliyordu. Cử, Amerikan hükûmetini Diệm'e olan desteği yüzünden eleştirdi ve bunun savaş için harcadığı emeği bastırdığını söyleyerek, "Amerikalılar gerçekten komünistlerle savaşmak isteyenlerimize kapıyı kapatmıştı" dedi.[1]
Saldırı
Quốc ve Cử, o sabah erken saatlerde, Marksist bir gerilla örgütü olan ve Güney Vietnam hükûmetini devirmesi için Kuzey Vietnam tarafından desteklenen Vietnam Ulusal Kurtuluş Cephesi'ne karşı uçuşlar düzenlemek üzere Mekong Deltası'na gönderildi.[1] Örgüt, Vietnam Cumhuriyeti Ordusu birimlerine karşı başkent Saigon'un 60 km güneyinde saldırılar düzenlemiş ve büyük zarar vermişti.[6] Emirde denildiği gibi güney yönünde devam etmek yerine iki pilot, rotalarını resmî başkanlık konutu olan Bağımsızlık Sarayı'na çevirdi.[3] Bu, komünist gerillaların bir karşılık olmadan geri çekilebilecekleri anlamına geliyordu.[6]
Saat 07:00 civarlarında, Cử ve Quốc Amerikan yapımı A-1 Skyraider (A1H/AD-6 türü) tek koltuklu saldırı uçaklarıyla sarayı incelemek amacıyla alçak uçuş yaparken, Fransız koloni döneminde yapılmış olan sarayın geniş çayırlıklarında otlayan geyikleri korkutmuşlardı.[8] Uçaklar; ikinci gelişlerinde önce bomba ve napalmla saldırdıkları sarayı, sonrasında makineli tüfek ve roket ateşine tuttular. İkili; uçuşlarına, başkana bağlı olan birimler gelip, kendilerine karşılık verene kadar yaklaşık 30 dakika boyunca devam etti.[3][4] Kötü hava ve bulutların alçakta olmasının avantajlarını kullanan uçaklar, saray etrafında yaklaşık 150 m yükseklikte daireler çizdi ve zaman zaman yeniden saldırmak için bulutların arasından çıkıp tekrar bulutların arasına girdi. Hava saldırısı, Saigon garnizonunu hazırlıksız yakaladığından askerler, şaşkınlık içinde uçakların tek başına mı saldırdığını, yoksa yerden destek mi aldıklarını tespit edemediler. Hükûmete bağlı tanklar ve zırhlı personel taşıyıcılar savaş istasyonlarına giderken, uçaksavar bataryalar da ateşe başladı. Bu bataryalardan birinden açılan ateş, neredeyse Bien Hoa Hava Üssü'nden hükûmete bağlı bir uçağı vuruyordu.[4] 50 kalibrelik makineli tüfeklerle donatılmış iki tank ve pek çok cip, dumanla dolmuş olan şehrin sokaklarında tedbir amacıyla dolaştı.[9]
Uçaklardan atılan 230 kilogramlık ilk bomba sarayın sol tarafına, Diệm'in George Washington'un biyografisini okumakta olduğu odaya düştü. Bombanın patlamaması, Diệm'e sağ taraftaki bir mahzene sığınacak kadar zaman verdi. Orada, ağabeyi Başpiskopos Ngo Dinh Thuc, küçük kardeşi Ngo Dinh Nhu, sığınağa koşarken kolunu çatlatan Madame Ngo Dinh Nhu ve çocukları ona katıldı. Sarayın başka yerlerinde ise, üç görevli öldü ve yaklaşık otuz görevli yaralandı.[1] Bruce O. Solheim ise, yaralananların sayısının 20 olduğunu söylemektedir.[10] Sarayın dışındaki Amerikan bir müteahhit, saldırıyı izlediği çatıdan düşmesi sonucu hayatını kaybetti. Şaşkınlıklarına rağmen, çoğu şehir sakini, kaosa aldırmadan günlük yaşamlarına devam etti.[1] Saldırı 30 dakika sürdü, pilotlar sarayı yerle bir edecek kadar bomba getirmelerine rağmen tüm cephanelerini harcamadılar. Quốc'un uçağı bir mayın tarayıcı gemiden açılan ateş sonucu hasar gördü ve bu nedenle Saigon Nehri'ni geçip Nha Be'ye inmek zorunda kaldı.[1] İniş sırasında ise Quốc'un yüzünde hafif bir yaralanma meydana geldi.[5] Yakınlardaki bir nehir devriyesi tarafından tutuklanan Quốc, söylentilere göre sorgulanmak için götürülmeden önce görevlilere "O pis adamı öldürdüm mü?" diye sordu.[4][5] Cử, saldırının başarılı olduğunu düşünerek güvenli bir şekilde Kamboçya'ya kaçtı. Saldırganların yetenekleriyle ilgili olarak, bir ABD Hava Kuvvetleri görevlisi, "o hava durumunda çok iyi bir iş becerdiler" ifadesini kullandı.
Saldırı sonucu sarayın sol kısmı tamamen yıkıldı. Onarılması çok zor olduğundan Diệm, sarayın yıkılıp tekrar yapılmasını emretti ve saray, bu nedenle 1966'ya kadar kapalı kaldı.[11]
Saldırı sonrası
Saldırı sonrası yaptığı kısa bir konuşmasında Diệm, saldırıyı "tek başına olan bir hareket" olarak niteleyerek hayatta kalmasını "ilahi koruması"na bağladı.[1] Sonrasında ise saldırıda yaralanan askerleri ziyaret etti ve saldırganların, iş arkadaşlarına saldırıdan sorumlu tutulmayacaklarına dair söz verdi. ABD başkanı John F. Kennedy, hemen saldırıyı kınayan bir mesaj göndererek, saldırının "yıkıcı ve kötü niyetli bir hareket" olduğunu ve Diệm'in "güvende ve zarar görmemiş" olmasından mutluluk duyduklarını belirtti.[4] ABD'nin Güney Vietnam büyükelçisi Frederick Nolting, saldırıyı "iki münferit vakanın sonucu" olarak niteledi ve saldırının halkın rejime karşı yaygın bir huzursuzluğu olduğu anlamına gelmediğini söyledi.[12] Vietnam Ulusal Kurtuluş Cephesi'nden tepki gelmemesi nedeniyle Nolting, olayın "belirli bir amacı olan bir anti-Komünist suikastı denemesi" olduğunu söyledi.[13] Ülkenin meclisi, Diệm'in süper noter yasama organı, başkanın "güvenilir olmayanlara karşı esaslı önlemler almasını" istedi.[4] Başkanın askeri danışmanı General Duong Van Minh, saldırıyı "hoşnutsuz pilotlar"a bağladı[13] ve başkana karşı herhangi bir birliğin hareket etmediğini söyledi.[13] Sivil Muhafızlar başkana sadık kaldı ve komutanları hava kuvvetlerine Tan Son Nhut Hava Üssü'nü devralmaları emrini verdi.[9] Diệm'in sözcüsü, saldırıda saraya karşı napalmların kullanıldığını inkar etti. Bunun nedeni konusunda ise, hükûmetin hava kuvvetlerinin depolarında bu tür silahların bulunduğunun ortaya çıkması konusundaki hassasiyeti olduğu söylenmektedir.[8] Sözcü, ayrıca durumun tamamen kontrol altında olduğunu da belirtti.[8]
Vietnam Hava Kuvvetleri (VHK), iki pilotun yaptıklarına Diệm'e bir mektup göndererek tepki gösterdi. Mektupta, saldırının "orduyla bir ilgisi olmayan aptalca bir olay" olduğu, "ordunun itibarını zedelediği" ve "devam etmekte olan ulusal mücadeleye zarar vermesinin yanı sıra Komünistlerin yıkım amaçları açısından kârlı olduğu" belirtildi.[6] Ngu ailesi tarafından kendilerine destek sağlama amaçlı büyük gösteriler düzenlemek için kullanılan bir organizasyon olan Ulusal Devrimci Hareket, iki pilotun öldürülmesi için çağrıda bulundu ve Diệm'in "ordu içinde disiplini sağlamnası için mümkün olduğunca sıkı önlemler almasını" istedi.[6]
Saldırının bir sonucu olarak, Diệm güvenlik görevlileri saldırgan pilotların herhangi bir rejim karşıtı eğilim için olup olmadıklarını araştırırken tüm VHK uçaklarının yerde kalmasını ve havada yürütülen tüm askeri faaliyetlerin askıya alınmasını emretti.[6] Sadece bir uçağın havalanmasına izin verildi.[14] Bu, Bien Hoa Hava Üssü'nün pistine tanklar yerleştirilerek yapıldı. Eşlik eden savaş uçakları olmadan Amerikan kuvvetleri için ormanlarda komünistlere kaşı operasyonlar düzenlemek çok riskli hale geldi.[6] 2 Mart günü, saldırıdan üç gün sonra, Diệm Cử ve Quốc'un fikirlerinin tüm hava kuvvetlerinin fikrini temsil etmediği sonucuna varınca,[5] hava kuvvetlerinin askeri faaliyetlere devam etmesine izin verdi.[6] Saldırıdan birkaç gün sonrasına kadar, sarayın etrafındaki bölgeler kordon altına alındı ve başkentin belli sokaklarına tanklar yerleştirildi.[8] Hava kuvvetleri üzerindeki tüm sınırlamaların kalkması ise 5 Mart gününü buldu.[14]
Quốc faaliyetleri nedeniyle tutuklandı, Cử ise Kamboçya'da dil öğretmenliği yapmaya başladı.[1] Diệm Kamboçya'dan Cử'yu teslim etmesini istedi; ancak bu istek reddedildi.[5] Kamboçya Prensi Norodom Sihanouk, Diệm'le düşmanca ilişkileri sahipti ve Ngo ailesi daha önce darbe girişimlerini destekleyerek onu tahttan indermeye çalışmıştı. 1959 yılında, Nhu, Sihanouk'u bombalı bir paket ile öldürmeyi denemişti.[15] Bu nedenle, Sihanouk, Diệm'i devirmek veya öldürmek isteyenlere barınak sağlıyordu. 1960 yılında da Diệm'i devirmeyi deneyen bir grup paraşütçüye barınak sağlamıştı.[16]
Bu arada, Diệm'in polisi, Cử'nun saldırıdan sonra saklanan babasını aradı.[5] Diệm'in 1963 yılının kasım ayında öldürülmesinin ardından, Quốc serbest bırakıldı ve Cử 16 Kasım 1963 tarihinde Kamboçya'dan döndü. Her ikisi de hava kuvvetlerindeki görevlerine bu tarihten sonra devam etti.[1][17] Quốc daha sonra yarbaylık rütbesine kadar yükseldi; ancak 18 ay sonra, 20 Nisan 1965'te, Kuzey Vietnam'daki bir hava saldırısnda öldü.[18]
Diệm'in tepkisi
Diệm, suikast girişiminden sonra Nolting'le yaptığı ilk toplantıda, inatla saldırı için medyayı suçladı. Newsweek'te yayımlanan makale ve "basında yer alan diğer aşağılayıcı haberler"i,[12] Amerikalıların saldırıyı destekledikleri iddiasını güçlendirmek için kullandı.[12] Diệm, bazı gazeteciler saldırıyı bir uyandırma çağrısı olarak görürken, kendisinin olayı "onlara bir uyarı - [karışıklık çıkarma amaçlı bir kışkırtmada] kendi sorumsuzluklarının ne gibi tehlikelere yol açabileceğinin bir göstergesi" olarak gördüğünü söyledi.[12]
Diệm, suikast girişimine, muhaliflere yönelik sert önlemler alarak ve basın üzerindeki denetimi sıkılaştırarak tepki gösterdi.[19] Gizli bir şekilde, bir yetkili şöyle kabul etti: "artık basın özgürlüğü hakkında bile konuşmuyor ve diğer özgürlükleri talep etmiyoruz. [Diệm] kendisini tamamen korunaklı bir oligarşiyle çevrelemiş durumda."[9] Nhu, muhaliflere karşı baskıyı haklı çıkarmaya çalıştı ve şöyle dedi: "Her zaman muhalefet olacak. Eğer bu adamları içeri atarsanız, yeni bir muhalefet ortaya çıkacak; çünkü onlar tartışmalara yol açan adamlar."[9] Madame Nhu şunu da ekledi: "Pencereyi içeriye ışık ve hava girmesi için açarsın, mermi değil. Özgürlük istiyoruz; fakat onun tarafından sömürülmek de istemiyoruz."[20]
ABD'nin Vietnam'daki askeri görevinin başında bulunan General Paul D. Harkins'le görüşen Diệm, pilot hakkında şöyle bir espri yaptı: "babasını yıllar önce hapse gönderdiğim için onu hava kuvvetlerine koymamalıydım."[9] Diệm, tahmin yürüterek devam etti: "bir gün boynumun arkasından vurulacağım. Bir gün beni öyle yapacaklar."[9] Nitekim, 1963 yılındaki başarılı bir darbenin ardından Diệm vurularak öldürüldü.[9]
ABD'nin tepkisi
Saldırı, ABD'nin Güney Vietnam'daki savaşma amaçlı birliklerini yayacağı söylencelerine yol açtı. O dönemde, ABD askerî personeli, sadece danışman olarak görev yapıyordu. Medyanın Diệm hükûmetinin istikrarsızlığı hakkındaki haberlerine cevap olarak, ABD Dışişleri Bakanı Dean Rusk, ABD'nin savaş amaçlı kuvvet göndereceği yönündeki iddiaları yalanladı. Rusk aynı zamanda Vietnam Ulusal Kurtuluş Cephesi'yle müzakereleri de yürütüyordu ve "sorunun kökeninin", komünistler tarafından Cenevre kurallarının ihlal edlmesi olduğunu söyledi.[9] ABD'nin Hindistan büyükelçisi John Kenneth Galbraith, Kennedy'yi savaş amaçlı kuvvetleri göndermeye ikna etmeye çalıştı ve bunun Güney Vietnam hükûmetinden devamlı olarak gelen daha fazla kuvvet taleplerine bir son vereceğini iddia etti. Galbraith, ABD kaynaklarının Vietnam ormanlarında boşa harcanmasının Sovyetler Birliği'ne yarayacağını düşünüyordu.[9] Bir ABD gözlemcisine göre, sarayın bombalanması, "Diệm'e karşı geniş çaplı entrikaları" teşvik etti.[9] Galbraith, "güçlü olan adamın popülerliği düştüğünde, herhangi bir şey daha iyidir" dedi[9] ve Güney Vietnam liderliğindeki herhangi bir değişikliğin gelişme getireceğini söyledi.[9]
Kaynakça
- Genel
- Ellen J., Hammer (1987). A Death in November: America in Vietnam, 1963. New York City, New York: E.F. Dutton. ISBN 0-525-24210-4. Erişim tarihi: 3 Ocak 2011.
- Jacobs, Seth (2006). Cold War Mandarin: Ngo Dinh Diem and the Origins of America's War in Vietnam, 1950–1963. Lanham, Maryland: Rowman & Littlefield. ISBN 0-7425-4447-8. Erişim tarihi: 3 Ocak 2011.
- Jones, Howard (2003). Death of a Generation: how the assassinations of Diem and JFK prolonged the Vietnam War. New York City, New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-505286-2. Erişim tarihi: 3 Ocak 2011.
- Stanley Karnow (2008). Vietnam: A History (İngilizce). New York City: Paw Prints. ISBN 9781439504604. Erişim tarihi: 3 Ocak 2011.
- Langguth, A. J. (2000). Our Vietnam: the war, 1954–1975. New York City, New York: Simon & Schuster. ISBN 0-684-81202-9. Erişim tarihi: 3 Ocak 2011.
- Osborne, Milton (1994). Sihanouk: Prince of Light, Prince of Darkness. Sidney: Allen & Unwin. ISBN 1863736425. Erişim tarihi: 3 Ocak 2011.
- Tucker, Spencer C. (2000). Encyclopedia of the Vietnam War. Santa Barbara, California: ABC-CLIO. ISBN 1-57607-040-9. Erişim tarihi: 3 Ocak 2011.
- Warner, Denis (1964). The Last Confucian: Vietnam, South-East Asia, and the West. Sidney: Angus and Robertson. Erişim tarihi: 3 Ocak 2011.
- Özel
- ^ a b c d e f g h i j Karnow, sf. 280-281
- ^ Tucker, sf. 302
- ^ a b c Langguth, sf. 163–164
- ^ a b c d e f g "Durable Diem". Time. 9 Mart 1962. 15 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2008.
- ^ a b c d e f g Bigart, Homer (3 Mart 1962). "Vietnamese win in stab at reds". The New York Times.
- ^ a b c d e f g h i Bigart, Homer (2 Mart 1962). "Vietnam's planes return to battle". The New York Times.
- ^ Langguth, sf. 99.
- ^ a b c d Bigart, Homer (28 Şubat 1962). "Saigon discounts pilots' raid on Presidential Palace". The New York Times.
- ^ a b c d e f g h i j k l Jones, sf. 162–163.
- ^ Solheim, Bruce Olav (2006). The Vietnam War Era: A Personal Journey (İngilizce). Praeger Publishers. s. 23. ISBN 978-0-275-98308-6. 6 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2023.
- ^ "STYLE; Madame Nhu Almost Slept Here". The New York Times. 9 Temmuz 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2009.
- ^ a b c d Jacobs, sf. 131–132.
- ^ a b c Hammer, sf. 137.
- ^ a b "11 of 13 Documents - Congresssional Record-Senate" (PDF). ABD Senatosu (İngilizce). 18 Ekim 2007 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2010.
- ^ Osborne, sf. 106–112.
- ^ Hammer, sf. 128–132.
- ^ "Unsuccessful foes of Diem end exile". The New York Times. 17 Kasım 1963.
- ^ Langguth, Jack (21 Nisan 1965). "U.S. bombs roads in North Vietnam". The New York Times.
- ^ Tucker, p. 405.
- ^ Warner, p. 92.
 Güney Vietnam askeriyesi | |
|---|---|
| Kolordular | I · II · III · IV |
| Tümenler | 1 · 2 · 3 · 5 · 7 · 9 · 18 · 21 · 22 · 23 · 25 · Havadan indirme |
| Dallar | Hava Kuvvetleri ·Ordu · Sivil Düzensiz Savunma Grubu · Deniz Piyade Birliği · Donanma · Halk Kuvvetleri · Bölgesel Kuvvetler · Korucular · Özel Kuvvetleri |
| Hava üsleri | Biên Hòa · Bình Thủy · Cam Ranh · Đà Nẵng · Nha Trang · Phan Rang · Phù Cát · Pleiku ·Tân Sơn Nhứt · Tuy Hòa |
| Darbe girişimleri ve başkaldırılar | |
| Askeri görevliler | Cao Văn Viên · Chung Tan Cang · Đỗ Cao Trí ·Dương Văn Minh · Hoàng Xuân Lãm · Huỳnh Văn Cao · Lâm Văn Phát · Lê Minh Đảo · Lê Nguyên Khang · Lê Văn Hưng · Lê Văn Kim · Mai Hữu Xuân · Ngô Quang Trưởng · Nguyễn Cao Kỳ · Nguyễn Chánh Thi · Nguyễn Hữu Có · Nguyễn Khánh ·Nguyễn Văn Thiệu · Nguyễn Viết Thanh · Phạm Ngọc Thảo · Phạm Văn Phú · Tôn Thất Đính · Trần Thiện Khiêm · Trần Văn Đôn |
