İçeriğe atla

1921 İran darbesi

1921 İran darbesi

Darbeciler İsfahan'da iken
Tarih21 Şubat 1921[1]
Bölge
Sonuç İran Kazak Tugayı zaferi
Taraflar
İran İran hükûmeti
Destek:
 Rusya SFSC
İran İran Kazak Tugayı
Destek:
 Büyük Britanya
Komutanlar ve liderler
İran Fethullah Han Ekber

İran Rıza Han
İran Ziyaeddin Tabatabayi

İran Ahmed Emir-Ahmedi

1921 İran darbesi (Farsçaکودتای ۳ اسفند ۱۲۹۹), İran'da 21 Şubat 1921 tarihinde meydana gelen bir hükûmet darbesiydi.[1] Darbe, 1925 yılında Pehlevi Hanedanı'nın kurulmasına yol açan olayların başlangıcıdır.

Olaylar, 21 Şubat 1921'de Rıza Han liderliğinde ve İngilizlerin yönettiği İran Kazak Tugayı'nın darbesi ile başladı.[1] Bu darbe ile Ziayeddin Tabatabayi iktidarı devraldı ve başbakan oldu. Darbe büyük ölçüde kansızdı ve çok az dirençle karşılaştı. Genişletilmiş kuvvetleri ve Kazak Tugayı ile Rıza Han, Tebriz, Meşhed ve Gilan'da Cenglis'teki ayrılıkçı ve muhalif hareketleri ortadan kaldırmak için başarılı askerî eylemler başlattı. Simko ve Kürtlere karşı yürütülen harekât daha az başarılıydı ve sonuçta İran'ın başarısıyla sonuçlanmasına rağmen 1922'ye kadar sürdü.

Kaynakça

  1. ^ a b c Cyrus Ghani; Sīrūs Ghanī (6 Ocak 2001). Iran and the Rise of the Reza Shah: From Qajar Collapse to Pahlavi Power. I.B.Tauris. s. 147. ISBN 978-1-86064-629-4. 22 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2020. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Kaçar Hanedanı</span> 1789-1925 yılları arasında İranı yöneten Türk hanedan

Kaçar Hanedanı, İran'daki Azerbaycan Türklerinin Kaçar boylarından olan Kovanlı kolu tarafından kurulmuş ve 1794 ile 1925 yılları arasında hüküm sürmüş bir İran Devletidir.

<span class="mw-page-title-main">Darbe</span> ani, yasa dışı ve genellikle şiddet kullanarak iktidarı ele geçirmek

Darbe, ordu veya diğer hükümet elitleri tarafından görevdeki lideri görevden almak için yapılan yasa dışı ve açık bir girişimdir. Kendi kendine darbe, yasal yollarla iktidara gelen bir liderin yasa dışı yollarla iktidarda kalmaya çalışmasıdır. Askerî darbe, görevden almanın askerîye tarafından gerçekleştirilmesidir.

<span class="mw-page-title-main">Devrim</span> göreceli olarak kısa süre içinde gerçekleşen güç veya örgütsel yapılardaki geniş kapsamlı niteliksel değişim

Politika biliminde, bir devrim, tipik olarak algılanan bir baskı veya politik yetersizlik nedeniyle halkın hükûmete karşı isyan etmesiyle açığa çıkan politik üstünlük ve organizasyon eşliğinde, nispeten ani gerçekleşen değişiklikler. Aristo, eseri Politika'nın beşinci cildinde iki çeşit devrimden bahsetmiştir: (1) Bir durumdan bir diğerine geçilmesi ve (2) mevcut bir durumun düzeltilmesi.

Postmodern darbe, Türkiye'de yaşanmış 28 Şubat sürecinde Türk Silahlı Kuvvetleri'nin yönetime doğrudan el koymayıp medya aracılığıyla hükûmetin istifaya zorlanması sürecine verilen addır.

<span class="mw-page-title-main">Ajax Operasyonu</span>

Ajax Operasyonu, Birleşik Krallık ve ABD tarafından, İran'ın demokratik olarak seçilen milliyetçi kabine ve başbakan Muhammed Musaddık'ı devirmek ve Pehlevi ailesini yeniden iktidara getirmek amacıyla düzenlenen örtülü harekâttır. Operasyon ayrıca ABD'nin barış zamanında yabancı bir hükûmeti devirmek için giriştiği ilk gizli eylemdi.

<span class="mw-page-title-main">Rıza Pehlevi</span> Pehlevi Hanedanından İran şahı

Rıza Şah Pehlevi, 1925-1941 arasında İran'ın şahı. Büyük Rıza Şah adıyla da tanınır. Kaçar Hanedanı'nın son şahı olan Ahmed Kaçar'ı devirerek Pehlevi Hanedanı'nı kurdu. Kurduğu Pehlevi rejimi laik, milliyetçi, militarist ve anti-komünist bir rejimdi.

<span class="mw-page-title-main">Muhammed Musaddık</span> Dışarıdan destekli darbe ile iktidardan düşürülen İran Başbakanı

Muhammed Hidâyet Musaddık (

<span class="mw-page-title-main">Pehlevî Hanedanı</span> 1925-1979 yılları arasında İranı yöneten hanedan

Pehlevî Hanedanı, İran Şahanşah Devleti'ne 54 yıl boyunca hükmetmiş Mazenderan kökenli hanedan.

<span class="mw-page-title-main">Ahmed Şah Kaçar</span> Eski İran Şahı

Ahmet Şah Kaçar, 16 Temmuz 1909-15 Aralık 1925 arasında İran Şahı.

1954 Guatemala Darbesi 18-27 Haziran 1954'te ABD tarafından CIA önderliğinde yapılan darbedir.

Devlet Olağanüstü Hâl Komitesi veya Sekizli Çete, 19 ve 22 Ağustos 1991 tarihleri arasında Ağustos darbesi sırasında Sovyet hükûmeti, Komünist Parti ile KGB'den oluşan sekiz üst düzey yetkililerinden oluşan bir gruptu. Darbe başarısızlıkla sonuçlanmış olup geçici hükûmet 22 Ağustos günü dağılmış ve darbeciler daha sonra Rusya Federasyonu Yüksek Mahkemesi'nde yargılanmıştır.

1995 Azerbaycan Darbe Girişimi 13-17 Mart tarihleri arasında Özel Amaçlı Polis Birimi Komutanı Albay Rövşen Cevadov yönetiminde ordu içindeki bir grup Azerbaycan askeri tarafından yapılan darbe girişimidir. Amaç Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev'den ülke hakimiyetini almak ve önceki Cumhurbaşkanı Ebulfez Elçibey'i iktidara getirmektir. Ancak Türkiye Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel darbe girişiminden önce Türkiye'de darbeyi destekleyen unsurları haberdar etmek için Aliyev'i telefonla arayarak bilgilendirmiştir. 17 Mart 1995 tarihinde Azerbaycan Silahlı Kuvvetleri cuntacıların askeri kampını kuşatmış, çıkan çatışmada Cevadov ölü olarak ele geçirilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Sudan başbakanları listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Bu madde, 1952 yılında başbakanlık makamının kurulmasından günümüze kadar Sudan'ın hükûmet başkanlarını listelemektedir. Başbakanlık makamı 1989 darbesinden sonra kaldırılmış ve 2017 yılında Bekri Hasan Salih'in Cumhurbaşkanı Ömer el-Beşir tarafından başbakan olarak atanmasıyla yeniden kurulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">1948 Çekoslovakya darbesi</span> Çekoslovakya Komünist partisinin Sovyetler birliğinin desteğiyle ülke yönetimine el koyması

1948 Çekoslovakya darbesi veya Prag darbesi, Şubat 1948'de Çekoslovakya Komünist Partisi'nin Sovyetler Birliği'nin desteği ile Çekoslovakya'nın kontrolü ele geçirerek ülkedeki 40 yıllık sosyalist yönetimin başlangıcı olan olaydı.

Haiti başbakanı, Amerika kıtasına bağlı olan ve Karayip Denizi'nde yer alan Hispanyola adasının batı bölümünde kurulu bulunan Haiti'de 1988 yılında bu yana hükûmetin başında yer alan kişi olarak bu makama getirilen kişiye verilen unvandır.

<span class="mw-page-title-main">İran Jandarması</span> İran eski askeri kolluk kuvveti

İran Jandarması, İran'da kırsal kesimde ve karayollarda kamu güvenliğini sağlamaktan sorumlu askerî bir kolluk teşkilatıydı. Paramiliter bir güç olarak, 1910'da Kaçar Hanedanı sırasında kuruldu ve 1921'de Pehlevi Hanedanı'na kadar siyasette önemli bir rol oynamıştır. Başlangıçta anayasal bir ordu olarak kurulan güç, hem geleneksel polis görevlerini yerine getirmek hem de haydut kuvvetlerine karşı mücadele etmek için İsveçli subaylar istihdam etti.

<span class="mw-page-title-main">2021 Gine askerî darbesi</span> askerî darbe

5 Eylül 2021'de Gine Başkanı Alpha Condé, başkent Konakri'deki silahlı çatışmalardan sonraki darbede ülkenin silahlı kuvvetlerince esir alındı. Özel kuvvetler komutanı Mamady Doumbouya, anayasanın ve hükûmetin dağıtıldığını devlet televizyonundaki bir yayında ilan etti.

<span class="mw-page-title-main">Pehlevî İranı</span> 1925ten 1979a kadar İranı yöneten rejim

İran Şehinşah Devleti ya da yaygın ismiyle Pehlevi İranı, 1925 yılından İran Devrimi'nin bir sonucu olarak monarşinin devrildiği 1979 yılına kadar varlığını sürdürmüş devlet.

<span class="mw-page-title-main">Nader Batmanghelidj</span>

Nader Batmanghelidj (1902-1998), çeşitli askeri ve hükûmet görevlerinde görev yapan İranlı bir subaydı. O da Pakistan ve Irak İmparatorluk İran büyükelçisi olarak görev yaptı.

Darbe Kuşağı, darbelerin yaygınlığının yüksek olduğu ülkelerden oluşan Batı Afrika, Orta Afrika ve Sahel bölgesini tanımlamak için 2020'lerde ortaya çıkan modern bir jeopolitik kavram ve neolojizmdir. 2023 Nijer darbesinden sonra bu ülkeler Afrika'nın doğu kıyılarından batı kıyılarına uzanan bir zincir şeklinde meydana gelmiştir.