İçeriğe atla

1956 Macaristan Ayaklanması'ndaki 16 talep

1956 Macaristan ayaklanmasındaki 16 talep
16 talebin bir sürümü
Özgün adAz 1956-os forradalom 16 pontja
Oluşturulma1956
Sunulma23 Ekim 1956
İsteyen1956 Macaristan ayaklanmasındaki protestocular
Szeged'deki anma anıtı. Anıtta 1956 ayaklanmasındaki 19 gencin özgürlük kelebeği taşıdığı tasvir edilmiştir.
Macaristan tarihi
Antik Çağlar
Orta Çağ
Erken Modern
Geç Modern
Çağdaş

1956 Macaristan ayaklanmasındaki 16 talep (Macarca: Az 1956-os forradalom 16 pontja), 1956 Macaristan ayaklanmasında protestocular tarafından gerçekleşmesi istenen 16 taleptir. İlk versiyonu 1956'da Szeged'de kurulan Macar Üniversitesi Öğrencileri Derneği (MEFESZ) tarafından formüle edildi. Ardından ülkenin diğer üniversitelerindeki ve öğrenci delegeleriyle birlikte yapılan toplantında nihai talepler sunuldu.

23 Ekim'de üniversite öğrencilerinin gösterilerinin ilk durağı Budapeşte'de şehir merkezindeki Petőfi anıtı önüydü. 16 talep, Imre Sinkovits tarafından okunan Nemzeti dal (Türkçe: Ulusal Şarkı) sonrası okundu.

Budapeşte'nin askeri baş komutanı ve tarihçisi Béla Király, 1956'da Bilgi Üniversitesi'nde yaptığı konuşmada, 16 talebe "ülkedeki orman yangını gibi yayıldı" yorumunu yaptı. Király, sosyalizmin ortadan kaldırılmasının mümkün olmadığı düşüncesi nedeniyle 16 talebin Komünist Parti'yi ve sosyalizmin kaldırılmasını talep etmeyi amaçlamadığını, ancak gizli oyla genel bir seçim yapılmasını talep ettiğini bildirdi.

Talepler

21 Ekim'de, öğrencilerin 16talebi Szeged program toplantısında formüle edilmeye başlandı. Bunların içeriği 22 Ekim günü yayınlandı. İlk on talep öğrencilerin taleplerini, diğer altı talep ise politik talepleri içerir. Altı siyasi talep, bilgi özgürlüğü, maaşların ödenmesi, siyasi suçlar için ölüm cezasının kaldırılması ve serbest ve demokratik seçimler gibi talepleri içeriyordu.

Çeşitli metin sürümleri yayınlanmıştır ve taleplerin sırası değişkendir. Bunun nedeni gece geç saatlerde son haline getirildikten sonra, ertesi günün görünümünü sağlayabilecek bir yayıncının artık olmamasıydı. Bu nedenle el yazısıyla yazılıp çoğaltılıp dağıtıldı.

Talepler şu şekildeydi;[1][2]

  1. Sovyet birliklerinin Macaristan'dan çıkarılması.
  2. Macar İşçi Partisi'nin yeni bir seçim düzenlemesi, yeni bir merkezî liderlik için parti kongresinin toplanması
  3. Imre Nagy başkanlığında bir hükûmet kurulması, Mátyás Rákosi'nin görevden alınması
  4. Mihály Farkas ve diğerleri hakkındaki davaların düşürülmesi
  5. Genel, eşit, gizli seçimler, daha fazla siyasi parti, yeni bir ulusal meclis ve grev hakkı.
  6. Macaristan-Sovyetler Birliği ilişkileri ve Macaristan-Yugoslavya ilişkilerinin karşılıklı müdahale etmeme ruhuyla gözden geçirilmesi.
  7. Ekonomik yaşamı profesyonellerin katılımıyla, iç koşullara ve insanların çıkarlarına göre yeniden düzenlenmesi.
  8. Dış ticaret sözleşmelerinin tazminatlarla ilgili gerçek verilerin yayınlanması, Macar uranyumuyla ilgili bilgi verilmesi
  9. Endüstri standartlarının tamamen revize edilmesi, ücret taleplerinin incelenmesi, işçiler daha uygun bir ücret sisteminin oluşturulması
  10. Zorunlu dağıtım sistemi yerine bireysel girişimciliğin desteklenmesi.
  11. Bağımsız bir mahkeme ile tüm siyasi ve ekonomik davaların gözden geçirilmesi, masum hükümlülerin serbest bırakılması Sovyetler Birliği'ne sınır dışı edilen mahkûmların Macaristan'a geri getirilmesi.
  12. İfade ve konuşma özgürlüğü, ücretsiz radyo, MEFESZ gazetesinin yaygınlaştırılması. Herkesin kendi kadrosunu oluşturulmasına izin verilmesi.
  13. Stalin heykelininin kaldırılması, yerine 1848 Macar Devrimi'ni anlatan bir anıt dikilmesi.
  14. Yeni ulusal arma yaratılması. Macar geleneklerine uygun olarak askerler için yeni üniformalar düzenlenmesi, 15 Mart'ın ulusal bayram ilan edilmesi, 6 Ekim'in ulusal yas ve öğretim tatili olması.
  15. Polonya Ekimi olarak bilinen siyasi reformları talep eden Polonyalılar ile dayanışma gösterilmesi
  16. Talepleri görüşmek üzere 27 Ekim'de yapılacak bir ulusal öğrenci konferansında buluşma

Talepler temelde birbiriyle çelişkili idi. Toplantı önce öğrenci organının ve daha sonra üniversite özerkliğinin durumunun değiştirilmesi taleplerini formüle etti. Zamanla, hizmet sisteminin kaldırılması, bir parti kongresinin toplanması ve yeni kurulacak bir hükûmet gibi gittikçe daha radikal ve siyasi noktalar gündeme geldi. Sonunda, Sovyet birliklerinin geri çekilmesi ve çok partili parlamentarizm dahil edildi. Sovyet birliklerinin geri çekilmesi talebi Macaristan'ın bağımsızlığına yönelik idi.

Bu 16 talebin içerdiği noktalar, demokratik sosyalizmden sosyal demokrasiye ve Batı tipi burjuva demokrasisine kadar pek çok siyasi algıyı içerir. Bazıları ideolojik olarak diğerleri ile keskin bir tezat oluşturur.

Kaynakça

  1. ^ Modern History Sourcebook: Sixteen Political, Economic, and Ideological Points, Budapest, October 22, 1956 (İngilizce). Budapeşte. 25 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2020. 
  2. ^ "Építőipari és Közlekedési Műszaki Egyetem Nagygyűlése MEFESZ határozat, október 22" (PDF) (Macarca). Mek.oszk.hu. 26 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 12 Nisan 2020. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Budapeşte</span> Macaristanın başkenti

Budapeşte, Macaristan'ın başkenti ve en kalabalık şehridir. Şehir sınırları içindeki nüfusa göre Avrupa Birliği'nin dokuzuncu en büyük şehri ve Tuna nehri üzerindeki ikinci en büyük şehirdir; şehrin yaklaşık 525 kilometrekarelik bir alanda tahmini nüfusu 1.752.286'dır. Hem şehir hem de ilçe olan Budapeşte, 7.626 kilometrekarelik bir alana ve 3.303.786 nüfusa sahip Budapeşte metropolitan alanının merkezini oluşturur. Şehrin nüfusu, toplam Macaristan nüfusunun %33'ünü oluşturmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Imre Nagy</span> Macar diplomat ve siyasetçi (1896-1958)

Imre Nagy, Macar siyasetçi. İki kez Macaristan başbakanlığı görevini yürüttü.

<span class="mw-page-title-main">1956 Macaristan Ayaklanması</span>

1956 Macaristan ayaklanması veya Macaristan Halk Cumhuriyeti sonrası dönemle anıldığı isimle Macar Devrimi, 1956 yılında Macaristan'daki Sovyetler Birliği destekli stalinist hükûmete karşı başlatılan halk hareketidir.

<span class="mw-page-title-main">Macaristan Halk Cumhuriyeti</span> 1949-1989 yılları arasında Macaristanda hüküm sürmüş eski komünist devlet.

Macaristan Halk Cumhuriyeti, Macaristan'ın 1949'dan 1989 yılına kadar yani Sovyetler Birliği'nin rehberliğindeki komünist dönemde kullanılan resmi ismiydi. Komünizme karşıt geniş hareketin yapıldığı ilk yer Macaristan Halk Cumhuriyeti'dir. Bu hareketteki Macarlar özgürlük, demokrasi ve politik baskıya son verilmesini talep ediyorlardı. Kızıl Ordu'nun ülkeye müdahalesi ile hareketin liderleri öldürüldüler. Devlet, 1989 yılına kadar varlığını sürdürdü. 1989 yılında rejime karşı güçler birleşerek komünist rejime son verilmesine zorladılar. Macaristan Halk Cumhuriyeti kendini Macar Sovyet Cumhuriyeti'nin vârisi olarak görmekteydi. Macar Sovyet Cumhuriyeti 1919'da kurulan ve Sovyet Rusya'dan sonraki ikinci komünist devlettir.

<span class="mw-page-title-main">Viktor Orbán</span> Macaristan başbakanı (1998–2002, 2010–görevde)

Viktor Mihály Orbán, Macar siyasetçi ve 2010 yılından beri Macaristan Başbakanı. Aynı zamanda 2003 yılından beri Fidesz partisinin genel başkanıdır.

Sovyetlerin Macaristan'ı işgali, Macaristan'ın II. Dünya Savaşı'nda mağlup olmasından sonra başlayıp, 45 yıl devam eden bir süreci ifade etmektedir. İşgal, 1991 yılında SSCB'nin dağılmasından kısa bir süre önce sona ermiştir.

<span class="mw-page-title-main">Károly Grósz</span> Macar siyasetçi

Károly Grósz Macarca telaffuz: [ˈkaːroj ˈɡroːs] Macar komünist siyasetçi. 1988 ila 1989 yılları arasında Macar Sosyalist İşçi Partisi'nin Genel Sekreterliğini yapmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Ferenc Münnich</span> Macar politikacı

Ferenc Münnich, Macar komünist siyasetçi. 1958-1961 yılları arası Macaristan Halk Cumhuriyeti Bakanlar Konseyi Başkanı olarak görev yaptı.

<span class="mw-page-title-main">András Hegedüs</span> Macar siyasetçi (1922-1999)

András Hegedüs, Macar komünist siyasetçi. 1955-1956 yılları arasında Bakanlar Kurulu Başkanı olarak görev yaptı. 28 Ekim 1956'daki Macar Devrimi'nin beşinci gününde Sovyetler Birliği'ne kaçtı, ancak 1958 yılında geri döndü ve sosyoloji dersleri verdi.

<span class="mw-page-title-main">István Dobi</span> Macar siyasetçi

István Dobi, Macar politikacı. 1948-1952 yılları arası Macaristan Başbakanı oldu. 1949'da ülkenin tam kontrolünü ele aldıktan kısa bir süre sonra partiye katılarak göreve gelen ilk komünistti.

<span class="mw-page-title-main">Béla Miklós</span> Macar general ve siyasetçi (1890-1948)

Vitéz Béla Miklós de Dálnok, Macar asker ve siyasetçi. 1944'ten 1945'e kadar Macaristan Başbakanı olarak görev yaptı.

<span class="mw-page-title-main">Gyula Károlyi</span>

Gyula Károlyi de Nagykároly muhafazakâr Macar politikacı. 1931-1932 yılları arasında Macaristan başbakanlığı yapmıştır. Daha önce 191'da birkaç aylığına Szeged'de bulunan karşı devrim hükûmetine de başbakanlık yapmıştır. Başbakan olarak selefi István Bethlen'in ılımlı muhafazakâr politikasını sürdürmeye çalışsa da daha az başarılı oldu.

<span class="mw-page-title-main">István Bethlen</span> Macaristan başbakanı (1874-1946; hd. 1921-1931)

Kont István Bethlen de Bethlen Macar aristokrat ve siyasetçi. 1921 ila 1931 yılları arasında Macaristan başbakanı olarak görev yapmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Gulaş Komünizmi</span>

Gulaş Komünizmi veya Macar siyasetçi János Kádár'dan esinlenerek konulan ismiyle Kadarizm, Macaristan Halk Cumhuriyeti'nde, 1960'lı yıllardan, Orta Avrupa'da komünist rejimlerin çöktüğü 1980'lerin sonuna kadar uygulanmaya devam eden rejime verilen ad. Ekonomisinde barındırdığı serbest piyasa unsurları ve diğer Doğu Bloku ülkelerine nısbeten insan hakları karnesinin müspet görünümüyle, Macaristan'daki sosyalist uygulama, Sovyet Bloku ülkelerinden oldukça farklı tezahür ediyordu.

<span class="mw-page-title-main">János Kádár</span> Macaristan başbakanı (1912-1989, hd. 1956-1958 & 1961-1965)

János Kádár, Macar devlet adamı, politikacı, Macar Sosyalist İşçi Partisi Genel Sekreteri, 1956 yılından, emekli olduğu 1988 tarihine kadar 32 yıl boyunca Macaristan'a Başkanlık yapmış komünist lider. İlerlemiş yaşı ve buna bağlı sağlık problemleri yüzünden 1988 yılında emekli olmak zorunda kalıncaya kadar Parti Genel Sekreterliği görevini sürdürdü ve görevini daha genç reformcu kadrolara devretti.

<span class="mw-page-title-main">Macar İşçi Partisi</span>

Macar İşçi Partisi, 1948-1956 yılları arasında Macaristan Halk Cumhuriyeti'nde iktidarda bulunan komünist parti.

<span class="mw-page-title-main">Stalin Anıtı (Budapeşte)</span>

Stalin Anıtı, Macaristan Halk Cumhuriyeti'nin başkenti Budapeşte'de yer alan, dönemin Sovyetler Birliği Komünist Partisi genel sekreteri Josef Stalin'in Aralık 1951'deki yetmiş üçüncü yaş günü şerefine inşa edilen anıt. 1956 Macaristan ayaklanması sırasında destalinizasyon politikalarından güç alan gruplar tarafından 23 Ekim 1956'da yıkıldı ve parçalara ayrıldı. Daha sonra heykelsiz olarak yeniden inşa edilerek 1 Mayıs İşçi Bayramı geçit törenlerinde kullanılan dekoratif bir yer olarak işlev gördü. 1990'lı yıllarda kaide tamamen yıkıldı.

<span class="mw-page-title-main">Macaristan'da rejim değişikliği</span> Macaristanda Sosyalizmin Sonu

Macaristan'da rejim değişikliği daha dar anlamda Macaristan tarihinin tek partili bir dönemden, onun kültürel, ideolojik bağıntısından koptuğu, demokratik bir devlete dönüştüğü, sosyalist devlet sistemini sona erdirirken barışçıl bir şekilde demokratik, çoklu, cumhuriyetçi düzene geçtiği dönemi ifade eder. Rejim değişikliği temel olarak 1989 ile bağlantılıdır. Çünkü rejim değişikliğiyle ilgili olarak en önemli ve sembolik olaylar bu yılda gerçekleşmiştir. Ancak bu olay örgüsünde hem önceki hem de sonraki yıllarda birçok önemli unsur rol oynamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Ok Haç Partisi</span>

Ok Haç Partisi, Macaristan'da II. Dünya Savaşı öncesi ve sırasında etkili olmuş, Ferenc Szálasi önderliğinde aşırı sağcı bir partiydi. 15 Ekim 1944 - 28 Mart 1945 arasında iktidarda olan hareket Nazilerle iş birliği halinde oldu. İktidarı sırasında özellikle solcular, Yahudiler ve Romanlara karşı işledikleri yargısız infazlarda binlerce kişiyi katletmiştir. Ayrıca yaklaşık 80 bin Macar vatandaşı da Nazi toplama kamplarına gönderilmiştir. Savaşın ardından parti ve lider kadrosu Macar mahkemelerinde savaş suçlusu olarak yargılanmış ve hüküm giymiştir.

<span class="mw-page-title-main">Imre Polyák</span>

Imre Polyák, Macaristan Milli tüy sıklet Greko-Romen güreşçisidir. 1951'de Berlin'deki Dünya Gençlik ve Öğrenci Oyunları'nda gümüş madalya kazandı. 1952 Helsinki, 1956 Melbourne, 1960 Roma ve 1964 Tokyo Olimpiyatlarına katılarak üç gümüş ve bir altın madalya kazandı. 1955 Karlsruhe, 1958 Budapeşte ve 1962 Toledo'da dünya şampiyonluğunu kazanarak altın madalya, 1961 Yokohama ve 1963 Helsingborg'da ise ikinci olarak gümüş madalya aldı. Polyák ulusal çapta 12 Macar şampiyonluğu kazandı. Ayrıca 1958 ve 1962'de Yılın Macar Sporcusu seçildi.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.