1677 Køge Körfezi Savaşı
| 1677 Køge Körfezi Savaşı | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| İsveç-Brandenburg Savaşı | |||||||
 Claus Møinichen tarafından çizilen Køge Körfezi Savaşı | |||||||
| |||||||
| Taraflar | |||||||
 Danimarka-Norveç |  İsveç İmparatorluğu | ||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
| Niels Juel | Henrik Horn | ||||||
| Güçler | |||||||
| 34 gemi 6.700 asker | 45-47 gemi 9.200 asker | ||||||
| Kayıplar | |||||||
| 275 yaralı 100 ölü | 20 gemi 3.000 yaralı, esir ve ölü | ||||||
Køge Körfezi Savaşı, Danimarka-Norveç ve İsveç İmparatorluğu arasında, Skåne Savaşı sırasında 1-2 Temmuz 1677 tarihinde Køge körfezinde gerçekleşen bir deniz savaşıydı. Savaş, amiral Niels Juel için büyük bir başarıydı ve Danimarka deniz tarihindeki en büyük deniz zaferi olarak kabul ediliyor.
Arka planı
Danimarka, Birleşik Hollanda Cumhuriyeti, Brandenburg ve birkaç Alman devleti, daha büyük Fransız-Hollanda Savaşı'nın bir parçası olarak İsveç ve müttefikleriyle savaş halindeydi. Fehrbellin Muharebesi'nde Brandenburg ordusuna karşı alınan yenilgiden sonra, kuzey Almanya'daki İsveç mülkleri büyük baskı altındaydı ve takviye ihtiyacı vardı. Güney Baltık eyaletlerini rahatlatma girişimleri başarısız olmuştu ve Danimarka filosu Haziran 1676'da Öland Savaşı'nda İsveç donanmasına çarpıcı bir darbe indirmişti. İsveç donanması en büyük üç gemisi olan Kronan, Svärdet ve Äpplet'i kaybetmişti. Bu savaşla Danimarka donanması o yılın geri kalanında Baltık'ın kontrolüne sahipti. Danimarka, İsveç'in Alman topraklarındaki varlığını güçlendirmesini engelleyebildi ve aynı zamanda savaşı İsveç topraklarına götürmek için Skåne'ye büyük bir ordu çıkarmayı başardı. XI. Karl yönetimindeki İsveç liderliği, 17 Ağustos'ta Halmstad ve 4 Aralık 1676'da Lund'da kazanılan zaferler sayesinde kara savaşında üstünlük elde etmeyi başardı. V. Christian önderliğindeki Danimarka ordusu, Landskrona'ya geri çekilmek zorunda kaldı ve 30 Aralık'ta, Helsingborg İsveç kuvvetleri tarafından geri alındı. Her iki tarafın da Baltık nakliye yollarının kontrolünü ele geçirmesi gerekiyordu; bu nedenle Danimarkalılar, kuzey Almanya'daki varlığını kurtarmak için Skåne ve İsveç'teki güçlerini güçlendirecekti.[1]
Skåne'de, İsveç ve Danimarka orduları, 27 Mayıs 1677'de Landskrona'nın birkaç km kuzeyindeki Rönneberga'da büyük bir savaşa hazırlanıyordu. İsveç kuvveti, Danimarkalı rakibinin yarısından daha küçüktü. Ancak Danimarkalılar avantajlarından habersizolduklarından dolayı saldırıyı iptal ettiler. O gecenin ilerleyen saatlerinde İsveçli generaller, Kral Charles'ı olasılıkların umutsuz olduğuna ikna etti ve İsveç ordusu Kristianstad'a geri çekildi. Christian bunun yerine, filosu için bir üs sağlamak için hâlâ İsveç'in elinde olan Malmö'yü ele geçirmeye karar verdi. Birkaç haftalık kuşatmadan sonra Danimarkalılar 25-26 Haziran'da şehri zorla almaya çalıştı. Saldırı, Danimarka'nın en az 3000 asker kaybıyla sonuçlandı ve Danimarkalılar Lund'a doğru çekilmeye zorladnı. XI. Karl, karadaki başarının denizde bir zaferle takip edilmesini umuyordu, bu da Skåne'deki Danimarka ordusunun tedarikini kesecek ve Danimarka'ya geri dönmesini önleyecekti.
Geçen yılki yenilgiye rağmen, İsveç donanması 1677 baharında hala Danimarka donanmasından sayısal olarak üstündü ve önemli bir tehdit oluşturuyordu. Danimarka deniz kuvvetleri Zelanda açıklarında yeniden organize edildi ve Danimarka ile Skåne arasındaki deniz yollarının güvenliğinin sağlanması büyük önem taşıyordu. Danimarka'nın Hollandalı müttefikleri takviye gönderme sözü verdi. Bir yıl önce birleşik Hollanda-Danimarka filosuna komuta eden deneyimli bir amiral olan Cornelis Tromp, düzenlemeleri hızlandırmak için gönderilmişti, ancak 2 Temmuz'a kadar Kopenhag'a ulaşamayacaktı. Öte yandan İsveç donanması, gemileri için malzeme ve teçhizat temin etmekte büyük zorluklar yaşadı ve yeterli insan gücü temin edemedi.
Mart 1677'de İsveç donanmasının başkomutanlığına ardışık üçüncü donanma şefinden (Gustaf Otto Stenbock ve Lorentz Creutz Henrik Horn) sonra herhangi bir deniz tecrübesi olmadan donanma şefi oldu. Öte yandan Danimarka filosu, İsveçlileri en başından beri belirgin bir dezavantaja sokan yetenekli, deneyimli subaylarla iyi bir kadroya sahipti.[2] Horn, Tromp komutasındaki Hollanda takviye kuvvetlerinin Baltık'a doğru yola çıktığı konusunda hızlı bir şekilde bilgilendirildi ve 21 Nisan'da XI. Karl'dan Erik Sjöblad komutasındaki Göteborg açıklarında demirlemiş küçük bir filo ile İsveç filosunun ana gövdesine katılma emri aldı. Ana filo Haziran ayı başlarına kadar denize açılmadı, ancak Sjöblad yine de Horn'a katılmak için 20 Mayıs gibi erken bir tarihte yola çıktı. Sjöblad Büyük Kemer'den geçmeye çalıştı, ancak 29'una kadar Langeland'ı geçemedi. Møn Savaşında, üstün bir Danimarka kuvveti kesin bir zafer kazandı, İsveç gemilerinin yarısından fazlasını batırdı veya ele geçirdi ve Sjöblad'ı esir aldı.
Başlangıç
Zafer sonra, Juel gemilerini onardı ve yeniden tedarik etti ve Öland'ın güneyinde keşif yapmak için devriyeler gönderdi. 17 Haziran'da, kendisine İsveçlilerin Pomeranya'dan Skåne'ye süvari birlikleri taşımayı planladıkları ve nakliye gemilerini aramak için üç fırkateyn gönderdiği bilgisi verildi. Keşif grubu 21 Haziran'da geri döndüklerinde İsveç gemileri tarafından kovalandıklarını ve 30 savaş gemisi ile 15 tedarik gemisi ve ateş gemisinden oluşan bir filo gördüklerini bildirdiler. Ertesi gün, bir savaş konseyi toplandı ve Skåne ile Rügen adası arasında seyahat etmek için zorunlu olarak denize açılma kararı alındı, ancak filo olumsuz rüzgarlar nedeniyle Stevns Yarımadası'ndan ayrılmak zorunda kaldı.[3] Juel'in İsveç kuvvetiyle doğrudan savaşa girme ya da savaştan kaçınıp Tromp ve takviyelerinin gelişini bekleme konusunda bazı belirsizlikler vardı. Orijinal emir, İsveç kuvvetiyle doğrudan çatışmaya girmekti, ancak hava gecikmesi, Danimarka askeri liderliğini, özellikle de Büyük Şansölye Frederik Ahlefelt'i tereddüt etti. Aynı zamanda, V. Christian'dan savaştan kaçınmak için açık emirler vardı. İsveç donanmasının karşılaştığı deneyimlerden sonra, Juel sayısal olarak üstün bir kuvvete karşı bile çok az yenilgi riski olduğuna ikna oldu. İsveç ana filosu 9 Haziran'da Stockholm yakınlarındaki Dalarö'deki üssünü terk etmişti ve iki gün sonra Göteborg filosundan iki gemi ve yeni inşa edilen 60 silahlı Kalmar ile Öland açıklarında buşuştu. İsveçli Amiral Horn, Bornholm adası ile İsveç anakarası arasında seyir yaparak mürettebatını eğitmek için neredeyse iki hafta harcadı. 24-30 Haziran'da, iki filo Øresund'da ve Skåne'nin güneyinde manevra yaptı ve nihayet 30 Haziran öğleden sonra iki devletin gemileri karşılaştı.[4]
Savaş
30 Haziran ile 1 Temmuz arasındaki gece, İsveç gemileri saldırı için hazırlandı. Karanlıkta, 64 silahlı S:t Hieronymus karaya oturdu ve ertesi gün savaşmak için yerinden kımıldayamadı. Sabahın erken saatlerinde, her iki taraf da Stevns Klint ve Falsterbo arasında güney-güneybatı yönünde savaş hatları oluşturdu. İsveç hattının başında Wachtmeister başkanlığındaki üçüncü filo, ortada Horn'un altındaki ilk filo ve arkada Clerck'in altındaki ikinci filo vardı. Danimarka hattındaki filoların sırası hakkında tarihçiler arasında bir tartışma oldu, ancak İsveç hattının kuzeyine yerleştirildi ve Øresund yolunu kapattı. Horn, Juel'in 29 savaş gemisiyle 17'ye karşı sayıca fazla olmasına rağmen saldırmak yerine batıya doğru yelken açmayı seçti. Niyeti Danimarkalıları Zelanda'daki üslerinden kesmekti. Ardından gelen kıyıya doğru yarış sırasında, iki kuvvet karşılıklı silah ateşinde bulunurken Horn, bir ateş gemisi ile saldırarak Danimarka hattını bozmaya çalıştı. Juel'in adamları, ateş gemisini bir uzun tekne ve küçük tedarik gemilerinden biriyle çekmeyi başardı. Stevns Klint'te, İsveç donanmasına ait Draken karaya oturdu ve Juel'in kendi amiral gemisi V. Christian de dahil olmak üzere birkaç Danimarka gemisinden gelen ağır silah ateşiyle karşılaştıktan sonra teslim olmaya zorlandı. Teslimiyetten sonra bayrağı Marquor Rodsten'in filosundaki 64 silahlı III. Fridericus 'e taşıdı ve bu gemi de hasar gördüğünde Charlotta Amalia'ya geçti.[4] Kuvvetler kıyıya yaklaştığında, İsveç hattı kuzeye döndü ve her iki filo da birbirine paralel olarak Øresund'a doğru yola çıktı. Öğleye doğru, Stevns Klint'teki Højerup köyünün açıklarında, İsveç öncü filosundaki Wachtmeister, sekiz büyük savaş gemisinden oluşan bir kuvvet gördü ve bunu Horn'a iletti. Gördüğü, yoğun bir barut dumanı sisi altında kuzeye doğru ilerleyen Rodsten'in filosuydu. Horn, yanlış bir şekilde, Rodsten'in filosunun hâlâ silah dumanının içinde bir yerde kaldığına inanıyordu ve Tromp komutasındaki Hollanda takviye kuvvetlerinin geldiğini varsayıyordu. Üstün bir güç olacağına inandığı güçle savaşmaktan kaçınmak için kaçamak bir manevra yapmaya karar verdi. Horn, Wachtmeister'in Hollanda takviyeleri olduğuna inandığı şeylere kuzeye saldırmaya devam etmesine izin verirken, İsveç kuvvetinin geri kalanı doğu-güneydoğuya döndü.[5]
Juel ilk başta Wachtmeister ile savaşa katıldı, askerler daha sonra Horn'un doğuya doğru gittiğini fark ettiğinde Rodsten'in üçüncü filosu ile birlikte ana İsveç kuvvetine doğru yola çıktı. Danimarkalılar İsveç hattına girdiğinde, buna paralel olarak dönmediler, bunun yerine Clerck'in Horn'un arkasındaki filosunu kesmeyi seçtiler. Aynı zamanda, Rodsten, her iki taraftan da ateşe maruz bırakarak, ayrılmış filonun diğer tarafına doğru yola çıktı. Horn'un filosu, Clerck'in filosunu rahatlatmak için döndü ve şiddetli bir silahlı düello başladı. Üstün manevra kabiliyetine sahip İsveç kuvveti etkili bir savunma yapamadı ve hem Mars hem de Sezar ele geçirildi.
Sonrası
Savaş Danimarka için kesin bir zafer ve İsveç için utanç verici bir yenilgiydi. Sadece yaklaşık 100 ölü, 275 yaralı ve hiçbir gemi kaybetmeyen Danimarka, 3.000'den fazla İsveçli gemicinin savaş dışı bıraktı. İsveçliler altı büyük savaş gemisi, büyük bir fırkateyn, iki ateş gemisi ve bir Bojort kaybetti. İsveç filosunun yenilgisi, Danimarka-Norveç'e Baltık denizinin kontrolünü ve dolayısıyla İsveç İmparatorluğu'nun iç tedarik hatlarını da verdi. Amiral Tromp'un filosuna, İsveç birliklerini Skåne'den uzaklaştırmak ve böylece kara operasyonlarını rahatlatmak amacıyla "insanları yakma, yağmalama, öldürme veya kaçırma" emri verildi. Öland ve Småland kıyılarının bir kısmı harap olmasına rağmen, XI. Karl, Skåne'deki ana cepheden herhangi bir kuvveti hareket ettirmedi.[6] Savaşın geri kalanında, Hollanda 1678'de İsveç ile barış yaptıktan sonra bile, Danimarka denizde tamamen egemen oldu. İsveç filosu daha fazla çatışmadan kaçındı ve artık İsveç Pomeranyası ile iletişim hattını koruyamadı; Rügen'deki son İsveç birlikleri, Aralık 1678'de Brandenburg'a teslim oldu.[7]
Juel'in İsveç hattına geçme emri, ona paralel gitmek yerine ikiye bölmek, askeri tarihçiler arasında geniş bir tartışma konusu oldu. 19. yüzyıl boyunca, Danimarkalı ve Norveçli deniz tarihçileri bunu, zamanın taktik doktrini üzerinde büyük etkisi olan çığır açan bir taktik yenilik olarak yorumladılar. Onların görüşüne göre, Juel, Amiral George Rodney tarafından Amerikan Bağımsızlık Savaşı sırasında 1782'de Azizler Savaşı'nda bir Fransız filosuna karşı kesin zafer kazanmasını sağlayan "Hat kırma sistemi" kavramını icat etmişti. Daha yakın tarihli tarihçiler, Juel'in manevralarının sonuçlarını sorguladılar ve çağdaş deniz subaylarının, bir rakip hattını kırmanın avantajlarının çok iyi farkında olduklarına, ancak yine de, taktiğin ilerlemesini sağlamak için gereken disiplin, uyum ve organizasyon derecesini geliştirmedikleri gerçeğine dikkat çektiler.[8]
Kaynakça
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 29 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2022.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 4 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2022.
- ^ Rittmeyer, Rudolph (1907). Seekriege und Seekriegswesen in ihrer weltgeschichtlichen Entwicklung. Mit besonderer Berücksichtigung der grossen Seekriege des XVII. and XVIII. Jahrhunderts. Harvard University. Berlin, E. S. Mittler.
- ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 29 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2022.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 29 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2022.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 29 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2022.
- ^ "Køge Museum - Museum Sydøstdanmark". www.museerne.dk (Danca). 4 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2024.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 29 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2022.
