İçeriğe atla

1940-1944 Çeçenistan Ayaklanması

1940-1944 Çeçenistan Ayaklanması
II. Dünya Savaşı
Tarih20 Aralık 1940-15 Aralık 1944
Bölge
Sonuç Sovyet zaferi
İsyan eden gruplar sürgün edildi
Taraflar

Geçici Devrimci Halk Hükümeti:

Destekleyenler:

Sovyetler Birliği SSCB
Komutanlar ve liderler
Hasan İsrailov †
Mairbek Şeripov †
Sovyetler Birliği Lavrenti Beriya
Güçler
Bölgedeki erkeklerin %80 (62.750) 110.000

1940-1944 Çeçenistan Ayaklanması, Sovyetler Birliği ile Finlandiya arasında gerçekleşen Kış Savaşının ardından Hasan İsrailov ve Mairbek Şeripov'un Kafkas Dağları'nda Çeçenistan'ı bağımsızlığa kavuşturmak için gerçekleştirdiği ayaklanmadır.[1] Ayaklanmaya Nazi Almanyası destek vermiştir. Bununla birlikte komşu bölgelerdeki halklar da bu harekete destek verdi.[1] Sovyet zaferinin ardından Çeçenlerin ve İnguşların önemli bir kısmı Orta Asya'ya sürgün edilmiştir.[1]

İsyancıların sayısı tartışmalıdır. Bazı kaynaklara göre 62.750'dir. Bazı kaynaklara göre ise sadece Grozny, Gudermes ve Malgobek bölgelerinde 25.000 militan olduğu iddia edilir.

Bölgede savaşın yoğunlaştığı dönem ise Nazi ordusunun bölgeye yakınlaşmasıyla gerçekleşmiştir. Mavi Durum operasyonunda bu bölgeye yönelen Nazilere destek amacıyla harekete geçen isyancılar geri çekilen Kızıl Ordu'ya arkadan vurdu. Bu saldırı sonucunda kayıp veren Kızıl Ordu Kafkas dağlarına çekildi.

Uranüs Harekâtı ile Stalingrad'daki Nazi 6. Ordusu kuşatıldı. Bu da Kafkaslar'daki Nazi birliklerini zora soktu. Çünkü Naziler Kafkaslar'dan çekilmese Kızıl Ordu Rostov'a ulaşarak birlikleri kuşatabilirdi. Bunun üzerine Naziler buradan hızlıca geri çekildi. Naziler ile birlikte yerel halktan 15 bin kişi de geri çekildi.

Kızıl Ordu bölgeye girmesiyle birlikte burada bulunan isyancılar isyan etmeye devam ediyordu. Kızıl Ordu ise burada oyalanmamak için isyan eden halklara sürgün kararı çıkarıldı. Bu kapsamda toplam 724,297 kişi sürgün edildi. Bunların 479,478'si Çeçen, 96,327'si İnguş, 104,146'sı Kalmuk, 39,407'si Balkar ve 71,869'su Karaçay idi.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ a b c Askerov, Ali (2015). Historical dictionary of the Chechen conflict. Lanham, Maryland: Rowman & Littlefield Publishers. ISBN 978-1442249240. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Cevher Dudayev</span> Çeçen asker ve siyasetçi

Cevher Musayeviç Dudayev, Sovyet Hava Kuvvetleri generali olmuş Çeçen lider. 1991'den 1996'daki ölümüne kadar Kuzey Kafkasya'da ayrılıkçı bir bölge olan Çeçen İçkerya Cumhuriyeti'nin cumhurbaşkanlığını yapmıştı.

<span class="mw-page-title-main">Şamil Basayev</span> Çeçen komutan

Şamil Salmanoviç Basayev, Çeçen direniş lideri ve Çeçen İçkerya Cumhuriyeti silahlı kuvvetleri komutanı.

<span class="mw-page-title-main">Çeçenistan</span> Rusya Federasyonunda idari bir bölge

Çeçenistan, resmî adıyla Çeçen Cumhuriyeti, yaygın olarak bilinen şekliyle Çeçenya, Rusya Federasyonu'nun federal bölgelerinden (cumhuriyet) birisidir.

Çeçenler, Kafkasya’nın kuzeydoğu kesiminde, Sunja ve Argun ırmakları civarında yaşayan yerli Kafkasya halkı. Kendilerini Nohçi olarak adlandırırlar. Bu ad, Çeçenlerin Nohçmekhahoi adlı kabilesinden ve bu kabilenin topraklarından gelir.

İnguşlar, Kuzey Kafkas halklarından biridir. Büyük çoğunluğu Rusya Federasyonu'na bağlı İnguşetya’da yaşar. Günümüzde İnguşların büyük çoğunluğu, Müslümandır ve Çeçence ile yakın akraba bir dil olan İnguşça konuşurlar. İnguşlar, Sovyet döneminde Çeçen-İnguşya Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti içinde Çeçenlerle bir arada yaşıyorlardı. Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra Çeçenlerden ayrılarak İnguş Cumhuriyeti adı ile ayrı bir cumhuriyet oldular.

Rusya Federasyonu, 85 federe yapıya, birliğe dahil birime, bölünmüştür. Bu yapılanmanın 22 tanesi cumhuriyetlerden oluşur. Cumhuriyetlerde, toplumun çoğunluğunu etnik kökeni Rus olmayan halk oluşturur, fiziki sınırlar bu şekilde belirlenmiştir. Bir cumhuriyette yerel halkın etnik kökeni cumhuriyete isim veren milliyet olarak bilinir. On yıllarca süren Rusya içi göçler nedeniyle artık bu milliyet o cumhuriyetin nüfusunda çoğunluğu temsil etmeyebilir ama yine de o belirli etnik milliyetin cumhuriyeti olarak kabul görür.

<span class="mw-page-title-main">Kuzey Osetya-Alanya</span> Rusya Federasyonunda bir bölge

Kuzey Osetya-Alanya Cumhuriyeti (Rusça: Республика Северная Осетия - Алания

<span class="mw-page-title-main">İnguşetya</span> Rusyaya bağlı federe cumhuriyet

İnguşetya, İnguşya ya da resmî adıyla İnguşetya Cumhuriyeti Kuzey Kafkasya’da, Rusya Federasyonu’na bağlı federe cumhuriyet. Kuzey Kafkasya Federal Bölgesi’ne dâhil olan İnguşetya’nın güney sınırı; Rusya Federasyonu’nun Gürcistan sınırının parçasıdır. Doğusunda Rusya’nın özerk cumhuriyetlerinden Çeçenya; batısında ise yine aynı statüdeki cumhuriyetlerden Kuzey Osetya-Alanya bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Basmacı Hareketi</span> Orta Asyanın bağımsızlığı için Rus yönetimine karşı Enver Paşa önderliğinde çıkarılan ayaklanmalari

Basmacı Hareketi, Özbeklerin Sovyet yönetimine karşı Orta Asya'da 1917'de başlattığı ve aralıklı olarak 1934'e değin sürdürdükleri ayaklanma hareketi.

Lublin-Brest Taarruzu, Kızıl Ordu'nun Belarus Stratejik Harekâtı kapsamında sürdürdüğü bir taarruz harekâtıdır. Harekât, 18 Temmuz - 2 Ağustos 1944 tarihleri arasında yapılmış olup Alman kuvvetlerini merkez ve doğu Polonya'dan çıkarmayı amaçlamaktadır. Genellikler Bagration Harekâtı olarak bilinir. 1. Belarus Cephesi'nin güney kanadı (sol) tarafından Alman Güney Ukrayna Ordular Grubu'na ve Merkez Ordular Grubu'na karşı icra edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Aleksander Krzyżanowski</span>

Aleksander Wilk Krzyżanowski (1895-1951), Polonyalı subay, II. Dünya Savaşı sırasında Polonya direniş üyesi ve direniş ordusu olan Armia Krajowa Vilnius bölgesi komutanı.

<span class="mw-page-title-main">Armia Krajowa</span> 2.Dünya Savaşı sırasında Alman işgalindeki Polonyadaki direniş hareketi

Armia Krajowa, II. Dünya Savaşı sırasında Nazi Almanyası’nın işgali altındaki Polonya’da bir direniş hareketi. 1942 yılı Şubat ayında Związek Walki Zbrojnej adıyla kuruldu. İki yıl içinde çoğu direniş grubunu kapsayacak şekilde genişledi. Polonya Sürgün Hükûmetine bağlıydı ve bu hükûmetin silahlı kuvvetine evrildi. 1944 yılında bünyesinde 200 ila 600 bin kişinin bulunduğu öne sürülür. Yugoslav Partizanları ve Sovyet partizanlarının ardından Avrupa’daki savaş sırasında en büyük üçüncü direniş örgütüydü. Örgütün varlığına, 20 Ocak 1945 tarihinden itibaren işgal altındaki Polonya topraklarının ilerleyen Kızıl Ordu tarafından ele geçirilmesi üzerine son verilir.

<span class="mw-page-title-main">Varşova Ayaklanması</span>

Varşova Ayaklanması, Polonya'daki Armia Krajowa birliklerinin Varşova'yı Alman işgalinden kurtarmak için gerçekleştirdiği, II. Dünya Savaşı'nın önemli operasyonlarından birisidir.

<span class="mw-page-title-main">Çeçen-İnguş Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti</span>

Çeçen-İnguş Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti, Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti'ne bağlı özerk sovyet cumhuriyeti. Başkenti Grozni idi.

<span class="mw-page-title-main">1944 Sürgün Mağdurlarına Anıt</span>

1944 Sürgün Mağdurlarına Anıt 1940-1944 Çeçenistan Ayaklanması sonrası Josef Stalin'in Sovyetler Birliği Komünist Partisi genel sekreteri olduğu dönemdeki Sovyetler Birliği yönetiminin Şubat 1944'te Orta Asya'ya zorunlu göç sırasında ve sonrasında Çeçen kurbanlarını anmak için 1992 yılında açılan Çeçenistan'nın başkenti Grozni'nin merkezinde bulunan anıt.

<span class="mw-page-title-main">Çeçen-İnguş Sürgünü</span>

Çeçen-İnguş Sürgünü, 1940-1944 Çeçenistan Ayaklanmasının ardından Josef Stalin'in emriyle alınan Sovyet hükûmeti kararıyla 23 Şubat 1944 tarihinde başlayarak Çeçen ve İnguş nüfusun Orta Asya'ya ve Sibirya'ya sürgün edilmesidir. Sürgünde insanların 1/4'ü ölmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Movlid Visaitov</span>

Movlid Aleroyeviç Visaitov, Çeçen Kızıl Ordu albayı ve Sovyetler Birliği Kahramanıydı. Visaitov, 2. Dünya Savaşı sırasında 255. ayrı Çeçen-İnguş süvari alayının komutanıydı.

Hansultan Çapayeviç Daçiyev, II. Dünya Savaşı sırasında Kızıl Ordu'ya hizmet etmiş Çeçen süvari. 15 Ocak 1944'te Sovyetler Birliği Kahramanı unvanıyla ödüllendirildi, ancak daha sonra Çeçen etnik kökeninden dolayı Celal-Abad'a sürüldü; Lavrenti Beriya'ya Çeçen halkının haklarının geri verilmesini talep eden bir mektup yazdıktan sonra güveni kötüye kullanma suçundan tutuklandı ve yirmi yıl hapis cezasına çarptırıldı. Tutuklandıktan sonra askerî madalyaları elinden alındı ve Sovyetler Birliği Kahramanı unvanı iptal edildi. Sonunda serbest bırakıldı ve 1985'te beraat etti. Ardından unvanı Mihail Gorbaçov tarafından yeniden verildi.

Abuhaci İdrisoviç İdrisov İkinci Dünya Savaşı sırasında Kızıl Ordu'da görev alan Çeçen keskin nişancı ve makineli tüfekçi. Savaş boyunca toplam 349 düşman askeri öldürdü fakat bu başarısına rağmen sadece Çeçen etnik kökeninden dolayı Kazakistan SSC'ye sınır dışı edilmeden kısa bir süre önce Sovyetler Birliği Kahramanı unvanını almıştır. Kruşçev döneminde Çeçenlere geri dönme hakkı verildikten sonra, 1957'de Çeçenistan'daki köyüne geri döndü.

<span class="mw-page-title-main">Çeçen-Rus çatışması</span>

Çeçen-Rus çatışması, Rusya hükûmeti ile çeşitli Çeçen güçleri arasındaki çeşitli çatışmalardır. Çatışmaların geçmişi 1785 yılına kadar uzanmaktadır, ancak çatışmanın unsurları çok daha uzak zamanlara dayanmaktadır.