İçeriğe atla

1934 Letonya askerî darbesi

Ulmanis ve bakanları, 1934
Riga Ulmanis Anıtı

1934 Letonya askerî darbesi veya Letonya'da bilinen adlarıyla 15 Mayıs darbesi veya Ulmanis darbesi, Başbakan Kārlis Ulmanis'in Letonya'daki parlamenter sisteme karşı kendi kendine darbesidir. Bu rejim 1940'ta Sovyetler Birliği'nin Letonya'yı işgaline dek sürmüştür.

15 Mayıs'ı 16 Mayıs'a bağlayan gece Ulmanis, Savaş Bakanı Jānis Balodis ve paramiliter Aizsargi örgütünün desteğiyle ana devlet ve parti bürolarının kontrolünü ele geçirdi, Letonya'da askeri devlet ilan etti, anayasayı askıya aldı, tüm siyasi partileri ve parlamentoyu feshetti.[1]

Ulmanis daha sonra parlamentosuz bir otoriter rejim kurdu ve bu rejimin başına başbakan sıfatıyla geçti ve yürütme yetkisini de eline aldı. Ulmanis'in de üyesi olduğu Letonya Çiftçiler Birliği'nden seçilmiş Cumhurbaşkanı Alberts Kviesis darbeyi kabul etti ve 10 Nisan 1936'ya kadar Cumhurbaşkanı olarak görevine devam etti. Bu tarihten sonra ise Ulmanis, yasadışı bir şekilde Cumhurbaşkanlığı görevini devraldı. Görevin devrinin ardından Ulmanis, resmi olarak Valsts un Ministru Prezidents (Cumhurbaşkanı-Başbakan) olarak biliniyordu, ancak genellikle yayınlarda Tautas Vadonis (Ulusun Lideri) veya sadece Vadonis (Lider) olarak adlandırılıyordu.

Ulmanis'i zamanının Avrupalı diktatörlerinden ayıran bir özelliği, yeni bir iktidar partisi kurmayıp yeni bir anayasa yürürlüğe sokmamış olmasıydı. Bunun yerine Ulmanis, Portekizli António de Oliveira Salazar veya Estonyalı Konstantin Päts'ın otoriter rejimlerindeki korporatist modellere dayalı bir devlet kontrollü "Uzmanlar Meclisi" kurdu. Rejim, temel olarak Ulmanis ve Balodis'in Letonya Bağımsızlık Savaşı'nda ülkenin kurucusu olduğu ve ülkeyi çok partili kaostan kurtardıkları kültüne dayalıydı.

Kan dökülmeden sonuçlanan darbe, ordu ve Ulmanis'e sadık Aizsargi kuvvetleri tarafından gerçekleştirilmişti. Darbede hükûmet binaları, iletişim ve ulaşım tesislerine yönelinirken özellikle Letonya Sosyal Demokrat İşçi Partisi üyeleri başta olmak üzere birçok seçilmiş milletvekili, politikacı, faşist Pērkonkrusts üyeleri ve darbeye karşı gelen askeri görevliler tutuklanmıştı.[2] Tutuklanıp Liepāja'nın Karosta semtindeki esir kampına yerleştirilenlerin ise 369 sosyal demokrat ve 95 Pērkonkrusts üyesi başta olmak üzere Nazi yanlısı eylemleri bulunan bazı Baltık Almanları ve politikacıların olduğu bilinmektedir. Tutuklananlardan bazıları sonradan silahsızlandırılıp salıverilirken veya sürgüne yollanırken bazılarıysa Pērkonkrusts lideri Gustavs Celmiņš gibi suçlu bulunup parmaklıkların ardında kalmaya devam etmişlerdir. Celmiņš de 3 yıl boyunca parmaklıkların ardında kalmıştır.[3]

Kaynakça

  1. ^ THE EMERGENCE OF AN AUTHORITARIAN REGIME IN LATVIA, 1932-1934 24 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
  2. ^ Kārlis Ulmanis Authoritarian Regime 1934-1940 11 Ağustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
  3. ^ Bērziņš, Valdis, (Ed.) (2003). 20. gadsimta Latvijas vēsture II: Neatkarīgā valsts 1918–1940 (Letonca). Riga: Latvijas Vēstures institūta apgāds. ISBN 9984-601-18-8. OCLC 45570948. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Turgut Özal</span> 8. Türkiye cumhurbaşkanı (1989–1993)

Halil Turgut Özal, Türk mühendis, bürokrat, siyasetçi, devlet adamı ve Türkiye Cumhuriyeti'nin 8. cumhurbaşkanı. Anavatan Partisi genel başkanı olarak 1983-1989 yılları arasında başbakanlık görevinde de bulunan Özal, 1989 seçimini kazanarak cumhuriyet döneminde doğan ilk cumhurbaşkanı olmuştur. Ayrıca Mustafa Kemal Atatürk'ün ardından, görevi başında vefat eden ikinci cumhurbaşkanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi</span> Almanyada 1920 ila 1945 arasında var olmuş aşırı sağ siyasi parti

Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi veya yaygın kısa adıyla Nazi Partisi, Weimar Cumhuriyeti döneminde kurulmuş ve Weimar Cumhuriyeti'ni Nazi Almanyası'na dönüştürüp 1933-1945 yılları arasında yönetmiş olan bir Alman siyasi partisidir. Yirminci yüzyılın ilk yarısında Alman siyasetinde önemli bir yere sahip olmuş partinin programı ve ideolojisi olan nasyonal sosyalizm, radikal antisemitizm ile birlikte etnik milliyetçiliğe dayanan antiliberal ve antikomünist bir görüşteydi. 1921 senesinden itibaren parti başkanlığını sürdürmüş Adolf Hitler'in 1933 senesinde şansölye olmasının ardından 1945 senesine kadar nasyonal sosyalizm döneminde Almanya'nın tek yasal partisi olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Engelbert Dollfuß</span> 11. Avusturya şansölyesi

Engelbert Dollfuß, Avusturyalı siyasetçi ve şansölye (1932-1934).

<span class="mw-page-title-main">İoannis Metaksas</span> Yunan siyasetçi (1871-1941)

İoannis veya Yannis Metaksas, 1936'dan 1941'deki ölümüne kadar Yunanistan Başbakanı olarak görev yapan bir Yunan subayı ve politikacıydı. Görev süresinin ilk dört ayı boyunca anayasal olarak ülkeyi yönetti ve daha sonra Kral II. George tarafından atanmasının ardından 4 Ağustos Rejimi'nin diktatör lideri olarak ölümüne kadar yönetimde kaldı.

<span class="mw-page-title-main">26. Türkiye Hükûmeti</span> Türkiyenin ilk koalisyon hükûmeti (1961–1962)

26. Türkiye Hükûmeti veya VIII. İnönü Hükûmeti, 27 Mayıs Darbesi'nin ardından düzenlenen 1961 seçiminin ertesinde kurulan ilk hükûmettir. Sekizinci İnönü Hükûmeti olarak da bilinir. Cumhuriyet tarihinin ilk koalisyon hükûmetidir. İsmet İnönü'nün başkanlığında Cumhuriyet Halk Partisi ile Adalet Partisi arasında büyük koalisyon hükûmetidir ve 20 Kasım 1961 - 25 Haziran 1962 tarihleri arasında görev yapmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Tsahiagiyn Elbegdorc</span> 4. Moğolistan devlet başkanı

Tsahiagiyn Elbegdorc, Moğol siyasetçi. Moğolistan'nın 2009-2017 yılları arası Cumhurbaşkanı. 24 Mayıs 2009'da seçimleri kazandı. Demokrat Parti adayı olarak Moğolistan Halkın Devrimci Partisi üyesi ve Batılı eğitimi alan ilk cumhurbaşkanı oldu. Tsahiagiyn Elbegdorc, Moğolistan Parlamentosu başkan yardımcısı ve sözcüsü olmak üzere, bir kez parlamento çoğunluk lideri ve dört kez parlamentonun bir üyesi ve de iki kez Moğolistan Başbakanı olmuştur. Elbegdorc demokrasi yanlısı, özgürlükçü bir politikacı olarak biliniyor. Elbegdorc Ardçilal kurucusudur.

<span class="mw-page-title-main">Zoran Milanović</span> 5. Hırvatistan cumhurbaşkanı

Zoran Milanović, Hırvat politikacı. 19 Şubat 2020 tarihinde Hırvatistan Cumhurbaşkanı olarak göreve başladı. Merkez-sol Hırvatistan Sosyal Demokrat Partisi (SDP) eski Lideri ve Hırvatistan eski Başbakanı. 23 Aralık 2011 tarihinde göreve başlamıştır. Milanoviç, aynı zamanda Hırvatistan'ın en genç Başbakanı olarak tarihe geçmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Daniel Kablan Duncan</span>

Daniel Kablan Duncan, Kasım 2012 - Ocak 2017 yılları arası Fildişi Sahili Başbakanı olmuş bir Fildişili politikacı. Daha önce 11 Aralık 1993 ile 24 Aralık 1999 arasında Başbakan olarak görev yaptı ve Haziran 2011 ile Kasım 2012 tarihleri arasında Dışişleri Bakanı olarak görev yaptı.

<span class="mw-page-title-main">Otto Strasser</span> Alman Nazi politikacı

Otto Johann Maximilian Strasser, Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi'nin bir Alman politikacısı ve üyesiydi.

<span class="mw-page-title-main">Kendi kendine darbe</span> Seçilmiş liderin yasa dışı olarak gücünü koruması veya artırması

Kendi kendine darbe ya da öz darbe bir devlet liderinin, yönetime yasal yollarla gelmiş olmasına rağmen, ülkenin yasama organını feshederek ya da güçsüz bırakarak, kanuna aykırı düzeyde güç sahibi olmasını sağlayacak bir ayaklanma ya da askerî darbe yapmasıdır. Bu hareketin diğer sonuçları millî anayasanın ortadan kaldırılması ve bağımsız mahkemelerin devre dışı bırakılması olabilir.

<span class="mw-page-title-main">Letonya Komünist Partisi</span>

Letonya Komünist Partisi, Letonya'da bir siyasi partiydi.

<span class="mw-page-title-main">Ignacy Daszyński</span>

Ignacy Ewaryst Daszyński, 1918'de Lublin'de oluşturulan ilk Polonya hükûmetinin, İkinci Polonya Cumhuriyeti'nden Polonyalı sosyalist politikacı, gazeteci ve Başbakanıydı. Ekim 1892'de Polonya Sosyalist Partisi'nin (PPS) öncülüğünü kuran Polonya Sosyal Demokrat Partisi'ni (PPSD) kurdu. 1897'de Avusturya Parlamentosu'na seçildi ve 1918 yılına kadar görev yaptı.

<span class="mw-page-title-main">Letonya kültürü</span>

Letonya kültürü, geleneksel Letonya ve Livonya mirasını ülkenin çeşitli tarihi mirasının etkileriyle birleştirir.

<span class="mw-page-title-main">Väinö Tanner</span>

Väinö Tanner Finlandiya Sosyal Demokrat Partisi’nde önde gelenlerden biriydi ve Finlandiya’daki kooperatif hareketinde öncü ve liderdi. 1926-1927 arasında Finlandiya Başbakanıydı.

<span class="mw-page-title-main">Augustinas Voldemaras</span> Litvanyanın ilk başbakanı

Augustinas Voldemaras, Litvan milliyetçisi politikacı. 1918'de ülkenin ilk başbakanı olarak görev yaptı ve 1920 yılına kadar Versay Barış Konferansı ve Milletler Cemiyeti'nde yeni bağımsızlık kazanan Litvanya devletini temsil eden dışişleri bakanı olarak görevine devam etti. Akademide bir süre geçirdikten sonra 1926'da yeniden Seimas'a seçildiğinde siyasete döndü.

<span class="mw-page-title-main">1926 Litvanya Darbesi</span> Litvanyada 1926 askeri darbesi

1926 Litvanya Darbesi, Litvanya'da demokratik olarak seçilmiş hükûmetin yerine Antanas Smetona liderliğindeki muhafazakar ve otoriter bir hükûmetle sonuçlanan askeri bir darbedir. Darbe, 17 Aralık 1926'da gerçekleşti ve büyük ölçüde ordu tarafından düzenlendi; Smetona'nın rolü günümüzde tartışma konusu olmaya devam etmektedir. Darbe, dönemin en muhafazakar partisi olan Litvanya Milliyetçi Birliğini iktidara getirdi. LMB, 1926'dan önce oldukça yeni ve önemsiz bir milliyetçi partiydi. 1926'da üye sayısı yaklaşık 2000 kişiydi ve parlamento seçimlerinde sadece üç sandalye kazanmıştı. Zamanında Seimas'ın en büyük partisi olan Litvanya Hristiyan Demokrat Partisi orduyla işbirliği yaptı ve darbeye anayasal meşruiyet sağladı, ancak yeni hükûmette önemli bir görevi kabul etmedi ve Mayıs 1927'de çekildi. Ordu, iktidarı sivil hükûmete devrettikten sonra, siyasi hayatta doğrudan bir rol oynamayı bıraktı.

<span class="mw-page-title-main">Federal Avusturya Devleti</span> Tek parti faşist diktatörlüğü altında Birinci Avusturya Cumhuriyeti dönemi (1934–1938)

Federal Avusturya Devleti Birinci Avusturya Cumhuriyeti'nin devamı niteliğinde, 1934-1938 yılları arasında Avusturya topraklarında var olmuş ve tek parti tarafından Klerikal faşizm ile yönetilen devlet. Ständestaat kavramı rejim liderleri Engelbert Dollfuss ve Kurt Schuschnigg tarafından savunuldu ve bunun sonucunda ortaya, İtalyan Faşizmi ve Roma Katolikliğinin karışımından meydana gelmiş otoriter hükûmet ortaya çıktı. Devlet Mart 1938'de Almanya'nın Avusturya'yı ilhak etmesiyle (Anschluss) dağıldı. Bu süreçten sonra Avusturya, 1955'te imzalanan ve müttefik devletlerin Avusturya işgalini bitirdiğinin belgesi olan Avusturya Devlet Antlaşmasını imzalayana kadar bağımsızlığını ilan edemeyecekti.

<span class="mw-page-title-main">Nazım el-Kudsi</span> Suriyenin ilk devlet başkanı

Nazım el-Kudsi, 14 Aralık 1961'den 8 Mart 1963'e kadar Suriye Devlet Başkanı olarak görev yapan Suriyeli bir politikacı.

<span class="mw-page-title-main">Ramazan Devrimi</span> 1963teki Irak askeri darbesi

8 Şubat Devrimi ve Şubat 1963 Irak Darbesi olarak da anılan Ramazan Devrimi 1963 yılında Baas Partisi'nin Irak kanadının Irak Başbakanı Abdülkerim Kasım'ı deviren askeri darbesiydi. 8-10 Şubat 1963 tarihleri arasında gerçekleşti. Kasım'ın Baasçı olmayan eski yardımcısı Abdüsselam Arif'e büyük ölçüde törensel cumhurbaşkanlığı görevi verilirken, önde gelen Baasçı general Ahmed Hasan el-Bekir başbakan seçildi. Yeni hükûmetin en güçlü lideri, Ulusal Muhafız milislerini kontrol eden ve darbe sonrası yüzlerce hatta binlerce şüpheli komünist ve diğer muhaliflerin katledilmesini organize eden Irak Baas Partisi'nin genel sekreteri Ali Salih es-Sadi idi.

Yüce lider, genellikle bir devletin, örgütün veya benzer bir grubun liderleri arasında en fazla veya tam otoriteye sahip olan veya bu otoriteyi kullanabilen kişiyi ifade eder. Dinlerde, bu rol genellikle yeryüzündeki bir tanrının temsilcisi veya tezahürü olarak kabul edilen bir kişi tarafından yerine getirilir. Siyasette, bir yüce lider genellikle otoriter veya totaliter bir hükûmetin başında bulunur ve onunla kişilik kültü ilişkilendirilir.