1787-1792 Osmanlı-Rus Savaşı

1787-1792 Osmanlı-Rus Savaşı
Osmanlı-Rus Savaşları Osmanlı-Avusturya Savaşları
Saat yönünde, sol üstten: Kinburn Muharebesi, Oçakov Kuşatması, Rymnik Muharebesi, İzmail Kuşatması
Tarih 19 Ağustos 1787 - 9 Ocak 1792 Bölge Karada bugünkü Moldova, Romanya ve Ukrayna; denizde Kırım, Ukrayna ve Bulgaristan açıkları Sonuç Rus Zaferi Kırım üzerinde Rus egemenliğinin Osmanlı İmparatorluğu tarafından kesin olarak kabulü Yaş Antlaşması ve Osmanlı Devleti'nin Dağılma Dönemi'ne girmesi
Taraflar
Osmanlı İmparatorluğu Çerkesya Şeyh Mansur Hareketi	Rus İmparatorluğu Karadağ Prensliği Sırp Özgürlük Ordusu
Komutanlar ve liderler
I. Abdülhamid Koca Yusuf Paşa Hasan Paşa Hüseyin Paşa İmam Mansur	II. Katerina Grigoriy Potyomkin Aleksandr Suvorov Pyotr Rumyantsev Nikolay Repnin Fyodor Ushakov

1787-1792 Osmanlı-Rus Savaşı; Osmanlı Devleti'nin 1774 yılında imzalamış olduğu Küçük Kaynarca Antlaşması'yla kaybettiği toprakları, özellikle de Kırım'ı Ruslardan geri almak amacıyla başlattığı bir savaştır.

Savaş, I. Abdülhamit'in saltanatı sırasında başlamıştır. İngiltere ve Fransa savaşa katılmamakla birlikte Rusya'nın Balkanlar'da güçlenmesini istemedikleri için bu savaşta Osmanlı Devleti'nin yanında yer almışlardır. Avusturya'nın savaşa dahil olması Osmanlı Devleti beklemediği bir şekilde kendisini Avusturya'nın da karşısında buldu. Sadrazam Koca Yusuf Paşa, komutasındaki Osmanlı ordusu ile Avusturya ordusuna karşı Muhadiye ve Şebeş Muharebesi muharebelerini kazanarak Avusturya'nın Temeşvar eyaletinde geçici ilerlemeler sağlamasına rağmen Rus Cephesinde ardı ardına yenilgilere uğrayan Osmanlı Devleti, Avusturya cephesinde pek ilerleme sağlayamamıştır. Rus generali Potemkin, 1788 yılında Özi'yi karadan ve denizden kuşatmış, kuşatmayı denizden yarmaya çalışan Osmanlı donanması başarısız olmuştur. Osmanlı kara ordusu da kuşatmayı yarma konusunda bir başarı gösterememiştir. Bu durum altında altı ay boyunca kuşatmaya dayanan Özi Kalesi, aralık ayında teslim olmuştur. Kentin bütün sakinleri Ruslar tarafından katledilmiştir.

Tahta III. Selim'in geçmesinden sonra da kayıplar devam etmiştir. Avusturya kuvvetleri toparlanarak tekrar saldırıya geçti ve Ruslarla birleşip Osmanlıları Fokşan (Focşani) (1 Ağustos 1789) savaşında yenilgiye uğrattılar. Osmanlılar kaybedilen Fokşan Muharebesi'nin ardından Boze Muharebesi'nde de (22 Eylül 1789) büyük kayıplara uğradı, kuşatma altındaki Boğdan'daki kalelerin durumu iyice kötüleşti, Belgrad kalesinin durumu tehlikeye girdi. Sonrasında Boğdan'daki İzmail, Akkerman ve Anapa Kalesi Rusların eline geçti ve Besarabya Rusya tarafından işgal edildi. Buna ilaveten bir Avusturya Ordusu Boze Muharebesi sonrası artık iyice durumu kötüleşen Belgrad'ın üzerine yürüyüp 3 haftalık bir kuşatma sonrası şehri ele geçirmişlerdir. Osmanlı Devleti, kendine müttefik bulma amacıyla 11 Temmuz 1789 tarihinde İsveç ve 31 Ocak 1790 tarihinde de Prusya'yla barış antlaşmaları imzaladı. Ancak bu iki devletten de yardım alamadı. 1790'da Yaş şehrini de ele geçiren Rus ordusu generali Potemkin karargâhını burada kurdu, savaşın kalan 2 senelik kısmında da Rus ordusunu buradan yönetti.

Deniz Muharebelerinde ise parlak bir geçmişi olan Osmanlı amirali Cezayirli Hasan Paşa sonrasında ise Hüseyin Paşa yönetimindeki Osmanlı filosu, teknoloji ve gemi sayısı kalitesi yönünden hızlı bir gelişme gösteren Rus donanmasına karşı etkili bir varlık gösterememiştir. Kerç ve Tendra deniz muharebeleri Rusların üstünlüğü ile sona erdi. Savaşın sonlarına doğru Bulgaristan'a kadar inen Rus donanması ile yapılan Celigra Burnu Deniz Muharebesi sonuçsuz bir muharebe gibi gözükse de Osmanlı donanmasının Karadeniz'den iyice çekilmesine neden olmasıyla Rusların stratejik üstünlüğü ile sona erdi. Ruslar Karadeniz'de deniz üstünlüğünü tamamen ele geçirdiler.^[1]

Sonunda Fransız İhtilali neticesi Fransa'nın askeri baskısı altında kalarak bu ihtilalin kendi ülkesindeki çeşitli halkları ayaklandırmasından ve iki cepheli bir savaş tehlikesinden korkan ve savaşta Osmanlı Devleti'ne karşı Rusya kadar başarılı olamayan Avusturya, Osmanlı Devleti'yle 4 Ağustos 1791'de Ziştovi Antlaşmasını imzalayarak savaştan çekildi ve işgal ettiği Belgrad'ı Osmanlılara geri verip bugün Romanya sınırlarında kalan Orşova şehri ve Hırvatistan sınırındaki iki küçük köyün olduğu bölgenin kendisine verilmesine razı olmak zorunda kaldı.

Avusturya'nın savaştan çekilmesinden birkaç ay sonra Rusya da barış antlaşması yapmaya razı oldu ve 9 Ocak 1792'de Yaş Antlaşması imzalandı. Osmanlı Devleti bu antlaşmayla Kırım'ın Rusya'nın egemenliği altına geçtiğini tekrar kabul etmek zorunda kaldı. Yedisan bölgesi (Özi ve Odesa kaleleri) Rusya'ya bırakıldı. Bug nehri sınır olmaktan çıkıp, Dinyester Nehri (Turla Nehri), Rusya ile Osmanlı Devleti arasında yeni sınır olarak kabul edildi. Karadeniz kıyısında bulunan Anapa kalesi ve bunun yanında Romanya'da işgal edilen Yaş, İsmail, Kili, Bender, Akkerman kaleleri Osmanlılara geri verildi. Savaş sonucunda Osmanlı Devletinin Kırım'la kara bağlantısı iyice kesildiği gibi, ele geçirilen Odesa büyük bir liman ve sanayi şehri haline gelip, Rus donanmasının Karadeniz'deki gücünün iyice artmasını sağladı.

• 1787-1791 Osmanlı-Avusturya Savaşı

• Cezayirli Gazi Hasan Paşa, Ali Rıza İşipek, Dz.K.K.lığı Yayını, Mayıs 2009 ISBN 978-975-409-539-5
• 1787-1791 yıllarında Moldova ve Besarabya da Rusya ve müttefiki Avusturya ordularının detaylı harekâtlarını gösteren harita1 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.