1956 Macaristan Ayaklanması
| 1956 Macaristan ayaklanması | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Soğuk Savaş | |||||||
 Zsigmond Móricz Meydanı'nda protestocuların imha ettiği T-34/85 model tank ve tankın üzerine çıkmış göstericiler. | |||||||
| |||||||
| Taraflar | |||||||
 Sovyetler Birliği  ÁVH (Macar Devlet Güvenlik Müdürlüğü) |  Macar göstericiler | ||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
| İvan Konev | Imre Nagy Pál Maléter | ||||||
| Güçler | |||||||
| 31,550 asker, 1,130 tank[1] | 200.000+ gösterici, milis, isyancı ve onları destekleyen Macar askerleri[2] | ||||||
| Kayıplar | |||||||
| (Sadece Sovyet kayıpları) 722 ölü 1,251 yaralı[3] | 2,500 ölü (yaklaşık) 13,000 yaralı (yaklaşık)[4] | ||||||
1956 Macaristan ayaklanması veya Macaristan Halk Cumhuriyeti sonrası dönemle anıldığı isimle Macar Devrimi, 1956 yılında Macaristan'daki Sovyetler Birliği destekli stalinist hükûmete karşı başlatılan halk hareketidir.
Moskova'ya bağlılığıyla tanınan ve 1952'de Macaristan İşçi Partisi sekreterliğinin yanı sıra başbakanlığı da üstlenen Mátyás Rákosi, SSCB lideri Stalin'in ölümünden kısa bir süre sonra Temmuz 1953'te bu görevini İmre Nagy'ye bıraktı. Siyasi baskıları yumuşatarak bazı ekonomik reformlara girişen Nagy, Moskova'nın desteğini yitirince 1955 ilkbaharında görevden alınarak partiden atıldı. Rákosi eski konumunu elde ederek reformcu gelişmeyi durdurduysa da, Temmuz 1956'da bu kez bütün görevlerinden uzaklaştırıldı. Sovyet lideri Nikita Kruşçev'in bu tutumunun temelinde daha önce Rákosi'yle sürtüşen Yugoslavya lideri Tito'yla ilişkileri düzeltme amacı yatıyordu. Rákosi'nin yerini alan Ernő Gerő ilk iş olarak reformcu çizgiye ödün verilmeyeceğini açıkladı.
Ama Nagy döneminde temelleri atılan adımlar, SSCB'de Stalin'e karşı başlatılan kampanya ve Polonya'daki gelişmeler Macarlar arasında değişim isteğini güçlendirmiş bulunuyordu. 23 Ekim 1956'da Budapeşte'de öğrencilerin yetkililere bir dilekçe sunmak üzere düzenlediği yürüyüş halktan da geniş destek gördü. Gerő'nün sert demeci üzerine polisin kalabalığa ateş açmasıyla barışçı gösteriler bir anda ayaklanmaya dönüştü. Ordu birliklerinin de ayaklanmacılara katılmasıyla halk silahlanmaya başladı. Ülkenin hemen her kentinde yerel konseyler ortaya çıktı. Köylüler kamulaştırılmış arazileri işgal etmeye girişti. Bürokrasi ve kolluk kuvvetleri hızla dağılmaya başladı. Yeniden iktidara gelen Nagy'nin üst üste verdiği ödünler, geçmişteki siyasi partilerin canlanarak neredeyse iktidara ortak olmasına yol açtı. Kilise de eski gücüne kavuştu.
Sovyet birliklerinin Macaristan'dan çekildiği sırada, Nagy 1 Kasım'da Varşova Paktı'ndan ayrılma kararını açıklayarak Birleşmiş Milletler aracılığıyla büyük devletlerin korumasını istedi. Bu gelişme üzerine takviye edilerek geri döndürülen Sovyet birlikleri Budapeşte'yi işgal etti; Nagy Yugoslavya'nın Budapeşte'deki büyükelçiliğine sığınırken, reformcu önderlerin çoğu tutuklandı. Bu sırada Nagy hükûmetinde görev almış János Kádár, karşıdevrimin bastırılmasından sonra reformlara gidilmesini öngören bir programla yeni bir hükûmet kurulduğunu açıkladı. Sovyet birliklerine karşı silahlı direniş bir gecede kırıldı. İşçilerin başlattığı genel grevin sona erdirilmesi ise birkaç haftayı aldı. Düzenin sağlanmasından sonra geniş çaplı tutuklamalara girişildi. Bu arada 150 bin kadar Macar yurt dışına kaçtı. Esti Budapest gazetesi kapatıldı.
Bu olaylardan sonra, Time dergisi 1956 yılında Macar halkını, "Macar Özgürlük Savaşçıları" olarak "Yılın Adamı" seçmiştir.
Ayrıca bakınız
- 1956 Macaristan ayaklanmasındaki 16 talep
| Macaristan tarihi |
|---|
 |
Kaynakça
- ^ Sources vary widely on numbers of Soviet forces involved in the intervention. The UN General Assembly Special Committee on the Problem of Hungary (1957) estimated 75,000-200,000 troops and 1,600-4,000 tanks [1] 25 Mayıs 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (p. 56, para. 183), but recently released Soviet archives (available in Lib.ru, Maksim Moshkow's Library) list the troop strength of the Soviet forces as 31,550, with 1,130 tanks and self-propelled artillery pieces.[2] 9 Şubat 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Rusça)
- ^ Åman, Anders. Architecture and Ideology in Eastern Europe During the Stalin Era. Cambridge, MA: The MIT P, 1992.
- ^ Györkei, Jenõ; Kirov, Alexandr; Horvath, Miklos (1999). Soviet Military Intervention in Hungary, 1956. New York: Central European University Press. s. 350. ISBN 9639116351.
- ^ UN General Assembly Special Committee on the Problem of Hungary (1957) Chapter V footnote 8PDF (1.47 MiBXGG0XEXEXEXE0CVB)
