1948 Aşkabat depremi

1948 Aşkabat depremi
Serdar Dergez
UTC zamanı	1948-10-05 20:12:09
Yerel tarih	5 Ekim 1948
Yerel saat	01:12:09 TMT
Süre	45 s
Büyüklük	7,3 M_w
Derinlik	17,0 km
Merkez üs	37°57′N 58°19′E / 37.95°K 58.32°D / 37.95; 58.32 Kara-Kavdan, Türkmenistan SSC, Sovyetler Birliği
Maks. şiddet	X (Yoğun)^[1]
Etkilenen ülkeler/bölgeler	Sovyetler Birliği İran
Kayıplar	10,000-110,000 ölü^[2]

1948 Aşkabat depremi (Türkmence: 1948 Ашгабат ыер титремеси 1948 Aşgabat yer titremesi; Rusça: Ашхабадское землетрясение 1948 года Aşhabadskoye zemletryaseniye 1948 goda), 6 Ekim 1948 tarihinde Sovyetler Birliği'nin Türkmenistan SSC'nin başkenti Aşkabat yakınlarında meydana gelen bir depremdir. Deprem richter ölçeğine göre 7,3 şiddetinde olup Mercalli ölçeği göre X (yoğun) olarak kaydedilmiştir. Türkmenistan hükûmetinin sansürü nedeniyle deprem Sovyet medyasında geniş bir şekilde rapor edilmedi. Tarihçiler, zayiat ve hasarın kapsamını bildirme yasağının Sovyet hükûmetinin yeterli tepki için yeterli mali kaynak tahsis etmesine izin vermediği konusunda hemfikirdir.^[3]

Ayrıntılar

Deprem, 6 Ekim 1948 sabah saat 1:12'de meydana geldi. Depremin merkez üssü Aşkabat'ın 25 km güneybatısındaki küçük Kara-Kavdan köyü yakınlarındaydı. Deprem, neredeyse tüm tuğla binaların yıkıldığı, beton yapıların ağır hasar gördüğü ve yük trenlerinin raydan çıktığı Aşkabat ve yakın köylerde büyük ölçüde hasara neden oldu. Bunun yanı sıra İran'ın Dergez kentinde de hasar ve kayıplar meydana geldi. Aşkabat'ın kuzeybatısında ve güneydoğusunda yüzey rüptürü gözlendi. Medya kaynakları, o zamanki Türkmenistan SSC'nin nüfusunun neredeyse %10'una denk gelen 10,000 ila 110,000 arasında ölü sayısı konusunda değişiyor.^[2]

Hayatta kalanların anılarına göre, su boruları hariç, şehrin altyapısı büyük ölçüde hasar gördü. Depremden altı gün sonra elektrik yenilendi. Tren istasyonu üçüncü günde çalışmaya başladı.

Bu depremde gelecekte Türkmenistan cumhurbaşkanı olan Saparmurat Türkmenbaşı'nın annesi Kurbansultan Ece ve ailesinin geri kalanı hayatlarını kaybettiler.^[4] Mağdurlara yardımın yanı sıra temel ihtiyaçların ve altyapının restorasyonu Sovyet Ordusu tarafından sağlandı.

Kaynakça

^ "Comments for the significant earthquake". Significant Earthquake Database. National Geophysical Data Center. 28 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2020.
^ ^a ^b USGS (4 Eylül 2009), PAGER-CAT Earthquake Catalog, Version 2008_06.1, United States Geological Survey, 17 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 14 Nisan 2020
^ "List of the main Literature about the Ashkhabad Earthquake", Herald of the DGGGMS RAS, State registration number 0329700126, 2 (4), 1998, 31 Ağustos 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 30 Nisan 2022
^ Cummings, Sally N. (2004). Power and Change in Central Asia. Taylor & Francis. s. 118. ISBN 978-0-203-16691-8. 26 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2020.

İlgili Araştırma Makaleleri

Deprem, yer sarsıntısı, seizma veya zelzele, yer kabuğunda beklenmedik bir anda ortaya çıkan enerji sonucunda meydana gelen sismik dalgalanmalar ve bu dalgaların yeryüzünü sarsması olayıdır. Sismik aktivite ile kastedilen, meydana geldiği alandaki depremin frekansı, türü ve büyüklüğüdür. Depremler sismograf ile ölçülür. Bu olayları inceleyen bilim dalına da sismoloji denir. Depremin büyüklüğü Moment magnitüd ölçeği ile belirlenir. Bu ölçeğe göre 3 ve altı büyüklükteki depremler genelde hissedilmezken 7 ve üstü büyüklükteki depremler yıkıcı olabilir. Sarsıntının şiddeti Mercalli şiddet ölçeği ile ölçülür. Depremin meydana geldiği noktanın derinliği de yıkım kuvveti üzerinde etkilidir, bu sebepten yeryüzüne yakın noktalarda gerçekleşen depremler daha çok hasara neden olmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Aşkabat</span> Türkmenistanın başkenti

Aşkabat, Türkmenistan'ın başkentidir. 1.031.092 (2012) kişiyle Türkmenistan'ın en büyük şehridir. İran sınırı yakınında, Kopet Dağları'nın eteğinde, Karakum Çölü'nde bir vahada bulunur. 'Aşgabat şäheri' adlı kendine ait bölgede, ülkenin Ahal Vilayeti'nde yer alır. Aşkabat, Türkmenistan'ın güneyinde, İran sınırından 26 km'de yer alır. 1881'de bu bölge Rus işgal güçleri tarafından alınmıştır. İran'ın en büyük ikinci şehri olan Meşhed'dan 920 km uzaklıkta bulunur.

1766 İstanbul depremi, Marmara Denizi'nin doğusunda 22 Mayıs 1766 Perşembe sabahı olmuş büyük bir depremdir. Deprem İzmit'ten Tekirdağ'a kadar uzanan geniş bir alanda etkili olmuştur. Tsunami yaratmış, bu alanda önemli hasarlar meydana gelmiştir. 4.000'den fazla kişi ölmüştür.

Gümrü Depremi olarak da adlandırılan Spitak Depremi, o tarihte Sovyetler Birliği bünyesinde bulunan Ermenistan'ın Spitak bölgesinde 7 Aralık 1988 günü yerel saatle 11.41'de meydana gelen 6.8 büyüklüğünde bir sarsıntıdır.

1921 Massava depremi, 14 Ağustos 1921 günü, günümüzde Eritre'de bulunan Massava yakınlarında, denizde meydana gelmiş olan bir depremdi. Depremden sonraki ilk artçı şok da ana depreme yakın bir büyüklükteydi. Massava limanında büyük hasar meydana geldi, çok sayıda kişi öldü. Artçı şoklar Asmara ve Dekemhare kadar uzakta hissedildi. Limanın tamamıyla tamir edilmesi ancak 1928 yılında mümkün olabildi.

1653 Doğu İzmir depremi, 23 Şubatta tahmini değerlere göre 7.5 büyüklüğünde meydana gelen deprem. Mercalli şiddet ölçeğine göre en büyük şiddet X (Yoğun) olarak hissedildi. 38.20°K 28.20°D koordinatlarında meydana geldi.

1859 Erzurum depremi 2 Haziran saat 10.30'da meydana geldi. 15.000 can kaybına yol açan ve 6.1 büyüklüğünde meydana gelen deprem. Mercalli şiddet ölçeğine göre en büyük şiddet IX (Şiddetli) olarak hissedildi.

1914 Afyon-Bolvadin depremi 4 Ekim günü yerel saat ile 00.07'de ve 7.0 büyüklüğünde meydana gelen deprem. 300 kişi hayatını kaybetmiştir ve Mercalli şiddet ölçeğine göre en büyük şiddet IX (Şiddetli) olarak hissedilmiştir.

1924 Pasinler depremi 13 Eylül yerel saat ile 16.34'te Türkiye'nin Doğu Anadolu Bölgesi'nde Erzurum Pasinler'de meydana geldi. 60 can kaybına yol açan ve 6.8 büyüklüğünde meydana gelen deprem. Mercalli şiddet ölçeğine göre en büyük şiddet IX (Şiddetli) olarak hissedildi.

1926 Kars depremi 22 Ekim yerel saat ile 21.59'da Kars'ta meydana geldi. 360 can kaybına yol açan ve 6.0 büyüklüğünde meydana gelen deprem. Mercalli şiddet ölçeğine göre en büyük şiddet VIII (Yıkıcı) olarak hissedildi. Can kayıplarının hemen hepsi o zamanki Sovyet Ermenistanı'nda meydana gelmiştir.

1938 Kırşehir depremi 19 Nisan yerel saat ile 12.59'da (öğle) meydana geldi. 3860 binanın yıkılmasına ve 224 can kaybına yol açan ve 6.7 M_s büyüklüğünde meydana gelen deprem. Mercalli şiddet ölçeğine göre en büyük şiddet IX (Şiddetli) olarak hissedildi. Derinlik USGS tarafından 10 km olarak belirlenmiştir. Fay yaklaşık 14 km kırılmıştır. Deprem, Seyfe Fay Zonu'nda meydana gelmiştir. Bu kırık hattında yaklaşık olarak 60 cm düşey, 65 cm yanal atım belirlenmiş ve fay sağ yanal doğrultu atımlı fay olarak tanımlanmıştır.

115 Antakya depremi, 13 Aralık 115 tarihinde Antakya'da meydana gelen ve yüzey dalgası büyüklüğü 7.5 M_s, günümüz ölçümleri ile mercalli şiddet ölçeğinde tahmini ise maksimum XI. (Aşırı) yoğunlukta meydana gelen deprem. Antakya ve çevresinde yaklaşık 260.000 kişinin ölümüne sebebiyet verdiği düşünülen ve çok ciddi maddi hasara neden olan deprem, günümüzde Türkiye coğrafyası sınırları içerisinde en çok can kaybına sebep olan deprem olarak kayıtlara geçmiştir.

1944 Bolu-Gerede depremi ya da Gerede-Çerkeş depremi, 1 Şubat 1944 tarihinde yerel saat ile 05.22'de 7.4 M_s büyüklüğünde (tahmini) meydana gelen deprem. Mercalli şiddet ölçeğine göre en büyük şiddet IX–X (Şiddetli-Yoğun) olarak hissedildi. Depremin yaşandığı esnada uyanık olan bazı kimseler deprem olmadan hemen önce havada şiddetli bir ışık hüzmesinin olduğunu ve hemen ardından alttan yukarıya doğru şiddetli bir sarsıntının olduğunu, sonrasında ise çok şiddetli bir uğultu sesi ile sonlandığını belirtirler. Uzmanlar tarafından önümüzdeki 14-15 yıl içerisinde bu fay hattında 7 ve üzeri büyüklükte yeni bir deprem olabileceği öngörülüyor.

1946 Varto-Hınıs depremi, 31 Mayıs günü yerel saat ile 05.12'de 5.9 M_s büyüklüğünde (tahmini) meydana gelen deprem. Mercalli şiddet ölçeğine göre en büyük şiddet VIII (Yıkıcı) olarak hissedildi. 7 saniye süren Varto ve Hınıs depremi, 839 can kaybına yol açtı. Depremin sabah saatlerinde meydana gelmesinden ve bu saatlerde yöre halkının büyük bölümünün yayla veya tarlada iş başında bulunmasından ötürü can kaybı tahminlerden düşük seviyede gerçekleşti.

1999 Atina depremi, 7 Eylül 1999 yılında merkez üssü Yunanistan'ın başkenti Atina'nın 17 km kuzey batısında, yerin 10 km altında richter ölçeğine göre 6.0 M_l büyüklüğünde meydana gelen deprem.

Halk Hakıdası Anıt Kompleksi, Türkmenistan'ın başkenti Aşkabat'ta bulunan bir anıt kompleksidir. Kompleks, kentin güneybatısında yer almakta olup Göktepe Savaşı, II. Dünya Savaşı ve 1948 Aşkabat depreminde ölenlerin anısına inşa edilmiştir.

2000 Türkmenistan Depremi, 6 Aralık 2000 tarihinde dünya saatiyle 17.11'de 30 km derinlikte Türkmenistan'ın Hazar kıyısı yakınında Nebit-dağ bölgesinde gerçekleşmiştir.

1991 Raça depremi, Gürcistan'ın Raça eyaletinde 29 Nisan saat 09:12 UTC'de meydana geldi. Büyük Kafkas dağlarının güney eteklerinde, Oni ve Ambrolauri bölgelerinde merkezlenmiş olarak, 270 kişiyi öldürdü, yaklaşık 100.000 insanı evsiz bıraktı ve birkaç Orta Çağ anıtı da dâhil olmak üzere ciddi hasara neden oldu. 7.0 büyüklüğündeydi ve Kafkasya'da kaydedilen en güçlü depremdi.

1929 Suşehri depremi, 18 Mayıs 1929 tarihinde merkez üssü Sivas'ın Suşehri ilçesi olan, yerin 10 km derinliğinde richter ölçeği'ne göre 6.1 M_w büyüklüğünde meydana gelen deprem. Farklı kaynaklara göre deprem sonucunda Suşehri, Koyulhisar ve Şebinkarahisar ilçelerinde toplam 64 kişi öldü, 72'den fazla kişi ise yaralandı. Ayrıca 1357 hane tamamen yıkılırken, 364 hane ise ağır hasar aldı.

1899 Aydın-Denizli depremi, 20 Eylül 1899 tarihinde günümüz Türkiye'sinde 6,5-7,1 M_w büyüklüğünde bir depremdir. Depremin şiddeti Mercalli şiddet ölçeğine göre IX idi. Aydın ve Denizli'de ağır hasar oluştuğu ve 1,117-1,470 arasında can kaybı olduğu kaydedildi.

Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.