152-mm obüs M1938 (M-10)

152-mm obüs M1938 (M-10)
Çeşidi	Obüs
Uyruğu	SSCB
Hizmet geçmişi
Kullanıldığı savaşlar	II. Dünya Savaşı
Üretim tarihi
Üretildiği tarih	1939-1941
Üretim adedi	1,522
Özellikler
Ağırlık	4,150 kg taşınma: 4,550 kg
uzunluğu	3,527 mm / 23.1 kalibre tümü: 4,207 mm / 27.7 kalibre (gaz susturucusu ile)
Yükseklik	-1° ile 65° arası
Namlu Çapı	152,4 mm
Yükseklik	-1° ile 65° arası
Atış hızı	3 – 4 mermi/dk
Azami menzil	12,4 km

152-mm obüs model 1938 (M-10), (Rusça 152-мм гаубица образца 1938 года (М-10SSCB tarafından geliştirilen 152.4 mm (& inç) çapında obüs sınıfında bir tür ateşli silahtı. Kızıl Ordu tarafından II. Dünya Savaşı sırasında kullanılmıştır.

1930'lu yılların başlarında Kızıl Ordu (RKKA) 152-mm obüs M1909 ve 152-mm obüs M1910 modellerinin yerine alacak yeni bir obüs aramaktaydı. Bu silahlar I. Dünya Savaşı sırasında geliştirilmişti. Taşıma sehpaları eski ve top namluları kısaydı. B sebepten taşınma hızları ve azami atış menzilleri düşük olduğundan etkisiz bir hal almışlardı. Bununla beraber yeniden geliştirilen toplar 152-mm obüs M1909/30 ve 152-mm obüs M1910/37 adıyla tekrar ordu servisine alındı. Ancak yapılan değişiklikler çok kısıtlı düzeyde kaldı ve çok az etki etti. Yeni bir topa ihtiyaç duyulduğu açıktı. Ancak Sovyetler daha yeni bir top geliştirecek tecrübeye erişiyordu.

Sovyetler bu iş için Almanya ile işbirliğine gitmeyi düşündü. Almanya Versailles Barış Antlaşmasından ötürü silah üretemiyor ama gizli olarak geliştirme çalışmaları yapıyorlardı. Bu sayede Almanlardan alınan ağır topçu sistemlere Sovyetler 152-mm havan M1931 (NM) ve 152-mm havan M1931 (NG) adlarını vererek üretimine geçtiler. Kısa sürede Motovilikha Mechanical Plant (MMZ) fabrikasında NM modellerinin üretimine başlandı. Ancak 1932 ile 1934 yılları arasında sadece 8 adet top üretilebildi ve ardından üretim durduruldu. Bunun en önemli nedeni topların üretiminin Sovyetler için çok karmaşık olmasıydı. Örneğin 122-mm obüs M1934 veya 20-mm ve 37-mm otomatik toplarda aynı sebepten üretilemedi. Arıca topun taşınma ağırlığı 5,445 kg buluyordu. Ama bu başarısızlıklar bile Sovyet mühendislere faydalı tecrübeler kazandırdı.

1937 yılında F. F. Petrov ve tasarım ekibi Motovilikha Ordonat Fabrikasında M-10 tasarımı üzerinde çalışmaya başladı. Teknik çizimler ! Ağustos 1937 yılında Topçu Bölümüne teslim edildi ve 2 Kasım tarihinde ilk prototip üretildi. Kara denemelerinde iki top denendi (19 Ekim - 25 Ekim 1938) No. 302 (L/25 kalibre yivli) ve No. 303 (L/20 kalibre ve yiv yapılabilir). No. 303 çok başarılı bulundu. Ayrıca denemeler topun bazı yapım hatalarını da açığa çıkarttı. Ordu testleri 1939 yılını başlarına kadar sürdürüldü ve top namlusunun boyu uzatıldı. 29 Ekim 1939 tarihinde ordu servisine kabul edilen topa resmi 152-mm obüs model 1938 adı verildi. Testler daha tamamlanmamıştı ancak 22 Aralık 1939 ile 10 Ocak 1940 arasında devam etti. 1939 da ise KV-2 tankı'da kullanırdı.^[]

M-10 modeli 1939 yılında Plant No. 172 adlı fabrikada üretime alındı. Yıl sonuna kadar 4 tane üretilen toptan, 1940 yılında 685 adet ve 1941 yılında ise 833 adet daha üretildi. Bir modeli KV-2 taarruz tankında kullanıldı. Bu topun namlusu daha kısaydı ve adı 152-mm tank obüsü M1938 (M-10T) idi.

Savaşın sona ermesi ile topun seri üretimine son verildi. Ekteki kritikler bunun sebeplerinden bazılarıdır:

• M-10 tümen için çok ağır ancak kolordu içinse yeterli güçten yoksundu.
• Üretimi esnasında bazı problemler bulunuyordu.
• Savaşın savunma evresinde bazı özelliklerden yoksundu.

Ancak bu şikayetler akla bazı soruları getiriyor: Savaşın sonlarına doğru aynı kalibreye sahip 152-mm obüs M1943 (D-1) birçok topçu kolordusunda kullanıldı. Üretim yüzdesi büyüyerek çoğalıyordu. Savaşın ilk yıllarında Kızıl Ordu saldırı savaşı yaptığında savunma gücü bilinmeyen obüs yeri geldiğinde bu görevi de başarıyla yaptı. Tarihçi M. Svirin bu konuyla ilgili aşağıdaki sebepleri de ortaya atmıştır:

• Top traktörlerinin bu topu çekmek için yeterli güce sahip olmaması
• Tamirinin güç olması
• Taşıma sehpası için çeliğe ihtiyaç duyuluyordu.
• Sovyet kolordu fabrikaları daha üst düzey istekleri yerine getirmekten bu obüsün üretimini azalttı.

1939 yılında her topçu tümeni bünyesindeki alaylar da 12şer adet 152 mmlik obüsten oluşan topçutaburları bulunuyordu. Temmuz 1941 tarihinde bu birlikler iptale edildi.

1944 yılında Kızıl Orduya ait her topçu kolordusunun bir adet topçu alayı bulunuyordu. Her alay 5 adet taburdan oluşuyordu. (toplamda 20 adet top), 152-mm obüs, 122-mm veya 107-mm toplarla beraber görev yapıyordu.

Genelkurmaya ait Yedek Kuvvetler bünyesinde da görev yapıyorlardı.

1 Haziran 1941 tarihinde RKKA elinde 1.058 adet M-10 vardı. Birçoğu savaşı ilk aylarında kaybedildi. M-10 modeli düşman piyade ve savunma hatlarına karşı kullanıldı. Beton delen mermileri zaman zaman düşman zırhlılarına karşıda kullanıldı.

Birçok top Wehrmacht tarafından savaşın ilk aylarında ele geçirildi ve 15,2 cm sFH 443(r) adıyla Kızıl Ordu ya karşı kullanıldı. Finlandiya Ordusu tarafından ele geçirilen 45 adet topun yanında 57 adette 1944 yılında Nazi Almanyasından satın alındı. Finlandiya bu obüse 152 H 38 adını verdi ve beş ağır topçu tugayı bünyesinde Ruslara karşı cephede kullandı. Finler topu az da olsa sevdi bunu sebebi ellerinde ağır sınıf top bulunmuyordu. Savaştan sonra M-10 Fin ordu servisinde kaldı. 1980'lerden tekrar geliştirilme çalışması yapılması düşünüldü ancak proje iptal edildi. 2000 yılına kadar ordu depolarında tutulan top daha sonra servisten çıkartıldı.

M-10 projesi 152-mm lik obüsler ile RKKA (Kızıl Ordu) topçu kolordularına hareket ve ateş gücü üstünlüğü kazandırdı. Aynı kalibreye sahip obüsler ile kıyaslandığında daha kısa menzile sahip olmasına rağmen M-10'lar daha hafifti. Örneğin Nazi Almanyası yapımı 15 cm sFH 18 menzili 13,325 m - D-1 e göre 1 km daha uzun menzilli- ama ağırlığı neredeyse iki katıydı. (5,510 kg taşıma ağırlığı). Yine Amerikan 155-mm obüs M1 (14,600 m, 5,800 kg) veya İtalyan yapımı 149-mm obüs (14,250 m, 5,500 kg) idi. Almanlar tarafından geliştirilen ve genel özellikleri M-10 a benzeyen - 15 cm sFH 36 – asla seri üretime alınmadı. Daha eski model Fransız yapımı Schneider model 1917 (11,200 m, 4,300 kg) ile kıyaslandığında M-10 hala ağırlık ve menzil olarak üstündü.

Parça tesirli OF-530 mermisi 70 m genişlik ve 30 m derinlikte bir alanda etkli oluyordu. Yüksek patlayıcı kullanımında ise 3.5 m çapında 1.2 m derinliğinde bir krater açıyordu.

BP-540 HEAT mermileri Büyük Vatanseverlik Savaşı sırasında kullanılmadı. 250 mmlik zırhı 90°, 220 mmlik zırhı 60°, 120 mm lik zırhı 30° çarpışma açılarıyla delebiliyordu.

Wikimedia Commons'ta 152-mm obüs M1938 (M-10) ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• Shunkov V. N. - The Weapons of the Red Army, Mn. Harvest, 1999 (Шунков В. Н. - Оружие Красной Армии. — Мн.: Харвест, 1999.) ISBN 985-433-469-4
• Shirokorad A. B. - Encyclopedia of the Soviet Artillery - Mn. Harvest, 2000 (Широкорад А. Б. Энциклопедия отечественной артиллерии. — Мн.: Харвест, 2000., ISBN 985-433-703-0)
• Ivanov A. - Artillery of the USSR in Second World War - SPb Neva, 2003 (Иванов А. Артиллерия СССР во Второй Мировой войне. — СПб., Издательский дом Нева, 2003., ISBN 5-7654-2731-6)

• Finnish Army 1918-45: Heavy Howitzers at Jaegerplatoon.net28 Aralık 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.