14. Waffen-SS Grenadiye Tümeni Galizien
| 14. SS Grenadier Tümeni Galiçya "1. Ukrayna" | |
|---|---|
 | |
| Etkin | 28 Nisan 1943-10 Mayıs 1945 |
| Ülke |  Nazi Almanyası |
| Bağlılık | Adolf Hitler |
| Sınıfı |  Waffen-SS |
| Tipi | Piyade |
| Büyüklük | Tümen |
| Renkleri | Mavi ve Sarı[1] |
| Savaşları | II. Dünya Savaşı |
| Komutanlar | |
| Ünlü komutanları | Walther Schimana Sylvester Stadler Nikolaus Heilmann Fritz Freitag Pavlo Shandruk |
| Nişanlar | |
| Sembolü |  |
14. SS Waffen Grenadier Tümeni (Almanca: 14. Waffen-Grenadier-Division der SS (Galizische Nr. 1)) (Popüler adıyla SS Galiçya, sonra SS 1. Ukrayna), II. Dünya Savaşı sırasında çoğunlukla Galiçya bölgesinden gönüllülerden kurulan Nazi Almanyası silahlı birliği. Birlik bünyesinde Ukraynalıların yanı sıra Slovaklar ve Çekler, hatta Hollandalılar da yer almıştır.[2][3] 1943 yılında kurulmuştur, Brodi Muharebesi'nde büyük kayıplarlar yaşamıştır. Yeniden kurulan birlik Slovakya, Yugoslavya ve Avusturya’da savaştı. Savaşın sona ermesiyle mensupları ABD ve İngiliz silahlı kuvvetlerine teslim olmuştur.[4]
Arka plan
1939 yılı 1 Eylül günü II. Dünya Savaşı’nın başlamasına neden olan saldırının ardından Polonya’yı yenen Nazi Almanyası'nın zafer kazanmasından sonra Almanya ile 23 Ağustos günü Alman-Sovyet Saldırmazlık Paktı'nı imzalamış olan Sovyetler Birliği, Polonya’yı doğu sınırından işgal etmeye başlar. Bu dönemde Kızılordu'nun hakim olduğu doğu Galiçya toprakları Ukrayna Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’ne dahil edilir. Ancak Nazilerin 22 Haziran 1941 günü Barbarossa Harekâtı kapsamında Sovyetler Birliği'ne saldırmasından sonra bölge yeniden Alman hakimiyetine geçer. Naziler bölgedeki Slav halklarından bir ordu kurmayı planlasalar da Nazizm ideolojisine göre Slavlar insan olarak değerlendirilmedikleri[5] için bu plan gerçekleşmez.[6] Ancak 1943 yılına gelindiğinde artan asker kayıpları nedeniyle Nazi liderleri birliği kurmaya karar verir.
Teşkilatlanması
Galiçya’da gönüllülerden oluşan bir birlik fikri ilk olarak bu bölgedeki Nazi yetkilisi Dr. Otto von Wächter tarafından ortaya atılmıştır. Özellikle Doğu Cephesinde savaşması için Waffen SS bünyesinde birliklerin oluşturulması önerilmiştir. 1943 yılının Nisan ayında büyük törenlerle birliğin kuruluşu ilan edilir. Nazi işgali altındaki Ukrayna’daki Katolik Kilisesi birliği desteklemiş ve birlik bünyesine rahipler tahsis etmiştir. Birliğin ettiği şartlı yemin SS birlikleri arasında tektir. Birlik mensupları Bolşevizme karşı savaşacaklarına dair yemin ederken Hitler’e kısmen bağlılık yemini ediyorlardı. Ayrıca Waffen SS birliklerinde nadir görülen bir uygulamayla rahiplerin de katılmasına izin verilmişti. Naziler ülke dışında oluşturdukları SS birliklerini komünizme karşı savaş için kurduklarını açıklamışlardır. Bu kapsamda Fransız, Hollandalı, Litvanyalı, Estonyalı, Hırvat ve Belaruslardan oluşan özel SS birlikleri kurulmuştur.[7] Buna rağmen Ukraynalılardan oluşturulan bir SS birliği, Sovyet karşıtı Ukrayna milliyetçileri için Ukrayna’nın bağımsızlığını kazanmasına dair bir adım olarak da değerlendirilmiştir.
Destekçileri
Nazilerin güdümünde Ukraynalılardan oluşan bir Waffen SS birliğinin kurulması Sovyet karşıtı Ukraynalılarda bir bölünme yaratmıştır. Ukrayna Milliyetçileri Örgütü (Ukraynaca: Організація Українських Націоналістів) OUN arasında oluşmaya başlayan bölünme bu konuda da yaşanmıştır. Daha orta yolcu ve eski millietçilerden oluşan Andriy Melnyk grubu birliğin oluşturulmasını desteklerken, radikal gençleri örgütleyen Stepan Bandera hakim olmaya başladığı milliyetçi hareketin kontrolü dışında bir silahlı kuvvet istemiyordu. Bandera Nazilerin denetimindeki Waffen SS birliğine karşı olsa da birliğe kendi örgütünden asker göndermiş ve karar mekanizmasına sızmaya çalışmıştır.[8]
Tümen
Komuta heyeti
Waffen SS birliğini ilk önce atanan Alman ve Avusturyalı komutanlar komuta etti. Bunlardan ilki SS-Obergruppenführer Walter Schimana oldu. Ondan sonra en tanınan komutan SS-Brigadeführer Fritz Freitag olur.
Erat
Gönüllüler arasında aranan fiziksel özellikler 18-35 yaş arasında olmaları ve boylarının 1,63 metreden az olmamasıydı.[9] Ukrayna milliyetçilerinden Bandera taraftarlarının katılmasına izin verilmiyordu. Askerin üniforması standart Alman Wehrmacht üniformasıydı. Sağ koldaki armada Galiçya aslanı ve üç taç resmedilmişti. Ukrayna ulusal bayrağını temsil eden renklere izin verilmemişti. Birliğe dahil olmak için 80 bin kişi gönüllü olmuştur. Başvuranların ilk aşamada sadece dörtte biri kabul edilmiş, yeterli sayıya ulaşılamayınca kimi standartlar esnetilmiştir. Buna göre önceden orduda görev yapan yaş sınırının üzerindeki astsubaylara izin verilmiş, doktor ve veterinerler için yaş sınırı kaldırılmıştır. Ayrıca başvuranlardan sadece 11 bin 578 tanesi sağlık testini geçerek dahil olabilmiştir.
Katıldığı muharebeler ve harekâtlar
Birlik 1944 yılının başlarında cepheye gönderilmiştir. Savaş deneyimi olmamasına rağmen birlik son derece iyi silahlandırılmış ve o dönemdeki standart Wehrmacht eğitimlerine göre iyi eğitilmiş durumdaydı.
Partizanlara karşı
1944 yılının Şubat ayında tümen ikiye ayrılarak iki ayrı cepheye, Sovyet ve Polonyalı partizanlara karşı savaşa gönderilir. Birinci grup SS Kampfgruppe Beyersdorff ile birlikte Zamość bölgesine giderken, ikinci grup da 13. Ordu komutanlığına bağlı olarak Brody’ye gider.
Brody
Birlik 1943 yılının Temmuz ayında Lviv yakınlarındaki Brody’ye geldiğinde bölgede yoğun çatışmalar yaşanmaktaydı. Bölgede 13. Orduya bağlı görev yapan Waffen SS askerleri 80 km cephenin tutulmasından sorumluydular. 13 Temmuz günü Sovyet Mareşali İvan Konev komutasındaki Kızılordu birlikleri taarruza geçer. 15 Temmuz günü taarruzun merkezinde kalan birlik ağır kayıp verir. 5 saatlik süre zarfında üzerlerindeki Sovyet savaş uçakları 3288 sorti yaparken 102 ton bomba bırakır.[10] 18 Temmuz günü birlik dağılır, bir kısım asker batıya kaçarken diğerleri de Brody’de sıkışır ve etrafı çevrilir. 20 Temmuz günü çemberi yararak çıkma girişimi başarısız olur. Ertesi gün komutan Fritz Freitag komutanlıktan istifa ettiğini bildirerek herkesin başının çaresine bakması gerektiğini bildirir. Birkaç adamını alarak bölgeden uzaklaşarak birliği terk eder. Çarpışmaların yoğunluğuna rağmen birlik disiplini elden bırakmaz ve çoğu asker kendi imkânlarıyla çemberden kaçmayı başarır. 11 bin askerden 3 bin tanesi kurtulacak ve yeniden oluşturulacak birliğin çekirdeğini oluşturacaktır.
Slovakya
Naziler yedeklerden destekledikleri birliği bir yıldan uzun bir süre sonunda yeniden teşkilatlandırdılar. Birlik, 1944 yılının Eylül ayı sonlarında Slovak Ulusal Ayaklanması[11] sırasında göreve çağrıldı.
Slovenya-Avusturya
1945 yılı Ocak ayında birlik Slovenya’da görevlendirildi. Burada Şubat ve Mart aylarında Tito komutasındaki Yugoslav partizanlarına karşı savaştı. Slovenya Avusturya sınır bölgesinde komünist partizanlarla savaşırken Sırp anti-komünist Çetnikler ile dayanışma içinde oldu.
Graz
Birlik 1 Nisandan savaşın sonuna kadar 14 bin mevcuduyla Graz’da Kızılordu’ya karşı savaştı. Birlik Avusturya’da büyük kayba uğradı.[12]
1. Ukrayna Tümeni
17 Mart 1943 tarihinde Ukrayna milliyetçileri Naziler tarafından tanınmak için Ukrayna Ulusal Komitesini kurduktan sonra Waffen SS Tümeni Ukrayna Ulusal Ordusunun bir parçası olarak gösterildi ve 1. Ukrayna Tümeni olarak adlandırıldı. Buna rağmen Naziler birliği aynı isimde çağırmaya devam ettiler. Birlik Avrupa’da savaşın bitmesiyle 10 Mayıs 1945 günü ABD ve İngiltere silahlı kuvvetlerine teslim oldu.
Rimini
Tutsak edilen Ukraynalı Waffen SS mensubu askerler İtalya’da Rimini’de tutuldular. Kampın komutası Polonyalı General Władysław Anders’deydi. Ukraynalıların komutanı Pavlo Shandruk, Anders ile görüşerek Sovyetler Birliğine teslim edilmelerini engellemek istedi. Kendisi de Londra’daki Polonya sürgün hükümetini destekleyen Anders Ukraynalıları korumaya çalıştı. Aynı zamanda Vatikan da devreye girerek "iyi Katolik ve anti-komünist" olan bu askerlerin Sovyetler Birliği'ne teslim edilmesine karşı çıktı. İngiltere hükûmeti ise baskı altında kaldıktan sonra savaş esiri kapsamındaki Waffen SS üyelerini teslim olan düşman personel kapsamına sokarak Kanada ve İngiltere’ye göç etmelerine izin verdi.[13][14] 7100 Waffen SS üyesinin isimleri İngiltere’de Rimini listesi olarak bilinmektedir.
Savaş suçları
Birlik veya birliğe bağlı bir asker hiçbir mahkemede herhangi bir savaş suçundan hüküm giymemiş olsa da birliğin tarihi ile ilgili yayınlarda birliğin savaş suçu işlediği iddia edilmektedir. Birlik özellikle 1943 Kış ve 1944 Bahar aylarında Batı Ukrayna’da sivil halkı, partizanlara karşı savaş adı altında kitlesel olarak katletmekle suçlanmaktadır.[15]
Huta Pieniacka
Ukrayna'nın batısında Lviv yakınlarında bulunan Huta Pieniacka köyü, Sovyet partizanlar ve Nazi işgaline karşı direnişçiler tarafından üs olarak kullanılıyordu. 1944 yılının Ocak ve Şubat aylarında Lviv çevresinde faaliyet gösteren direnişçiler Sovyet komandoları köyü toplanma ve planlama merkezi olarak kullanıyordu. 23 Şubat tarihinde köyün yakınlarında Alman üniformalı birkaç Ukraynalı asker öldürüldü. Aynı gün yaklaşık 60 SS askeri bölgedeki partizanlara karşı operasyon düzenlemesi için görevlendirildi. Bu askerlerin partizanlarla girdiği çatışma sonucunda iki asker öldü. 28 Şubat 1944 tarihinde sabah saatlerinde köye gelen Waffen SS tümenine bağlı Ukraynalı askerler ve çevre köyden siviller önce direnişçi milisleri yakalayıp işkenceden geçirerek öldürdü. Ardından gruplar halinde köylüleri ahırlara götürüp ahırları ataşe verdiler. Katliamdan birkaç köy sakini saklanarak veya kaçarak kurtulabildi. Katliamdan sonra tamamen ateşe verilen köy haritadan silindi. Bazı kaynaklara ve Sovyetler Birliği zamanında köyün bulunduğu alana dikilen anıta göre katliam sırasında 1,000'e yakın kişi ölmüştür ancak köy ile ilgili nüfus kayıtlarına göre köyde yaklaşık 600 Leh, 200 Rus ve Ukraynalı, 20 Yahudi yaşamaktaydı. Katliam sırasında ölenlerin neredeyse tamamı Leh olduğu için ölü sayısının 500-600 aralığında olması gerekmektedir. Bölgede benzer "pasifizasyon" operasyonları da yapılmıştır.[16]
Pidkamin ve Palikrowy katliamları
Lviv bölgesindeki Pidkamin köyündeki manastır bölgedeki çatışmalardan kaçan Polonylılar için bir sığınak olarak kullanılmaktaydı. 11 Mart 1944 günü Waffen SS tümeniyle beraber Ukraynalı milliyetçiler manastıra saldırdıklarında içeride çoğu kadın ve çocuk olan 2 bin kişi bulunmaktaydı. Burada 150 ila 250 polonyalı sivilin katledildiği iddia edilmektedir.[17] Tümene bağlı birliklerin Palikrowy'da yaptıkları benzer bir katliamda ise 350 sivil ölmüştür.
Deschênes Komisyonu
Kanada'ya kabul edilen Waffen SS üyelerinin savaş suçları işledikleri iddiasıyla oluşturulan ve komisyon başkanı hakim Jules Deschênes'ın adıyla anılan Deschênes Komisyonu Waffen SS tümeninin savaş suçları işlemiş olabileceğini ancak tekil olarak kişilerin savaş suçu işleyip işlemediklerinin belirlenemeyeceğine dair bir rapor sunmuştur. Raporun hazırlanması sırasında Doğu Avrupa'da ilgili yerler ziyaret edilmiş ve bilgiler toplanmıştır. Kanada hükûmetine iletilen raporda bazı Waffen SS üyelerinin savaş suçu işlediklerine dair elde edilen bilgi ve belgeler hükûmete iletilmiştir. Kanada mahkemelerinde eski Waffen SS üyelerine açılan davalar ise çeşitli aşamalarda düşmüş ve Kanada'daki hiçbir Waffen SS üyesi hüküm giymemiştir:[14]
- İmre Finta (Aralık 1987'de suçlandı, Mayıs 1990'da beraat etti. 1993 yılında Yargıtay yeniden yargılanmasına hükmetti, 1997 yılı Mart ayında beraat etti.)
- Michael Pawlowski (Aralık 1989'da suçlandı, Şubat 1992'de dava düştü)
- Stephen Reinstetter (Ocak 1990'da suçlandı, Mart 1991'de dava düştü)
- Jacob Luitjens (Ekim 1991'de suçlandı, beraat etti)
- Radislav Grujicic (Aralık 1992'de suçlandı, beraat etti)
- Josef Nemsila (Temmuz 1995'te suçlandı, beraat ettikten kısa süre sonra öldü.)
- Vasily Bogutin (Şubat 1998'de suçlandı, beraat etti)
- Peteris Vitols (Eylül 1998'de suçlandı, beraat etti)
Birliğin isimleri
Birlik kısa tarihinde çok kez isim değiştirmiştir:
- SS Schuetzen Tümeni "Galizien": 30 Temmuz 1943 - Ağustos 1943
- SS Freiwilligen Tümeni "Galizien": Ağustos 1943 - 27 Temmuz 1944
- 14. SS Waffen Grenadier Tümeni (Galizische Nr.1): Ağustos 1944 - Kış 1944
- 14. SS Waffen Grenadier Tümeni (Ukrainische Nr.1): Kış 1944 - Bahar 1945
- 1. Ukrayna Tümeni: Bahar 1945
Kaynakça
- ^ Abbott, Peter (2004). Ukrainian Armies 1914–55. Osprey Publishing. s. 41. ISBN 1-84176-668-2. Erişim tarihi: 1 Nisan 2011.[]
- ^ Williamson Gordon, SS: Hitler's Instrument of Terror, Amber books 1994, s.123-4
- ^ Irikmenspoel Marc, Waffen SS Encyclopedia, Aberjona Press, 2004. s.90
- ^ Şubat 2001 tarihli haber 25 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Buna göre çok sayıda savaş suçlusu SS üyesi İngiltere’ye sorgulanmaksızın kabul edilmiştir.
- ^ Bakınız: Untermensch
- ^ Domenico Losurdo, "Toward a Critique of the Category of Totalitarianism", Historical Materialism 12.2 (Nisan 2004), s.25-55
- ^ Mazower, Mark (2008) Hitler's Empire, s.454-460
- ^ John A. Armstrong. (1963). Ukrainian Nationalism. New York: Columbia University Press, s.170-175
- ^ Chuyev, Sergei, Ukrainskyj Legion, Moskova, 2006, s. 176
- ^ Samuel W. Mitchum Jr. (2007). The German Defeat in the East, 1944-1945. Stackpole Books, ISBN 0-8117-3371-8, s. 74-86
- ^ Nazi işbirlikçisi faşist Jozef Tiso rejimine karşı 29 Ağustos 1944 tarihinde başlayan ayaklanma başarısız olsa da ülkedeki partizan savaşı Kızılordu'nun Nazileri ülkeden atmasına dek devam edecektir
- ^ Michael Melnyk. (2007). To Battle: The Formation and History of the 14. Gallician SS Volunteer Division. Helion and Company. ISBN 1-874622-19-1 s. 268
- ^ İngiltere Ulusal Arşivi 19 Kasım 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 2 Mayıs 2010 tarihinde erişilmiştir
- ^ a b Kanada Hükümeti Deschénes Komisyonu Raporu 7 Eylül 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 2 Mayıs 2010 tarihinde erişilmiştir
- ^ Howard Margolian. (2000). Unauthorized Entry: The Truth about Nazi War Criminals in Canada, 1946-1956. Toronto: University of Toronto Press, 2000. ISBN 0-8020-4277-5. s. 132-145
- ^ Ostriitchouk, Olha (2018). "Huta Pieniacka: Interpretations of a Major Site of Wartime Massacare in Ukraine". Ab Imperio (1): 255-283. doi:10.1353/imp.2018.0009.
- ^ Grzegorz Motyka, Ukraińska Partyzantka 1942-1960, Warszawa 2006, s. 181, 385
