İçeriğe atla

1556 kuyruklu yıldızı

10 Mayıs 1556 tarihli depremin İstanbul'da yarattığı hasarı gösteren bu gravür, aynı yıl, Nürenberg'de tek sayfalık bir gazetede basılmıştı. İnsanlar kaçışmakta ve deniz dalgalanmaktadır. Üstte ortada 1556 kuyruklu yıldızı görülmektedir. Orta Çağ Avrupalılarının inancına göre bir kuyruklu yıldız yakında olacak bir bir facianın işaretidir. Soldaki ay tutulması muhtemelen 24 Mayıs'taki kısmi ay tutulmasını göstermektedir.

1556 Kuyruklu Yıldızı (C/1556 D1), 13 Mart 1556'da Dünya'ya en fazla yaklaşmış bir kuyruklu yıldızdır. En parlak halinde Satürn kadar parlak ve gökyüzünde 3 derelik bir açı uzunluğundaydı. Yörüngesi kesin hesaplanmamıştır ama Dünya'ya en yakın mesafesinin yaklaşık 0,0835 Astronomik birim (32,5 ay uzaklığı) olmuştur.[1] Daha sonradan kesin olarak hesaplanmıştır.[2]

1556 kuyruklu yıldızı V. Karl'ın doktoru ve matematikçisi Paul Fabricius tarafından gözlemlenmiştir. Bu kuyruklu yıldız İmparator V. Karl'ı o kadar korkutmuştur ki, bu kuyruklu yıldızın kendi ölümünün habercisi olduğuna inanarak tahtını kardeşi Ferdinand'a, aile topraklarını da oğlu II. Felipe'e terk etmiştir. V. Karl sadece 12 hizmetçi ile, Portekiz sınırına yakın Placentia kentindeki bir manastırda çekilmiş, ömrünün geri kalanını ibadet ederek geçirmiştir.[3]

Kuyruklu yıldız çeşitli Batılı gözlemciler tarafından ilk olarak 5 veya 8 Mart tarihinde kaydedilmiş ve Avrupa'da nisanın sonlarına kadar görülebilmiştir.[4] 1556 kuyruklu yıldızı Çin'de de gözlemlenmiştir. 1 Mart'ta ilk belirdiğinde yaklaşık 1 derece uzunluğundaydı, zamanla 3 dereceye kadar uzamış, yaklaşık 10 Mayıs'ta yok olmuştur.

Geçmişi ve geleceği

1556 kuyruklu yıldızının Viyana'lı astronom Paul Fabricius tarafından çizilmiş yörünge haritası. Bu haritanın keşfi sayesinde 1556 kuyruklu yıldızının yörüngesi doğru olarak hesaplanabilmiş ve 1264 Büyük Kuyruklu Yıldızı ile aynı olmadığı bulunmuştur.

Edmond Halley, gözlemcilerin tariflerine dayanarak bu kuyruklu yıldızın yörüngesini hesaplamıştır. Daha sonra, R. J. Hind, Halley'in kullandığı verilerden birinin diğerleri ile tutarsızlığını fark etmiş, hatayı onu başka bilgiler ışığında düzelterek 1847'de aşağıdaki yörünge parametrelerini yayımlamıştır:[4] Hind, 1556 kuyruklu yıldızını 1264 Büyük Kuyruklu Yıldızı'na çok benzediğini iddia etmişti. Ancak 292 yıl sonra, 1848'de, bir kuyruklu yıldız gözlemlenmedi. Donati'nin gözlemlediği 1858'de kuyruklu yıldızın bu 1556 kuyruklu yıldızı olduğu, başka gök cisimleri ile etkileşerek yörüngesinin etkilendiği iddia edilmiştir.[5] Son iki yüzyıl boyunca gözlemlenen kuyruklu yıldızların hiçbiri ne 1264 ne de 1556 kuyruklu yıldızlarıyla bir benzerlik göstermiştir.[6] Nitekim, Martin Hoek, Fabiricius'un ilk gözlemlerini kaydettiği belgeyi keşfederek 1264 ve 1556 kuyruklu yıldızlerının aynı olamayacaklarını kanıtladı ve şu yörünge parametrelerini hesapladı:[7][8]

Perihelion1556, 22 Nisan, 18:46 GMT
ω100°52'6
Ω175°13'9
ι32°25'7
Perihelion uzaklığının logaritması9.69092
x = 9.99936 r sin (v + 6°50'95)
y = 9.99481 r sin (v + 276°27'11)
z = 9.20386 r sin (v + 112°50'29)
Heliosentrik rotasyon, doğrudan.

1556 kuyruklu yıldızının uzak bir gök cismi ile etkileşerek üç parçaya bölündüğü ve bunların 1843, 1880 ve 1882'de görüldüğü iddia edilmiştir. Bu üç kuyruklu yıldızın Güneş'ten en uzak noktaları 1556 kuyruklu yıldızı ile aynıdır.[9]

Kaynakça

  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 9 Ocak 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2010. 
  2. ^ "Historic Comet Close Approaches". 2 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2010. 
  3. ^ "Chronology of Comets". New York tımes. 9 Ekim 1858. 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2010. 
  4. ^ a b J. R. Hind (1848). On the expected return of the great comet of 1264 and 1556. G. Hoby. 
  5. ^ "The Comet". Robert Merry's Museum, sf. 137-139). 1858. 30 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2010. 
  6. ^ David Seargent (2009). The greatest comets in history: broom stars and celestial scimitars. Springer. s. 99. ISBN 9780387095127. 2 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2010. 
  7. ^ P. Vélon, GA Tammann. "Astronomical Broadsheets, Forerunners of the IAU circulars" (PDF). 6 Ocak 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2010. 
  8. ^ Herschel, A. S. (1917). "Observations by Fabricius and Heller of the Comet of 1556; being the substance of a paper by Karl von Littrow in "Sitzungberichte der Wiener Akademie"". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society, Vol. 77, p.633. Cilt 77. s. 633. 10 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2010. 
  9. ^ Forbes, G. (1908). "Comet of 1556 ; its possible breaking up by an unknown planet into three parts, seen in 1843, 1880, and 1882". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. Cilt 69. s. 152. Erişim tarihi: 23 Haziran 2010. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Kuyruklu yıldız</span> Güneş’in yakınından geçerken ısınarak gaz açığa çıkarmaya başlayan, buzlu, küçük Güneş Sistemi cisimleri

Kuyruklu yıldız ya da kirlikartopu, Güneş’in yakınından geçerken ısınarak gaz açığa çıkarmaya başlayan, buzlu, küçük Güneş Sistemi cisimleridir. Bu gaz çıkışı, görünür bir atmosfer veya koma ve bazen de bir kuyruk oluşturur. Bu fenomenler, kuyruklu yıldızın çekirdeğine etki eden güneş radyasyonu ve güneş rüzgarı etkilerinden kaynaklanır. Kuyruklu yıldız çekirdek’lerinin büyüklüğü, birkaç yüz metreden ile onlarca kilometreye kadar değişir ve gevşek buz, kozmik toz ve küçük kayalık parçacıklardan oluşur. Kuyruk bir astronomik birim ötesine uzanabilirken, koma Dünya'nın çapının 15 katına kadar çıkabilir. Yeterince parlaksa, teleskop yardımı olmadan Dünya'dan kuyruklu yıldız görülebilir ve gökyüzünde 30°'lik bir alt açı yayı olabilir. Kuyruklu yıldızlar eski çağlardan beri birçok kültür ve din tarafından gözlemlenmiş ve kaydedilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Oort bulutu</span> Güneşin etrafında dönen kuyruklu yıldız kümesi

Oort Bulutu veya Öpik-Oort Bulutu, Güneş'in etrafında dönen kuyruklu yıldız kümesi. Bu kuyruklu yıldızların enberi ölçeği 5-50 AB ve enöte ölçeği ise 30.000-100.000 AB'dir. Unutulmamalıdır ki enöte yörüngeleri Plüton'un yörüngesinin çok ötesindedir.

<span class="mw-page-title-main">Halley kuyruklu yıldızı</span> Güneşin yörüngesinde hareket eden, devir süresi 75-76 yıl olan bir kuyruklu yıldız

Halley kuyruklu yıldızı, resmî adıyla 1P/Halley veya bu kuyruklu yıldızlar üzerine çalışmalar yapan Edmond Halley'e ithafen Comet Halley, Güneş'in yörüngesinde hareket eden ve her 75–76 yılda bir görünen kuyruklu yıldızdır. Halley, çıplak gözle görülebilen bir kuyruklu yıldızdır. Ek olarak, yörüngesini insan ömrü içerisinde tamamlayan çıplak gözle görülen tek kuyruklu yıldızdır. Halley kuyruklu yıldızı, Güneş Sistemi içerisine en son 1986 yılında girmiştir. Hesaplara göre 2061 yılında tekrar görülecektir.

<span class="mw-page-title-main">Dağınık disk</span>

Dağınık disk veya saçılmış disk, geniş Neptün ötesi cisimler ailesinin bir alt kümesi olarak genel itibarıyla buzlu küçük Güneş Sistemi cismi popülasyonuna sahip olan Güneş Sistemi'ndeki uzak bir çöküntü çemberidir. Dağınık disk cisimleri (SDO'lar-Scatterd Disk Objects) 0,8'e kadar değişen yörünge dışmerkezliklerine, 40°'ye kadar yüksek eğimlere ve 30 astronomik birim (4,5×109 km; 2,8×109 mi) daha büyük günberi mesafelerine sahiptir. Bu aşırı yörüngelerin gaz devleri tarafından kütleçekimsel “saçılmanın” bir sonucu olduğu düşünülmektedir ve bu nesneler Neptün tarafından tedirgin edilmeye devam etmektedir.

<i>Giotto</i> (uzay aracı)

Giotto, Avrupa Uzay Ajansı'nın bir robotik uzay aracı göreviydi. Uzay aracı, Halley kuyruklu yıldızı'na uğradı ve incelemeler yaptı, bu sayede bir kuyruklu yıldızın yakın gözlemlerini yapabilen ilk uzay aracı oldu. 13 Mart 1986'da Halley'in çekirdeğine 596 kilometre mesafeden yaklaşmayı başardı. Uzay aracı, İtalyan Rönesansı'nın erken dönem ressamı Giotto di Bondone'nin adını taşıyordu. Giotto di Bondone, 1301 yılında Halley kuyruklu yıldızı'nı gözlemlemiş ve Scrovegni Şapeli'ndeki Bilgelerin Tapınması adlı tablosunda "Beytüllahim Yıldızı" olarak tasvir etmek için ilham almıştı.

<span class="mw-page-title-main">Yıldızlararası nesne</span> yıldızlararası boşlukta bulunan kuyruklu yıldız türü

Yıldızlararası cisimler yıldızlararası boşlukta bulunan ve yerçekimsel olarak bir yıldıza bağlı olmayan bir kuyruklu yıldızdır. Bilinen Güneş Sistemi’ndeki veya Güneş dışı kuyruklu yıldızlar, dışında, bir yıldıza yerçekimsel olarak bağlı olmayan bir yıldızlararası kuyruklu yıldız bulunmamıştır. Yine de bu kuyruklu yıldızların var olduğu varsayılmaktadır: gezegen ve yıldızlardan kaynaklanan yerçekimsel dağıtma, pek çok Oort Bulutu kuyruklu yıldızını fırlatmıştır ve benzeri süreçlerin güneşdışı gezegen sistemlerde de gerçekleşme olasılığının yüksekliği, büyük miktarda bağımsız kuyruklu yıldızın varlığına işaret etmektedir. Günümüzde, yıldızlarası kuyuklu yıldızlar yalnızca Güneş Sistemi’nden geçerlerse fark edilebilir ve Oort Bulutu kuyruklu yıldızlarından, Güneş’e yerçekimsel olarak bağlı olmadıklarına işaret eden, sert hiperbolik yörüngeleri sayesinde ayırt edilirler. Zayıf hiperbolik yörüngelere sahip kuyruklu yıldızlar da gözlemlenmiştir; ancak bunların yörüngelerine bakıldığında, Oort Bulutu'ndan serbest kalmış gibi durdukları ve bir yıldızlararası boşluk kökenine işaret etmedikleri görülmüştür. Bilinen en dış merkezli olan(eccentric) kuyruklu yıldız, C/1980 E1, yalnızca 1.057 dış merkezliliğe sahiptir, ki bu da bir yıldızlararası kuyruklu yıldızdan beklenene göre, pek dış merkezli değildir.

<span class="mw-page-title-main">Centaur (küçük gezegen)</span>

Centaur, Güneş Sisteminin dış bölgesindeki gaz devleri Jüpiter ve Neptün gezegenleri arasında, tutarlı olmayan yörüngelerde bulunan bir küçük Güneş Sistemi cismidir. Bu cisimlerin yörüngelerindeki tutarsızlık, bir veya birden çok büyük gezegenin yörüngeleriyle kesişmelerinden kaynaklanır. Centaur'ların kendileri, kısa ömürlü kararsız yörüngelere sahiptir ve birkaç milyon yıl içinde Kuiper kuşağı nesnelerinin aktif olmayan popülasyonundan Jüpiter ailesi kuyruklu yıldızlarının aktif grubuna geçiş yaparlar.

<span class="mw-page-title-main">C/2020 F3 (NEOWISE)</span> kuyruklu yıldız

C/2020 F3 (NEOWISE) veya NEOWISE kuyruklu yıldızı, 27 Mart 2020'de Geniş-Alan kızılötesi araştırma kaşifi (WISE) uzay teleskobunun NEOWISE görevi sırasında gök bilimciler tarafından keşfedilen ve yakın-parabolik yörüngeye sahip uzun dönemli bir kuyruklu yıldızdır.

<span class="mw-page-title-main">Encke Kuyruklu Yıldızı</span>

Encke Kuyruklu Yıldızı veya Encke'nin Kuyruklu Yıldızı, Güneş'in yörüngesini her 3.3 yılda bir tamamlayan bir periyodik kuyruklu yıldız'dır. Encke ilk olarak Pierre Méchain tarafından 17 Ocak 1786'da kaydedildi, ancak yörüngesinin Johann Franz Encke tarafından hesaplandığı 1819 yılına kadar periyodik bir kuyruklu yıldız olarak tanınmadı. Halley Kuyruklu Yıldızı gibi adını keşfedicisinden ziyade yörüngesinin hesaplayıcısından alıyor olması olağandışıdır. Kuyruklu yıldızlar büyük bir koma ve onları çok daha görünür hale getirebilen günberi‘leri sırasında kuyruk oluşturmalarına rağmen çoğu kuyruklu yıldız gibi çekirdeği aldığı ışığın yalnızca %4.6'sını yansıtan çok az albedo'su vardır. Encke Kuyruklu Yıldızı'nın çekirdek çapı 4.8 km'dir.

<span class="mw-page-title-main">Kohoutek Kuyruklu Yıldızı</span>

Comet Kohoutek, resmi olarak belirlenmiş C/1973 E1, 1973 XII ve 1973f, ilk kez 7 Mart 1973'te Çek astronom Luboš Kohoutek tarafından görüldü. Aynı yıl 28 Aralık'ta günberi'ye ulaştı.

322P/SOHO Kuyruklu yıldızı, ayrıca P/1999 R1, P/2003 R5, P/2007 R5 ve P/2011 R4 SOHO uzay aracı'nın otomatik teleskopları kullanılarak keşfedilen ilk periyodik kuyruklu yıldız'dır ve 321P/SOHO'dan sonra ikinci olarak numaralandırılmış bir isim verilir. JPL Horizons bundan sonra 322P'nin 2019-Ağustos-31 12:25 UT'de enberi'ye geleceğini tahmin etmiştir.

<span class="mw-page-title-main">21P/Giacobini-Zinner</span> kuyruklu yıldız

Kuyruklu yıldız Giacobini–Zinner Güneş Sistemindeki bir periyodik kuyruklu yıldız'dır. 20 Aralık 1900'de Kova takımyıldızında gözlemleyen Michel Giacobini tarafından keşfedildi. İki yörünge sonra Ernst Zinner tarafından 23 Ekim 1913'te Beta Scuti yakınlarında değişen yıldızları gözlemlerken bulundu.

<span class="mw-page-title-main">Aktif asteroit</span>

Aktif asteroitler, asteroit benzeri yörüngelere sahiptir ancak kuyruklu yıldız benzeri görsel özellikler gösteren küçük Güneş Sistemi cisimleridir. Yani, koma, kuyruk veya kütle kaybının diğer görsel kanıtlarını gösterirler, ancak yörüngeleri Jüpiter'in yörüngesi içinde kalır. Bu cisimler ilk olarak 2006 yılında astronomlar David Jewitt ve Henry Hsieh tarafından ana kuşak kuyruklu yıldızları (MBC'ler) olarak adlandırılmıştı, ancak bu isim onların bir kuyruklu yıldız gibi zorunlu olarak buzlu olduklarını ve yalnızca ana kuşakta var olduklarını, oysa artan nüfus Aktif asteroitlerin sayısı bunun her zaman böyle olmadığını gösterir.

<span class="mw-page-title-main">Koma (kuyruklu yıldız)</span>

Koma, bir kuyruklu yıldızın çekirdeği etrafındaki bulutsu zarftır, kuyruklu yıldız yüksek eliptik yörünge üzerinde Güneş'in yakınından geçtiğinde oluşur; kuyruklu yıldız ısındıkça parçalar süblimleşir. Koma, kuyruklu yıldıza teleskopla bakıldığında "bulanık" bir görünüm verir; kuyruklu yıldız ve yıldızı birbirinden ayırmak için belirliyeci bir özelliktir.

<span class="mw-page-title-main">Sönmüş kuyruklu yıldız</span>

Sönmüş kuyruklu yıldız, uçucu buzunun büyük bir kısmını kaybetmiş, kuyruk ve saç oluşturmak için çok az maddeye sahip olan bir kuyruklu yıldızdır. Durağan kuyruklu yıldız durumunda ise tükenmemiş olan uçucu bileşenler, hareketsiz bir yüzey tabakasının altına hapsedilmiştir.

Jérôme Eugène Coggia Fransız gökbilimci, asteroit ve kuyruklu yıldız kaşifi. Ajaccio, Corsica'da doğmuştur. Marsilya Gözlem Evinde Benjamin Vals'ın asistanı olarak çalıştı.

<span class="mw-page-title-main">1264 Büyük Kuyruklu Yıldızı</span>

1264 Büyük Kuyruklu Yıldızı, kaydedilen en parlak kuyruklu yıldızlardan biridir. Temmuz 1264'te ortaya çıktı ve Eylül ayının sonuna kadar görünür kaldı. İlk olarak gün batımından sonraki akşamlarda görüldü, ancak en büyük ihtişamını haftalar sonra, sabahları kuzeydoğu gökyüzünde görünür hale geldiğinde, kuyruklu yıldız ufkun üzerinde yükselmeden çok önce kuyruğu algılandığında ortaya çıktı. Kuyruklu yıldızın başı belirsiz ve belirsiz bir yıldıza benziyordu ve kuyruğu, çekirdeğinden yüz derecelik bir mesafeye kadar göğün ortalarına doğru uzanan genişlemiş alevler gibi onun bu kısmından geçiyordu. 1264 kuyruklu yıldızının çok büyük ve parlak bir nesne olduğu anlatılmıştır. Kuyruklu yıldızın ihtişamı en çok Ağustos sonu ve Eylül başında görüldü. O sırada, sabah gökyüzünde baş doğu ufkunun hemen üzerinde göründüğünde, kuyruk göğün ortasını geçerek batıya doğru uzanıyordu veya uzunluğu yaklaşık 100° idi.

<span class="mw-page-title-main">Grigori Şayn</span> Sovyet gökbilimci (1892-1956)

Grigori Abramoviç Şayn, Sovyet / Rus gökbilimcidir.

Chiron tipi kuyruklu yıldız (CTC), yarı-büyük ekseni Jüpiter'inkinden daha büyük ve Jüpiter'e göre Tisserand parametresi (TJupiter) 3'ten fazla olan küçük bir kuyruklu yıldız ailesinin üyesidir.

<span class="mw-page-title-main">1744 Büyük Kuyruklu Yıldızı</span>

1744 Büyük Kuyruklu Yıldızı, 1743 ve 1744 yılları boyunca gözlemlenen görkemli bir kuyruklu yıldızdı. İlk olarak 1743'ün Kasım ayı sonlarında Jan de Munck, Aralık ayının ikinci haftasında Dirk Klinkenberg ve dört gün sonra da Jean-Philippe de Chéseaux tarafından bağımsız olarak keşfedilmiştir. 1744 yılında birkaç ay boyunca çıplak gözle görülebilir hale geldi ve gökyüzünde dramatik, alışılmadık etkiler sergiledi. 0,5 olan mutlak büyüklüğü yazılı tarihteki altıncı en yüksek değerdi. Görünür büyüklüğü -7 kadir gibi yüksek bir değere ulaşmış olabilir ve bu da onun Büyük kuyruklu yıldız olarak sınıflandırılmasını sağlamıştır. Bu kuyruklu yıldız, özellikle günberi noktasına ulaştıktan sonra oluşan altı kuyruklu "yelpazesi" ile dikkat çekmişti.