İçeriğe atla

1937-38 Kızıl Ordu tasfiyeleri

1937-38 Kızıl Ordu tasfiyeleri, Büyük Temizlik döneminde Kızılı Ordu ve Sovyet Deniz Kuvvetleri içerisindeki komutan ve subaylara karşı yürütülen geniş çaplı siyasi baskı ve tasfiye dönemidir. Tasfiyeler aslında 1936'nın ikinci yarısında ufak çaplı başlamıştır, ancak 1937'den Mihail Tuhaçevski'nin tutuklanmasının ardından tasfiyeler büyüdü. Mayıs-Haziran 1937'de diğer yedi üst düzey asker tutuklandı 1938'de ise tasfiyeler geniş bir kapsama büründü. 1939-1941 arasında tasfiyelerde keskin bir düşüş yaşansa da düşük yoğunlukla devam etti.

İlk beş Sovyetler Birliği Mareşali oturuyorlar: Soldan sağa Mihail Tuhaçevski, Kliment Voroşilov, Aleksandr Yegorov; oturan Şemyon Budyonni ve Vasili Blyuher (tutuklandı ve Lefortovo hapishanesinde işkence sonucu öldü).

Kızıl Ordu ve Sovyet Deniz Kuvvetleri'nin binlerce komutanı ve askeri tasfiyelerin kurbanı oldu ve çeşitli suçlamalara tabi tutuldular. Siyasi baskıların ana darbesi en üst düzeydeki komutanlara yapıldı: Sovyetler Birliği Savunma Komiseri Yardımcısı, askeri bölge komutanları (filolar), onların vekilleri, kolordu komutanları, bölükler ve tugaylara tasfiyelerden nasibini aldı. Bunun yanında askeri eğitim kurumlarında da tasfiyeler yaşandı.[1]

II. Dünya Savaşı öncesi yıllarda Kızıl Ordu'daki siyasi baskı kurbanlarının birçoğu çoğunluğu, Sovyet Yüksek Mahkemesi Askeri Koleji'nce kabul edilen davalarda “askeri-faşist komplocu” ve “sağ Troçkist örgüt üyesi” olarak etiketlendi. Kanıt elde etmek için soruşturma altında olanlara kitlesel taciz, dayak ve işkence uygulandı. “Düşmanlar” ve “casuslar” ile ilgili soruşturmalar sırasında soruşturmalara dair üst düzey parti yetkilileri ve devlet liderleri tarafından özel görevliler yetkilendirildi. “Faşist-askeri komploya” katılmakla suçlanan komutanların, şeflerin ve siyasetçilerin ezici çoğunluğu ölüm cezasına çarptırıldı. Sadece bazılarına yönelik verilen infaz kararı değiştirilerek çalışma kamplarına yollandı.[2]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Kızıl Ordu</span> 1918de Bolşeviklerin silahlı kuvvetleri, 1922de SSCBnin resmî ordusu

İşçi ve Köylü Kızıl Ordusu, genellikle Kızıl Ordu olarak kısaltılır.

<span class="mw-page-title-main">Sovyetler Birliği'nin askerî tarihi</span> Sovyet Askeri Tarihi

Sovyetler Birliği'nin askerî tarihi Kızıl Ordu ve Sovyetler Birliği Silahlı Kuvvetlerinin askerî tarihini kapsar. Bolşeviklerin iktidara geldiği 1917 Ekim Devrimini izleyen günlerde başlar. Yeni hükûmet Rus İç Savaşı'nda değişik rakipleriyle başa çıkabilmek amacıyla Kızıl Ordu'yu kurdu. 1939'da Mançukuo ile Moğolistan arasındaki sınır anlaşmazlığında Moğolistan'ı destekleyerek Halhin Gol Muharebesi'nde Mançukuo'yu sahiplenen Japonya ile çarpıştı. Molotov-Ribbentrop paktıyla Nazi Almanyası ile anlaşarak Polonya'nın doğu illerine saldırdı ve kuvvetlerini konuşlandırdı. Baltık Devletleri'ni, Romanya'dan Besarabya ve Kuzey Bukovina'yı ilhak etti. 1939-1940'ta Finlandiya'yı işgal etti. II. Dünya Savaşı'nda Nazi Almanyası'nı yenilgiye uğratan ana askerî kuvvet Kızıl Ordu'ydu. Savaştan sonra Almanya'nın doğu yarısı ile Orta ve Doğu Avrupa'daki birçok ülkeyi işgal etti, bunlar daha sonra Doğu Bloğu'nun uydu devletleri olmuşlardır.

<span class="mw-page-title-main">Georgi Jukov</span> Sovyet mareşal

Georgi Jukov, II. Dünya Savaşı sırasında Kızıl Ordu'nun başlıca komutanlarından biri, Sovyet Mareşal (1943), Savunma Bakanı (1955-1957). Stalingrad Muharebesi'nin kaderini değiştiren en önemli komutan olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Büyük Temizlik</span> Sovyet siyasi baskı, hapis ve infaz kampanyası

Büyük Temizlik, Büyük Tasfiye veya Büyük Terör, Sovyetler Birliği'nde 1936-1938 yılları arasında yapılan siyasi baskı kampanyasıdır. Komünist Parti ve devlet görevlileri arasında temizliğe yol açarken, Kızıl Ordu ile toprak sahiplerinin baskı altına alınmasına ayrıca geniş çapta polis araştırması, tutuklamalara ve keyfî infazlara yol açmıştır. Rus tarihçesinde en yoğun tasfiye harekâtıdır, 1937-1938 arası Yejovşçina, Sovyet gizli polisi NKVD'nin şefi Nikolay Yejov'un adından kaynaklanır. 600.000 ila 1.2 milyon kişinin öldüğü tahmin edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Moskova Davaları</span> 1936-38 yılları arasında Stalinin siyasi rakiplerini yargılamak için yapılan davalar

Moskova Davaları Büyük Temizlik sırasında 1936-38 yılları arasında Josef Stalin'in siyasi rakiplerini yargılamak için yapılan davalardır. 1950'li yıllarda Nikita Kruşçev'in destalinizasyon politikalarından sonra, Moskova Davaları, pek çok yerde kararların önceden verildiği, itirafların zorlama yoluyla verildiği göstermelik duruşmalar olarak nitelendirilir. Davalılar, Madde 58'e göre Stalin ve diğer Sovyet liderlerine suikast yapmak ve batılı güçlerle komplo düzenlemek, SSCB'yi parçalayıp kapitalist düzeni getirmek istemek girişimiyle suçlandı.

<span class="mw-page-title-main">Sovyetler Birliği Silahlı Kuvvetleri</span> SSCB Silahlı Kuvvetleri

Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği Silahlı Kuvvetleri, 1918-1946 yılları arasında Kızıl Ordu ve 1946-1991 yılları arasında Sovyetler Birliği Silahlı Kuvvetleri olarak adlandırılan, önce Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti'nin ve daha sonra Sovyetler Birliği'nin silahlı kuvvetleriydi.

<span class="mw-page-title-main">Semyon Budyonni</span>

Semyon Mihayloviç Budyonni, Ailesi Rus asıllı olmasına rağmen, Don Kazakları bölgesine yerleşmesinden ve o gelenekle büyütülmesinden dolayı genellikle Kazak asıllı sanılan Rusya İmparatorluğu'nun süvari subayı ve Sovyetler Birliği mareşali, Sovyetler Birliği Kahramanı, Rus İç Savaşı, Sovyet-Polonya Savaşı ve II. Dünya Savaşı sırasında komutanlık yapmış Josef Stalin'in yakın siyasi müttefiki olan politikacıydı.

<span class="mw-page-title-main">Kiev Muharebesi (1941)</span>

Kiev Muharebesi, II. Dünya Savaşı'nda, Kiev civarındaki çok sayıda Kızıl Ordu kuvvetinin Alman birliklerince kuşatıldığı ve sonucunda imha edildiği bir harekâttır. Askeri tarihte en geniş birliklerin kuşatıldığı bir çevirme harekâtı olarak bilinir. Barbarossa Harekâtı'nın bir parçası olarak 23 Ağustos - 26 Kasım 1941 tarihleri arasında, cephenin güney kesimindeki başlangıç evresi içinde gerçekleşmiştir. Sovyet resmî tarihinde bu savaş Kiev Savunma Harekâtı olarak bilinmektedir ve daha değişik tarihler arasında ele alınmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Grigori Ştern</span>

Grigori Ştern, Kızıl Ordu'nun komutanlarından biri, General-polkovnik.

<span class="mw-page-title-main">Grigori Kulik</span>

Grigori İvanoviç Kulik, Kızıl Ordu'nun komutanlarından biri, Sovyetler Birliği Mareşali.

<span class="mw-page-title-main">Boris Şapoşnikov</span> Sovyetler birliğinin mareşali

Boris Şapoşnikov, Rus İmparatorluğu'nun subayı (Polkovnik), Kızıl Ordu'nun komutanlarından biri, Sovyetler Birliği Mareşali.

<span class="mw-page-title-main">Leonid Govorov</span>

Leonid Aleksandroviç Govorov, Kızıl Ordu'nun komutanlarından biri, Sovyetler Birliği Mareşali, Sovyetler Birliği Komünist Partisi Merkez Komitesi aday üyesi, Yüksek Sovyet üyesi ve Savunma Bakanı yardımcısı.

<span class="mw-page-title-main">Kirill Meretskov</span>

Kirill Meretskov, Kızıl Ordu ve Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği Silahlı Kuvvetleri'nin generali, Sovyetler Birliği Mareşali ve Sovyet devlet adamı.

<span class="mw-page-title-main">Matvey Zaharov</span>

Matvey Zaharov, Kızıl Ordu'nun komutanlarından biri, Sovyetler Birlliği Mareşali.

<span class="mw-page-title-main">Semyon Kurkotkin</span>

Semyon Kurkotkin, Kızıl Ordu'nun komutanlarından biri, Sovyetler Birliği Mareşali.

<span class="mw-page-title-main">Nikolay Kuznetsov</span>

Nikolay Gerasimoviç Kuznetsov, Kızıl Donanma'nın komutanlarından biri, Sovyetler Birliği Filo Amirali.

<span class="mw-page-title-main">Siyasi komiser</span>

Siyasi komiser Orduda, siyasi komiser veya siyasi subay, ordunun siyasi kontrolünü sağlamak amacıyla atandıkları birimin siyasi eğitiminden (ideolojisinden) ve organizasyonundan sorumlu bir denetleyici subaydır.

<span class="mw-page-title-main">Troçkist Anti-Sovyet Askeri Örgütü Davası</span>

Troçkist Anti-Sovyet Askeri Örgütü Davası ya da Tuhaçevski davası (Rusça: Де́ло Тухаче́вского) 1937 yılında başlayan, Büyük Temizlik kapsamı içerisinde bir kısım Kızıl Ordu komutanlarının, askeri bir komplo ile siyasi iktidarı ele geçirmeye çalışmaktan yargılandıkları bir davadır. Bu dava 1937-38 Kızıl Ordu tasfiyeleri'nin başlangıcı olarak kabul edilmektedir. Destalinizasyon dönemiyle beraber Batılı tarihçiler arasında davanın uydurma olduğu yönünde analizler yapılsa da başta Grover Furr olmak üzere çeşitli tarihçiler ise güncel analizlerin ardından bu türlü bir karşı-devrimci yapının gerçek olduğuna dair güçlü kanıtlar ortaya koymuştur.

1940 yılı Ekim ayından başlayarak 1942 yılı Şubat ayına kadar Kızıl Ordu Hava Kuvvetleri üst yönetiminde tasfiye gerçekleştirilmiştir. Başta Moskova garnizonu olmak üzere Sovyet hava savunma sistemlerindeki zafiyet ortaya çıkartılmış ve sorumlular cezalandırılmıştır. Tasfiye Nazilerin SSCB topraklarına saldırdığı Barbarossa Harekatı sonrasında bir süre sürmüştür. Destalinizasyon döneminde bu tasfiyenin de uydurma olduğu iddia edilse de savaştan önce gerçekleştirilen Troçkist Anti-Sovyet Askeri Örgütü Davasında olduğu gibi suçlulara karşı oldukça kuvvetli deliller mevcuttur.

<span class="mw-page-title-main">Frunze Askeri Akademisi</span>

M. V. Frunze Askeri Akademisi veya tam olarak Lenin ve Ekim Devrimi Askeri Nişanı, Kızıl Bayrak, M. V. Frunze adına Suvorov Akademisi Nişanı, Sovyet ve daha sonra Rusya Silahlı Kuvvetleri'nin bir askeri akademisiydi.