İçeriğe atla

1907 Haziran Darbesi

1907 Haziran Darbesi veya Stolipin Darbesi Rusya Çarlığında eski takvimle 3 Haziran 1907 tarihinde İkinci Devlet Dumasının kapatılmasını, bazı üye milletvekillerinin tutuklanmasını ve Çar II. Nikolay tarafından seçim yasasının değiştirilmesini kapsar. Yasal olarak çok tartışmalı olan olay birçok tarihçi tarafından 1905 Devriminin sonu olarak değerlendirilir.

Seçim yasasının değişmesiyle beraber önceden Duma'ya kısıtlı da olsa vekil gönderebilen köylüler ve işçilerin önü toprak ve mülk sahibi sınıflar lehine olacak şekilde kesilmiştir. Bu kararda ilk iki dumada varlıklarını hissettiren devrimcilerin etkisi büyüktür. Yeni seçim yasası bu tür vekillerin seçilmesini engellese de imparatorluk sistemini muhafaza etmeyi başaramayacak ve 1917 Rus Devrimi ile Çarlık devrilecektir.

Arka planı

1905 Devrimi sırasında II. Nikolay'ın baskıcı rejimi toplumsal muhalefet zoruyla bir tür meşruti bir yol izlemek durumunda kalmıştı. Toplumun kontrolden çıkmasına engel olmak için eski takvimle 4 Ekim 1905 tarihinde Ekim Manifestosu adıyla bir metin yayınlamıştır. Bu belgeyle temel insan haklarının korunacağı ve ülke çapında yetkili kanun koyucu kurum olarak bir parlamentonun kurulacağı ilan edilmekteydi.[1] Ertesi yıl Nisan ayında yeni anayasayla beraber iki kamaralı meclis kurulmuştur. Çar tarafından atanan danışmanlardan oluşan Devlet Konseyi ve ona bağlı Duma şeklinde bir işleyiş kurulur. Devlet Konseyinin aksine Duma toplumdaki farklı sınıflar tarafından dolaylı seçimle seçilmektedir. Seçim sistemi Çarlığa bağlı oldukları varsayılan köylülere çoğunluk verecek şekilde tasarlanmıştı.

Çar tarafından verilen ödünler bazı devrimciler tarafından reddedilse de, çoğu Rus vatandaşı yeni sisteme bir şans vermeyi düşünmektedir. Ancak kamuoyundaki olumlu hava eski takvile 7 Şubat 1906 günü yayınlanan ve Duma'nın yetkilerini kısıtlayan yeni bir manifestoyla dağılır. Ayrıca 1905 Devriminin etkisinin dağılmasıyla beraber Çarlık rejimi özellikle basın, toplantı ve gösteri özgürlüklerini yeniden kısıtlama adına çok sayıda adım atmış durumdadır.

Çar II. Nikolay eski takvimle 14 Nisan 1906 günü Kışlık Saray'dan yaptığı konuşmayla Duma'yı açar. Çar ve ona bağlı bakanlar Duma'yı kontrol altında ve suskun tutmaya çalışsalar da vekiller aynı görüşte değildir. Boyun eğmeyi reddeden vekiller Çarlık rejimi ve ona bağlı varlıklı sınıfların aleyhine olacak şekilde toprak reformunu gündeme alırlar. İlk Duma 8 Temmuz günü lağvedilir. Ancak seçim sistemi nedeniyle İkinci Duma seçimleri sonrasında daha çok devrimci vekil meclise girmeyi başarır.[2] Çarlık rejimiyle Duma arasında çalışma olanağı olmadığını gören Başbakan Pyotr Stolipin meclisi feshetmek için bahane aramaya başlar.

Darbe

Aranan bahane Çarlık askerlerinin arasında devrimci propaganda yapıldığının ortaya çıkmasıyla bulunmuş olur. Ordu içinde ajitasyon yapan Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi üyesi Bolşevik ve Menşevik vekillerin teslim edilmesi istenir. Duma vekillerinin dokunulmazlıkları olduğu için tutuklanmaları yasal olarak ancak Duma'nın onayıyla olabilecektir. Ancak hükûmet Duma'nın kararını beklemeyerek 3 Haziran gecesi harekete geçerek ilgili vekilleri tutuklar ve Duma'yı kapatır.

Yeni ilan edilen seçim sistemiyle tüm yetki yeniden Çara verilir. Bu sayede yapılan yeni seçimlerde mülk sahibi sınıflar meclisin çoğunluğunu oluşturur. Ayrıca Rus olmayan bölgelerin seçme hakkı da ellerinden alınmıştır.

Sonrası

Beklentilerin aksine darbenin ardından toplumda devrimci hareketin yeniden bir yükselişi gözlenmedi. Rusya Çar'ın hamlelerine karşın görece sakin kaldığı için 3 Haziran 1907 tarihi ilk Rus Devriminin sona erdiği tarih olarak kabul edilir.

Çarın yeni yürürlüğe koyduğu seçim yasası Duma'nın onun ve toplumun üst katmanının kontrolünde olmasını sağlasa da 1917 Şubat Devrimi sırasında iktidarı almasına engel olmayacaktır. Çarın başına buyruk otokratik davranışları ona sadakatla bağlı olanları bile etkileyecek, devrimci durumda alaşağı olmasına giden yolu açacaktır.

Kaynakça

  1. ^ Ekim Manifestosu metni 22 Kasım 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) 19 Nisan 2016 tarihinde erişilmiştir
  2. ^ İlk Duma seçimlerini boykot eden Bolşevikler, Menşevikler ve SRlar İkinci Duma seçimlerine girerler ve Duma vekillerinin %20'sini alırlar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Bolşevizm</span> Devrimci Marksist ideoloji

Bolşevik, çoğunluktan yana anlamına gelen Rusça kelime, 1903 yılında düzenlenen Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi'nin İkinci Kongresi'nde Vladimir Lenin ve Julius Martov arasında yeni kurulmakta olan partinin üyelik tanımı üzerine başlayan görüş ayrılığı sonucu yaşanan ayrışmadaki taraflardan Lenin yanlısı grup. Kongrede Lenin yanlıları çoğunlukta olduğu için Rusça çoğunluk anlamına gelen Bolşevik olarak, azınlıktaki Martov yanlıları da Menşevik olarak adlandırılacaktır.

<span class="mw-page-title-main">Menşevik</span> SSCB öncesi Rusyada bir siyasi grup

Menşevikler Rus Sosyal Demokrat İşçi Partisinin 1903 yılında yapılan 2. Konferansında Lenin ile Julius Martov arasında yaşanan fikir ayrılıkları sonucu partinin bölünmesi sonucu ortaya çıkan iki gruptan birisidir.

<span class="mw-page-title-main">II. Nikolay</span> son Rus İmparatorluğu hükümdarı (1868-1918; çar 1894-1917)

II. Nikolay ya da Nikolay Aleksandroviç Romanov, Romanov hanedanına mensup tüm Rusya imparatoru, Polonya çarı ve Finlandiya büyük prensi, Albay (1892); buna ek olarak, İngiliz Filo Amirali ve İngiliz Ordusu Saha Mareşali idi. Saltanatı sırasında Rus İmparatorluğu, dünyanın önde gelen büyük güçlerinden biriydi ancak ekonomik ve askeri çöküşe geçti. Sovyet tarihçiler tarafından verdiği kararlar sebebiyle askeri yenilgilere ve milyonlarca insanın ölümüne yol açan zayıf ve beceriksiz bir lider olduğu ifade edildi. Batılı tarihçiler ise genel anlamda II. Nikolay'ı Sovyet sistemiyle eşdeğer gördü. Aleksey Tolstoy "Çar'ın rejimi hakkında birçok kötü şey vardı, ama otokrasiyi miras aldı, eylemleri şimdi perspektifte ve Sovyetler tarafından işlenen korkunç suçlarla karşılaştırıldığında görülüyor." ifadelerini kullandı.

<span class="mw-page-title-main">Nisan tezleri</span>

Nisan Tezleri, 1917 Şubat Devrimi ile Rusya'daki Çarlık rejiminin devrilmesi üzerine sürgünde bulunduğu İsviçre’den, Mühürlü Tren ile Rusya’nın başkenti Petrograd’a gelen Bolşevik lider Lenin tarafından ilan edilen ve parti tarafından izlenmesi gereken siyasi hattı anlatan açıklamalar. Tezler daha çok Rusya’nın içinde bulunduğu durumu tahlil etmekte ve Bolşevikler tarafından yapılması gerekenleri sıralamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Şubat Devrimi</span>

Şubat Devrimi, I. Dünya Savaşı sırasında 1917'de ortaya çıkan devrimci harekettir. Devrim, 1917'de Rusya'da gerçekleşen iki devrimden ilkiydi.

<span class="mw-page-title-main">Rus Devrimi (1905)</span>

1905 Rus Devrimi, Rus İmparatorluğu çapında geniş yankı bulan kitlesel siyasi eylemlerdir. 1905 Moskova Ayaklanması örneğinde olduğu gibi, bazı eylemler doğrudan hükûmeti hedef almıştır. Saldırılar, işçi grevleri, köylü ayaklanmaları ve askeri isyanlar şeklinde gelişmiştir. Olaylar sonucunda anayasal monarşiye geçiş yapılmış ve Çarlık Duması kurulmuş, çok partili seçimler yapılmış, 1906 Anayasası meydana getirilmiştir. Ancak Çarlık rejiminin yıkılması ve bazı bölgelerdeki bağımsızlık yönünde yapılan silahlı ayaklanma girişimleri başarısız olmuş ve bastırılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Sosyalist Devrimci Parti</span>

Sosyalist Devrimci Parti veya SR'ler, 20. yüzyıl başlarında Rus İmparatorluğu ve Sovyetler Birliği'nde faaliyet gösteren siyasi partidir.

<span class="mw-page-title-main">Ohranka</span> Rus Gizli Polis Birimi

Ohranka veya Kamu Güvenliğinin ve Düzeninin Korunması Departmanı, Rusya'da Ohranka denilir, 19. ve 20. yüzyılda Rus Çarlığında bağlı gizli polis servisidir.

<span class="mw-page-title-main">Karayüzler</span>

Karayüzler, 20. yüzyılın başlarında Rus İmparatorluğu'nda faaliyet göstermiş Çarlık rejimi yanlısı ve gelişmekte olan sosyalist devrimci harekete karşı örgütlenmiş bir hareketti. Özellikle devrimcilere karşı uyguladığı şiddet, aşırı milliyetçilik ve Yahudi karşıtlığıyla öne çıkmış, çok sayıda pogrom gerçekleştirmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Viktor Çernov</span> Rus Politikacı

Viktor Mihailoviç Çernov Rus devrimci, SR partisinin kurucularından. Partinin teorik hattının oluşturulmasında önemli rol oynamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Matvey Muranov</span>

Matvei Konstantinoviç Muranov Ukrayna doğumlu Bolşevik devrimci ve Sovyet siyasetçisi.

<span class="mw-page-title-main">Petrograd Sovyeti</span>

Petrograd Sovyeti veya tam adıyla Petrograd İşçi ve Asker Vekilleri Sovyeti, Sankt-Peterburg şehrinde 1917 Şubat Devrimi ile Çarlık Rusyasının dağılmasından sonra şehirde işçi ve cephedeki askerler tarafından kurulan temsil organı. Geçici Hükûmet ile sürekli rekabet hâlinde olmuş, Temmuz Günleri'nden sonra bastırılmış, Ekim Devrimi ile birlikte iktidar organı hâline gelmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Geçici Hükûmet (Rusya)</span> Rusya’da Şubat Devriminin ardından Çar II. Nikolay’ın tahttan feragat etmesi üzerine kurulan ve ülkeyi yönetmeye çalışan hükûmet

Rusya Geçici Hükûmeti, Rusya'da Şubat Devriminin ardından Çar II. Nikolay’ın tahttan feragat etmesi üzerine kurulan ve ülkeyi yönetmeye çalışan hükûmet. Geçici Hükûmet, öne çıkan lideri ve başbakan Aleksandr Kerenski’den dolayı Kerenski Hükûmeti olarak da bilinir. Ekim Devrimi ile birlikte iktidarı alan Bolşevikler, Geçici Hükûmetin ve hükûmetin kurduğu Rusya Cumhuriyeti'nin yaklaşık sekiz aylık iktidarına son vermiştir.

Tüm Rusya Kurucu Meclisi, Rusya’da 1917 Ekim Devriminden sonra toplanan ve demokratik seçimlerle seçilmiş olan yasama organı. 5-6 Ocak 1918 günlerinde sadece 13 saat toplanabilmiştir. Sovyet iktidarını tanımayı reddettiği için Bolşevikler tarafından lağvedilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi 4. Kongresi</span>

Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi (RSDİP) Dördüncü Kongresi İsveç'te, Stockholm şehrinde Nisan 1906'da toplandı. Kongrenin toplanma amacını ve toplantıdan çıkan sonuçları daha iyi anlayabilmek için, Kongre'nin hemen öncesindeki gelişmelere ve siyasi atmosfere bakmak gerekir.

<span class="mw-page-title-main">Devlet Duması Geçici Komitesi</span>

Devlet Duması Geçici Komitesi, Rus Şubat Devriminin patlak vermesiyle 12 Mart 1917 tarihinde 4. Devlet Duması (15 Kasım 1912 – 6 Ekim 1917) milletvekilleri tarafından kurulan özel bir hükûmet yapılanmasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Anayasal Demokrat Parti</span> Rus İmparatorluğunda liberal bir siyasi parti

Anayasal Demokrat Parti veya Kadetler, Rus İmparatorluğunda liberal bir siyasi partiydi. Parti üyelerine Kadetler denilirdi. Bu isim partinin Rusça isminin kısaltmasından ileri gelir; K-D harflerinden oluşan parti adının kısaltmasının Rusça okunmasıdır. Kadetler ismi, Rus İmparatorluğunda askeri okul öğrencilerine verilen kadet ismiyle karıştırılmamalıdır. Partinin teorik hattını Konstantin Kavelin'in eserleri çizmiştir. Tarihçi ve siyasetçi Pavel Milyukov partinin varlığı süresince tek lideri olmuştur. Kadetler özellikle teknokratlar ve sanayiciler tarafından destek görmüştür. Ekim Devriminden sonra yasa dışı ilan edilmiş ve kapatılmıştır.

17 Ekim Birliği yaygın olarak Ekimci Part olarak bilinir, Rus İmparatorluğu'nun son döneminde liberal-reformist Meşrutî monarşist siyasi partidir.

<span class="mw-page-title-main">Trudovikler</span>

Trudovikler,, 20. yüzyıl başlarında Rus İmparatorluğu ve Sovyetler Birliği'nde faaliyet gösteren ılımlı bir siyasi işçi partisi idi. Trudovikler, Sosyalist Devrimci Parti (SR) hiziplerinden birinin kopması ile oluşturulmuş bir parti idi. Ayrılırken SR'nin Birinci Duma'daki pozisyonunu savunmaya devam etmeleri gerekçe gösterilmişti. Aleksis Teodoroviç Aladin tarafından kurulmuş ve liderlik edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Devlet Duması (Rus İmparatorluğu)</span>

Devlet Duması veya İmparatorluk Duması, Sankt-Peterburg'daki Taurida Sarayı'nda toplantılarını düzenleyen, Rus İmparatorluğu'nun son dönemindeki yasama meclisinin bir parçası olan alt meclis. 27 Nisan 1906 ile Şubat 1917 tarihleri arasında İmparatorluğun çöküşü arasında dört kez toplandı. Birinci ve İkinci Duma daha demokratikti ve haleflerinden daha fazla sayıda ulusal unsurları temsil ediyordu. Üçüncü Duma, eşraflar, toprak sahipleri ve işadamlarının hâkimiyetindeydi. Dördüncü Duma beş oturum düzenledi; 2 Mart 1917'ye kadar varlığını sürdürdü ve 6 Ekim 1917'de resmen feshedildi.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.